Przypisy

Campo Erberia — jeden z placów w Wenecji. [przypis edytorski]

campo (hiszp.) — pole, otwarty, płaski teren; rola; wieś. [przypis edytorski]

campo (port.) — pole. [przypis edytorski]

Campo Santo — położony w północnej części placu katedralnego w Pizie zabytkowy cmentarz z XIII–XV w., mający formę czworobocznego wydłużonego dziedzińca otoczonego otwartymi do wewnątrz krużgankami. [przypis edytorski]

Campo Santo — położony w północnej części placu katedralnego w Pizie zabytkowy cmentarz z XIII–XV w., mający formę czworobocznego wydłużonego dziedzińca otoczonego otwartymi do wewnątrz krużgankami. [przypis edytorski]

Camus, Albert (1913–1960) — francuski prozaik i eseista, przedstawiciel egzystencjalizmu, laureat Nagrody Nobla (1957), autor powieści Dżuma i Obcy. [przypis edytorski]

canaille au fond (fr.) — dosł. kanalia u źródeł; tu przen.: łotrostwo tkwiące u podstaw (postawy, sposobu myślenia itp.). [przypis edytorski]

Canalejas, José (1854–1912) — hiszpański polityk, działacz Partii Liberalnej, premier Hiszpanii (od 1910); zakazał zakładania w Hiszpanii nowych zgromadzeń zakonnych, przeciwstawiał się działalności ruchu robotniczego, co poróżniło go zarówno z konserwatystami, jak i działaczami ruchu robotniczego; zamordowany przez anarchistę. [przypis edytorski]

Canal Grande (wł.) — Wielki Kanał, jeden z głównych kanałów Wenecji, o dł. ok. 4 km i szer. 30–60 m, przepływając przez środek Wenecji, dzieli ją na dwie części; wzdłuż jego brzegów powstały w XIII–XVIII w. liczne, znane budowle. [przypis edytorski]

Cananeja — miasto i gmina w stanie São Paulo w Brazylii. [przypis edytorski]

Canariam vocari a multitudine canum ingentis magnitudinis… (łac.) — nazywa się Canaria z przyczyny mnóstwa psów niezmiernej wielkości, z których Jubie dwa przyprowadzono (Pliniusz, Historia naturalna VI 37, tłum. J. Łukaszewicz). [przypis edytorski]

canario de terra (łac. Sicalis flaveola) — szafranka krasnoczuba, gatunek małego ptaka z rodziny tanagrowatych. [przypis edytorski]

candidatus theologiae (łac.) — kandydat nauk teologicznych. [przypis edytorski]

cand. med. (łac.) — skrót od: candidat medicinae; nazwa stopnia naukowego w zakresie medycyny. [przypis edytorski]

candor — szczerość. [przypis edytorski]

Canebière — główna, reprezentacyjna ulica Marsylii. [przypis edytorski]

canela (port.: cynamon) — tu zapewne: używana w Brazylii nazwa drzewa Canella winterana, którego kora jest używana jako przyprawa podobna do cynamonu. [przypis edytorski]

Canidia — trucicielka wspominana w poezji Horacego. [przypis edytorski]

canis fidelis (łac.) — wierny pies. [przypis edytorski]

Can maledet! brutta bestia! (dialekt piemoncki) — Pies przeklęty, dzika bestia. [przypis edytorski]

cannabis (łac.) — konopie; sznur konopny. [przypis edytorski]

Cannae — Kanny, miasto w Apulii, miejsce klęski wojsk rzymskich w bitwie z Kartagińczykami dowodzonymi przez Hannibala (216 p.n.e.). [przypis edytorski]

Cannes — francuska miejscowość i gmina w regionie Prowansja-Alpy-Lazurowe Wybrzeże. [przypis edytorski]

Canning, George (1770–1827) — brytyjski mąż stanu, polityk z ramienia torysów; sprawował wiele wysokich funkcji w kolejnych rządach, a następnie pełnił (najkrócej w historii Wielkiej Brytanii) urząd premiera; był żarliwym przeciwnikiem porządku wprowadzonego w Europie przez Święte Przymierze na Kongresie Wiedeńskim w 1815; z powodu jego osoby doszło do rozłamu wśród torysów w 1827 r., książę Wellington i sir Robert Peel, którzy odmówili służby pod przywództwem Canninga w roli premiera i utworzyli stronnictwo ultra-torysów, resztę partii okrzyknięto canningistami (Canningites); Canning zmarł nagle po 119 dniach sprawowania urzędu. [przypis edytorski]

canoe — tradycyjna łódź wiosłowa Indian północnoamerykańskich. [przypis edytorski]

Canonicae praeces (łac.) — modlitwy kanoniczne. [przypis edytorski]

Canossa — miasto w płn. Włoszech z zamkiem, w którym w 1077 cesarz Henryk IV (a nie Barbarossa) ukorzył się przed papieżem Grzegorzem VII podczas sporu o inwestyturę (tj. prawo nadawania stanowisk kościelnych na terenie swego państwa), interpretowanego jako spór o wyższość władzy świeckiej nad władzą duchowną. [przypis edytorski]

Canossa — miasto w płn. Włoszech z zamkiem, w którym w 1077 cesarz Henryk IV ukorzył się przed papieżem Grzegorzem VII, kończąc tym samym spór o inwestyturę (tj. prawo nadawania stanowisk kościelnych na terenie swego państwa), interpretowany jako spór o wyższość władzy świeckiej nad władzą duchowną. [przypis edytorski]

canossa — tu: uznanie popełnionego błędu; Canossa: miasto w płn. Włoszech z zamkiem, w którym w 1077 cesarz Henryk IV ukorzył się przed papieżem Grzegorzem VII, kończąc ty samym spór o inwestyturę (tj. prawo nadawania wyższych godności duchownym na terenie swego państwa); stąd „udać się do Canossy”: ukorzyć się, wyznać swój błąd. [przypis edytorski]

Canova, Antonio (1757–1822) — klasycystyczny włoski rzeźbiarz, malarz i architekt. [przypis edytorski]

Canova, Antonio (1757–1822) — włoski rzeźbiarz, architekt i malarz. [przypis edytorski]

Canova, Antonio (1757–1822) — włoski rzeźbiarz, malarz i architekt, czołowy przedstawiciel klasycyzmu. [przypis edytorski]

Canova wobec Pauliny Bonaparte — Antonio Canova (1757–1822): włoski rzeźbiarz, malarz i architekt, czołowy przedstawiciel klasycyzmu, autor m.in. wykonanej na zamówienie rzeźby Paulina Borghese jako zwycięska Wenus (1804–09), ukazującej półnagą piękność na wysokim szezlongu; Paulina Maria Bonaparte (1780–1825): ulubiona siostra cesarza Napoleona, przez krótki czas żona włoskiego księcia Camillo Borghese. [przypis edytorski]

cant (ang.) — żargon; obłuda, hipokryzja. [przypis edytorski]

Cantate Domino canticum novum (łac.) — Śpiewajcie Panu pieśń nową; Psalm 98. [przypis edytorski]

Canterbury — jedno z najważniejszych miast hrabstwa Kent w Anglii. Słynie z monumentalnej, późnogotyckiej katedry w stylu perpendykularnym (a. strzelistym), charakterystycznym dla ang. architektury od końca XIV do pocz. XVI w., którego cechami są: wertykalizm, podkreślenie liniowania (gł. pionowego), sklepienia sieciowe a. wachlarzowe oraz zastosowanie łuku ostrego obniżonego, czyli tzw. łuku Tudorów. Początki osady sięgają epoki brązu i neolitu, nazwa zaś stanowi pamiątkę ludu celtyckiego Kantów zamieszkującego sąsiednie tereny, a tu posiadającego warownię. Canterbury jest siedzibą głównego arcybiskupstwa w kraju: arcybiskup Canterbury jest prymasem Anglii, głową Kościoła Anglii i całej wspólnoty anglikańskiej. [przypis edytorski]

Canterbury — miasto w Anglii, w hrabstwie Kent; siedziba arcybiskupstwa Canterbury; pierwszym arcybiskupem w Cantenbury był wysłany przez papieża misjonarz Augustyn, który w 597 przybył z Rzymu do anglosaskiego królestwa Kentu, kiedy jego król Ethelbert I pojął za żonę chrześcijańską księżniczkę; po zerwaniu z papiestwem i Kościołem rzymskim przez Henryka VIII w 1534 arcybiskup Canterbury stał się duchową głową Kościoła Anglii (anglikańskiego). [przypis edytorski]

cantharides — kantarydy, tj. chrząszcze z gatunku pryszczel lekarski, z rodziny oleicowatych, tzw. daw. „hiszpańska mucha”; dla samoobrony kantaryda wytwarza silnie drażniącą substancję (kantarydynę), wykorzystywaną od starożytności jako afrodyzjak, współcześnie do wypalania brodawek, w większych ilościach trującą. [przypis edytorski]

Canticum coanticorum (łac.) — Pieśń nad pieśniami, księga mądrościowa Starego Testamentu, w warstwie dosłownej stanowiąca utwór miłosny, lecz zazwyczaj interpretowana jako alegoria miłości duszy do Boga. [przypis edytorski]

canticum (łac.) — pieśń; partia śpiewana. [przypis edytorski]

cantilena (wł.), kantylena (muz.) — rodzaj śpiewnej melodii, utrzymanej w łagodnym, lirycznym stylu. [przypis edytorski]

Cantor, Eddie, właśc. Isidore Itzkowitz (1892–1964) — amerykański aktor filmowy i teatralny, komik, artysta wodewilowy, tancerz, piosenkarz. [przypis edytorski]

Cantor, Georg (1845–1918) — niemiecki matematyk, uznawany za za twórcę teorii mnogości, początkowo budzącej kontrowersje ze względu na nieintuicyjne wyniki dotyczące zbiorów o nieskończenie wielu elementach; w szczególności wprowadził pojęcie przeliczalności i wykazał, że zbiór liczb naturalnych jest równoliczny ze zbiorem liczb wymiernych, ale nie jest równoliczny ze zbiorem liczb rzeczywistych. [przypis edytorski]

cantu (łac.) — cantus: poezja, muzyka, piosenka. [przypis edytorski]

Canty (ang.) — żwawy, wesoły. [przypis edytorski]

canus (łac.) — pies. [przypis edytorski]

canyon (ang.) — kanion: głęboki wąwóz o stromych zboczach. [przypis edytorski]

canzona (wł.) — pieśń liryczna, zwł. włoska. [przypis edytorski]

canzonetta — krótka, popularna forma muzyczna z XVI i XVII w.; wywodzi się z Włoch. [przypis edytorski]

canzonetta (wł. dosł.: pioseneczka) — gatunek krótkich, popularnych utworów wokalnych o lekkim charakterze, powstały w poł. XVI w. we Włoszech. [przypis edytorski]

canzoniere (wł.) — pieśni. [przypis edytorski]

capataz (hiszp.) — nadzorca, brygadzista, majster. [przypis edytorski]

capax, capacis (łac.) — zdolny, zdatny; tu M lm capaces. [przypis edytorski]

Cape Town (ang.) — ob. Kapsztad, miasto w Afryce Płd., dawna stolica bryt. Kolonii Przylądkowej oraz Związku Południowej Afryki; od 1961 stolica Republiki Południowej Afryki. [przypis edytorski]

Capetown — Kapsztad, miasto w Afryce Płd., dawna stolica bryt. Kolonii Przylądkowej. [przypis edytorski]

Capetown — miasto w Afryce Płd., dawna stolica bryt. Kolonii Przylądkowej. [przypis edytorski]

Capet, właśc. Ludwik XVI (1754–1793) — król Francji z dynastii Burbonów, bocznej linii Kapetyngów (zainicjowanej przez Hugo Capeta, ok. 940–996); w czasie rewolucji francuskiej zawieszony w swej funkcji (1792), zaczął być nazywany „obywatelem Capet” a. „Ludwikiem Capet”; oskarżony o zdradę stanu został uwięziony i skazany na śmierć przez zgilotynowanie; wyrok wykonano 21 stycznia. [przypis edytorski]

capiscis (z wł.) — zniekształcona forma capisci: rozumiesz (2 os. lp cz. ter.). [przypis edytorski]

capisco (wł.) — rozumiem. [przypis edytorski]

capitol — tu: ratusz. [przypis edytorski]

capivary (Hydrochoerus capibara) — w ob. klasyfikacji: Hydrochoerus hydrochaeris, kapibara, lądowo-wodny gryzoń mieszkający w Ameryce Płd; kapibara wielka jest największym z żyjących gryzoni (do 65 kg). [przypis edytorski]

cap — mowa o baranie. [przypis edytorski]

capo di stazione (wł.) — kierownik stacji. [przypis edytorski]

capo di stazzione (wł.) — kierownik stacji. [przypis edytorski]

capo d'oglio, dziś popr.: capodoglio (wł.) — kaszalot. [przypis edytorski]

capo d'opera (wł.) — arcydzieło. [przypis edytorski]

capri — białe włoskie wino wytrawne z wyspy Capri w Zat. Neapolitańskiej. [przypis edytorski]

caprifolium (łac., bot.) — wiciokrzew przewiercień, ozdobne pnącze o różowawych kwiatach i pomarańczowych owocach. [przypis edytorski]

Capri, Procida, Ischia — wyspy przy wybrzeżach Zatoki Neapolitańskiej: Capri w części południowej, naprzeciw Półwyspu Sorrentyńskiego, Procida i Ischia na północnym krańcu zatoki. [przypis edytorski]

Caprivi, Leo von (1831–1899) — pruski generał, polityk, w l. 1890–1894 kanclerz Rzeszy; okres jego rządów (tzw. era Capriviego) wiąże się z przejściowym złagodzeniem polityki zwalczania socjalizmu (Caprivi odwołał odnośne ustawy) oraz przeciwstawiania się mniejszościom narodowym, w tym Polakom; Caprivi stawiał raczej na rozwój i ekspansję gospodarczą Niemiec w Europie; ostatecznie został obalony przez opozycję junkrów. [przypis edytorski]

Capri — włoska wyspa na Morzu Tyrreńskim w Zatoce Neapolitańskiej. [przypis edytorski]

Capri — włoska wyspa znajdująca się na Morzu Tyrreńskim; rezydencja cesarzy Oktawiana Augusta i Tyberiusza. [przypis edytorski]

Capri — włoska wyspa znajdująca się na Morzu Tyrreńskim w Zatoce Neapolitańskiej. [przypis edytorski]

Capsa — starożytna nazwa miasta położonego w Tunezji (dziś: Kafsa a. Gafsa; arab. Qafṣa), będącego niegdyś ośrodkiem mezolitycznej kultury kapskiej. [przypis edytorski]

capstrzyk — [przypis edytorski]