Przypisy

Niż Ajaks o swą tarczę — właściwie o zbroję Achillesa, której mu nie przyznano [Ajaks (Ajas), najdzielniejszy po Achillesie wojownik achajski w wojnie trojańskiej, miał tarczę z siedmioma warstwami skóry; rywalizował z Odyseuszem o zbroję po poległym Achillesie; kiedy zbroję przyznano Odyseuszowi, oszalał z gniewu i wyrżnął stado baranów, sądząc, że morduje wodzów achajskich; oprzytomniawszy, ze wstydu popełnił samobójstwo; red. WL]. [przypis tłumacza]

niż żeby mi się wszystko, na co patrzę, zmieniło w złoto — aluzja do mitu o królu frygijskim Midasie, który dotknięciem się zamieniał wszystko w złoto. Agesilaos właśnie przebywa we Frygii. [przypis tłumacza]

n.. (…) k…… — bilecik ten, tchnący upojeniem pod wpływem chwilowego nawrotu uczuć pana de Guibert, a przynajmniej ich objawów, oznacza: „Nie powiem ci, że cię kocham, ani że mnie upoiłeś wczoraj uczuciem, którego nie chciałam już zaznać; powiedz mi jeszcze na domiar, miły mój, że mnie kochasz!”. [przypis tłumacza]

Noaros — Warus (indeks Niesego); tak też w Autobiografii, 11, p. Graetz III, 481, uwaga. [przypis tłumacza]

Nobis sunt signa (…) prandia digna (łac.) — Dla nas to są znaki, dla was potrawy wspaniałe. [przypis tłumacza]

Noc (…) spędził na zabawie — Seneka, Listy moralne do Lucyliusza, LXXI i CIV. [przypis tłumacza]

Nodot — odnalazł mniemane fragmenty Petroniusza. [przypis tłumacza]

No es necessario (…) mover las estrellas (hiszp.) — Aby ktoś się zakochał, wcale nie potrzeba dużo czasu do rozmyślań i wyboru; dość gdy przy pierwszym zobaczeniu okaże się ścisła odpowiedniość, zgodność dusz, czyli to, co zwykle nazywamy współczuciem krwi i co się zwykle znajduje pod szczególnym wpływem gwiazd. [przypis tłumacza]

Nogę (…) musiał opatrywać Eskulapowi (…) ramię Apollowi! — przechwałki lekarza, należącego w „komedii nowej” do rodziny samochwałów, p. Wstęp. Stary dowcipnie bierze to na serio, ale… jako opowiadanie rzemieślnika o naprawianiu posągów: prowadzę lekarza czy stolarza, co bogów naprawia (ducere medicum an fabrum): przekład jest zarazem objaśnieniem, by uratować Plautyński dowcip. [przypis tłumacza]

Nogi mu rozedrzeć — [pedes] discindite, Niem. [przypis tłumacza]

nogi okrętu (navales pedes) — żartobliwe nazwanie wioślarzy. [przypis tłumacza]

No — i żebym ja to robił… — zaczyna się stary umizgać (por. wyżej w. 507). [przypis tłumacza]

Noli me tangere (łac.) — „Nie tykaj mnie” J 20, 17. [przypis tłumacza]

Nolo (…) leoni — Martialis, Epigrammata, X, 90, 9. [przypis tłumacza]

Nomen (…) citatus — Martialis, Epigrammata, IV, 29, 6. [przypis tłumacza]

Non agimur (…) priores — Horatius, Epistulae II, 2, 201. [przypis tłumacza]

Nonakris — źródło w Arkadii. [przypis tłumacza]

Non alia (…) linguae — Lucretius, De rerum natura, V, 1020. [przypis tłumacza]

Non alio (…) dolore — Lucretius, De rerum natura, III. [przypis tłumacza]

Non (…) aquae — Horatius, Odae, III, 10, 19. [przypis tłumacza]

Non (…) aspicient (łac.) — „Nic innego ojcowie nasi nie widzieli/ I wnuki nie zobaczą…” (Manilius, Astronomica, I, 529; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Non (…) auxilium — Maximianus Pseudo-Gallus, Elegiae, I, 171, [przypis tłumacza]

non (…) carpebant — Livius Titus, Ab Urbe condita, XXXIV, 36. [przypis tłumacza]

non (…) certatur — cytat z nieznanego autora. [przypis tłumacza]

Non (…) concinnitas (łac.) — „Nie zdobi wcale męża misterna wytworność” (Seneca [Minor], Epistulae morales ad Lucilium, 115; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Non (…) convivium — autor nieznany. [przypis tłumacza]

non (…) cupidi — Cicero, De officiis, II, I. [przypis tłumacza]

Non (…) discimus (łac.) — „Nie uczymy się dla życia, lecz dla szkoły” (Seneca [Minor], Epistulae morales ad Lucilium, 106; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Non domus (…) podagram (łac.) — „Ni pałac, ni wieś luba, ani wory złota/ Nie odpędzą od pana chorego złej febry,/ Ani trosk od umysłu. Musi pan być zdrowym./ Jeśli chce swoich skarbów używać rozkosznie./ Kogo chuć i strach dręczy, wówczas tak go cieszy/ Dom lub mienie jak obraz kaprawego albo/ Okłady podagryka” (Horatius, Epistulae, I, 2, 47; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

non emolumento (…) decore — Cicero, De finibus bonorum et malorum I, 10. [przypis tłumacza]

Non enim (…) beati (łac.) — „Nie tylko pośród wesela, żartów, figlów, śmiechu, tego druha lekkomyślności, płuży sobie szczęście: nawet ludzie posępni bywają szczęśliwi przez swój hart i nieugiętość” (Cicero, De finibus bonorum et malorum, II, 20; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

non enim (…) parentes — Cicero, De officiis III, 23. [przypis tłumacza]

Non enim (…) sapientia est (łac.) — „Bo nie wystarcza zdobyć wiedzę, należy umieć ją wyzyskać” (Cicero, De finibus bonorum et malorum, I, 1; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

non enim ut quisque voluerit, erit omnium optimus, nisi etiam natura exstiterit: melior quidem recte erit — bo nie ten, kto by chciał, będzie ze wszystkich najlepszy, jeżeli nie posiada prócz tego i charakteru: lepszym pewnie, że będzie. [przypis tłumacza]

Non enim (…) volantes (łac.) — „Ani skarby drogocenne, ani pachoły/ Z toporami przy konsulu trosk nie umniejszą,/ A zgryzoty i w pałacu, gdzie strop rzeźbiony,/ Naprzykrzają się natrętnie” (Horatius, Odae, II, 16, 9; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Non enim (…) voluit — Cicero, De divinatione, I, 18. [przypis tłumacza]

Non eos homicidas reputamus quod adversus excommunicatos (…) (łac.) — „Nie uważamy tych za mężobójców, którym zdarzyło się zabić kogoś z wyklętych z gorliwości dla katolickiej macierzy. [przypis tłumacza]

Non equidem (…) loquimur — Persius, V, 19. [przypis tłumacza]

Non est (…) dare — Seneca Theb. 1, 190. [przypis tłumacza]

Non est (…) gubernandum (łac.) — „Nie czas na słowa, gdzie czynów potrzeba” (Seneca [Minor], Epistulae morales ad Lucilium, 108; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Non est hic homo a Deo, qui sabbatum non custodit. Alii: Quomodo potest homo peccator haec signa facere (łac.) — „Człowiek ten nie jest z Boga, bo nie strzeże sabatu. A drudzy: Jakoż może człowiek grzeszny czynić takie znaki?”. [przypis tłumacza]

Non (…) extra — Persius, Satirae I, 5. [przypis tłumacza]

Non fecit taliter omni nationi (łac.) — Ps 147, 20: „Nie uczynił tak żadnemu narodowi. [przypis tłumacza]

Non (…) gloriam — Psalm 113: 1. [przypis tłumacza]

Non habemus regem nisi Caesarem (łac.) — J 19, 15: „Nie mamy króla prócz Cezara”. [przypis tłumacza]

Non iam (…) cervus — Lucretius, De rerum natura, III, 612. [przypis tłumacza]

Non (…) inquit — Horatius, Satirae, II, 2, 19. [przypis tłumacza]

Non (…) manus (łac.) — „Ni tyrana srogie lica./ Ni południa nawałnica,/ Co tam ponad Adrią zieje,/ Ni Jowisza groźna dłoń,/ Która piorunami sieje,/ Mężnej myśli nie ustraszy!” (Horatius, Odae, III, 3, 3; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

non (…) modus — Cicero, Paradoxa stoicorum, VI, 3. [przypis tłumacza]

Nonne (…) metuque (łac.) — „Czy nie widzimy, jako natura niczego/ Nie pragnie więcej dla się, jak by z ciała zniknął/ Ból precz, a duch swobodnie by używał myśli/ I miłych zmysłom wrażeń, bez trosk i obawy?” (Lucretius, De rerum natura, II, 16; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Nonne (…) velit — Horatius, Satirae I, 4, 109. [przypis tłumacza]

Non (…) perire — Horatius, Odae, IV, 9, 51. [przypis tłumacza]

non piú andrai farfallon amoroso (wł.) — już nie będziesz więcej latał, motylku zakochany. Pierwsze słowa arii Figara z I aktu Wesela Figara. [przypis tłumacza]

Non ponebat (…) salutem — Enniusz u Cycerona: Cicero, De officiis, I, 24. [przypis tłumacza]

Non potest (…) comprehendendi — Cicero, Academica, II, 41. [przypis tłumacza]

non (…) praemia (łac.) — „wre walka, nie o błahą igrzyska nagrodę” (Vergilius, Aeneida, XII, 764; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Non prophetabis in nomine Domini et non morieris in manibus nostris. Propterea haec dicit Dominus (łac.) — „Nie prorokuj w imieniu Pańskim, abyś nie umarł od rąk naszych. A przetoż tak mówi Pan”. [przypis tłumacza]

Non quia vidistis signa, sed quia saturati estis (łac.) — „Nie iżeście widzieli znaki, ale iż nasyciliście się. [przypis tłumacza]

Non recito (…) lavantes — Horatius, Satirae I, 4, 73. [przypis tłumacza]

Non (…) reducent — „Ani kucharz sycylijski/ Nie da mu do jadła smaku,/ Ni śpiew ptasząt, ni cytr dźwięki/ Snu nie sklecą…” (Horatius, Odae, III, 1, 18; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Non schivar (…) a voto — „Nie dybią na się ani się składają / Nic jem szermierskie sztuki nie pomogą / Pełnemi razy skąpeli być mają, / W cieniu i w gniewie rozeznać nie mogą./ Słyszeć, że miecze straszny dźwięk dawają, / A żaden kroku nie ustąpi nogą:/ Ta stoi w miejscu, a ręką pracuje, / Coraz nowy sztych i cięcie znajduje”, Tasso, Jerozolima wyzwolona XII, 55, tłum. Piotr Kochanowski. [przypis tłumacza]

Non sis tu mihi formidini, tu spes mea in die afflictionum (łac.) — Nie bądźże mi na postrach, tyś nadzieja moja w dzień utrapienia. [przypis tłumacza]

Non sum dignus (łac.) — Łk 7, 6: „Nie jestem godzien”. [przypis tłumacza]

Non sumus (…) vindicet (łac.) — „Nie uznajemy królów; każdy niech się sam rozsądza swobodno” (Seneca [Minor], Epistulae morales ad Lucilium, 33; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Non tam (…) humi (łac.) — „Nie tak bardzo ich przerażają rany powierzchowne, szerokie: gdy rana szersza i płytsza, uważają to za znak chwalebnego męstwa. Lecz gdy grot strzały albo kuli uwięzłej głęboko w ciele pali ich dotkliwie, pomimo nieznacznej ranki, ci sami ludzie popadają w prawdziwą wściekłość ze wstydu, że rzecz tak mała, a jednak zabójcza, zagraża im śmiercią: wtedy tarzają się po ziemi, oddając się rozpaczy” (Livius Titus, Ab Urbe condita, XXVIII, 21; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Non tam (…) voluisse — Seneca, Controversiae. [przypis tłumacza]

Non tanquam eleemosyna, sed tanquam compensatio (łac.) — „Nie jako jałmużnę, lecz jako odszkodowanie”. [przypis tłumacza]

Non tanta (…) fulgor — Plinius, Naturalis historia, II, 8. [przypis tłumacza]

Non (…) vectigal est (łac.) — „Nie być chciwym, to już bogactwo: nie palić się do zakupów, to oszczędność i dochód” (Cicero, Paradoxa stoicorum, VI, 3; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Non (…) veritatis! (łac.) — „Nie waha się ani wstydzi przyrodnik, ten podpatrywacz i czciciel natury, zapozywać na świadectwo ludzi, którzy dane zjawisko znają ze zwykłej, codziennej praktyki” (Cicero, De natura deorum, 1, 30; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

non viriliter (…) caput — Tibullus [?] Carmina Priapea 84. [przypis tłumacza]

Norrköping — miasto w płd.-wsch. części Szwecji, w regionie Östergötland, liczące wówczas ok. 60 tysięcy mieszkańców i będące ważnym ośrodkiem przemysłowym. [przypis tłumacza]

nos faciemus bonum cherubin (łac.) — ma oznaczać w tej barbarzyńskiej łacinie: będziemy pić póty, aż nam gęby sczerwienieją jak cherubinom. [przypis tłumacza]

nosił każdy z nich (…) u pasa, kształtem różańca, ostrą brzytwę — Jako symbol obłudy, w myśl włoskiego przysłowia: „miód w ustach a brzytwa za pasem”. [przypis tłumacza]

Nosse (…) datum — Lucanus, Pharsalia, I, 452. [przypis tłumacza]

Nostri nosmet poenitet — Terentius, Phormio I, 3, 20. [przypis tłumacza]

noszą trofeum Ducha potwarzy — francuscy rycerze św. Michała, których godło przedstawia zwycięstwo nad szatanem. [przypis tłumacza]

Noszą trzewiki okrągłe jak miednice — Aby móc stąpać, nie zostawiając śladów [wskazujących kierunek, w którym szli; red. WL]. [przypis tłumacza]

noszę nazwisko człowieka, którego ojciec pana Saurin prześladował w sposób nader szpetny — Jan Baptysta Rousseau, oskarżony o autorstwo bezecnych epigramów krążących w Paryżu, zrzucił z siebie podejrzenie na wroga swego Saurina; jednakże dzięki zabiegom tegoż został w r. 1712 skazany wyrokiem parlamentu na dożywotnie wygnanie. [przypis tłumacza]

No toć, dzieńkuja im pieknie, panuchno. Wychowałech się tukej — W oryginale leśniczy mówi dialektem hrabstwa Derbyshire. Uważałem za najodpowiedniejsze zastąpić go w przekładzie gwarą górnośląską. [przypis tłumacza]

Notumque (…) possit — Vergilius, Aeneida, V, 21. [przypis tłumacza]

Nouvelles considérations du physique et moral — Nowe rozważania nad ciałem i duszą. [przypis tłumacza]

Novilla — budynek na sztokholmskiej wyspie Djurgården, wzniesiony w 1833 r., początkowo pod inną nazwą, jako sala balowa; w czasach świetności, w drugiej połowie XIX w., służył w różnych konfiguracjach jako kawiarnia, winiarnia, restauracja oraz scena rewiowa. Od lat 20. XX ponownie mieścił się tam klub dansingowy. Na początku lat 40. budynek został przejęty przez Skansen (muzeum na świeżym powietrzu, od którego nazwy własnej pochodzi polskie słowo „skansen” o tym samym znaczeniu) m. in. na potrzeby wystawiennicze. [przypis tłumacza]

nowa Antiochia — Prawdopodobnie Rzym. [przypis tłumacza]

Nowego Miasta — Καινόπολιν. [przypis tłumacza]

Nowe Miasto, Rynek Drzewny — Nowe Miasto: Καινόπολις; Rynek Drzewny: Δοκῶν ἀγορά. [przypis tłumacza]

nowe życie, nowa śmierć — W świecie Łaski życiem jest stan Łaski, śmiercią stan grzechu. [przypis tłumacza]

No więc, czy ten gach-żołnierz nie jest całkiem taki, Jakem to wam powiedział? — Numquid videtur demutare alio atque uti / dixi esse vobis dudum hunc moechum militem? Lachmann. Por. wyżej, w. 88 i nast. [przypis tłumacza]

nowiny o panu z Bretèche — pani de Montsauge bawiła w tej chwili w swoim majątku w Bretèsche. [przypis tłumacza]

nowocześni pantagrueliści, unikając pracy rąk, jakiej by wymagał taki rozdział [kory od włókien], używają pewnych instrumentów zębatych (..,.) — powroźnicy. [przypis tłumacza]

nowość (…) która gnębi nas od tylu lat — reformacja. [przypis tłumacza]

nowość — Pogląd jezuitów, iż dawnych Ojców trzeba się radzić tylko w rzeczach wiary, a w rzeczach obyczajów wyłącznie nowych doktorów. [przypis tłumacza]

nożyk praski — Wówczas przedmiot w handlu bardzo poszukiwany. [przypis tłumacza]

Nubes lucida obumbravit (łac.) — Mt 17, 5: „Obłok jasny zacienił je”. [przypis tłumacza]

Nudaque (…) bibunt (łac.) — „Wino odkryte marznie, kształt biorąc naczynia;/ Nie piją go łykami, lecz kawałki gryzą” (Ovidius, Tristia, III, 10, 23; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Nullac (…) acerbae — Propertius, Elegiae, II, 8, 3. [przypis tłumacza]

nulla (…) composuit — Seneca, Epistulae morales ad Lucilium, 53. [przypis tłumacza]

nulla (…) versatur — Cicero, De finibus bonorum et malorum, V, 6. [przypis tłumacza]

Nullo modo Corpus Christi est in hoc Sacramento localiter (łac.) — W żadnym sposobie ciało Chrystusa nie znajduje się w tym Sakramencie miejscowo. [przypis tłumacza]

Nullum (…) est — Seneca, Epistulae morales ad Lucilium, 95. [przypis tłumacza]