Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | astronomia | biologia, biologiczny | chemiczny | dawne | filozoficzny | fizyka | francuski | geologia | grecki | hebrajski | hiszpański | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | portugalski | potocznie | przestarzałe | przymiotnik | religijny, religioznawstwo | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | starożytny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie
Według języka: wszystkie | English | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 3036 przypisów.
esencja octowa — silnie stężony (do 80%) roztwór kwasu octowego; trujący; używany do celów spożywczych po rozcieńczeniu wodą. [przypis edytorski]
esencja octowa — stężony kwas octowy, przed wojną często używany przez samobójców. [przypis edytorski]
Esencja zowie się «wszech-wyskokiem» — Sędzia stara się zastępować słowa obce polskimi neologizmami. [przypis redakcyjny]
esencjonalność — treściwość, skoncentrowanie się na istocie rzeczy. [przypis edytorski]
Es erben sich Gesetz und Rechte, wie eine ewige Krankheit fort!… (niem.) — dziedziczy się ustawy i prawa jak wieczną chorobę; cytat z Fausta Goethego (słowa Mefistofelesa z Pracowni). [przypis edytorski]
eser — członek rosyjskiej Partii Socjalistów-Rewolucjonistów. [przypis edytorski]
es geht flott (niem.) — dobrze się składa. [przypis edytorski]
Es giebt eine Reihe idealistischer Begebenheiten… (niem.) — Istnieje szereg zjawisk natury idealnej, które przebiegają równolegle do rzeczywistości. Rzadko się z nią pokrywają. Ludzie i przypadki zwykle wpływają na tego rodzaju zjawisko, tak że wydaje się niedoskonałe, a jego konsekwencje również są niedoskonałe. Tak było z Reformacją; zamiast protestantyzmu pojawił się luteranizm. [przypis edytorski]
Es giebt nur a Kaiserstadt! — znana piosnka ludowa Wiedeńczyków. [przypis autorski]
Es interessiert mich nicht (niem.) — to mnie nie interesuje. [przypis edytorski]
Es ist aber hübsch! (niem.) — Ależ piękna pogoda! [przypis edytorski]
Es ist der Herren eigner Geist (niem.) — To tylko jest duch tych ludzi (parafraza cytatu z tragedii Faust. Część pierwsza Goethego, rozmowa Wagnera z Faustem; jego pełny sens to: to, co nazywasz duchem czasów, jest tylko własnym duchem tych ludzi [tj. autorów, kronikarzy], którzy po swojemu odzwierciedlają czasy). [przypis edytorski]
Es ist doch der schönste Grüss (niem.) — To przecież jest najpiękniejsze pozdrowienie. [przypis edytorski]
Es ist doch ein jüdisches Geschäft. Jüdische Geschäfte werden alle während des Parteitages geschlossen (niem.) — Przecież to jest sklep żydowski. Podczas Parteitagu wszystkie sklepy żydowskie będą zamknięte. [przypis edytorski]
Es ist eine Idee (niem.) — To jest pomysł. [przypis edytorski]
Es ist in den letzten 20 Jahren (…) der Barbarei wieder zurückzugeben — W ciągu ostatnich 20 lat zostało dowiedzione: Polak, który nie stworzył tej kultury, nie był jej również zdolny utrzymać. Pokazało się raz jeszcze, że tylko ten, który sam jest zdolny do twórczości kulturalnej, potrafi w sposób trwały zachować dorobek prawdziwej kultury. 50 lat dalszego polskiego panowania wystarczyłoby, aby te obszary, które Niemiec mozolnie, z pilnością i starannością wydarł barbarzyństwu, zostały z powrotem barbarzyństwu oddane. [przypis autorski]
eskamoter (daw., z fr.) — kuglarz, zręcznie chowający przedmioty. [przypis edytorski]
eskamotować (daw.) — ukraść a. ukryć coś zręcznie. [przypis edytorski]
eskamotować — sprytnie ukrywać. [przypis edytorski]
eskamotować — zręcznie ukryć lub skraść (na wzór sztuk kuglarskich). [przypis edytorski]
eskamotować — zręcznie ukryć. [przypis edytorski]
eskapada — ryzykowna, lekkomyślna wyprawa. [przypis edytorski]
eskapada — wybryk, swawola, awanturnicza wyprawa. [przypis redakcyjny]
eskapada — wyprawa. [przypis edytorski]
Eskimosi — Inuici (nazwa własna: Inuit, Inuitowie); grupa rdzennych ludów obszarów arktycznych i subarktycznych Grenlandii, Kanady, Alaski i Syberii. W XVI wieku wśród białych upowszechniła się nazwa Eskimosi — o tyle niewłaściwa, co zagadkowa etymologicznie. Początkowo uważano, że wywodzi się od wyrażenia „zjadacze surowego mięsa”, obecnie przypuszcza się raczej, że nazwa ta ma inne pochodzenie. Inuici alaskańscy nie tylko tolerują, ale nawet wolą nazwę Eskimosi. [przypis edytorski]
Eskimosi, właśc. Inuici — grupa rdzennych ludów podobnych kulturowo i językowo, które zamieszkują arktyczne regiony Ameryki Północnej (głównie Kanady) i Europy (głównie Grenlandii). Nazwa „Eskimosi” była historycznie używana jako termin ogólny w odniesieniu do różnych rdzennych grup zamieszkujących arktyczne terytoria, ale obecnie jest uważany za nieprawidłowy, obraźliwy i przestarzały. [przypis edytorski]
Eskimosi, właśc. Inuici — grupa rdzennych ludów podobnych kulturowo i językowo, które zamieszkują głównie arktyczne regiony Kanady i Grenlandii. Populacja Inuitów na terytorium Norwegii koncentruje się głównie na archipelagu Svalbard, który znajduje się na Oceanie Arktycznym. Termin „Eskimosi” był historycznie używany jako termin ogólny w odniesieniu do różnych rdzennych grup zamieszkujących arktyczne terytoria, ale obecnie jest uważany za obraźliwy i przestarzały. Dziś Inuici mierzą się ze zmianami klimatu, problemami społecznymi, wynikającymi z wielowiekowej i wciąż obecnej dyskryminacji w dostępie do edukacji, ochrony zdrowia itd. Kluczowym problemem są wywłaszczenia ich terytoriów i dewastacja środowiska przez międzynarodowe korporacje. Inuici dążą też do zachowania, odtworzenia i utrwalenia swoich tradycji kulturowych. [przypis edytorski]
Eskimos, właśc. Inuita — członek grupy rdzennych mieszkańców obszarów arktycznych i subarktycznych Grenlandii, Kanady, Alaski i Syberii; ludy eskimo-aleuckie dzielą się na dwie główne grupy: Jugytów (używających języków yupik) oraz właśnie Inuitów (używających języków Inuktitut); daw. nazwa Eskimosi obecnie uważana jest przez wiele osób na Grenlandii i w Kanadzie za obraźliwą, gdyż wywodzi się ją od wyrażenia „zjadacze surowego mięsa”, natomiast inuk w językach Inuitów znaczy „osoba”, zaś inuit: „ludzie”. [przypis edytorski]
ESKIMOSY I GRENLANDCZYCY, JAKUTY, AJNOSY I KAMCZADAŁY… — dziś popr.: Eskimosi (Inuici) i Grenlandczycy, Jakuci, Ajnowie, Kamczadałowie, Finowie, Finowie, Estończycy, Liwowie, Lapończycy i Samojedzi, Ostiakowie, Turkmeni, Kirgizi, Ałtjczycy i Abakanowie. [przypis edytorski]
esklandra (z fr.) — skandal, zgorszenie. [przypis edytorski]
eskobarski — Od Eskobara, jednego z kazuistów, z którym Pascal polemizuje w Prowincjałkach. [przypis tłumacza]
eskomptować (z fr. escompter) — daw.: eskontować, dziś: dyskontować, kupować lub sprzedawać weksel przed jego terminem płatności przy potrąceniu dyskonta, tj. ustalonego procentu od sumy zobowiązania wekslowego. [przypis edytorski]
eskont a. eskonto (daw.) — dziś: dyskonto weksli, tj. wykupywanie weksla przed terminem jego płatności po potrąceniu pewnej części sumy, na jaką go wystawiono. [przypis edytorski]
eskonto a. dyskonto — potrącenie przez bank pewnej części nominalnej ceny papierów wartościowych w wypadku ich odkupienia przed terminem płatności. [przypis edytorski]
eskonto (daw.) — dziś: dyskonto weksli, tj. wykupywanie weksla przed terminem jego płatności po potrąceniu pewnej części sumy, na jaką go wystawiono. [przypis edytorski]
eskonto — dyskonto; potrącenie części wartości weksli wykupionych przed terminem. [przypis edytorski]
eskontować (daw.) — dyskontować weksel, tj. wykupywać weksel przed terminem jego płatności po potrąceniu pewnej części sumy, na jaką go wystawiono. [przypis edytorski]
eskorial — tu: wielki pałac, od Escorialu, monumentalnego renesansowego zespołu pałacowo-klasztornego w pobliżu Madrytu, zbudowanego w latach 1563–84 przez Filipa II. [przypis edytorski]
Eskulap a. Asklepios — w mitologii rzymskiej i greckiej bóg sztuki lekarskiej. [przypis edytorski]
eskulap (daw.) — przestarz., lit.: lekarz. [przypis edytorski]
Eskulap (gr. Asklepios) — bóg sztuki lekarskiej. [przypis edytorski]
Eskulapiusz — właśc. Eskulap bądź Asklepios, grecki bóg medycyny. [przypis edytorski]
eskulap — lekarz (od imienia Eskulapa, gr. boga medycyny). [przypis edytorski]
eskulap — lekarz. [przypis edytorski]
Eskulap (mit. gr.) — bóg medycyny. [przypis edytorski]
Eskulap (mit. rzym.) — zlatynizowana forma imienia Asklepiosa, greckiego boga sztuki lekarskiej. [przypis edytorski]
Eskulap (mit. rzym.) — zlatynizowana forma imienia Asklepiosa, greckiego boga sztuki lekarskiej, wiązanego z wężami znającymi sekrety sztuki medycznej; jego atrybutem była laska z owiniętym wokół wężem, dziś symbol medycyny. [przypis edytorski]
eskulap — przen. lekarz. [przypis edytorski]
eskulap — tu: lekarz. [przypis edytorski]
eskulap (żart.) — lekarz (od zlatynizowanej formy imienia gr. Asklepiosa, boga lekarzy). [przypis edytorski]
eskulap (żart.) — lekarz (od zlatynizowanej formy imienia gr. Asklepiosa, boga sztuki lekarskiej). [przypis edytorski]
Eskulap (żart.) — lekarz (od zlatynizowanej formy imienia gr. Asklepiosa, boga sztuki lekarskiej). [przypis edytorski]
eskulap (z gr., żart.) — lekarz. [przypis edytorski]
Eskurial a. Escorial (hiszp.) — wielki renesansowy zespół pałacowo-klasztorno-biblioteczny położony 45 km od Madrytu. [przypis edytorski]
Eskurial — zespół pałacowo-klasztorno-biblioteczny położony 45 km od Madrytu. [przypis edytorski]
es lebe Staat, es lebe Krieg (niem.) — niech żyje państwo, niech żyje wojna. [przypis edytorski]
es lebe Tod (niem.) — niech żyje śmierć. [przypis edytorski]
es muss deutsch klingen (niem.) — to musi brzmieć po niemiecku. [przypis edytorski]
Esna — hrabstwo Essex w Anglii. [przypis redakcyjny]
Espagnol malade (fr.) — chory Hiszpan. [przypis edytorski]
Espania, el pueblo, fascismo, muerte (hiszp.) — Hiszpania, lud, faszyzm, śmierć. [przypis edytorski]
esperanto — sztuczny język, opracowany przez Ludwika Zamenhofa (1859–1917) w celu usunięcia barier językowych między narodami i wprowadzenia pokoju na świecie. [przypis edytorski]
Esperanza, amigos, esperanza! (hiszp.) — Nadziei, przyjaciele, nadziei! [przypis edytorski]
Esperya — w starożytności insulae Hesperides — Wyspy Kapwerdyjskie [Wyspy Zielonego Przylądka]. [przypis redakcyjny]
espingarda — fuzja. [przypis autorski]
Espiritu Santo — popr.: Espírito Santo, jeden ze stanów Brazylii; położony nad Oceanem Atlantyckim, od północy graniczy ze stanem Bahia. [przypis edytorski]
esplanada — pas niezabudowanej przestrzeni; dawniej wolna przestrzeń między miastem a twierdzą, z czasem esplanady zamieniano w tereny zielone, służące spacerom. [przypis edytorski]
esplanada — promenada; służąca spacerom aleja, pierwotnie najczęściej niezabudowany pas przestrzeni przed fortyfikacjami, pomiędzy fortecą a miastem. [przypis edytorski]
esplanada — promenada; szeroka ulica z aleją spacerową; pierwotnie: pas przestrzeni ciągnący się wzdłuż fortyfikacji, najczęściej pomiędzy miastem a twierdzą. [przypis edytorski]
esponjado (hiszp.) — grzanka, suchar. [przypis edytorski]
Espoz y Mina, Francisco (1781–1836) — przywódca hiszp. działań partyzanckich przeciwko armii Napoleona prowadzonych w latach 1808–1814 w górach na pograniczu francusko-hiszpańskim, generał. [przypis edytorski]
esprit d’à propos (fr.) — umiejętność wypowiedzenia właściwych słów w odpowiednim momencie. [przypis edytorski]
esprit d'apropos — zmysł trafności; talent do formułowania trafnych odpowiedzi. [przypis edytorski]
esprit de l'escalier (fr.) — spóźniony koncept, spóźniony refleks. [przypis edytorski]
esprit d'escalier a. l'esprit de l'escalier (fr.) — trafna riposta, która przychodzi na myśl, kiedy jest już za późno. [przypis edytorski]
esprit d'escalier (fr.) — odpowiedź przychodząca poniewczasie (dosł. „na schodach”); spóźniony dowcip. [przypis redakcyjny]
esprit fort (fr.) — osoba wznosząca się ponad powszechne, utarte poglądy i wierzenia religijne; otwarta głowa; wolnomyśliciel. [przypis edytorski]
esprit fort (fr.) — osoba wznosząca się ponad powszechne, utarte poglądy i wierzenia religijne; otwarta głowa; wolnomyśliciel; tu w lm. [przypis edytorski]
esprit (fr.) — duch, dowcip. [przypis edytorski]
esprit (fr.) — myśl, dowcip, zdolność, duch. [przypis edytorski]
esprit frondeur (fr.) — duch buntowniczy (awanturniczy). [przypis edytorski]
esprits forts (fr.) — człowiek wolnomyślny. [przypis edytorski]
Esquire (ang.) — tytuł grzecznościowy: Wielmożny Pan. [przypis edytorski]
Esquire — tytuł grzecznościowy: Wielmożny Pan. [przypis edytorski]
Essais (1580) — po polsku wydane jako Próby w tłum. Tadeusza Boya-Żeleńskiego i Edmunda Cięglewicza. [przypis edytorski]
Essai sur les données immédiates de la conscience, Matiére et mémoire, Evolution créatrice — pol. wyd.: O bezpośrednich danych świadomości, Materia i pamięć, Ewolucja twórcza. [przypis edytorski]
essay — dziś popr. pisownia to: „esej”. [przypis edytorski]
Essay on the Principle of Population — w Polsce książka wyszła pt. Prawo ludności w przekładzie K. Steina w 1925 roku. [przypis edytorski]
Esse est percipi et percipere (łac.) — być (istnieć) to być postrzeganym i postrzegać. [przypis edytorski]
esseńczycy — Ἐσσηνοὶ, „sie gin gen ohne Zweifel aus den Assidäern (Chasidäer, Riehm) hervor” (Graetz, Geschichte der Juden III, 91). Natomiast „Von diesem täglichen Baden nannte man sie Morgentäufer (Toblê Szacharit, ήμεροβαπτισται). Auch den Namen Essäer scheinen sie von diesem Umstande erhalten zu haben, da er in chaldäischer Sprache Badende, Täufer bedeutet (As’chai, ausgesprochen Assaï)”, Graetz, III, 94. — Hebr. Chasidim, pobożni. „Ausserdem lebten sie ais Nasiräer, deren Ideal es war, die höchste Weihe priesterlich er Heiligkeit zu erstreben” (Graetz, III, 91). Saduceusze wedle Graetza nie pozostawili po sobie żadnego pomnika piśmienniczego, natomiast po esseńczykach miał zostać „rodał essejski” (Megillat Chassidim), z którego zachował się jeden morał: „jeżeli zaniedbasz ją (naukę) przez jeden dzień, ona zaniedba ciebie przez dni dwa” (Graetz, jw. str. 99). Patrz dalej II, IX, 1, uwaga druga. — Jak się zdaje, καὶ δοκεῖ, [pominięto tłum. na rosyjski], czego Clementz nie tłumaczy, quod sane vitam severiorem exercere videtur. Na to καὶ δοκεῖ nie zwrócił uwagi M. Bałaban, zarzucając Flawiuszowi, że to „niewinne studium” sekt (Autobiografia Flawiusza, 2) było przerzucaniem się z partii do partii (Jos. Flaw., str. 10, patrz wyżej I, V, 2, uwaga). Aczkolwiek Flawiusz „nach Essäerweise täglich in kaltem Wasser badete” (Graetz, Geschichte der Juden III, 482), poznał raczej myślową stronę tej sekty, a nie był dopuszczony do bliższego współżycia, jeżeli o życiu esseńczyków pisze καὶ δοκεῖ. [W czasach tłumacza informacje o esseńczykach pochodziły od trzech autorów antycznych: Józefa Flawiusza, Filona Aleksandryjskiego i Pliniusza Starszego; odkryte w 1947 manuskrypty znad Morza Martwego, w okolicach ruin starożytnej osady Qumran, dostarczyły dodatkowych informacji na temat żyjącej tam wspólnoty, identyfikowanej z esseńczykami]. [przypis tłumacza]
esseńczycy — jedno z żydowskich stronnictw religijnych, obok faryzeuszy, saduceuszy i zelotów, działające od ok. 152 r. p.n.e. do 70 r. n.e.; jego założyciel, zw. Nauczycielem Sprawiedliwości, nie został bliżej zidentyfikowany, podobnie jak nie rozszyfrowano znaczenia nazwy grupy, być może wskazującej na pobożność, milczenie a. działalność uzdrowicielską członków grupy; żyli oni w odosobnieniu (może w grotach w Kumran), w grupach cechujących się wspólnotą dóbr materialnych, w celibacie, ściśle przestrzegając czystości rytualnej, szabasu i praktyk modlitewnych, ale w rytmie własnego kalendarza, podporządkowani ściśle własnym przełożonym, unikali kontaktów ze Świątynią (w przeciwieństwie do saduceuszy i faryzeuszy), choć przez pośredników składali ofiary; zajmowali się studiowaniem i przepisywaniem świętych ksiąg. Według jednej z hipotez Jezus z Nazaretu miał być esseńczykiem. Początki ruchu esseńczyków łączą się z powstaniem Machabeuszy przeciw Antiochowi IV Epifanesowi, poparciem części pobożnych dla Żydów przywódców zrywu, a następnie rozczarowaniem, które spowodowało w łonie judaizmu; ślady działalności esseńczyków zanikły po powstaniu antyrzymskim w Judei w l. 68–70 r. n.e., stłumionym krwawo i zakończonym zburzeniem świątyni w Jerozolimie. [przypis edytorski]
Esseńczycy, wedle relacji Pliniusza (…) — por. Plinius, Naturalis historia V, 17. [przypis tłumacza]
Essen — miasto w Niemczech, w Nadrenii-Westfalii, główny ośrodek przemysłowy zagłębia Ruhry. [przypis edytorski]
essentia, existentia — byt, istnienie; zob. Słownik. [przypis tłumacza]
essentia involvit existentiam (łac.) — istota obejmuje istnienie; w: Spinoza, Baruch Etyka w porządku geometrycznym dowiedziona, t. I. tw. VII (dowód), Warszawa 1954, s. 9. [przypis edytorski]
essentiam — istotną treść. [przypis redakcyjny]
essentiam (łac. forma B.lp) — istotną treść, rdzeń. [przypis redakcyjny]
essentiam (łac.) — treść. [przypis redakcyjny]
esse (…) operari (łac.) — być, działać. [przypis edytorski]
esse (…) varietatem — Cicero Commentariolum Petitionis, 14. [przypis tłumacza]
