Przypisy

cachet (fr.) — piętno, znamię, znak. [przypis edytorski]

cackać (daw.) — pieścić. [przypis edytorski]

cacko — daw. zabawka, później: ozdoba. [przypis edytorski]

cacko (daw.) — zabawka. [przypis edytorski]

cacko (starop.) — oboczna forma pisowni występująca w staropolszczyźnie XVI w. u Reja: czacz, czaczko. [przypis edytorski]

cacko (starop.) — także formy: czaczko, czacz. [przypis edytorski]

cacko — tu: zabawka. [przypis edytorski]

cacko — zabawka, ozdoba; kunsztownie wykonany przedmiot. [przypis edytorski]

cadaver, cadaveris (łac.) — trup, ruina; tu M. lm cadavera: trupy, ruiny. [przypis edytorski]

cadaver (łac.) — trup. [przypis edytorski]

cadeau (fr.) — podarunek. [przypis edytorski]

cadeau (fr.) — prezent, podarek. [przypis edytorski]

Cadogan Square — plac mieszkalny w zachodnim Londynie. [przypis edytorski]

Ca' d'Oro — pałac w Wenecji, położony nad Canal Grande; nazwa nawiązuje do złoceń polichromii, jaką była niegdyś ozdobiona fasada, stanowiąc przykład gotyku weneckiego; pałac wzniesiono w l. 1421–1440 na zamówienie kupca weneckiego Marino Contariniego; wygląd zewn. budowli charakteryzuje się asymetrią: lewa część fasady to portyk z umieszczonymi nad nim dwupiętrowymi loggiami, zaś prawą część stanowi lita ściana pokryta marmurem z nielicznymi otworami; wewn. dziedziniec w kształcie litery C zawiera ozdobną studnię (marmur weroński 1427) oraz schody z białego marmuru, wiodące do wejścia oraz dalej ku galerii na piętrze. [przypis edytorski]

cadyk — charyzmatyczny przywódca odłamu judaizmu (chasydyzmu), zwany też rebe. [przypis edytorski]

cadyk (z hebr. dosł.: sprawiedliwy) — Żydzi zazwyczaj nazywają tak słynnych rabinów, uczonych, bogobojnych mężów słynących ze sprawiedliwości, dobroci i pobożności; także: charyzmatyczny przywódca duchowy chasydów. [przypis edytorski]

cadyk (z hebr. dosł.: sprawiedliwy) — Żydzi zazwyczaj nazywają tak słynnych rabinów, uczonych, bogobojnych mężów słynących ze sprawiedliwości, dobroci i pobożności; także: charyzmatyczny przywódca duchowy chasydów; zwolennicy chasydów wierzyli m.in. w moc czynienia cudów przez cadyków. [przypis edytorski]

cadyk — zwany również rebe, charyzmatyczny przywódca wspólnoty chasydzkiej, otoczony czcią; wzór pobożności, sprawiedliwości i pokory dla wspólnoty. [przypis edytorski]

cadyk — zwany również rebe; wzór pobożności, sprawiedliwości i pokory; ponadto: otoczony czcią, charyzmatyczny przywódca wspólnoty chasydzkiej. [przypis edytorski]

Caesar, Caius Iulius (101–44 p.n.e.) — także: Cezar, wódz, a następnie cesarz rzym., autor m.in. dzieła historycznego O wojnie gallickiej. [przypis edytorski]

caeterum censeo (łac.) — niezmiennie twierdzę. [przypis edytorski]

caeterum censeo (łac.) — poza tym uważam… (aluzja do rzymskiego polityka, Katona Starszego, każde przemówienie w Senacie kończącego zdaniem „poza tym sądzę, że Kartaginę należy zniszczyć”). [przypis edytorski]

caeterum censeo (łac.) — uporczywe twierdzenie. [przypis edytorski]

café chantant (fr.) — dosł. śpiewająca kawiarnia; początki tego typu kawiarni sięgają XVIII wieku, ale największą popularność zyskały na przełomie XIX i XX wieku. Słuchano w niej piosenek i oglądano skecze. [przypis edytorski]

café-chantant(fr.) — kawiarnia z występami artystycznymi i śpiewem; kabaret. [przypis edytorski]

café chantant (fr.) — kawiarnia z występami artystycznymi i śpiewem; kabaret. [przypis edytorski]

Café Club — dawny warszawski lokal z dancingiem, znajdujący się w kamienicy Istomina na rogu Alei Jerozolimskich i Nowego Światu. [przypis edytorski]

Café Club — kawiarnia mieszcząca się w nieistniejącej już kamienicy na rogu Alei Jerozolimskich i Nowego Światu. [przypis edytorski]

café concert a. café chantant (fr.) — kawiarnia z występami artystycznymi i śpiewem; kabaret. [przypis edytorski]

café-restaurant (fr.) — kawiarnia-restauracja. [przypis edytorski]

cafetería (hiszp.) — tu: plantacja kawy. [przypis edytorski]

Cafnat-Paneach — od hebr. צָפַן (cafan): ‘ukrywać’. «Ten, który objaśnia ukryte [sprawy]», zob. Raszi do 41:45. Znaczenie egipskiego słowa פַּעְנֵחַ (paneach) nie jest pewne, aramejski Targum Onkelos tłumaczy to jako 'okrywać, rozszyfrowywać' sekrety. [przypis edytorski]

Cagliostro, Alessandro (1743–1795) — wł. awanturnik i alchemik. [przypis edytorski]

Cagliostro, Alessandro di, właśc. Giuseppe Balsamo (1743–1795) — włoski awanturnik, alchemik, samozwańczy magik, zasłynął na wielu królewskich dworach Europy, gdzie uprawiał różne sztuki okultystyczne. [przypis edytorski]

Cagliostro — właśc. Giuseppe Balsamo (1743–1795) włoski awanturnik, alchemik i okultysta. [przypis edytorski]

Cahagnet, Louis-Alphonse (1809–1885) — fr. badacz somnambulizmu i mediumizmu, napisał Magnétisme. [przypis edytorski]

Cahouet — główny nadzorca posiadłości pani d'Epinay. [przypis edytorski]

Caillavet de, Gaston Arman (1869–1915) — fr. dramatopisarz. [przypis edytorski]

Caillavet, Gaston Arman de (1869–1915) — francuski dramatopisarz, współautor (wraz z Robertem de Flers) wielu komedii satyryczno-obyczajowych. [przypis edytorski]

Caillavet i Flers — dwaj francuscy dramaturdzy współpracujący w latach 1901–1915. [przypis edytorski]

Caillié, René (1799–1838) — francuski podróżnik i odkrywca, badacz Afryki Zachodniej; w 1828 jako pierwszy Europejczyk dotarł do Timbuktu i powrócił do Europy z opisem. [przypis edytorski]

Caillot, Joseph (1733–1816) — utalentowany francuski aktor i śpiewak. [przypis edytorski]

Cairo — miasto położone w stanie Illinois. W czasach, kiedy dzieje się akcja książki, Illinois był stanem wolnym od niewolnictwa, otoczonym dwoma stanami niewolniczymi: Missouri i Kentucky. [przypis edytorski]

cajgowy (z niem. Zeug: tkanina) — tkanina bawełniana a. wełniana o splocie skośnym łamanym, cechująca się wytrzymałością i z tego względu używana do wyrobu odzieży roboczej. [przypis edytorski]

cajgowy (z niem. Zeug: tkanina) — tkanina bawełniana a. wełniana o splocie skośnym łamanym, cechująca się wytrzymałością i z tego względu używana do wyrobu odzieży roboczej. [przypis edytorski]

cajgowy (z niem. Zeug: tkanina) — zrobiony z cajgu, tj. mocnej, taniej tkaniny bawełnianej a. wełnianej, która z powodu rodzaju skośnego splotu układała się w podłużne paseczki, używanej do wyrobu ubrań roboczych. [przypis edytorski]

cajg — prawdop. z niem. Zeuge: świadek, tu: znak potwierdzający autentyczność monety. [przypis edytorski]

cajg — rodzaj mocnej tkaniny bawełnianej. [przypis edytorski]

cajkowy — wykonany z cajgu (z niem. Zeug): grubego, mocnego materiału płóciennego, bawełnianego lub wełnianego o skośnym splocie. [przypis edytorski]

cake-walk (ang.) — taniec towarzyski Murzynów amerykańskich. [przypis edytorski]

cake-walk — taniec towarzyski o żywym tempie, łączący kroki polki, marsza i two-stepa oraz ruchy ciała naśladujące tańce murzyńskie; na przełomie XIX i XX wieku popularny początkowo w Stanach Zjednoczonych, a następnie w Europie. [przypis edytorski]

cake walk — taniec towarzyski o żywym tempie, łączący kroki polki, marsza i two-stepa oraz ruchy ciała naśladujące tańce murzyńskie; na przełomie XIX i XX wieku popularny początkowo w Stanach Zjednoczonych, a następnie w Europie. [przypis edytorski]

całą ich [wołów] setkę kazał zakatrupić — mowa o hekatombie, tj. uroczystej ofierze ze stu wołów, składanej bogom przez starożytnych Greków przy specjalnych okazjach. [przypis edytorski]

całą unieść szyję — tu: ujść z życiem. [przypis edytorski]

cała nasza publika — sens: całe nasze życie publiczne. [przypis edytorski]

całe bogactwo — «Z majątku ojca naszego nie mamy nic, ale to, co Bóg oddzielił [z dobytku] naszego ojca: nasze jest», zob. Raszi do 31:16. [przypis edytorski]

całe dwa złote — przedwojenne złote polskie miały wielokrotnie większą wartość od obecnych (przeciętne zarobki robotników wynosiły ok. 100–150 zł miesięcznie). [przypis edytorski]

całe gromady wyłącznie dwupłciowe, wyposażone w „prawidłową obupłciowość” — tzn. obupłciowość jest u nich stanem normalnym, występującym powszechnie. [przypis edytorski]

całej parady (pot., iron.) — całej, już skończonej sprawy. [przypis edytorski]

całem — daw. forma N. i Msc. przymiotników r.n.; dziś tożsama z r.m.: całym. [przypis edytorski]

całem — dziś: całym. [przypis edytorski]

całem — dziś popr. forma: całym. [przypis edytorski]

całemu miejscu — wszystkim pięciu miastom, wśród których Sedom był najważniejszy, zob. Raszi do 18:26. [przypis edytorski]

całe nocy (…) pokutować musieli (daw. forma) — dziś całe noce (…). [przypis edytorski]

całe towarzystwo… — przywódcy hebertystów, w tym Vincent, Ronsin i Hébert, zostali aresztowani 13 marca 1794 r. [przypis edytorski]

całka (mat.) — pojęcie matematyczne, rodzaj sumy nieskończenie wielu nieskończenie małych wielkości, stosowanej dla wielkości zmieniających się w sposób ciągły. [przypis edytorski]

całka (mat.) — pojęcie matematyczne, rodzaj sumy nieskończenie wielu nieskończenie małych wielkości, stosowanej dla wielkości zmieniających się w sposób ciągły; symbolem całki jest pionowa kreska z zagięciami na końcach (stąd „fajka”), pochodząca od wydłużonej litery „s”. [przypis edytorski]

całki — całkowity, cały. [przypis edytorski]

całki — całkowity. [przypis edytorski]

całkie (daw.) — całe. [przypis edytorski]

całkiem (daw.) — tu: całkowicie, w całości. [przypis edytorski]

całkiem (daw.) — w całości, całkowicie, w pełni. [przypis edytorski]

całki (gw.) — cały. [przypis edytorski]

całki (reg.) — cały. [przypis edytorski]

całkowanie (mat.) — rodzaj sumowania nieskończenie wielu nieskończenie małych wartości, stosowany dla wielkości zmieniających się w sposób ciągły. [przypis edytorski]

całkownik — kmieć, chłop. [przypis edytorski]

całopalenie — ofiara całopalna, polegająca na spaleniu całego zwierzęcia poświęconego na ofiarę; tu: symbol poświęcenia. [przypis edytorski]

całość (daw.) — bezpieczeństwo. [przypis edytorski]

całuna (daw. forma) — dziś: całunu. [przypis edytorski]

całunek (daw.) — pocałunek. [przypis edytorski]

całun — tkanina, którą okrywa się zwłoki. [przypis edytorski]

całun — tkanina, którą przykrywa się zwłoki. [przypis edytorski]

całun — tkanina służąca do przykrywania zwłok. [przypis edytorski]

całuskom stworzone — stworzone do całusków, do całowania. [przypis edytorski]

całuszka (reg.) — kromka z końca chleba, przylepka. [przypis edytorski]

cały lud zwoływa — wchodząc w kompetencje naczelnego wodza. [przypis edytorski]

całym (daw. forma) — skrócone: cały jestem. [przypis edytorski]

całym wojskom ich, które dla Rzeczypospolitej z ochotą tam szły, gdzie wiedziały, iż się stamtąd nie miały wrócić — Cyceron, Katon Starszy o starości (Cato Maior de senectute), 20; tamże przykłady indywidualnego poświęcenia, m.in. obu Decjuszów i Regulusa. [przypis edytorski]

cały organizm — w oryg. niem. Geschichte: historia, opowieść; tu raczej: sprawę, wszystko (w zdaniu w oryg. niem. Ein wenig Alkohol wird die Geschichte gleich in Ordnung bringen: Odrobina alkoholu od razu doprowadzi wszystko do porządku; red. WL). [przypis edytorski]

cały planeta (daw., r.m.) — dziś popr.: cała planeta (r.ż.). [przypis edytorski]

cały Symbirsk do szczętu się spalił — w lecie 1864 w Symbirsku wybuchł pożar, który zniszczył większość miasta. [przypis edytorski]

Cały ten układ rozciął (…) Ruch nacechowany tożsamością obwiódł po boku na prawo, a ten drugi ruch po średnicy na lewo… — opisane przez autora obręcze ukazują równik niebieski (okrąg na sferze niebieskiej prostopadły do jej osi obrotu) oraz nachyloną względem niego ukośnie, o ok. 23°, ekliptykę (okrąg na sferze niebieskiej, po którym w ciągu roku pozornie porusza się Słońce obserwowane z Ziemi). Z Ziemi gwiazdy wydają się „przytwierdzone” do wyimaginowanej wewnętrznej powierzchni kuli, sfery niebieskiej, obracającej się jednostajnie wokół osi prostopadłej do równika niebieskiego; dla obserwatora na półkuli północnej stojącego twarzą na południe: gwiazdy, Słońce i planety obracają się w kierunku „w prawo”, tzn. ze wschodu na zachód, co odzwierciedla dobowy obrót Ziemi wokół własnej osi. Słońce porusza się po ekliptyce i systematycznie zmienia swoje położenie względem gwiazd, w ciągu roku okrążając całe niebo w kierunku przeciwnym niż kierunek obrotu sfery niebieskiej, co odzwierciedla roczny obieg Ziemi wokół Słońca. [przypis edytorski]

cały żelazny magazyn Wulkana — łańcuchy, okucia. [przypis edytorski]

calabozo (hiszp.) — więzienie. [przypis edytorski]

Caladium macrophizum — jeden z gatunków rodzaju Caladium (obraźnica), wieloletnich roślin zielnych, którym daw. nadawano rozmaite nazwy; macrophizum oznacza „o dużych kłączach”. [przypis edytorski]

Calais — francuskie miasto i gmina w regionie Nord-Pas-de-Calais-Pikardia, w departamencie Pas-de-Calais. [przypis edytorski]

Calais — miasto i gmina we Francji, w regionie Nord-Pas-de-Calais-Pikardia. [przypis edytorski]

Calais — miasto i gmina w płn. Francji. [przypis edytorski]

Calais — miasto w płn.-wsch. Francji, ważny ośrodek transportowy i pasażerski; z brzegu morskiego u stóp Calais widać Wielką Brytanię, mianowicie Dover. [przypis edytorski]

calamitas, calamitatis (łac.) — nieszczęście; tu M. lm calamitates: nieszczęścia. [przypis edytorski]