Przypisy

był (…) zobaczył — forma daw. czasu zaprzeszłego; dziś: zobaczył (wcześniej). [przypis edytorski]

był (…) zszedł (daw.) — forma czasu zaprzeszłego; znaczenie: zszedł wcześniej, uprzednio (przed wydarzeniami a. czynnościami wyrażonymi formą zwykłego czasu przeszłego). [przypis edytorski]

był zwyklejszy (daw.) — był bardziej przyzwyczajony, przywykł bardziej; był zwyklejszy miecz pieścić w swéj dłoni niż przyjacielską podawać u proga — był bardziej przyzwyczajony do walki niż do przyjaznego witania gości. [przypis edytorski]

byla — kalba, šnekėjimas. [przypis edytorski]

Byle… była kwita — by nie było podstaw do wzajemnych wyrzutów. [przypis edytorski]

byle ka (gw.) — byle gdzie. [przypis edytorski]

byle kaip (lenk.) — bet kaip, nerūpestingai. [przypis edytorski]

Byle Kupido całego sajdaka w Wenecji nie wystrzelał — Wenecja słynęła z uwodzicielskich kurtyzan. [przypis edytorski]

bylem dorzucił (daw.) — byle bym dorzucił; jeżeli tylko dorzucę. [przypis edytorski]

Bylem ja sobie dowierzała — dziś raczej: bylebym ja sobie dowierzała. [przypis edytorski]

bylem na czas przyszła — dziś raczej: bylebym na czas przyszła. [przypis edytorski]

bylem (…) tylko pomścił — skrót od: byle bym tylko pomścił. [przypis edytorski]

by (lenk.) — kad. [przypis edytorski]

By lepiej czcić umarłych, uśmiercają żywych — Les embarras de Paris (Satyra VI) Nicolasa Boileau. [przypis edytorski]

byleś nie stał o to — byle byś nie dbał o to. [przypis edytorski]

byle tylko — tu: aby. [przypis edytorski]

Byle zyskała dwoiste Erynie — linijka ta świadczy i wierze w istnienie osobistych Eryni zamordowanego. [przypis edytorski]

byliby je pozamykali. — daw. konstrukcja składniowa (czas zaprzeszły); dziś: pozamykaliby je [przypis edytorski]

bylibyśmy ten napad raczej przyśpieszyli — daw. konstrukcja składniowa; dziś: raczej przyśpieszylibyśmy ten napad. [przypis edytorski]

bylica, Artemisia (biol.) — rodzaj roślin z rodziny astrowatych, liczący 300 gatunków, na ogół aromatycznych. [przypis edytorski]

bylica, Artemisia (biol.) — rodzaj roślin z rodziny astrowatych, rosnących głównie na terenach suchych, stepowych i półpustynnych. [przypis edytorski]

bylica chińska — właśc. bylica roczna (Artemisia annua), pochodząca z Azji, zawleczona przez człowieka do innych części świata. [przypis edytorski]

bylim a. bylimy (daw. forma) — byliśmy. [przypis edytorski]

bylina (lit.) — staroruska, później rosyjska pieśń epicka, opiewająca czyny bohaterów. [przypis edytorski]

bylina — roślina zielna. [przypis edytorski]

bylina — rosyjska pieśń ludowa opiewająca losy bohatera. [przypis edytorski]

byliny — średniowieczne ruskie poematy ludowe. [przypis edytorski]

byli odeszli — daw. konstrukcja czasu zaprzeszłego; inaczej: wcześniej odeszli; odeszli uprzednio. [przypis edytorski]

byli pomyśleli — pomyśleli wcześniej (daw. konstrukcja czasu zaprzeszłego). [przypis edytorski]

byli (…) posyłali — posyłali wcześniej (konstrukcja daw. czasu zaprzeszłego) [przypis edytorski]

byli rozdzielili — konstrukcja daw. czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisane w czasie przeszłym prostym; znaczenie: rozdzielili wcześniej, uprzednio. [przypis edytorski]

Byliśmy braćmi. Fiolet, karmazyn i szara świtka — mowa o tradycyjnym podziale społecznym dawnej Polski, symbolizowanym tu przez kolory strojów: biskupi fiolet, magnacki karmazyn (czerwień) i szarość ubiorów drobnej szlachty i chłopów. Wzmianka o braterstwie odnosi się do oficjalnej jedności zróżnicowanego majątkowo stanu szlacheckiego. [przypis edytorski]

byli się obchodzili (daw.) — forma czasu zaprzeszłego; znaczenie: obchodzili się wcześniej, uprzednio (przed wydarzeniami a. czynnościami wyrażonymi formą zwykłego czasu przeszłego). [przypis edytorski]

byli wyszli (starop. forma) — konstrukcja daw. czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą od pozostałych czynności i stanów zapisanych w czasie przeszłym prostym; znaczenie: wyszli wcześniej, uprzednio, kiedyś itp. [przypis edytorski]

byliż — konstrukcja z partykułą -że nadającą znaczenie pytania retorycznego; inaczej: czy byli, czyż byli. [przypis edytorski]

byli (…) zostawili (starop. forma) — konstrukcja daw. czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą od pozostałych czynności i stanów zapisanych w czasie przeszłym prostym; znaczenie: zostawili wcześniej, uprzednio, kiedyś itp. [przypis edytorski]

byli (…) zważyli — daw. forma czasu zaprzeszłego: zważyli wcześniej, uprzednio wzięli pod uwagę. [przypis edytorski]

byli zwycięzce — tu w znaczeniu: byli zwycięzcami. [przypis edytorski]

by Lulejka pojął za żonę Angelikę — dawniej w rodzinach królewskich i arystokratycznych istniał obyczaj małżeństw między kuzynami. [przypis edytorski]

by matka opuściła dzieci swoje na ziemi, ja was nigdy nie opuszczę — Iz 49, 15. [przypis edytorski]

bym beł wypadł (starop. forma) — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika w trybie przypuszczającym daw. czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą od pozostałych czynności i stanów zapisanych w czasie przeszłym prostym; znaczenie: wypadłbym wcześniej, uprzednio, kiedyś itp. [przypis edytorski]

by mężczyzna przychodził do nich z biczem — parafraza słów z: F. Nietzsche, Tako rzecze Zaratustra, Mowy Zaratustry: O starej i młodej kobiecie. [przypis edytorski]

by miał być panienką — tu: jakby był panienką. [przypis edytorski]

bym nie był myślał — konstrukcja daw. czasu zaprzeszłego, tj. wyrażająca czynność wcześniejszą od tej wyrażonej zwykłym czasem przeszłym; znaczenie: nie myślałbym wcześniej (uprzednio, kiedyś). [przypis edytorski]

bym się sądził panem (daw.) — uważałbym się za pana. [przypis edytorski]

by najbardziej (daw.) — tu: choćby najbardziej. [przypis edytorski]

by najcięższej — tu: choćby najcięższej. [przypis edytorski]

bynajmniej (daw.) — wcale nie. [przypis edytorski]

bynajmniej — jak najmniej; wcale nie. [przypis edytorski]

by najmniejsze — tu: choćby najmniejsze. [przypis edytorski]

bynajmniej — wcale (dosł.: jak najmniej). [przypis edytorski]

bynajmniej — wcale; jak najmniej. [przypis edytorski]

by najprzedniejszy — choćby najlepszy. [przypis edytorski]

by namniej (starop.) — choćby najmniej, choć odrobinę. [przypis edytorski]

By nas piekła pozbawił — obecnie śpiewa się raczej: by nas z piekła wybawił. [przypis edytorski]

by nawet był to — tu skrót od: choćby nawet był to. [przypis edytorski]

by nawet (daw.) — choćby nawet. [przypis edytorski]

by — niby, jakby, tak jak. [przypis edytorski]

by — niby. [przypis edytorski]

by nie opuścić nic — dziś popr.: by nie opuścić niczego. [przypis edytorski]

by nie (starop.) — tu: gdyby nie. [przypis edytorski]

Byrd, Richard Evelyn (1888–1957) — amerykański badacz polarny, oficer marynarki, kontradmirał; w 1928–30 kierował pierwszą amerykańską wyprawą antarktyczną, w 1929 jako pierwszy dokonał przelotu nad biegunem południowym, w 1933–35, 1939–41, 1946–47 i 1955–56 kierował kolejnymi wyprawami na Antarktydę. [przypis edytorski]

Byron, George Gordon (1788–1824) — angielski poeta i dramaturg okresu wczesnego romantyzmu; większość utworów Byrona posiada powikłaną i nie do końca jasną fabułę, dla której charakterystyczne są gwałtowne zwroty akcji i niedomówienia. [przypis edytorski]

Byron, George Gordon (1788–1824) — angielski poeta i dramaturg. [przypis edytorski]

Byron, George Gordon (1788–1824) — angielski poeta i dramaturg romantyczny, przyjaciel Shelleya. [przypis edytorski]

Byron, George Gordon (1788– 1824) — angielski poeta i dramaturg romantyczny. [przypis edytorski]

Byron, George Gordon (1788–1824) — angielski poeta romantyczny. [przypis edytorski]

Byron, George Gordon (1788–1824) — ang. poeta i dramaturg okresu wczesnego romantyzmu; stał się niemal legendarnym wzorem osobowym epoki, choć deklaratywnie był zwolennikiem estetycznych zasad klasycyzmu, podobnie mimowolnie został ikoną odrodzenia Grecji, ponieważ zmarł w Missolungi podczas wojny o jej wyzwolenie spod dominacji tureckiej; autor m.in.: poematu dygresyjnego Wędrówki Childe Harolda (1812–1818), powieści poetyckich Giaur (1813), Korsarz (1814), Mazepa (1819), dramatów: Manfred (1817) Kain (1821), Don Juan (1819–1824). [przypis edytorski]

Byron, George Gordon (1788–1824) — czołowy angielski poeta i dramaturg okresu wczesnego romantyzmu. [przypis edytorski]

Byron, George Gordon (1788–1824) — czołowy angielski poeta i dramaturg okresu wczesnego romantyzmu; stał się niemal legendarnym wzorem osobowym epoki, choć deklaratywnie był zwolennikiem estetycznych zasad klasycyzmu, podobnie mimowolnie został ikoną odrodzenia Grecji, ponieważ zmarł w Missolungi podczas wojny o jej wyzwolenie spod dominacji tureckiej; autor m.in.: poematu dygresyjnego Wędrówki Childe Harolda, powieści poetyckich Giaur, Korsarz, Mazepa, dramatów: Manfred, Kain, Don Juan. [przypis edytorski]

Byron, George Gordon (1788–1824) — czołowy angielski poeta i dramaturg okresu wczesnego romantyzmu; stał się niemal legendarnym wzorem osobowym epoki, choć deklaratywnie był zwolennikiem estetycznych zasad klasycyzmu, podobnie mimowolnie został ikoną odrodzenia Grecji, ponieważ zmarł w Missolungi podczas wojny o jej wyzwolenie spod dominacji tureckiej. [przypis edytorski]

Byron, George Gordon (1788–1824) — jeden z największych angielskich poetów i dramaturgów, autor m.in. poematu dygresyjno-heroikomicznego Don Juana. [przypis edytorski]

Byron, George Gordon (1788–1824) — poeta, czołowy przedstawiciel angielskiego romantyzmu; zwolennik europejskich ruchów niepodległościowych. [przypis edytorski]

Byron, George Gordon (1788–1824) — poeta, czołowy przedstawiciel angielskiego romantyzmu; zwolennik europejskich ruchów niepodległościowych; autor m.in. obszernego poematu dygresyjno-heroikomicznego Don Juan (1818–1823) oraz poematu dygresyjnego Wędrówki Childe Harolda (1809–1818), którego główny bohater, mroczny, buntowniczy indywidualista, stał się pierwowzorem podobnych mu tzw. bohaterów bajronowskich. [przypis edytorski]

Byron, Georges (1788–1824) — jeden z największych poetów angielskich, czołowy przedstawiciel romantyzmu. [przypis edytorski]

Byron, Georges (1788–1824) — poeta, czołowy przedstawiciel angielskiego romantyzmu; zwolennik europejskich ruchów niepodległościowych. [przypis edytorski]

Byron, Georges Gordon (1788–1824) — poeta, czołowy przedstawiciel angielskiego romantyzmu; zwolennik europejskich ruchów niepodległościowych. [przypis edytorski]

Byron, John (1723–1786) — brytyjski oficer marynarki i odkrywca; wysłany z misją na Atlantyk i Pacyfik, opłynął świat (1764–1766); relacja z tej podróży ukazała się drukiem pt. Voyage round the world, in his Majesty's ship the Dolphin, commanded by the Honourable Commodore Byron, in which is contained, a faithful account of the several places, people, plants, animals, &. seen on the voyage, and, among other particulars, a minute and exact description of the streights of Magellan, and of the gigantic people called Patagonians, together with an accurate account of seven islands lately discovered in the South Seas (Podróż dookoła świata na statku Jego Królewskiej Mości Delfin, dowodzonym przez szanownego komandora Byrona, w której zawarta jest wierna relacja o wielu miejscach, ludziach, roślinach, zwierzętach etc., widzianych podczas podróży, oraz między innymi szczegółowy i dokładny opis Cieśniny Magellana i gigantycznego ludu zwanego Patagończykami, wraz z dokładnym opisem siedmiu niedawno odkrytych wysp na Morzu Południowym). [przypis edytorski]

byronowski — taki jak u romantycznych bohaterów buntujących się przeciwko panującemu porządkowi społecznemu, typowych dla twórczości George'a Byrona (1788–1824). [przypis edytorski]

By rozum był przy młodości / Nigdy takiej obfitości / Pereł morze i ziemia złota nie urodzi, / Żeby tego nie mieli tym dostawać młodzi — nie ma takich skarbów na ziemi, żeby za nie mogli młodzi kupić sobie rozum. [przypis edytorski]

Byrsa a. Bosra — fenicka nazwa Kartaginy, oznaczająca „królewski zamek”; istnieje także bajeczna etymologia, wywodząca tę nazwę od gr. słowa oznaczającego skórę, co wiąże się z legendą, że Dydona kupiła tyle ziemi pod swoją nową siedzibę w płn. Afryce, ile objąć może skóra wołu (por. kupiwszy ziemi tyle, ile się zamyka byrsą), jednak sprytna królowa poleciła pociąć skórę na wąskie rzemienie i opasać nimi odpowiednią dla założenia miasta przestrzeń. [przypis edytorski]

Byrsa — cytadela nadmorska w staroż. Kartaginie, zniszczona w 146 r. p.n.e. podczas trzeciej wojny punickiej przez Rzymian. [przypis edytorski]

Byście niesfornym stanęli oporem — abyście stawili opór tym, którzy okażą się niesforni (tj. nie podporządkują się wydanemu nakazowi). [przypis edytorski]

byś miał — słowa 'byś miał' dodane przez Cylkowa, nie ma ich w oryginale. [przypis edytorski]

byśmy równo na to przyśli — byśmy równocześnie do tego doszli. [przypis edytorski]

byśmy się byli nie jęli (starop.) — konstrukcja daw. czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą od pozostałych czynności i stanów zapisanych w czasie przeszłym prostym; znaczenie: gdybyśmy [wcześniej] nie zabrali się za co; gdybyśmy [wcześniej] nie wzięli się za co. [przypis edytorski]

byśwa byli (gw.) — byście byli. [przypis edytorski]

byśwa (gw.) — byśmy. [przypis edytorski]

by się było przydało — daw. forma czasu zaprzeszłego, używanego dla wyrażenia czynności (zdarzenia, stanu itp.) poprzedzającej inną czynność (zdarzenie, stan itp.) wyrażoną w czasie przeszłym zwykłym; znaczenie: kiedy by się przydało (wcześniej). [przypis edytorski]

byss — cienka, kosztowna tkanina lniana, używana na szaty dla dostojników. [przypis edytorski]

by (starop.) — gdyby. [przypis edytorski]

by (starop.) — jakby, niby; by na tryumfie więźnie prowadziła. [przypis edytorski]

by (starop.) — jakby, niby. [przypis edytorski]

by (starop.) — niby; tak jak. [przypis edytorski]

by (starop.) — niby to, jakby; tu: sugerując. [przypis edytorski]

by (starop.) — tu: choćby. [przypis edytorski]

by (starop.) — tu: gdyby; jeśliby. [przypis edytorski]

by (starop.) — tu: gdyby. [przypis edytorski]

by (starop.) — tu: niby, jakby, jak. [przypis edytorski]

by (starop.) — tu: niby, jakby. [przypis edytorski]