Przypisy

Cuvier, Georges (1769–1832) — fr. zoolog i paleontolog, współtwórca anatomii porównawczej; przeciwnik koncepcji ewolucyjnych, twórca teorii katastrof. [przypis edytorski]

Cuvier, Georges (1769–1832) — wybitny francuski zoolog i paleontolog. [przypis edytorski]

Cuvier, Georges (1769–1832) — wybitny francuski zoolog i paleontolog, współtwórca anatomii porównawczej. [przypis edytorski]

Cuvier, Georges (1769–1832) — wybitny fr. zoolog i paleontolog, współtwórca anatomii porównawczej. [przypis edytorski]

Cuvier, Georges (1769–1832) — zoolog i paleontolog, twórca pierwszej klasyfikacji zwierząt. [przypis edytorski]

Cuvier w swojej historii nauk przyrodzonych — Historia nauk przyrodniczych (Histoire des sciences naturelles depuis leur origine jusqu'à nos jours…), 1841–1845, wyd. pol. 1853–1855, pięciotomowe dzieło Georgesa Cuviera. [przypis edytorski]

cużeczka — zdr. od: cucha; góralska męska peleryna lub kurta sukienna, często zdobiona haftami i obszyciami. [przypis edytorski]

CVI — tu opuszczono kilka strof (patrz: Od tłumacza). [przypis edytorski]

cwaj-koniak — cwaj (z niem.): dwa. [przypis edytorski]

cwał — najszybszy chód koński używany podczas wyścigów, odmiana galopu. [przypis edytorski]

Cwał Walkirii (niem. Walkürenritt) — wstęp do III aktu opery Walkiria Richarda Wagnera, stanowiącej drugą część dramatu muzycznego Pierścień Nibelunga; jeden z najbardziej znanych utworów tego kompozytora. Walkiria to w mitologii nordyckiej jedna z pomniejszych bogiń, pięknych dziewic-wojowniczek dosiadających skrzydlatych koni. [przypis edytorski]

cwancygier — dawna moneta austriacka o nominale dwudziestu grajcarów. [przypis edytorski]

cwancygier (niem. Zwanziger: dwudziestak) — dawna srebrna moneta austriacka o wartości 20 grajcarów; cwancygiera, czyli 33 grajcary: przed reformą walutową z roku 1857 gulden dzielił się na 60 grajcarów, więc cwancygier był wart 1/3 guldena; nowy gulden dzielił się na 100 grajcarów. [przypis edytorski]

cwaniak (gw. warsz.) — spryciarz. [przypis edytorski]

c. w. — centralne więzienie. [przypis edytorski]

cwelich — rodzaj tkaniny. [przypis edytorski]

cwelich (z niem. Zwilich) — prosta, solidna, tania tkanina. [przypis edytorski]

cwiczyć — dziś popr.: ćwiczyć. [przypis edytorski]

cwikier (daw.) — binokle; okulary. [przypis edytorski]

cwikier (z niem.) — rodzaj okularów bez uchwytów na uszy, mocowanych na nosie z pomocą sprężynki; także: binokle. [przypis edytorski]

Cyankali — dramat Friedricha Wolfa z roku 1929, poruszający temat aborcji. [przypis edytorski]

Cybela — a. Cybele, Kybele, frygijska bogini płodności, urodzaju i wiosny, czczona przez tysiące lat w całej Azji Mniejszej jako Wielka Matka. [przypis edytorski]

Cybela — Kybele, frygijska bogini wiosny, płodności, urodzaju. [przypis edytorski]

Cybele — a. Kybele; frygijska bogini płodności, urodzaju i wiosny; czczona przez tysiąclecia w całej Azji Mniejszej jako Wielka Matka. [przypis edytorski]

Cybella a. Kybele — frygijska bogini płodności, urodzaju, wiosny i miast obronnych, strażniczka zmarłych, jako Magna Mater (Wielka Matka) czczona przez tysiąclecia w Azji Mniejszej, następnie w Rzymie, aż do V w. n.e.; inne wersje zapisu imienia bogini: Kubaba (hetyckie), Kybele a. Kybebe (gr.), Cybele a. Cybebe (łac.). [przypis edytorski]

Cybella, właśc. Kybele — nosząca także imiona: Kubaba (hetyckie), Kybele a. Kybebe (gr.), Cybele a. Cybebe (łac.); frygijska bogini płodności, urodzaju, wiosny i miast obronnych, strażniczka zmarłych, jako Magna Mater (Wielka Matka) czczona przez tysiąclecia w Azji Mniejszej, następnie w Rzymie, aż do V w. n.e. [przypis edytorski]

Cybernetyka — aluzja do dzieła B. Trentowskiego Stosunek filozofii do cybernetyki czyli sztuki rządzenia narodem (1843). [przypis edytorski]

cybet — pachnidło wykorzystywane w przemyśle perfumeryjnym. [przypis edytorski]

cybety — tu: futro z cywet, tj. drapieżnych ssaków z rodziny wiwerowatych (a. łaszowatych), wielkości ok. 1 m., charakteryzujących się oryginalnym ubarwieniem sierści: żółtawym, brunatno cętkowanym, po części pasiastym. [przypis edytorski]

cyborium — naczynie liturgiczne w formie metalowego kielicha z przykrywką, służące do przechowywania hostii. [przypis edytorski]

cyborium — naczynie w kształcie puszki lub kielicha, służące do przechowywania hostii. [przypis edytorski]

cyborium — obudowa nad ołtarzem w kościele, mająca kształt baldachimu podtrzymywanego przez kolumny; cyborium to także naczynie liturgiczne służące do przechowywania hostii; dawniej nazywano tak również tabernakulum: ozdobną, zamykaną szafkę, gdzie przechowuje się cyborium z hostiami (dawniej tabernakulum często umieszczano na głównym ołtarzu). [przypis edytorski]

cyborium — tabernakulum, puszka a. szafka do przechowywania komunikantów. [przypis edytorski]

cyborium — tabernakulum: tabernakulum, ozdobna puszka lub szafka do przechowywania komunikantów przy ołtarzu w czasie mszy; także: naczynie liturgiczne w formie metalowego kielicha z przykrywką, służące do przechowywania hostii w kościele katolickim. [przypis edytorski]

cyborium — tu: puszka, naczynie liturgiczne w formie metalowego kielicha z przykrywką, służące do przechowywania hostii. [przypis edytorski]

cyborium (z gr.) — czara, kielich; naczynie liturgiczne. [przypis edytorski]

cyborium (z łac.) — naczynie na komunikanty a. tabernakulum. [przypis edytorski]

cyborium (z łac.) — tabernakulum, ozdobna puszka lub szafka do przechowywania komunikantów przy ołtarzu w czasie mszy. [przypis edytorski]

cybuch — część fajki łącząca ustnik z główką, w której znajduje się tytoń. [przypis edytorski]

cybuch — część fajki łącząca ustnik z główką, w ktorej znajduje się tytoń. [przypis edytorski]

cybuch — część fajki. [przypis edytorski]

cybuch — część fajki. [przypis edytorski]

cybuch — element fajki. [przypis edytorski]

cybuch (gw.) — część fajki łącząca ustnik z główką. [przypis edytorski]

cybuch — rurka w fajce, łącząca ustnik z główką. [przypis edytorski]

cybulė — svogūnai. [przypis edytorski]

cybulus — głupiec, błazen. [przypis edytorski]

cybuszek — część fajki łącząca główkę z ustnikiem. [przypis edytorski]

cybuszek — część fajki łącząca ustnik z główką, w której znajduje się tytoń. [przypis edytorski]

Cycas revoluta (biol.) — sagowiec odwinięty, gatunek podobnej do palmy rośliny z rodziny sagowcowatych, występującej w płd. Japonii, będącej jednym ze źródeł mączki sago; w Polsce uprawiany jako ozdobna roślina doniczkowa; rośnie bardzo powoli, osiągając wysokość 5–6 m po 50–100 latach. [przypis edytorski]

cycele cyces (jid.) a. cicit (hebr.) — element religijnego stroju żydowskiego; określa się tak zarówno frędzle przywiązywane do czterech rogów talitu/tałesu (chusty modlitewnej) zgodnie z zaleceniami Boga w Księdze Liczb (Lb 15, 38–40), jak również prostokątną chustę z otworem na głowę i frędzlami, która jest rodzajem stroju codziennego, tzw. talit katan (hebr.) a. tałes kutn (jid.). [przypis edytorski]

Cycero a. Cyceron — Marcus Tullius Cicero (106–43 p.n.e.), najwybitniejszy mówca rzymski, filozof, polityk, pisarz. [przypis edytorski]

Cycero a. Marek Tulliusz Cyceron (106–43 p.n.e.) — rzymski pisarz, mówca, polityk, dowódca wojskowy, filozof i prawnik. [przypis edytorski]

cycerończyk — miłośnik dzieł i filozofii Cycerona, osoba wzorująca się na stylu i języku twórczości Cycerona; Cyceron, właśc. Marcus Tullius Cicero (106–43 p.n.e.): wybitny mówca rzymski, filozof i pisarz, szczególnie popularny i ceniony przez humanistów od czasów odrodzenia. [przypis edytorski]

cyceroński — taki jak u Cycerona (106–43 p.n.e.), najwybitniejszego rzymskiego mówcy, także pisarza, filozofa i polityka. [przypis edytorski]

Cyceron (106–43 p.n.e.) — Marek Tulliusz Cyceron, rzymski pisarz, mówca, polityk, dowódca wojskowy i filozof. [przypis edytorski]

cycero — nazwa czcionki drukarskiej; także: jednostka typograficzna w systemie Didota równa 12 punktów typograficznych. [przypis edytorski]

Cyceron — Marcus Tullius Cicero (106–43 p.n.e.), najwybitniejszy mówca rzymski, filozof, polityk, pisarz. [przypis edytorski]

Cyceron, Marek Tulliusz (106–43 p.n.e.) — łac. Marcus Tullius Cicero, rzymski pisarz, mówca, polityk, dowódca wojskowy, filozof i prawnik. [przypis edytorski]

Cyceron, właśc. Marcus Tullius Cicero (106–43 p.n.e.) — filozof, mówca i pisarz rzymski. [przypis edytorski]

cyceron — właśc. Marcus Tullius Cicero (106–43 p.n.e.) — filozof, mówca i pisarz rzymski. Tu: towarzysz do wspólnego filozofowania. [przypis edytorski]

Cyceron, właśc. Marcus Tullius Cicero (106–43 p.n.e.) — najwybitniejszy mówca rzymski, filozof, polityk, pisarz. [przypis edytorski]

Cyceron, właśc. Marcus Tullius Cicero (106–43 p.n.e.) — wybitny mówca rzymski, filozof i pisarz. [przypis edytorski]

Cycero, właśc. Marcus Tullius Cicero (106–43 p.n.e.) — najwybitniejszy mówca rzymski, filozof, polityk, pisarz. [przypis edytorski]

cyces (jid.) a. cicit (hebr.) — element religijnego stroju żydowskiego; określa się tak zarówno frędzle przywiązywane do czterech rogów talitu/tałesu (chusty modlitewnej) zgodnie z zaleceniami Boga w Księdze Liczb (Lb 15,38–40), jak również prostokątną chustę z otworem na głowę i frędzlami, która jest rodzajem stroju codziennego, tzw. talit katan (hebr.) a. tałes kutn (jid.). [przypis edytorski]

cyces (jid.) a. cicit (hebr.) — element religijnego stroju żydowskiego; określa się tak zarówno frędzle, zgodnie z zaleceniami Boga, przywiązywane do czterech rogów talitu/tałesu (chusty modlitewnej) (Lb 15,38–40), jak również prostokątną chustę z otworem na głowę i frędzlami, która jest rodzajem stroju codziennego, zwaną również talit katan (hebr.) a. tałes kutn (jid.). [przypis edytorski]

cychoreum (łac.) — cykoria. [przypis edytorski]

cycowy — wykonany z cycu (z hol. sits), tj. taniego materiału bawełnianego, perkalu. [przypis edytorski]

cycowy — z tkaniny bawełnianej drukowanej w barwne wzory, używanej w dawnej Europie, w XVII-XVIII w.; cyc (z holenderskiego sits): wzorzysta tkanina bawełniana, perkal. [przypis edytorski]

cyc (z hol. sits) — tani materiał. [przypis edytorski]

Cydkijahu a. Sedecjasz a. Sedekiasz a. Mattaniasz (ok. 618 p.n.e – 586 p.n.e.) — ostatni władca Judy 597 p.n.e. – 586 p.n.e.; mianowany przez Nabuchodonozora II, na króla Judy; wszczął bunt przeciwko zwierzchnictwu babilońskiemu. W czasie tłumienia buntu wojska babilońskie zburzyły Jerozolimę i uprowadziły Żydów do niewoli (tzw. niewola babilońska). [przypis edytorski]

Cydna (z łac. Cydnus), częściej: Kydnos (gr.) — rzeka w Cylicji, w płd. Azji Mniejszej, nad którą leży miasto Tarsus (staroż. Tars). [przypis edytorski]

Cydna (z łac. Cydnus), częściej: Kydnos (gr.) — rzeka w Cylicji, w płd. Azji Mniejszej, nad którą leży miasto Tarsus (staroż. Tars); wg Plutarcha (Żywot Antoniusza 26), Antoniusz i Kleopatra po raz pierwszy spotkali się na jej wspaniałej barce na Kydnos. [przypis edytorski]

cydońskie jabłko — pigwa (Cydonia oblonga), żółty owoc o cierpkim, aromatycznym smaku, przez staroż. Greków kojarzony z Cydonią na Krecie. [przypis edytorski]

Cydon — Kreteńczyk z Cydonii, krainy na Krecie z centralnym miastem Cydon (a. Kydon). [przypis edytorski]

Cyd, Polyeucte — tragedie Pierre'a Corneille'a. [przypis edytorski]

Cyd Ruy Dias — Rodrigo (Ruy) Diaz de Vivar (ok. 1043–1099), zw. Cydem (z arab. El Cid: Pan), rycerz rodem z Kastylii, hiszp. bohater narodowy, brał udział w walkach chrześcijan o wyparcie Maurów z Półwyspu Iberyjskiego (czyli tzw. rekonkwiście). Do literatury i tradycji kultury europejskiej wszedł jako uosobienie cnót rycerskich, stając się bohaterem anonimowych ballad, średniowiecznego eposu rycerskiego Pieśń o Cydzie i dramatu Pierre'a Corneille'a Cyd, będącego najsłynniejszym z wymienionych dzieł. [przypis edytorski]

Cyd, właśc. Rodrigo (Ruy) Díaz de Vivar (ok. 1043–1099) — hiszpański bohater narodowy, rycerz kastylijski, bohater wielu ballad, wzór cnót rycerskich; w 1094 zdobył z rąk muzułmańskich Walencję; po jego śmierci Walencją rządziła jego żona Chimena. [przypis edytorski]

Cyd, właśc. Rodrigo (Ruy) Díaz de Vivar (ok. 1043–1099) — hiszpański bohater narodowy, rycerz kastylijski, bohater wielu ballad, wzór cnót rycerskich; w 1094 zdobył z rąk muzułmańskich Walencję, którą władał do aż śmierci. [przypis edytorski]

Cyd z Bivaru, właśc. Rodrigo (Ruy) Díaz de Vivar (ok. 1043–1099) — hiszpański bohater narodowy, rycerz kastylijski, bohater wielu ballad, wzór cnót rycerskich; w 1094 zdobył Walencję, którą władał do aż śmierci. [przypis edytorski]

cyferblat (daw., z niem.) — tarcza zegara. [przypis edytorski]

cyferblat (gw. środ.) — twarz. [przypis edytorski]

cyferblat — tarcza zegarowa. [przypis edytorski]

cyferblecie — dziś popr. forma Msc.lp: cyferblacie. [przypis edytorski]

cyfer — dziś popr. cyfr. [przypis edytorski]

cyfer — dziś popr.: cyfr. [przypis edytorski]

cyferka (daw.) — parafka, skrócony podpis zatwierdzającego dokument. [przypis edytorski]

cyfra (daw.) — daw.: liczba, ilość; dziś popr.: pojedynczy znak pisarski służący do zapisywania liczb. [przypis edytorski]

cyfra (daw.) — daw.: liczba, ilość; dziś popr.: pojedynczy znak pisarski służący do zapisywania liczb. [przypis edytorski]

cyfra (daw.) — inicjały, monogram. [przypis edytorski]

cyfra (daw.) — liczba, ilość; dziś popr.: pojedynczy znak pisarski służący do zapisywania liczb. [przypis edytorski]

cyfra — daw.: liczba (tu: kwota); dziś popr.: pojedynczy znak pisarski służący do zapisywania liczb. [przypis edytorski]

cyfra (daw.) — liczba, wielkość liczbowa; dziś popr.: pojedynczy znak pisarski służący do zapisywania liczb. [przypis edytorski]

cyfra (daw.) — litera; znak. [przypis edytorski]

cyfra (daw.) — monogram. [przypis edytorski]

cyfra (tu daw.) — inicjały, monogram. [przypis edytorski]

cyfra — tu: inicjały. [przypis edytorski]

cyfra — tu: liczba. [przypis edytorski]

cyfra — tu: liczba, wielkość liczbowa, kwota. [przypis edytorski]

cyfra — tu: monogram. [przypis edytorski]