Przekaż 1,5% Wolnym Lekturom!
Wsparcie nic nie kosztuje! Wystarczy w polu „Wniosek o przekazanie 1,5% podatku” wpisać nasz KRS: 0000070056
Każda kwota się liczy! Dziękujemy!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza | przypisy tradycyjne
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | filozoficzny | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hiszpański | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | polityczny | portugalski | potocznie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | środowiskowy | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 7601 przypisów.
dorking — rasa kur ozdobnych wyhodowana w Wlk. Brytanii. [przypis edytorski]
d'Orléans-Longueville, Charles-Paris (1649–1672) — kandydat do polskiego tronu wysuwany przez obóz profrancuski podczas walki stronnictw po wyborze Michała Korybuta Wiśniowieckiego; zginął podczas forsowania Renu w bitwie pod Tolhuis. [przypis edytorski]
Dormesko — nazwisko znaczące, utworzone od czas. oznaczającego spanie w językach romańskich: fr. i hiszp. dormir, wł. dormire. [przypis edytorski]
dorme sur mon oreiller (fr.) — śpi na mojej poduszce; qu'un: że jakiś (spójnik z rodzajnikiem). [przypis edytorski]
dormez tout espoir (fr.) — porzućcie wszelką nadzieję; w tłumaczeniu na fr. początek napisu nad bramą piekła w Boskiej komedii Dantego: w oryg. lasciate ogni speranza, voi ch'entrate (porzućcie wszelką nadzieję wy, którzy tu wchodzicie). [przypis edytorski]
Dormi secure — zbiór kazań na dnie świąteczne. [przypis tłumacza]
dormitarzy — sypialń. [przypis autorski]
dormitorium — sala sypialna w klasztorach itp. instytucjach. [przypis edytorski]
dormitorium — sypialnia w klasztorze, zakładzie wychowawczym lub internacie. [przypis edytorski]
Dorn powtórzył z solą barową doświadczenia wykonane przez Rutherforda nad tlenkiem toru (…) — „Abhandlungen der Naturforschenden Gesellschaft” Halle, czerwiec 1900 [przypis edytorski]
Dorn [zauważył podobne odchylenie promieni β w polu elektrycznym] — [por.] „Abhandlungen der Naturforschenden Gesellschaft”, Halle 22, 44 (1900). [przypis autorski]
dorównywa — dziś: dorównuje. [przypis edytorski]
dorównywa — dziś popr.: dorównuje. [przypis edytorski]
dorównywam — dziś popr. forma: dorównuję. [przypis edytorski]
dorównywują — dziś: dorównują. [przypis edytorski]
doroczy — coroczny. [przypis edytorski]
Do rodzinnego miasta męża w koczybryku (…) rozrywek tyle — Ten ustęp sławny jest w literaturze jako pierwszy może rodzajowy obrazek życia prowincji. [przypis tłumacza]
Dorohobuż — miasteczko nad Dnieprem na płn. od Smoleńska. [przypis redakcyjny]
do roku (daw.) — do czasu. [przypis edytorski]
dorośli spostrzegają komary, podczas gdy dzieci codziennie muszą łykać wielbłądy dorosłych — nawiązanie do Ewangelii św. Mateusza (Mt 23,24). [przypis edytorski]
Doroszenko — hetman ukraiński w latach 1665–1676. [przypis edytorski]
Dorotea, właśc. Dorothea (gr., łac., niem.) — Dorota. [przypis edytorski]
Dorowie — lud grecki mówiący dialektem doryckim, który jako ostatnia fala migracji greckich zasiedlił Peloponez, część wysp jońskich i Dorydę w płd.-zach. Azji Mniejszej. [przypis edytorski]
Dorowie: mianowicie w komedii Megarejczycy — Po upadku tyrana megarejskiego, Teagenesa (ok. 590 p.n.e.), przyszło tam wkrótce do rządów demokratycznych, podczas których wystąpił jako twórca komedii Susarion; około r. 576 przeniósł się do Ikarii w Attyce. [przypis tłumacza]
dorożka na gumach — dorożka na kołach obciągniętych gumą. [przypis edytorski]
dorożka na gumach — dorożki, pełniące rolę dzisiejszych taksówek, dzieliły się na dwie kategorie w zależności od budowy ich kół: starsze miały koła z metalu, więc tocząc się po bruku hałasowały i trzęsły, a nowsze i bardziej luksusowe jeździły na kołach z gumy. Opony pneumatyczne wynaleziono w 1846 r., a do masowej produkcji weszły w końcu XIX w. [przypis edytorski]
dorożkarzów — dziś popr. forma D.lm: dorożkarzy. [przypis edytorski]
dorozumieć się czego — dziś: zrozumieć co. [przypis edytorski]
dorozumieć się (daw.) — domyślić się, zrozumieć. [przypis edytorski]
dorozumieć się — domyślić się. [przypis edytorski]
dorozumiewać się (daw.) — domyślać się. [przypis edytorski]
dorozumiewać się (pot.) — domyślać się. [przypis edytorski]
do rozwiązania — dziś: w rozwiązaniu. [przypis edytorski]
dorpacki — od nazwy miasta w Estonii Dorpat (dziś: Tartu). [przypis edytorski]
Dorpat — dziś: Tartu, miasto w Estonii; tu aluzja do pobytu Durejki na Akademii Dorpackiej, założonej w XVII w. przez króla szwedzkiego, w XIX w. powstała tam pierwsza korporacja studentów polskich. [przypis redakcyjny]
Dorset — hrabstwo w Anglii. [przypis redakcyjny]
Dorszówna — córka Dorsza; daw. forma nazwiska kobiecego. [przypis edytorski]
dorycka kolumna (archit.) — kolumna w staroż. stylu doryckim architektury, w jakim zbudowano m.in. świątynię Partenon na Akropolu w Atenach; kolumny doryckie w przeciwieństwie do ozdobnych kolumn innych popularnych stylów starożytnych (koryncki, joński) zakończone były u góry głowicami o prostym kształcie okrągłej, spłaszczonej „poduszki”. [przypis edytorski]
dorycka kolumna (archit.) — kolumna z prostym wykończeniem, wykonana zgodnie z zasadami porządku doryckiego, czyli jednego ze starożytnych stylów architektonicznych, charakteryzującego się monumentalizmem i surowością. [przypis edytorski]
dorycka, nie jońska (…) ani frygijska, ani lidyjska (…) harmonia — siedmiostopniowe skale muzyczne używane w staroż. Grecji; ich nazwy pochodzą się od nazw plemion i ludów, których temperamenty miały odpowiadać poszczególnym tonacjom (zob. Platon, Państwo, ks. X); skalę dorycką, nazwaną od plemienia Dorów, do którego należeli m.in. Spartanie, uważano za poważną i wzmacniającą charakter. [przypis edytorski]
dorycka skala (muz.) — jedna z trzech bazowych skal muzycznych używanych w starożytnej Grecji; jej nazwa pochodzi od plemienia Dorów; zbudowana w kierunku opadającym, zaczynająca się od dźwięku E. [przypis edytorski]
doryckie — tu w znaczeniu ogólnym: greckie. [przypis edytorski]
doryckim czy też korynckim portykiem — portyk: popularny w staroż. architekturze greckiej i rzymskiej rodzaj otwartej frontowej części budowli z rzędem kolumn wspierających dach; dorycki i koryncki: antyczne style architektoniczne, wykształcone w Grecji, przejęte przez Rzymian; w Stanach Zjednoczonych budynki rządowe zbudowano w stylu klasycyzmu, odwołującym się do tradycji greckiej i rzymskiej. [przypis edytorski]
Dory — Dorowie, ostatnia fala migracji greckich (ok. 1100 p.n.e.). [przypis edytorski]
doryjski — dziś popr.: dorycki. [przypis edytorski]
Doryna — garderobiana Marianny, córki Orgona. [przypis edytorski]
Doryno! — Od pierwszego wejścia Orgona z roztargnienia, z jakim wita się ze szwagrem, widać, że to jest człowiek opanowany jedną myślą, który nie chce o niczym słyszeć, póki się nie zaspokoi w tej mierze. [przypis tłumacza]
dorżliśmy — popr. forma 1 os. lm: dorżnęliśmy. [przypis edytorski]
dorzecznemi — daw. forma N. i Msc. lm przymiotników r.ż. i r.n.; dziś tożsama z r.m.: dorzecznymi. [przypis edytorski]
dorzeczny (gw., daw.) — dogodny dla siebie. [przypis autorski]
Do Rzeczypospolitej — W oryginale po prostu Ad navem, czyli „Do okrętu”; rozumienie statku jako alegorii państwa pozostawione było domyślności czytelnika. Bardziej szczegółowe interpretacje odnoszą wiersz do rzymskiej wojny domowej między zwolennikami republiki a cesarstwa. [przypis edytorski]
do rzeki — jest to rzeka Paktolos, wypływa z gór Tmolos (dziś Sarabat); płynie przez miasto, a wpada do rzeki Hermos [ob. Gediz]; sławna ze złotego piasku, w który miała obfitować. [przypis tłumacza]
Do rzek królowej — Do rzeki Arno. [przypis redakcyjny]
dość miejsca, żeby pohuśtać kota — idiom ang. not enough room to swing a cat, znaczący tyle co: nie ma gdzie się obrócić; jest bardzo ciasno. [przypis edytorski]
dość sobie w tych (…) ludziach podobał — popr. upodobać sobie w kimś. [przypis edytorski]
Dość spojrzeć na ten reklamowy portret, który stanowił radość artystów, a na którym Jan Apolinary tak łudząco podobny jest do króla Jana III-go z pudełka od zapałek. — tu w tekście umieszczono ilustrację z podpisem: Jan Apolinary Michalik. [przypis edytorski]
dość w czas (daw.) — wystarczająco wcześnie. [przypis edytorski]
dościem już napłakała — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: dość [się] już napłakałam. [przypis edytorski]
dościgło by mnie nieszczęście — Lot prosił: «Gdy byłem pośród ludzi Sedomu, to Bóg widział moje czyny [na tle] czynów ludzi tego miasta i wyglądałem na sprawiedliwego i wartego uratowania, ale gdy pójdę [do Abrahama], to przy takim sprawiedliwym będę [wyglądał] jak złoczyńca», zob. Raszi do 19:19. [przypis edytorski]
dościgły (daw.) — dojrzały (o owocu). [przypis edytorski]
dościgły (daw.) — dorosły, dojrzały. [przypis edytorski]
dościgły — tu: dojrzały. [przypis edytorski]
dościgły — [tu:] mogący być dościgniony. [przypis redakcyjny]
dościg — tu: dojrzewanie. [przypis edytorski]
doślipić (gw.) — wypatrzyć. [przypis edytorski]
do śmierci prowadzi obojej (starop.) — konstrukcja z formą daw. liczby podwójnej, dziś: prowadzi do obu [rodzajów] śmierci; tj. do śmierci cielesnej i duchowej. [przypis edytorski]
do śmieszności potrzebnym jest przeciwstawienie pewnych doskonałości i niedoskonałości — por. M. Mendelsohn, Philosophische Schriften, część II, s. 23. [przypis redakcyjny]
dośpiały (daw.) — dojrzały. [przypis edytorski]
dośpiały (gw.) — dojrzały. [przypis edytorski]
dośpieć (daw.) — dogrzać a. dojrzewać. [przypis edytorski]
dośpieć (daw., gw.) — dojrzeć. [przypis edytorski]
dośpieć (daw.) — zdążyć. [przypis redakcyjny]
dośpiem (gw.) — dośpię. [przypis autorski]
dośpiewać — [tu:] dojrzeć. [przypis redakcyjny]
dośpik (gw.) — drzemka. [przypis edytorski]
do świątyni i nakazali im jak w teatrze — εις το ιερον, περιθέντες δ' αυτοις ὥσπερ ἐπί ακηνης, słów tych nie ma w edycji Dindorfa, a zatem i u tłumaczów. [przypis tłumacza]
doświadczenia Rutherforda potwierdził Becquerel — [por.] „Comptes rendus” 136, 199, 431 (1903). [przypis autorski]
doświadczenia ze związkami torowymi — [por.] M. Curie, „Comptes rendus”, kwiecień 1898. [przypis autorski]
doświadczenie — Expérience, co niektórzy komentatorowie uważają za pomyłkę, czytając, iż ma być espérance: nadzieja. [przypis tłumacza]
Doświadczenie jest poznawaniem empirycznym (…) — ustęp od: „Doświadczenie jest poznawaniem (…)” do: „(…) o koniecznym powiązaniu spostrzeżeń” jest dodatkiem drugiego wydania. [przypis tłumacza]
doświadczenie Torricelliego — dotyczyło systemu naczyń połączonych; Evangelista Torricelli (1608–1647), wł. fizyk i matematyk, uczeń Galileusza, przeprowadził w 1643 r. doświadczenie, do którego użył metrowej długości probówki napełnionej rtęcią i szerokiego naczynia: odwróciwszy probówkę denkiem do góry, zanurzył ją w szerszym naczyniu z rtęcią, w wyniku parcia słupa rtęci w probówce, część jej przepływa do naczynia poniżej, a na górze probówki tworzy się próżnia (tzw. próżnią Torricellego), jednak część rtęci pozostaje w probówce, przy czym wysokość pozostającego słupa rtęci jest niezależna od długości rurki, lecz od ciśnienia atmosferycznego: normalne ciśnienie atmosferyczne równoważy ciśnienie hydrostatyczne wywierane przez 0,76 m słupa rtęci; dalsze doświadczenia przeprowadził Blaise Pascal (1623–1662) wykazując, że wysokość słupa rtęci zależy m.in. od wysokości, ponieważ im wyżej, tym powietrze jest rzadsze i jego ciśnienie spada; normalna ciśnienie mierzy się nadal w jednostkach nazwanych od nazwiska fr. uczonego i wynosi 1013 hektopaskali (hPa). [przypis edytorski]
doświadczenie, źródło, skąd płyną waszych sztuk strumienie — Zdanie Arystotelesa: Experientia magistra rerum [(łac.) doświadczenie nauczycielem wszechrzeczy; red. WL]. [przypis redakcyjny]
doświadczona to (starop.) — tzn. jest to doświadczone; jest to potwierdzone doświadczeniem. [przypis edytorski]
Doświadczyński — tytułowy bohater pierwszej polskiej powieści p.t. Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki (1776), autorstwa Ignacego Krasickiego (1735–1801); wyspa Nipu, na którą trafia Doświadczyński stanowi obraz oświeceniowej utopii: rządzonego racjonalnie państwa oraz sprawiedliwego społeczeństwa. [przypis edytorski]
Doświadczyński — właśc. Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki (1776), powieść Ignacego Krasickiego; pierwsza polska powieść. [przypis edytorski]
doświarczać (gwar.) — doświadczać. [przypis redakcyjny]
do światła wiedzie nasza ścieżka — nawiązanie do utworu A. Asnyka Przodownikom: „Wy możecie zstępować bez trwogi,/ Gdzie noc, groza i zwątpienie mieszka,/ I piekielne nie zwiodą was bogi,/ Bo do światła wiedzie wasza ścieżka”. [przypis edytorski]
do świętego Michała — tj. do 29 września a. 21 listopada (daty wspomnienia św. Michała Archanioła w kalendarzu chrześcijańskim). [przypis edytorski]
doświtka — zabawa trwająca do świtu. [przypis edytorski]
do Świtnice — dziś popr. forma D.lp: do Świtnicy. [przypis edytorski]
dosadził — tu: dorzucił, dodał. [przypis edytorski]
do Salerny — dziś popr. forma: do Salerno; Salerno: miasto we Włoszech, w regionie Kampania, położone w zatoce Morza Tyrreńskiego. [przypis edytorski]
do Sambij — dziś popr. forma D.: do Sambii. [przypis edytorski]
do samego zdechu — do ostatniego tchu. [przypis autorski]
do samej ziemie (starop. forma) — dziś D.lp r.ż.: (…) ziemi. [przypis edytorski]
do samice (gw., daw.) — do samicy. [przypis autorski]
Do sankcji — do uznania. [przypis edytorski]
do Seiru — «Opisał mu wydłużoną drogę, bo miał zamiar dojść jedynie do Sukot, pomyślał: jeśli [Esaw] planuje zrobić mi coś złego, niech zaczeka, aż dojdę do niego [do Seiru]. Lecz wcale tam [Jakub] nie poszedł», zob. Raszi do 33:14. [przypis edytorski]
Do Senatu sam Naród po województwach obierać będzie — toż w Popr. i Przydat. (Uwagi, str. 209). [przypis redakcyjny]
dosiąc — dziś: dosięgnąć. [przypis edytorski]
