Przypisy

żywić się będziesz zielem polnym — «Cóż to za klątwa? Czyż nie było mu to powiedziane jako błogosławieństwo (por. Ks. Rodzaju 1:29)?». Przekleństwo odnosi się tu do ziemi i trudu, z jakim Adam będzie wydobywał z niej pożywienie. «Gdy obsiejesz ją ziarnem i warzywami, ona wyda ci cierń i oset, i inne rośliny polne, a ty będziesz zmuszony je zjadać», zob. Raszi do 3:18. [przypis tradycyjny]

za czasów swoich — hebr. דֹרֹתָיו (bedorotaw): dosł. 'w swoich pokoleniach'. «Niektórzy z naszych mędrców wyjaśniają to na chwałę [Noacha], że tym bardziej gdyby żył w pokoleniu ludzi prawych, byłby jeszcze bardziej sprawiedliwym. Ale inni wyjaśniają to w negatywnym znaczeniu: na tle swojego pokolenia [Noach] był sprawiedliwy, ale gdyby żył w pokoleniu Abrahama, byłby postrzegany jako ktoś nieistotny», zob. Raszi do 6:9. [przypis tradycyjny]

zaczęto — hebr. rdzeń חָלַל (chalal) może oznaczać zarówno 'zaczynać' jak i 'bezcześcić, profanować'. Komentarze wyjaśniają to dwojako: ludzie zaczęli się wówczas modlić do Boga albo też oddawać się kultom bałwochwalczym, zob. Raszi, Ibn Ezra i Radak do 4:26. [przypis tradycyjny]

zagadnął Kain Hewla — «Wszedł z nim sprzeczkę i starcie, by znaleźć pretekst do zabicia go», zob. Raszi do 4:8. [przypis tradycyjny]

zamieszka — Boska Obecność, czyli Szechina: od rdzenia שָׁכַן (szachan): 'zamieszkać, przebywać'; zamieszka w Israelu, czyli „w namiotach Szema”, zob. Raszi do 9:27. [przypis tradycyjny]

Zbyt wielka przewina moja do zniesienia? — midrasz sugeruje, aby odczytywać to jako zapytanie: «Ty unosisz wyższe i niższe światy, a nie możesz unieść mojego grzechu?», zob. Raszi do 4:13. [przypis tradycyjny]

ze wszystkiego, co na lądzie — «Lecz nie ryby w morzu», zob. Raszi do 7:22. [przypis tradycyjny]

Zgładzę ludzi — hebr. rdzeń מָחָה (macha): dosł. 'wymazać'. «[Ponieważ człowiek] jest prochem, sprowadzę na niego wodę i wymażę go», zob. Raszi do 6:7. [przypis tradycyjny]

z — hebr. אֶת (et): 'z' może być tu rozumiane jako 'z ziemi' lub 'wraz z ziemią', aż do głębokości 3 tefachim, zob. Raszi do 6:13; tefach (lm tefachim): miara długości, zależnie od opinii jest to od 8 cm do około 9,6 cm, czasem tłumaczone jako 'piędź'. [przypis tradycyjny]

z każdego bydła czystego — z tego powodu miał przykazane zabrać po siedem sztuk ze zwierząt czystych rytualnie (7:2), zob. Raszi do 8:20. [przypis tradycyjny]

znak — Tora nie wyjaśnia, o jaki znak chodzi. Midrasz uczy, że Bóg wyrył mu na czole jedną z liter Swojego Imienia. Jako że na ziemi nie było jeszcze wielu ludzi, Kain bał się, że zabije go jakieś dzikie zwierzę, Bóg przywrócił więc zwierzętom lęk przed Kainem, zob. Raszi do 4:15. Inne wyjaśnienia: tym znakiem był róg, zob. Ibn Ezra do 4:15. [przypis tradycyjny]

z powiewem dziennym — hebr. לְרוּחַ הַיּוֹם (leruach hajom) tu: „z powiewem dziennym”, słowo ruach oznacza zarówno 'wiatr', 'duch' jak i 'kierunek'. Głos Boży rozchodził się «w tym kierunku, w którym zdąża słońce czyli ku zachodowi», zob. Raszi do 3:8. [przypis tradycyjny]

z tobą — «Mężczyźni oddzielnie i kobiety oddzielnie, stąd wniosek, że [w arce] zakazane było współżycie cielesne», zob. Raszi do 6:18 i do 7:7. [przypis tradycyjny]

z trudów rąk naszych, na ziemi — zgodnie z midraszem, aż do czasów Noacha ludzie nie znali narzędzi do uprawy ziemi i dopiero Noach je sporządził, zob. Raszi do 5:29. [przypis tradycyjny]

zwężysz ją wzwyż — tworząc rodzaj spadzistego zadaszenia, zob. Raszi do 6:16. [przypis tradycyjny]