Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 454 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | chiński | czeski | dawne | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | ironicznie | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | teatralny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 10888 przypisów.
kij prosty — zamiast laski marszałkowskiej, którą mógł prawnie piastować tylko regularnie obrany marszałek; Staszic popełnia nieścisłość w celu podkreślenia zuchwalstwa Ponińskiego; zastępca marszałka poprzedniego Sejmu (marszałka „starej laski”), Łętowski, po zagajeniu zebrania oddał Ponińskiemu laskę. [przypis redakcyjny]
kij — tyrs. [przypis edytorski]
kij z jeżem — tj. kij ze skórką jeża na końcu, którym wędrowni żebracy oganiali się od natarczywych psów. [przypis edytorski]
Kikimora (mit. sł.) — w wierzeniach słowiańskich szkodliwy duch domowy, przybierający najczęściej postać małej kobiety. [przypis edytorski]
Kikinny — gmina przedateńska. Attyka dzieliła się wtedy na 10 okręgów (phylaj), czyli na 174 gmin (demoj). [przypis tłumacza]
Kikonowie — sprzymierzeńcy Trojan. [przypis edytorski]
kiks — nieudane bądź nieprawidłowe uderzenie w grze w bilard. [przypis edytorski]
kik — spotkanie się młodych. [przypis redakcyjny]
kiks (z niem.) — fałszywa nuta w śpiewie lub grze na instrumencie muzycznym. [przypis edytorski]
Kildera — hrabstwo Kildare w Irlandii. [przypis redakcyjny]
kil — dno, spód. [przypis autorski]
Kilia — miasto nad płn. ramieniem ujścia Dunaju do morza. [przypis redakcyjny]
kilim — dwustronny dywan do dekoracji podłóg i ścian. [przypis edytorski]
kilimek — mały kilim: dwustronny dywan do dekoracji ścian i podłóg. [przypis edytorski]
kilim — ozdobny, kolorowy dywanik, najczęściej wieszany na ścianę. [przypis edytorski]
kilim — rodzaj dywanu z dwustronnym wzorem. [przypis edytorski]
kilim — tkanina dywanowa, tu: dera, gruby koć służący do okrywania konia. [przypis redakcyjny]
kilim (z pers.) — tu: gruby płaszcz, gunia; rodzaj kobierca. [przypis redakcyjny]
Kilińscy i Konopkowie — odniesienie do postaci warszawskiego szewca Jana Kilińskiego (1760–1819) oraz mieszczanina Kazimierza Konopki (1769–1805), którzy wyróżnili się podczas insurekcji warszawskiej 1794 roku, zbrojnego powstania armii koronnej i mieszkańców Warszawy przeciwko okupacyjnemu garnizonowi rosyjskiemu w czasie insurekcji kościuszkowskiej. [przypis edytorski]
Kiliński, Jan (1760–1819) — szewc, dowódca cywilnej milicji w insurekcji warszawskiej w kwietniu 1794, pułkownik w powstaniu kościuszkowskim. [przypis edytorski]
kilką — dziś N.: kilkoma. [przypis edytorski]
kilką — dziś popr. N. lm r.m.: kilkoma. [przypis edytorski]
kilką kropli (starop. forma) — dziś N.lm r.ż.: kilkoma kroplami. [przypis edytorski]
kilką rogów (starop. forma) — kilkoma rogami [bodzie]. [przypis edytorski]
kilka — dziś: kilku. [przypis edytorski]
kilka gatunków żółwi (…) te płazy — obecnie żółwie należą do gromady gadów. [przypis edytorski]
kilkakroć sto (daw.) — kilkaset. [przypis edytorski]
Kilkakrotnie ucieka się Brzozowski w swych rozprawach do formy dialogu (…) — Fragment dialogu z rozprawy o Miriamie, Kultura i życie, Lwów 1907, s. 41–47; Nad grobem Ibsena, tamże, s. 183–194; Katarakty, tamże, 8. 207–220; Wstęp do filozofii, Kraków 1906; Fryderyk Nietzsche, Stanisławów 1907; dialogowany ustęp o Feldmanie w Współczesnej krytyce literackiej, Stanisławów 1907, s. 176–188; fragment pierwszej redakcji Legendy Młodej Polski, zatytułowany Ruiny, „Skamander” 1920, s. 70–74. [przypis autorski]
kilka mil od niedawno wybudowanej kolei — mogła to być tzw. Kolej Nadwiślańska, łącząca Warszawę z Lubelszczyzną (otwarta w r. 1877). [przypis redakcyjny]
Kilka myśli o wychowaniu — tyt. oryg. Some Thoughts Concerning Education, 1693. [przypis edytorski]
kilkanaście cyfr dwuliczbowych — popr.: liczb dwucyfrowych. [przypis edytorski]
kilkanaście — w oryginale kikanaście. [przypis edytorski]
kilkanaście wsi noszących ich nazwisko — Jaćwierz, wieś w Słonimskim, w ustach litewskich zwie się Dajnawą; przypomina to ów ustęp w akcie donacyjnym Mindowga z r. 1259 o „Dajnowie, którą też Jaćwieżą zowią”. Nie wadzi przypomnieć, że Trojdenij uciekających do niego Prusów (nie Jaćwingów!) w r. 1276 w Grodzieńskim i Słonimskim osadził, lecz zabrali Słonimskim wsie książęta wołyńscy, „aby nam ziemi nie podsiadywali”. Nazwę Sudawów zachowała wieś Sudowskie (Sudawiszki) w Suwalskiej guberni; miała ją zachować i stara pieśń litewska. Czytelnik niech wybaczy odstępstwo od właściwego tematu, że się tą pieśnią tu zajmiemy, możemy wykazać bowiem rok i fakt, do którego się odnosi. Pieśń znamy w dwóch tekstach bardzo zbliżonych, brzmi ona w dosłownym przekładzie: Co ty, książątko, Sudajczu!/ Sudajczu, Sudajczuteli!/ Długoś spał?/ Gdyś spał snem,/ Wycięli wojowników (twoich)/ Rozsypali (twoje) nasypy (zamek)./ Czegóż ci, książątko,/ Więcej żal?/ (Czy zamku, czy wojowników?)/ Nie tak mi żal zamku,/ Jak mi żal wojowników./ Ja zamek (nasypy) zesypię,/ We dwa, we trzy lata;/ Lecz wojowników nie wywiodę/ Ani w dziesięć lat. W wariancie początkowe wiersze: „Kuninge Sudaicziu, Sudaicziu raicziu”, również zepsute. W marcu r. 1362 ruszył sam wielki mistrz, Winryk z Kniprode, na czele licznych hufców przeciw Kownu; w wielką sobotę zdobyto zamek, gdzie poległo trzy tysiące Litwinów. Wedle Stryjkowskiego (s. 443) zgorzało ich wtedy trzy tysiące, a Woidat, syn Kiejstutów, pojman z 36 panów przedniejszych. Na boku dodaje Stryjkowski: „i teraz Litwa śpiewa i Żmudź o księciu jednym Giedrockim, który w tym oblężeniu lamentliwie narzeka, mówiąc: »nie takci zamku żal, jako mężnych rycerzów i bojarów w ogniu gorejących«, a to xiążę gedrockie był hetman ich”. Rzeczywiście, w ustępie o ks. Giedroyciach (księga 9, rozdz. I, s. 354–356) powtarza to samo: (Litwini śpiewają) „także o Hurdzie Gynwitowicu, który miał bitwę z Krzyżakami pruskiemi, gdy Kowno zburzyli, gdzie w pieśniach litewskich płaczliwie narzeka: »Nie takci mi zamku żal jako mężnych rycerzów w ogniu gorających«”. Ten Hurda był ojcem Dowmonta, „a o Dowmoncie, iż był mąż wielkiej dzielności, i chłopstwo litewskie pospolicie śpiewa po litewsku: Doumantas Doumantas gedrotos kunigos łabos raitos ługuje” (tłumaczymy to: Dowmont, ks. Giedroyci, prosił o dobrą wyprawę; dalszy ciąg tej pieśni sławił może zwycięstwo jego na polu Kaulis nad rycerzami mieczowemi odniesione). Również z podania, a może i z pieśni ludowej, wziął Stryjkowski ów epizod o tymże Dowmoncie, wyzutym przez Witowta z wielkich dóbr ojczystych bez wszelkiej winy, jako on na owym polu Kaulis „uciosał sobie kół dębowy, wbiwszy go w ziemię, a kręcąc nim, mówił: »ty kole kręć się i ruszaj jako chcesz, jednak ci zgnić, a ziemia będzie ziemią wiecznie stała«” (przytykając Witowtowi). Oto resztki prawdziwych podań i pieśni historycznych litewskich, nie o Palemonach i Wajdewajtach! Właściwego brzmienia pierwszych wierszy owej pieśni lud dawno zapomniał, nie było w nich jednak i mowy o żadnych Sudowach, tylko o księciu Giedroyciu. [przypis redakcyjny]
kilkaniedzielny — dziś: kilkutygodniowy. [przypis edytorski]
kilka posążków bożków nacji zwyciężonych przez Twych przodków — Inkowie, gdy już przyjęli kult Słońca, kazali składać w świątyni Słońca posążki bóstw ludów, które sobie podporządkowali. Sami też takie mieli, skoro Inkas Huayna zasięgał rady u wyroczni Rimac. Historia Inków, t. I. [przypis autorski]
kilka skrzyń makowca — w oryginale: a few cases of opium; nie chodzi więc o rodzaj ciasta, lecz narkotycznej używki. [przypis redakcyjny]
Kilka słów o Ukrainie i rzezi humańskiej — objaśnienie dopisane przez autora w 1832 r. [przypis edytorski]
Kilka słów o wydaniu obecnym — wydanie Wolnych Lektur zostało porównane i poprawione (m. in. w zakresie interpunkcji i pisowni wielką literą oraz zachowania niektórych charakterystycznych form językowych stosowanych przez autora Marii) w zgodzie z późniejszym wydaniem Biblioteki Narodowej w oprac. Ryszarda Przybylskiego (Wrocław 1958). [przypis edytorski]
Kilka słów w obronie świętości małżeństwa — melodia ta sama, co w utworze Pochwała ojcostwa z tego samego zbioru Piosenki „Zielonego Balonika”. Tadeusz Boy-Żeleński pisze: Melodie zamieszczone w tym zbiorku zaczerpnięte są bądź z naszych popularnych, bądź też z paryskich motywów. [przypis edytorski]
kilka sprzączek — Wedle dawnej mody przypinano spodnie do kaftana za pomocą sprzączek, ale modnisie zaczęli je pokrywać obfitością wstążek. [przypis tłumacza]
kilka tort — dziś: kilka tortów. [przypis edytorski]
kilka wsiów — poddanych z kilku wsi; wsiów — dziś popr. forma D. lm: wsi. [przypis redakcyjny]
kilkobarwny — dziś częściej: kilkubarwny. [przypis edytorski]
kilkodniowy — dziś: kilkudniowy. [przypis redakcyjny]
kilkojęzykowy — dziś popr.: kilkujęzykowy, kilkujęzyczny. [przypis edytorski]
kilkoma sztukami miedzi — tj. kilkoma miedziakami, drobnymi monetami. [przypis edytorski]
kilkomiesięczny, kilkoletni — dziś popr.: kilkumiesięczny, kilkuletni. [przypis edytorski]
kilkoro chartów — dziś popr. forma B. lm: kilka chartów. [przypis edytorski]
kilko (starop.) — jak „tylko”, rodzaj nijaki do nieużywanego przymiotnika. [przypis redakcyjny]
Kilku autorów twierdziło, że akt tego ustanowienia jest umową między narodem a naczelnikiem (…) w drodze której układano między dwiema stronami warunki, pod jakimi jedna z nich zobowiązywała się rozkazywać, druga zaś słuchać — w tej formie przede wszystkim Locke. [przypis tłumacza]
kilkudziesiąt — dziś popr. forma D. lm: kilkudziesięciu. [przypis edytorski]
kilkudziesiąt — dziś popr.: kilkudziesięciu a. kilkudziesięcioma. [przypis edytorski]
kilkudziesiąt — dziś popr.: kilkudziesięciu. [przypis edytorski]
Kilku innych miało mówić pokorniej — nie mówiąc po nazwisku, podsuwa autor czytelnikowi przekonanie, iż należał do nich Sofajnetos Stymfalijczyk, któremu jest niechętny, i rzuca na niego cień skutkiem takiego ogólnikowego powiedzenia. Pewnie celowo. Sofajnetos opisał wyprawę Cyrusa w duchu nieprzychylnym dla Ksenofonta. [przypis tłumacza]
kilku laty starszy — dziś popr. forma: o kilka lat starszy. [przypis edytorski]
Kilkumiesięczna władza namiestnika była wielce pomyślną dla Egiptu — według źródłeł historycznych kilkuletnie rządy Herhora Egipcjanie nazwali później oficjalnie „Erą Odrodzenia'', gdyż po skoncentrowaniu pełni władzy cywilnej i wojskowej przywrócił ład i porządek w rządzonym przez siebie Górnym Egipcie. [przypis edytorski]
kilkumorgowa — od: morga, miara powierzchni ziemi, wynosząca 0,56 ha. [przypis edytorski]
kilkunaścioro — dziś: kilkanaścioro, tu (o zwierzętach): kilkanaście. [przypis edytorski]
kilkunastu — dziś popr.: kilkunastoma. [przypis edytorski]
kilku osób — rzeczywiście, zważywszy gwałtowność ruchu i podniecenie, liczba ofiar w pierwszym roku Rewolucji (1789) była znikoma. [przypis redakcyjny]
Killa — miasto obok Chryzy. [przypis edytorski]
kilobych jedno (starop.) — bylebym tylko. [przypis edytorski]
kiloby nie pryskowała (starop.) — byle nie piętnowała. [przypis redakcyjny]
kilobyś (starop.) — bylebyś. [przypis redakcyjny]
kiloby (starop.) — byleby, aby tylko. [przypis edytorski]
kiloby (starop.) — byleby. [przypis redakcyjny]
kiloby (starop.) — byle. [przypis redakcyjny]
kil — stępka, najniższa belka statku ciągnąca się od dzioba do rufy. [przypis edytorski]
kil — stępka, najniższa belka statku lub łodzi, ciągnąca się od dzioba do rufy. [przypis edytorski]
kil — wzdłużny element konstrukcyjny szkieletu statku; stępka belkowa. [przypis edytorski]
Kimberley — miasto w Republice Południowej Afryki. [przypis edytorski]
kim byłeś (…) — Publiusz Stacjusz, duch tu mówiący, był współczesnym z Tytusem, zdobywcą Jerozolimy, który umarł w 81 roku po Chrystusie. Stacjusz, jeszcze będąc młodzieńcem, przybył do Rzymu, swoim talentem poetycznym zwrócił na siebie uwagę dworu i łaskę Domicjana pozyskał. Głównym jego dziełem jest Tebaida, w której zdobycie Teb opiewał; z drugiego dzieła pod tytułem Achilleida pozostał tylko ułamek; śmierć poety przerwała tę pracę, albowiem umarł w 31 roku swojego życia. Dante mylnie nazywa go Tolozanem; zapewne za jego czasów jeszcze nie było wiadomym, że Stacjusz urodził się w Neapolu. [przypis redakcyjny]
kimel-kuche (z niem.) — ciastko z kminkiem. [przypis edytorski]
kimeryjskie krainy — krainy nieprzeniknionych ciemności, tu: miejsce przebywania dusz zmarłych. [przypis edytorski]
kim (jid.) — chodź, pójdź. [przypis edytorski]
Kimmeryjscy… mieszkańcy — Kimmeryjczycy, tracko-irański lud mieszkający na północ od Morza Czarnego. [przypis edytorski]
kimnąć — zdrzemnąć się. [przypis edytorski]
Kimon (ok. 510–449 p.n.e.) — wódz i polityk ateński, syn Miltiadesa; działał na rzecz umocnienia mocarstwowej pozycji Aten; po wygnaniu Temistoklesa stał się najbardziej wpływowym politykiem ateńskim; wspólnie z Arystydesem utworzył Ateński Związek Morski; rozbił perską flotę i armię u ujścia rzeki Eurymedon (467); przyczynił się do odbudowy i rozbudowy Aten. [przypis edytorski]
Kimon (ok. 510–449 p.n.e.) — wódz i wpływowy polityk ateński, syn Miltiadesa; wspólnie z Arystydesem utworzył Ateński Związek Morski; rozbił perską flotę i armię u ujścia rzeki Eurymedon (467); przyczynił się do odbudowy i rozbudowy Aten. [przypis edytorski]
kim — tu dziś popr.: kimś. [przypis edytorski]
kimże — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że. [przypis edytorski]
kiń (z ukr.) — rzuć. [przypis redakcyjny]
kinąć (daw.) — porzucić. [przypis edytorski]
kinąć (daw.) — rzucić. [przypis redakcyjny]
kinąć (daw.) — rzucić się. [przypis redakcyjny]
kinąć — rzucić, porzucić. [przypis edytorski]
kinąć (starop.) — dać znak skinieniem, skinąć, machnąć; także: rzucić, rzucić się. [przypis edytorski]
kinąć (starop.) — skinąć, kiwnąć. [przypis edytorski]
kinąć (z ukr.) — rzucić, tu: skierować. [przypis edytorski]
kinal (fr., wł.) — nazwa waleta kierowego w chapance. [przypis redakcyjny]
kinal — niżnik żołędny w kartach. [przypis redakcyjny]
kinal — walet atutowy. [przypis redakcyjny]
kinderbal (z niem.) — zabawa dla dzieci. [przypis redakcyjny]
kinderek (z niem. Kind: dziecko, Kinder: dzieci) — dzieciątko. [przypis edytorski]
kinderować — kraść. [przypis edytorski]
kindersztuba — dobre wychowanie. [przypis edytorski]
kindersztuba — wychowanie, dobre maniery, obycie towarzyskie; umiejętność zachowania się wpajana w procesie wychowania od dziecka (stąd nazwa). [przypis edytorski]
Kinder von zwölf Jahren und darunter… an die Seite (niem.) — dzieci poniżej lat dwunastu na bok. [przypis edytorski]
kinder — w narzeczu uliczników lwowskich to starszy chłopiec wysyłający młodszych na żebraninę. Jego podwładni dzielą się z nim zarobkiem, a w zamian korzystają z jego obrony przed napastnikami. [przypis redakcyjny]
Kind, Küche, Kirche (niem.) — dziecko, kuchnia, kościół. [przypis edytorski]
