Przypisy

kaduk (z łac.) — majętność, która po bezpotomnej śmierci właściciela przechodziła na własność skarbu i należała do rozdawnictwa królewskiego. [przypis redakcyjny]

kafel (niem. Kachel) — tu: miska do mielenia tabaki. [przypis redakcyjny]

kafenhauzy — kawiarnie. [przypis redakcyjny]

Kafron — wyrazu „Kafron” nie zna oryginał. [przypis redakcyjny]

Kafrowie — nazwa nadana przez Arabów pd. i wsch. afrykańskim ludom Bantu. [przypis redakcyjny]

kaftan — noszony pod sukmaną (kierezją) żupanik z rękawami, granatowy na czerwonej podszewce, naszywany frędzlami i metalowymi guziczkami. [przypis redakcyjny]

kahalnej — gminnej; kahał (z hebr. Qahal: zebranie, wiec, rada) — rada gminy żydowskiej. [przypis redakcyjny]

Kaina — tak nazwana część ostatniego kręgu piekła, gdzie są karani zabójce i zdrajce swoich krewnych i powinowatych. W czasie kiedy Dante tę pieśń napisał, prawdopodobnie Jan Maletasta żył jeszcze. [przypis redakcyjny]

kajet — zeszyt. [przypis redakcyjny]

Kajfasz — według Ewangelii arcykapłan żydowski, który wydał wyrok skazujący na śmierć Chrystusa. [przypis redakcyjny]

kajsi (gw.) — gdzieś. [przypis redakcyjny]

Kajus — Caius Julius Cezar. [przypis redakcyjny]

Kajusz — cesarz rzymski Kaligula. [przypis redakcyjny]

kakawelo — wyraz nienotowany w słownikach. [przypis redakcyjny]

kakogejtona (…) tin'enchoron — chcąc słowa te, jak i inne dalsze zrozumieć, koniecznie trzeba zajrzeć do oryginału, gdyż wyrazy greckie w takiej (niestety) pisowni muszą być niezrozumiałe. [przypis redakcyjny]

kałamajkowy — a. kalamajkowy — z tkaniny wełnianej. [przypis redakcyjny]

kałamaszka — odkryty jednokonny pojazd czterokołowy bez resorów, używany na Kresach w XVII i XVIII w. Drewniane koła osadzone były na drewnianej osi, którą smarowano mazią w celu zmniejszenia oporów. [przypis redakcyjny]

kała — panna na wydaniu lub narzeczona. [przypis redakcyjny]

kałauz (daw., z tur.) — przewodnik. [przypis redakcyjny]

kałauz — przewodnik. [przypis redakcyjny]

kałauz (tur.) — przewodnik. [przypis redakcyjny]

kałauz (z tur.) — przewodnik; kałauzować: odprowadzać pod strażą. [przypis redakcyjny]

kałauz (z tur.) — przewodnik. [przypis redakcyjny]

kałkan (z tur.) — tarcza okrągła. [przypis redakcyjny]

kałmuk — koń kałmucki. Kałmucy, szczep mongolski koczujący w guberni astrachańskiej, trudnili się hodowlą koni. [przypis redakcyjny]

Kałusz — miasto między Stryjem a Stanisławowem, gdzie hetman Sobieski rozgromił kilkutysięczną ordę. [przypis redakcyjny]

kałuz (daw.) — przewodnik. [przypis redakcyjny]

Kalabry — Kalabrowie, mieszkańcy Kalabrii, krainy w południowych Włoszech. [przypis redakcyjny]

Kalandr — Gian-Giacobo Calandra, Mantuańczyk, pisał prozą o miłości. [przypis redakcyjny]

Kalaona — Calaon, zamek w okolicy Padwy. [przypis redakcyjny]

Kalasancjusz, Józef, właśc. Kalasanty 1556–1648) — urodzony w Hiszpanii założyciel zakonu pijarów. [przypis redakcyjny]

Kalatrawa — miasto w Kastylii nad rzeką Guadianą (w Hiszpanii). [przypis redakcyjny]

kalefaktor (z łac.) — sługa szkolny. [przypis redakcyjny]

kalendarz gotajski — właśc. „Almanach Gotajski” („Almanach de Gotha”), rocznik genealogiczny wydawany w niem. mieście Gotha od 1763 r.; czasopismo publikowało genealogie rodzin panujących, arystokracji oraz szlachty (z podziałem na szlachtę z urodzenia i z nadania), a także informacje ogólne istotne w dyplomacji (zarówno o rodzinach jak o poszczególnych krajach). [przypis redakcyjny]

kalendarz — kalendarze XVIII-wieczne celowały m.in. w przepowiedniach pogody oraz wszelkich klęsk żywiołowych, wpływu ciał niebieskich na losy i zdrowie ludzi, wieściły różne nadzwyczajne przypadki; kalendarze były przedmiotem ostrej krytyki ludzi oświecenia. [przypis redakcyjny]

kalenica — zwieńczenie strzechy, umocnione drewnianymi kozłami; do niedawna często znajdowały się tam gniazda bocianie (stąd obraz w metaforze Poety). [przypis redakcyjny]

Kales — miasto portowe Calais we Francji. [przypis redakcyjny]

kaleta (starop.) — worek. [przypis redakcyjny]

Kali — Cagli, miejscowość na wsch. stokach Apeninu. [przypis redakcyjny]

Kalidońskie lasy — szkockie; Szkocja nazywała się w starożytności Kaledonią. [przypis redakcyjny]

Kalif Ali — następca Mahomeda; spowodował rozdział Mahometan na alidów i szyitów. [przypis redakcyjny]

Kaligorant — olbrzym i ludożerca. [przypis redakcyjny]

Kalinowski, Jakub — łowczy podolski. [przypis redakcyjny]

kaliszan (z niem. Kalteschale) — napój chłodzący. [przypis redakcyjny]

Kalkanin — Celio Calcagnini, profesor poetyki w uniwersytecie ferarskim. [przypis redakcyjny]

kalkulowali — obliczali, miarkowali. [przypis redakcyjny]

Kallimachus — uczony grecki z III w. przed Chr., napisał Hymn na Cercerę. [przypis redakcyjny]

Kalnik — miasto nad Sobią na Ukrainie w daw. powiecie winnickim. Sobieski 21 października rozbił tu ordę tatarską. [przypis redakcyjny]

Kaloander — aluzja do bohatera popularnego wówczas romansu włoskiego poety Giovanni Ambrogio Mariniego pt. Calloandro sconosciuto (1640), przetłumaczonego na język polski, którego pełny tytuł brzmi: Kolloander wierny Leonildzie przyjaźni dotrzymujący, przy różnych nienawiści wojennych awanturach i przypadkach, z okazji niedotrzymania słowa między Poliartem, cesarzem konstantynopolitańskim, Enceladona synem, i między Tygryndą, królową trabizońską, Tygranora króla córką, albo historia polityczna, kawalerskie ich dzielności i skrytą miłość przez Hymeneusz dożywotniej przyjaźni między nimi zakończone opisująca. O romansach pisał Krasicki w Zbiorze potrzebn. wiad.: „rodzaj ten pisma, zbyt teraz rozpleniony zabawką momentalną, nie nadgradza nieskończonego uszczerbku w obyczajach młodzieży”. [przypis redakcyjny]

Kalpa — Herakles na wyprawie po woły Gerionesa wbił dwa słupy jeden po stronie europejskiej, Kalpe, drugi w Afryce, Abila, nad Cieśniną Gibraltarską, która jego dopiero miała być dziełem. [przypis redakcyjny]

Kalpa — przylądek, jeden ze słupów Herkulesa na brzegu europejskim; dziś Gibraltar. [przypis redakcyjny]

kalumnią — oszczerstwo, obelgę. [przypis redakcyjny]

kalumnia — potwarz. [przypis redakcyjny]

kalumnie — obelgi, zelżenia. [przypis redakcyjny]

kalwakata a. kawalkata (z wł.) — orszak konny. [przypis redakcyjny]

kalwakata, właśc. kawalkata (z wł.) — orszak konny, gromada. [przypis redakcyjny]

kamaryla (z hiszp.) — tu: „godna kompania”, klika. [przypis redakcyjny]

kamcha (daw.) — adamaszek, atłas. [przypis redakcyjny]

kameduł — członek zakonu o surowej regule, zobowiązany do umartwień i długotrwałego milczenia. [przypis redakcyjny]

kameduli — [nazwa] od miejscowości Camaldoli we Włoszech: zakonnicy zmienionej reguły św. Benedykta. [przypis redakcyjny]

Kameldoł — Camaldoli w Apeninach, słynny klasztor, kolebka kamedułów. [przypis redakcyjny]

kamelizować a. kameryzować — wysadzać drogimi kamieniami. [przypis redakcyjny]

kamelizowaną — wyd. lwow[skie] ma: kameryzowaną. [przypis redakcyjny]

kamelorowy a. kamelarowy (niem. Kameelhaar) — z wełny wielbłądziej. [przypis redakcyjny]

Kameny — Muzy. [przypis redakcyjny]

kameryzowaną — wysadzaną drogimi kamieniami. [przypis redakcyjny]

Kamicione de Pazzi — zabił Ubertina, swojego krewnego. [przypis redakcyjny]

kamień boloński — spat, odmiana baru, czyli barytu, znajdująca się blisko Bolonii w górze Paterno. Odmiana ta sproszkowana, ogrzana, a następnie wystawiona na działanie promieni słonecznych, ma własność fosforyzowania, czyli świecenia w ciemności. [przypis redakcyjny]

Kamieńca — w książce czytamy „kamienia”, co jest najpewniej błędem, pochodzącym ze złego odczytu rękopisu, bo zamek nazywano zawsze Kamieńcem. [przypis redakcyjny]

kamieńc (daw. forma) — 2. przypadek [tj. D.] lm.; kamienic. [przypis redakcyjny]

kamień filozoficzny — domniemany środek, który według alchemików średniowiecznych miał posiadać cudowne własności przemiany metali nieszlachetnych w szlachetne. Próby uzyskania kamienia filozoficznego były oczywiście bezskuteczne, przyczyniły się jednak do stworzenia podstaw naukowych chemii. [przypis redakcyjny]

Kamień — jest kilkanaście wsi tej nazwy w różnych okolicach Polski; może chodzi o Kamień pod Miechowem, w niedalekim sąsiedztwie, i dlatego nie ma bliższego określenia. [przypis redakcyjny]

kamienicy pod Krzysztofory — istnieje dotąd pod tą samą nazwą kamienica narożna w rynku od ulicy Szczepańskiej. [przypis redakcyjny]

Kamieniec Podolski — twierdza nad Smotryczem, poddała się 29 sierpnia. [przypis redakcyjny]

kamienie indyjskie — w XVIII w. jedynym dostawcą najcenniejszych drogich kamieni były Indie Wschodnie; Ameryka płd. i Syberia dostarczały tylko mniej cenionych. [przypis redakcyjny]

Kamil — Camillo Paleotti z Bolonii, dworzanin kardynała Bibieny. [przypis redakcyjny]

Kamilla, Bernę, Sangę, więc i Antoniego / Flaminiusza z Julem — w oryg. Giulio Camillo, z czego tłumacz przez nieuwagę zrobił dwie osoby. [przypis redakcyjny]

Kamilla — rycerka w Eneidzie Wergilego. [przypis redakcyjny]

Kamilla — rycerka w Eneidzie Wergilego. [przypis redakcyjny]

Kamillo — Giulio Camillo, Dalmatyniec rodem, profesor w Bolonii, przez Franciszka I powołany do Paryża. [przypis redakcyjny]

Kamillowie — młodzieńcy służący w świątyniach. [przypis redakcyjny]

Kamillus — jeden z dowódców chrześcijańskich. [przypis redakcyjny]

Kamiński, Jan Nepomucen (1777–1855) — założyciel, dyrektor i reżyser pierwszego teatru stałego we Lwowie; autor wielu przekładów i utworów oryginalnych; najważniejszy z nich to dramat Zabobon, czyli Krakowiacy i górale — pomyślany jako druga część Krakowiaków i górali Wojciecha Bogusławskiego). [przypis redakcyjny]

kamlot — gatunek tkaniny wełnianej albo jedwabnej. [przypis redakcyjny]

kamlotowy (z fr. camelot) — z lekkiej wełny. [przypis redakcyjny]

kampania sewastopolska — oblężenie i zdobycie rosyjskiej twierdzy Sewastopol przez wojska angielskie i francuskie było głównym wydarzeniem wojny krymskiej (1853–1856). [przypis redakcyjny]

kampania — tutaj: czas obozowania. [przypis redakcyjny]

kampania włoska — wojna Francji i Królestwa Sardynii z Austrią w r. 1859. [przypis redakcyjny]

kampanie — walki. [przypis redakcyjny]

kampanula — dzwonek leśny. [przypis redakcyjny]

Kampedzi — uczony kardynał Lorenzo Campeggio. [przypis redakcyjny]

kampust (starop.) — maślanka, mleko kwaśne. [przypis redakcyjny]

kamracił — przyjaźnił się, bratał się. [przypis redakcyjny]

Kamyki te weźcie do ręki i głosujcie — głosowano zapomocą kamyków, które się kładło do dwóch urn: w jedną urnę kładli ci, którzy głosowali za potępieniem, w drugą ci, którzy głosowali za uniewinnieniem oskarżonego. [przypis redakcyjny]

kańczug — narzędzie do bicia, z tur. kamczyk. [przypis redakcyjny]

kańczug (z tatar.) — bicz z rzemieni spleciony. [przypis redakcyjny]

kanał — tu: sposób. [przypis redakcyjny]

kanalii — tłuszczy, pospólstwa. [przypis redakcyjny]

Kanara — Wyspy Kanaryjskie. [przypis redakcyjny]

kanar — cukier. [przypis redakcyjny]