Przypisy

ród nowotny — Rodzina Adimari. [przypis redakcyjny]

róg Amaltei (mit. gr.) — róg obfitości; Zeus jako niemowlę chował się wśród nimf górskich w grocie idajskiej i był karmiony mlekiem kozy Almatei; kiedy Alamtea złamała jeden ze swoich rogów, Zeus pobłogosławił go tak, że od tamtej pory napełniał się on wszystkim, czego zapragnął jego posiadacz. [przypis redakcyjny]

róg (starop.) — [tu:] odnoga (rzeki). [przypis redakcyjny]

róść — rośnij. [przypis redakcyjny]

rówień (daw.) — równy. [przypis redakcyjny]

rówień (starop.) — [ktoś] równy; [równie utalentowany, sławny, doświadczony itp; red. WL]. [przypis redakcyjny]

rówień (starop.; tu forma D. lp: równia) — coś równego. [przypis redakcyjny]

równe — dobrane. [przypis redakcyjny]

równe dodane do równego lub od niego odjęte daje w wyniku także równe — Kant ma tu niewątpliwie na myśli taki np. pewnik: 1. $a=b$, $a\; +\; c=b\; +\; c$; 2. $a=b$, $a\; -\; c=b\; -\; c$. Dlatego też użył w połączeniu zdań wyrazu oder, bo wystawiał sobie jeden przypadek lub też drugi. (Objaśnienie S. Dicksteina w liście do tłumacza). [przypis redakcyjny]

równia (daw.) — równina. [przypis redakcyjny]

równia (starop.) — równego. [przypis redakcyjny]

równia (starop.) — równych. [przypis redakcyjny]

równie (daw.) — równiny. [przypis redakcyjny]

równiejszy (starop.) — mniejszy. [przypis redakcyjny]

równień (daw.) — równy. [przypis redakcyjny]

Równie odległy od punktu (…) krąg ósmy otaczał dziewiąty — Dziewięć chórów anielskich otaczających swój punkt środkowy, Boga. [przypis redakcyjny]

równie — równiny. [przypis redakcyjny]

równina Smithfield — autor robi złośliwą aluzję do targowiska Smithfield pod Londynem, znanego z oszukańczych transakcji bydłem. [przypis redakcyjny]

równiny Ostatniego Sądu — komentatorzy zgodnie stwierdzają, że miejsce to sugeruje, iż ma nastąpić koniec świata, poprzedzony Sądem Ostatecznym. [przypis redakcyjny]

równy (starop.) — mały. [przypis redakcyjny]

równy (starop.) — mały; za równe pieniądze: za grosze. [przypis redakcyjny]

równy (starop.) — szczupły, niekosztowny. [przypis redakcyjny]

różą oboje — białą i czerwoną. [przypis redakcyjny]

różaną — różaną wodę. [przypis redakcyjny]

różaniec — tutaj: rodzaj nabożeństwa, zaprowadzonego przez św. Dominika. [przypis redakcyjny]

Róża z Tannenburgu — powieść dla młodzieży o tendencji umoralniającej, napisana również przez kanonika Schmida (w latach 1833–1866 pięć polskich wydań). [przypis redakcyjny]

różej — róży (C. l.p.). [przypis redakcyjny]

różnice między wydaniami — Wydanie Aleksandra Brücknera (1925) opiera się już zasadniczo na tekście niniejszego (tj. pierwszej jego edycji z 1922 r.). [przypis redakcyjny]

różnie (daw.) — w różne strony. [przypis redakcyjny]

różnie (starop.) — [tu:] w różne strony. [przypis redakcyjny]

różnie — [tu:] po różnych miejscach. [przypis redakcyjny]

Różnych porządków — w różnych stylach. [przypis redakcyjny]

różny (daw.) — różnobarwny. [przypis redakcyjny]

różystka — osoba wyrabiające sztuczne kwiaty (róże). [przypis redakcyjny]

robach — sukniach galowych. [przypis redakcyjny]

Robert Diabeł (1831) — popularna opera Meyerbeera. [przypis redakcyjny]

Robert Guiscard — brat Ryszarda, księcia Normandii, który zdobył Apulię i Kalabrię, umarł r. 1085. [przypis redakcyjny]

Robert — Robert Diabeł, opera Mayerbeera. [przypis redakcyjny]

Robert Southey (1774–1843) — „poeta uwieńczony”, autor eposów z życia Wschodu. [przypis redakcyjny]

Robert Wood (1717–1775) — archeolog szkocki. Jego dzieło O oryginalności geniuszu Homera (1769) wywarło znaczny wpływ na upodobania poetów z epoki burzy i naporu. [przypis redakcyjny]

rober (z ang. rubber) — w grze w karty (brydżu, wincie, wiście) zamknięta faza gry, złożona z określonej (nieparzystej) liczby partii i zakończona podliczeniem punktów. [przypis redakcyjny]

robić sobie subiekcję — zadawać sobie trud. [przypis redakcyjny]

robota (dial. B. lp) — robotę. [przypis redakcyjny]

roboty szmulderskiej — wyrabiane podobnie jak taśmy, pasy, galony i t.p. [przypis redakcyjny]

robron, z fr. robe ronde — dosłownie: okrągła, kolista suknia o szerokiej, sztywnej spódnicy. [przypis redakcyjny]

robron (z fr. robe ronde) — suknia kobieca kolista u dołu. [przypis redakcyjny]

robron (z fr.) — starodawna, szeroka, sztywna suknia kobieca. [przypis redakcyjny]

Rob Roy — powieść Walter Scotta. [przypis redakcyjny]

Rocelle — La Rochelle, miasto nadmorskie w środkowej Francji. [przypis redakcyjny]

rochmanny (daw.) — łaskawy. [przypis redakcyjny]

roczna czeladź — przyjęci na rok do pracy robotnicy. [przypis redakcyjny]

rocznica Konstytucji Trzeciego Maja — manifestacja ta (1891) przygotowana została przez nacjonalistyczną Ligę Polską i organizację młodzieży Zet. [przypis redakcyjny]

rodela — puklerz drewniany, skórą powleczony, żelazem obity. [przypis redakcyjny]

rodgisar (starop.) — mosiężnik, blacharz. [przypis redakcyjny]

rodny (starop.) — urodzajny, bujny, plenny, rodzący. [przypis redakcyjny]

rodny (starop.) — urodzajny; rodne zagony: urodzajne pola. [przypis redakcyjny]

rododendron — roślina egzotyczna z rodziny wrzosowatych. [przypis redakcyjny]

Rodomont — syn Uliena, król algierski, największy bohater saraceński, słynny z chełpliwości; stąd „Rodomontady”. [przypis redakcyjny]

rodopejski — od nazwy pasma górskiego w Tracji: Rodopy. [przypis redakcyjny]

rodowitość — ród, rodzina. [przypis redakcyjny]

rodzic — ojciec. [przypis redakcyjny]

rodzicom (…) serca się krajały — byli bardzo smutni, zrozpaczeni. [przypis redakcyjny]

rodzi się do niewoli — odwrócenie zasady Rousseau, Umowa Społeczna, II. [przypis redakcyjny]

rodzonemu synowcowi swemu, opatowi mogilskiemu, swoję dedykował historyją — Chronica gestorum, Kraków 1645, dedykowane Jakubowi Piaseckiemu. [przypis redakcyjny]

Roebel — wieś. [przypis redakcyjny]

Rogando cogit, cum rogat potentior. — [łac. Gdy mocniejszy prosi, to prosząc zmusza — Red.WL] [przypis redakcyjny]

rogatki — mowa o zachodnich rogatkach Warszawy, tzw. rogatkach Jerozolimskich, znajdujących się przy dzisiejszym placu Zawiszy. [przypis redakcyjny]

rogatki — wrota. [przypis redakcyjny]

Roger des Piles (1635–1709) — francuski malarz i estetyk. [przypis redakcyjny]

Roget, Franciszek (1797–1858) — profesor literatury pięknej w Uniwersytecie genewskim i redaktor „Biblioteki Powszechnej”. [przypis redakcyjny]

Rogierek — Raczyński. [przypis redakcyjny]

Rogier przyjechał starać się o Kasię — Branicką, późniejszą Adamową Potocką. [przypis redakcyjny]

Rogier — Raczyński. [przypis redakcyjny]

rogi przymocowane do diademu, jak to widzieć można na jednej głowie w królewskim gabinecie w Berlinie — Begeri, Thes. Brandenb, vol. III p. 242. [przypis redakcyjny]

rogi — rogami. [przypis redakcyjny]

Rogów — wieś i stacja kolejowa w pow. brzezińskim między Skierniewicami a Koluszkami, 95 km od Warszawy. Rzecki popełnia tu błąd zamierzony przez Prusa; koleją warszawsko–bydgoską jechało się przez Skierniewice na Łowicz, z pominięciem Rogowa. [przypis redakcyjny]

rohatyna (daw.) — włócznia. [przypis redakcyjny]

rohatyna — włócznia. [przypis redakcyjny]

roić — fantazjować, marzyć. [przypis redakcyjny]

Rok 1656 — W rękopisie brak kart 1–50, obejmujących lata dziecięce i szkolne, początki służby wojskowej i początek Apostrofy do ulubionego deresza, który widać padł w jakiejś potrzebie wojennej, zapewne pod Gołębim 8 lutego 1656. [przypis redakcyjny]

Rok 1868 był najgorszym dla podobnych podróży — zobacz artykuł w „Wędrowcu” z grudnia 1871 r. pt. Burze morskie. [przypis redakcyjny]

rok ad banniendum (starop.) — na wygnanie pozwy, sądy. [przypis redakcyjny]

rok czterdziesty szósty — rok 1846, „rabacja”. [przypis redakcyjny]

rokicina — wierzba karłowata, rosnąca nad wodami i na mokradłach. [przypis redakcyjny]

rokieta (z łac.) — rodzaj komży, noszonej przez wyższe duchowieństwo. [przypis redakcyjny]

rokita — wierzba. [przypis redakcyjny]

rokosz (z węg.) — zbrojny opór, powstanie. [przypis redakcyjny]

rokować (starop.) — wysługiwać; [paktować, czynić układy]. [przypis redakcyjny]

rok (starop.) — [tu:] pozew. [przypis redakcyjny]

rok — termin rozprawy sądowej; pozew słowny (ob. niżej). [przypis redakcyjny]

rok zawity (starop.) — termin stanowczy, ostateczny. [przypis redakcyjny]

rola, którą od niepamiętnych czasów ojcowie jego uprawiali (…) — Władysław Grabski, Historia Towarzystwa Rolniczego 1904, 1, s. 70–87. [przypis redakcyjny]

Roland, Angelika — to bohaterowie jednego z najsłynniejszych poematów rycerskich, Orlanda szalonego (1516), wielkiego poety włoskiego — Ariosta. [przypis redakcyjny]

Rolland, Romain (1866–1944)— autor przełożonej obecnie już na polski powieści francuskiej pt. Jan Krzysztof, nagrodzony w roku bieżącym przez Akademię francuską (rok publikacji Pamiętnika). [red.WL]. [przypis redakcyjny]

Rolnik jest karmicielem towarzystwa, każdy inny człowiek wyjadaczem — klasyczne dla fizjokratyzmu rozróżnienie Quesnaya; rolnicy, tj. klasa wytwórców i wszyscy inni, tj. klasa spożywców. [przypis redakcyjny]

rolnik także sam się tłumaczyć będzie, mając sobie przydanego protektora — myśl ta urzeczywistniona już była w Sądach Referendarskich (ob. niżej) przez Stanisława Augusta, który zaraz w początkach panowania ustanowił przy nich „patrona ludzi ubogich”; Staszicowi chodzi o wszystkie sądy, orzekające w sprawach chłopskich; ob. także Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego, str. 194. [przypis redakcyjny]

Romania — cesarstwo greckie (bizantyńskie). [przypis redakcyjny]

Romania — kraina włoska z miastami Bolonią Ferresą, Rawenną, Rimini, Forli itd. Cesarz Rudolf I przelał na stolicę papieską swoje zwierzchnictwo nad Romanią, czym dodał jeno nowego zarzewia do wojen domowych, które tam nigdy nie wygasały. [przypis redakcyjny]

Roman — Roman Załuski. [przypis redakcyjny]

romantyk — w tekście powieści przeważnie w znaczeniu: idealista i marzyciel, powodujący się uczuciem. [przypis redakcyjny]