Przypisy

Bonaparte, Napoleon (1769–1821) — francuski mąż stanu, dowódca wojskowy i przywódca polityczny. [przypis edytorski]

Bonaparte — Napoleon Bonaparte (1769–1821), francuski wódz, a następnie cesarz; wśród Polaków pod zaborami uchodził za sympatyka sprawy odzyskania niepodległości przez Polskę. [przypis edytorski]

Bonapart, własc. Napoleon Bonaparte (1769–1821) — cesarz fr. w latach 1804–1814 i 1815. Jeden najwybitniejszych mężów stanu, przywódców, strategów, reformatorów ustroju państwowego i prawa. W polskiej tradycji w okresie zaborów z jego osobą wiązano ogromne nadzieje na odzyskanie niepodległości. [przypis edytorski]

Bona Sforza d'Aragona (1494–1557) — królowa Polski i wielka księżna litewska, żona Zygmunta Starego, matka Zygmunta Augusta i Anny Jagiellonki. [przypis edytorski]

Bonawentura z Bagnoregio, właśc. Giovanni Fidanza (ok. 1217–1274) — włoski franciszkanin, teolog, filozof scholastyk; święty katolicki. [przypis edytorski]

bonbons diaboliques (fr.) — diabelskie cukierki. [przypis edytorski]

bonczuk — buńczuk, turecki a. tatarski znak wojskowy wykonany z końskiego włosia. [przypis edytorski]

bonczuk — buńczuk, znak wojskowy turecki a. tatarski wykonany z końskiego włosia. [przypis edytorski]

bonczuk — buńczuk, znak wojsk tureckich a. tatarskich wykonany z końskiego włosia. [przypis edytorski]

bonczuk — buńczuk, znak wojsk tureckich a. tatarskich, wykonany z końskiego włosia. [przypis edytorski]

bonczuków — buńczuk, turecki a. tatarski znak wojskowy, wykonany z końskiego włosia. [przypis edytorski]

bondar (ukr.) — bednarz. [przypis edytorski]

bonė — iš šiaudų pintas kubilas. [przypis edytorski]

bon enfant (fr.) — dobre dziecko. [przypis edytorski]

Boney — pseudonim nadany Napoleonowi Bonaparte przez Brytyjczyków. [przypis edytorski]

bon (fr.) — dobrze. [przypis edytorski]

bon (fr.) — dobrze. [przypis edytorski]

bon gré mal gré (fr.) — chcąc nie chcąc. [przypis edytorski]

bon Henri (fr.) — dobry Henryk. [przypis edytorski]

Bonheur, Rosa (1822–1899) — malarka francuska; znana gł. z prac przedstawiających zwierzęta. [przypis edytorski]

Bonheur, Rosa, właśc. Marie-Rosalie Bonheu (1822–1899) — francuska malarka i rzeźbiarka, przedstawicielka naturalizmu; najsławniejsza malarka XIX w. [przypis edytorski]

Bo nie bez przyczyny to powiadają — Cyceron, Paradoxa Stoicorum IV. [przypis edytorski]

Bonifacy IX (ok. 1350–1404) — papież od 1389, poparł Polskę, gdy walczyła z Krzyżakami. [przypis edytorski]

bonifratry — dziś popr. bonifratrzy (z łac. bonus frater: dobry brat), katolicki zakon szpitalny założony przez św. Jana Bożego, znany szczególnie z zajmowania się ziołolecznictwem oraz opieki nad chorymi umysłowo. [przypis edytorski]

bonifratrzy — katolicki zakon prowadzący opiekę nad chorymi, w tym umysłowo; trąci bonifratrami: aluzja do szpitala prowadzonego przez bonifratrów przy kościele pod wezwaniem św. Jana Bożego w Warszawie, w którym w 1862 otwarto klinikę psychiatryczną. [przypis edytorski]

bonifratrzy — zakon opiekujący się umysłowo chorymi. [przypis edytorski]

bonifratrzy — zakon prowadzący szpitale i opiekujący się chorymi psychicznie; u bonifratrów: tu: w szpitalu prowadzonym przez bonifratrów przy kościele pod wezwaniem św. Jana Bożego w Warszawie. [przypis edytorski]

bonifratrzy — zakon szpitalny, zw. także Zakonem Braci Miłosierdzia a. zakonem św. Jana Bożego, prowadził opiekę nad chorymi, w tym umysłowo. [przypis edytorski]

Boni, Giaccomo (1859–1925) — włoski archeolog, od 1888 kierownik wykopalisk na Forum Romanum w Rzymie, od 1907 również na Palatynie. [przypis edytorski]

boni patris familias (łac.) — dobrego ojca rodziny. [przypis edytorski]

bonis consentiens (łac.) — zgodny z opinią dobrych ludzi; taką mądrość opisując, ś. Jakub zowie ją bonis consentientem: w Jk 3, 17 wg Wulgaty. [przypis edytorski]

bonito — tuńczyk pasiasty, gatunek drapieżnej ryby morskiej, występującej w tropikalnych i subtropikalnych morzach i oceanach. [przypis edytorski]

„Boni” — tym zdrobnieniem nazywano markiza Paula Ernesta Bonifacego de Castellane (1867–1932), popularnego w kręgach arystokratycznych arbitra mody (zob. Snobizm u Prousta w niniejszym zbiorze). [przypis edytorski]

bon jour (fr.) — dzień dobry. [przypis edytorski]

bonjour (fr.) — dzień dobry. [przypis edytorski]

bon jour, madame (fr.) — dzień dobry pani. [przypis edytorski]

Bonjour, mademoiselle! (fr.) — dzień dobry pani. [przypis edytorski]

Bonjour, mesdames. (fr.) — Dzień dobry paniom. [przypis edytorski]

bon jour, monsieur (fr.) — dzień dobry panu. [przypis edytorski]

Bonjour, monsieur (fr.) — dzień dobry panu. [przypis edytorski]

bonkreta (…) francmaclama — odmiany grusz. [przypis edytorski]

bon mot (fr.) — dowcipne powiedzonko. [przypis edytorski]

bon mot (fr.) — dowcipne powiedzonko. [przypis edytorski]

Bonnaud, Dominique (1864–1943) — poeta i piosenkarz fr., jeden z twórców repertuaru kabaretów Montmartre'u. [przypis edytorski]

bonne mine a mauvais jen (fr.) — dobra mina do złej gry. [przypis edytorski]

Bonne nuit (fr.) — Dobranoc. [przypis edytorski]

bonne nuit (fr.) — dobranoc. [przypis edytorski]

bonne pour être mitraillé (fr.) — nadający się do zastrzelenia (dosł. zbombardowania). [przypis edytorski]

Bonnet, Charles (1720–1793) — szwajcarski przyrodnik i filozof. [przypis edytorski]

bonnetka a. bonetka — rodzaj damskiego nakrycia głowy; czapeczka zasłaniająca boki głowy, uszy i policzki dzięki wiązaniu pod szyją oraz daszkowi wzdłuż całej przedniej krawędzi kapturka, tworzącemu mniejszą lub większą „budkę”. [przypis edytorski]

bonnet lairds (ang.) — drobni posiadacze ziemscy w daw. Szkocji, noszący berety jak uboższa ludność. [przypis edytorski]

bonnet russo (fr.) — czapka rosyjska. [przypis edytorski]

Bonneval, Claude Alexandre de (1675–1747) — francuski oficer; walczył w armii francuskiej, następnie austriackiej, ostatecznie w służbie Imperium Osmańskiego; przyjął islam i stał się znany jako Humbaradży Ahmet Pasza. [przypis edytorski]

Bonomelli, Geremia (1831–1914) — włoski duchowny, biskup diecezji Cremony; odznaczył się głównie pracą na rzecz włoskich emigrantów. [przypis edytorski]

bono publico (łac.) — dobrem publicznym. [przypis edytorski]

bonos cives (łac.) — dobrych obywateli. [przypis edytorski]

bonować (daw.) — hulać. [przypis edytorski]

bonować (daw.) — hulać, używać życia. [przypis edytorski]

bonować — tu: węszyć, kręcić się; używać, dobrze żyć (od łac. bonus: dobry). [przypis edytorski]

bonować — używać, prowadzić przyjemne, wesołe życie. [przypis edytorski]

bon pour tout (fr.) — dobry do wszystkiego, zdolny do wszystkiego. [przypis edytorski]

bon soir (fr.) — dobry wieczór. [przypis edytorski]

bonsoir (fr.) — dobry wieczór. [przypis edytorski]

Bonsoir, mes enfants (fr.) — dobranoc, moje dzieci. [przypis edytorski]

Bon soir, mon ami, cher prince (fr.) — dobry wieczór, mój przyjacielu, drogi książę. [przypis edytorski]

Bont Blanc — najwyższy szczyt Europy, o wys. 4808 m; położony w Alpach. [przypis edytorski]

bon-ton (fr.) — dobre wychowanie. [przypis edytorski]

bon ton (fr.) — dosł.: dobry ton; umiejętność zachowania się, dobre maniery. [przypis edytorski]

bon ton (fr.) — ogłada, umiejętność zachowania się. [przypis edytorski]

Bon vieux marin, franc capitain de haut bord, vous dormiez la nuit, vous — et, le jour, vous vous battiez! Vous n'étiez pas un Paria intelligent comme l'est devenu votre pauvre enfant (fr.) — Dobry stary marynarzu, szczery kapitanie z wysokiego brzegu, pan spał w nocy, a za dnia pan walczył! Nie jest pan inteligentnym pariasem, jakim stało się pańskie biedne dziecko; por. Alfred de Vigny, Chatterton, akt III, sc.1. [przypis edytorski]

bon voyage (fr.) — dobrej podróży. [przypis edytorski]

bonwiwant (z fr. bon vivant) — osoba umiejąca używać życia i cieszyć się nim. [przypis edytorski]

bonżurka — męski strój domowy, rodzaj marynarki. [przypis edytorski]

bonżurka (z fr. bonjour: dzień dobry) — daw. poranny ubiór męski, rodzaj luźnej marynarki z miękkiej tkaniny a. eleganckiego krótkiego szlafroka z kołnierzem, mankietami, przewiązywanego w pasie. [przypis edytorski]

bonza — buddyjski duchowny. [przypis edytorski]

bonza — buddyjski duchowny u Japończyków i Chińczyków; tu: bramin, duchowny indyjski. [przypis edytorski]

bonza — buddyjski duchowny w Chinach i Japonii; przen.: człowiek władzy, zajmujący wysokie stanowisko, niedostępny, wyniosły. [przypis edytorski]

bonza — buddyjski duchowny w Chinach i Japonii. [przypis edytorski]

bonza — duchowny buddyjski w Chinach i Japonii; przen.: człowiek władzy, zajmujący wysokie stanowisko, niedostępny, wyniosły. [przypis edytorski]

bonza — kapłan buddyjski w Chinach i Japonii. [przypis edytorski]

bonzo — człowiek zajmujący wysokie stanowisko; buddyjski duchowny w Chinach i Japonii. [przypis edytorski]

bonzowski — przym. od: bonza: człowiek zajmujący wysokie stanowisko, niedostępny, wyniosły; szycha (pierwotnie: buddyjski duchowny w Chinach i Japonii). [przypis edytorski]

Boon, Daniel (1735–1820) — dowódca, który pokonał Indian w Kentucky. [przypis edytorski]

Bo opuścili zmowę Pańską, którą miał z ojcy ich: służyli cudzym bogom, których ojcowie ich nie znali. Dla tego zapalił się gniew Pański przeciw ziemi tej i wprowadził to przeklęctwo na nie — 1 Krl 9, 9 (Pwt 29, 25–27). [przypis edytorski]

Bootes — gwiazdozbiór Wolarza. [przypis edytorski]

Booth, Charles (1840–1916) — brytyjski badacz społeczny i reformator. [przypis edytorski]

bootleger (ang.) — przemytnik alkoholu. [przypis edytorski]

bootlegger — przemytnik alkoholu. [przypis edytorski]

Booz a. Boaz (bibl.) — postać z biblijnej Księgi Rut: bogaty krewny wdowy Noemi, której towarzyszką w biedzie była jej synowa Rut, również owdowiała; na polecenie teściowej Rut próbowała nocą uwieść Booza, który odrzucił jej zaloty, ale ostatecznie się z nią ożenił. [przypis edytorski]

Booz i Rut (bibl.) — postacie z Księgi Rut: uboga wdowa Rut opiekowała się swoją owdowiałą teściową Noemi: na polu Booza, bogatego krewnego Noemi, zbierała pozostawione przez żniwiarzy kłosy, żeby zapewnić im obu wyżywienie; na polecenie teściowej usiłowała w nocy skusić Booza; mimo że się oparł, koniec końców ją poślubił. [przypis edytorski]

Bopp, Franz (179–1867) — niemiecki językoznawca, twórca gramatyki porównawczej języków indoeuropejskich. [przypis edytorski]

bo praca szkolna i postępy szkolne, więc trzeba na wsi siły na cały szkolny uciążliwy rok — zdania charakterystyczne dla skrótowego stylu Korczaka, czasowniki zostały celowo pominięte, pozostawione domyślności czytelnika. [przypis edytorski]

Bo puścił wyroki swoje językiem łacińskim po wszytkim świecie, aby chrześcijanom wolno było wszędzie kościoły budować i wolno zakon Boży i Ewangelią rozsiewać, i każdemu do niej przystępować — Euzebiusz z Cezarei, Historia kościelna (Historia Ecclesiae) X, rozdz. II i V. [przypis edytorski]

bora — dziś popr. forma: (z) boru; tj. z lasu. [przypis edytorski]

boraks — minerał stosowany m.in. w przemyśle szklarskim, kosmetyce i lecznictwie. [przypis edytorski]

bora — w klimacie śródziemnomorskim: suchy, chłodny wiatr północno-wschodni. [przypis edytorski]

borba (z ukr.) — walka, bójka. [przypis edytorski]

bor (daw.) — wiertło. [przypis edytorski]

Bordeaux — francuskie miasto, stolica regionu Nowa Akwitania. [przypis edytorski]

Bordeaux — miasto i gmina we Francji, w regionie Akwitanii. [przypis edytorski]