Przypisy

continue (łac.) — ciągle. [przypis redakcyjny]

continue (łac.) — ustawicznie, stale, ciągle. [przypis redakcyjny]

contra absentem (łac.) — przeciw nieobecnemu. [przypis redakcyjny]

contra calumniatores (łac.) — na potwarców. [przypis redakcyjny]

contra constitutum (łac.) — wbrew postanowieniu. [przypis redakcyjny]

contra coronatum caput (łac.) — przeciw głowie ukoronowanej. [przypis redakcyjny]

contradictio in adiecto (łac.) — połączenie dwóch pojęć, które wzajemnie się wyłączają. [przypis redakcyjny]

contra fidem (łac.) — przeciw wierze. [przypis redakcyjny]

contrahentes, etiam obligatorii (łac.) — dzierżawcy nawet zastawni. [przypis redakcyjny]

contra hostem patriae procedemus (łac.) — przeciwko nieprzyjacielowi ojczyzny wystąpimy. [przypis redakcyjny]

contra inra gentium (łac.) — wbrew prawu narodów. [przypis redakcyjny]

contra iura gentium, contra regulam iustitiae (łac.) — wbrew prawu narodów, wbrew zasadzie sprawiedliwości. [przypis redakcyjny]

contra (łac.) — przeciwnie. [przypis redakcyjny]

contra Maiestatem et matrem oboedientiam (łac.) — przeciw Majestatowi i matce uległości. [przypis redakcyjny]

contra modernas inventiones oppugnationum (łac.) — wobec teraźniejszych nowych sposobów zdobywania. [przypis redakcyjny]

contra ordinem (…) equestrem (łac.) — przeciw stanowi rycerskiemu. [przypis redakcyjny]

contra patriam (łac.) — przeciw ojczyźnie. [przypis redakcyjny]

contra rationem (łac.) — przeciwko rozumowi. [przypis redakcyjny]

contra Rempublicam (łac.) — przeciwko Rzeczypospolitej. [przypis redakcyjny]

contrarii (łac.) — przeciwnicy. [przypis redakcyjny]

contrarii (łac.) — przeciwni. [przypis redakcyjny]

contrarium (łac.) — przeciwnie. [przypis redakcyjny]

contra tot Varos (łac.) — na tylu Warusów. [przypis redakcyjny]

contraxit (łac.) — kontrakt zawarł. [przypis redakcyjny]

contribuendi (łac.) — zebrania pieniędzy. [przypis redakcyjny]

Contumelia Harpagi consumpsit coronam Astyagis. Contumelia Narsetis inundavit sanguine Italiam (łac.) — Zniewaga Harpaga pozbawiła Astiagesa korony. Zniewaga Narsesa krwią zalała Italię; Harpagos — wódz Astiagesa, króla medyjskiego, ściągnął na siebie gniew króla przez to, że młodego Cyrusa sam nie zabił, tylko zdał to na pasterza, który rozkazu nie wykonał. Astiages z zemsty kazał zabić syna Harpaga i podać mu go w potrawie na stół. Mszcząc się tej zniewagi, Harpagos przy pomocy ocalonego Cyrusa pozbawił Astiagesa tronu; Narses (zm. 567 r.) — sławny wódz Justyniana I, z zemsty za odebranie mu godności wielkorządcy Italii sprowadził Langobardów. [przypis redakcyjny]

contumeliam et deminutionem (łac.) — zniewagę i ujmę. [przypis redakcyjny]

contumeliam (łac.) — zniewagę. [przypis redakcyjny]

contumeliis (łac. forma B. lm) — zniewagi. [przypis redakcyjny]

convalescentia (łac.) — wyzdrowienie. [przypis redakcyjny]

convalescere (łac.) — przychodzić do zdrowia. [przypis redakcyjny]

convaluit (łac.) — ozdrowiał. [przypis redakcyjny]

convicia (łac.) — obelgi. [przypis redakcyjny]

convincere (łac.) — przekonać. [przypis redakcyjny]

co od gwiazd (…) na dół dała — od gwiazd [nieba] podobno zbywa, jako się nisko ziemia na dół dała; tj. tyle od nieba do gwiazd nie dostaje, ile od ziemi do gwiazd; [inaczej: tak jest daleko od nieba do gwiazd, jak od gwiazd do ziemi; red. WL]. [przypis redakcyjny]

cooperabatur (łac.) — współdziałała. [przypis redakcyjny]

Co Pliniusz o braciach Apolloniuszu i Tauriskusie mówi — [por.] lib. XXXVI, sect 4, p. 730 [przypis redakcyjny]

(…) co potrzeba u Th. — bankiera Thurneyssena. [przypis redakcyjny]

co potym idzie — jako następstwo tej sprawy. [przypis redakcyjny]

co prawda, na wniosek Lelewela, w lutym uchwalono (…) — B. Limanowski, Historia demokracji polskiej. Zurych (1901), s. 164 i nast. [przypis redakcyjny]

co przeszłego roku — 21 kwietnia 1839 zatrzymał się Krasiński w Mola di Gaeta, jadąc w towarzystwie D. P. do Neapolu. [przypis redakcyjny]

co przytoczył Czacki — W przedmowie do dzieła o prawach polskich i litewskich. [przypis redakcyjny]

coram in patriam (łac.) — otwarcie do ojczyzny. [przypis redakcyjny]

co raz — co chwilę. [przypis redakcyjny]

cor, cordis (łac.) — serce, tu: lm, serca. [przypis redakcyjny]

corda fidelium (łac.) — serca wiernych. [przypis redakcyjny]

co równego (starop.) — coś małego. [przypis redakcyjny]

coronationis (łac.) — koronacyjny. [przypis redakcyjny]

co rozum poznaje w istocie jako stanowiące — Por. Cz. II, Tw. 7, Przyp. (na pocz.); Tw. 10, Dow.; Tw. 19; Tw. 1 i 2 Cz. II; List 9 (dawniej 27) § 8. [przypis redakcyjny]

Corpo di Dio! (wł.) — na Boga! [przypis redakcyjny]

corpus (z łac.) — szyk środkowy wojska, centrum. [przypis redakcyjny]

correspondere (łac.) — znosić się. [przypis redakcyjny]

Corte Savella — więzienie specjalnego trybunału tej samej nazwy, który sądził sprawy dostojników kościelnych i ich krewnych. [przypis redakcyjny]

cory (forma starop.) — córy (tj. córki). [przypis redakcyjny]

coście mi dotąd zachowały — czegoście dotąd przestrzegały. [przypis redakcyjny]

coś musiało być wytworzone przez bóstwo bezpośrednio — Por. List 64 (dawniej 63) § 8. [przypis redakcyjny]

coś przyrzekł — mianowicie wyrzec się świata; por. w. 448. [przypis redakcyjny]

coś z Marty — jakąś melodię z opery Fryderyka von Flotowa (1812–1883) Marta. [przypis redakcyjny]

cosi (daw., gw.) — coś. [przypis redakcyjny]

Co się bić umie jak z arytmetyki — zna fechtunek tylko z teorii, z książek. [przypis redakcyjny]

Co się na lewem brzegu nad Renem urodzi — Karol V urodził się w Gandawie we Flandrii „na lewym brzegu Renu”. [przypis redakcyjny]

Co się tyczy cenzusu, ustalającego ilość ziemi, jaką szlachcic musiałby posiadać, by być dopuszczonym do sejmików, to widząc w tym i złe, i dobre strony, a nie znając kraju na tyle, bym mógł porównać skutki, nie mogę kwestii tej stanowczo rozstrzygnąć — ostrożne postawienie tej sprawy wynikło prawdopodobnie stąd, że Wielhorski był stanowczym zwolennikiem cenzusu majątkowego. Mably żądał przyznania biernego prawa wyborczego szlachcicom 30-letnim, właścicielom ziemskim, niepozostającym na służbie u drugiego szlachcica, ani domowej, ani w charakterze zarządcy dóbr. Nie pozbawia jednak szlachty nieposesjonatów czynnego prawa wyborczego. [przypis redakcyjny]

co się winki a papinki zadrobili (starop.) — na łakotkach [tj. łakociach] zdrobnieli. [przypis redakcyjny]

co sie Jemu zdało — co On postanowił. [przypis redakcyjny]

co słychać o koźmianowym „Dniu dzisiejszym” — Dzień dzisiejszy, Krasińskiego wyszedł jako utwór „Autora wiersza Do Mistrzów Słowa”, czyli Stanisława Koźmiana. [przypis redakcyjny]

Jeżeli o powyższych pisarzach Lemański powziąwszy wiadomość dopiero z dzieł Brzozowskiego miał istotnie na celu w utworze tym ośmieszyć erudycję tego właśnie autora, to konkluzja, jaką o charakterze erudycji tej wypowiada, świadczyłaby tylko, że poza skorowidzem nazwisk dzieła te były dla niego krainą na wszystkie spusty szczelnie zamkniętą. Analogiczną wzmiankę o Lemańskim zawiera Pamiętnik, wpisy z dn. 31 XII i 10 II. [red.WL].

[przypis redakcyjny]

Co tam w walkach ze śmiercią, mimo niej zmartwiało — Mimo śmierci pozostało, stężało we wyrazie martwej twarzy, mimo że śmierć zwykle kształtuje rysy tak, że sprawiają wrażenie spokoju. [przypis redakcyjny]

co też w nas jest najgłębszego i najistotniejszego (…) będzie niewątpliwie najbliższe rdzeniowi świata — tak określa pięknie i trafnie genezę metafizyki u Schopenhauera Theodor Lessing, dając tym samym zwięzłe jej streszczenie; Schopenhauer. Wagner. Nietzsche, München 1906, s. 48. [przypis redakcyjny]

Co tobie, mój Bokka — Bocca degli Abbati; na początku bitwy pod Montaperti nad rzeką Arbią podstępem uciął rękę gwelfowi, Jakubowi Pazzi, który niósł sztandar stronnictwa; gwelfowie przerażeni upadkiem swojego sztandaru, który ich do boju prowadził, poszli w rozsypkę i bitwę przegrali. Dante, chociaż gibelin, potępia ten czyn nieszlachetny. [przypis redakcyjny]

Co Tobie za talara podpisuje Konrad Wallenrod — K. Wallenrod, landrat w Stumie; mowa o paszporcie. [przypis redakcyjny]

co to się ma znaczyć — w wyd. Czubka i poprzednich Bibl. Nar.: „co to ma się znaczyć”. [przypis redakcyjny]

co to znać, co stamtąd uciekli, powiedzieli (…) — Szwedzi, co uciekli z narożnika, powiedzieli muszkieterom, że Polacy przez okno wdzierają się do twierdzy. [przypis redakcyjny]

coupé (fr.) — przedział w wagonie. [przypis redakcyjny]

Co w chmurze robi jej iskra tak chyża — Wszystko, co pobudza nową miłość i nową radość błogosławionych duchów, ożywia większym blaskiem światło, jakim są otoczone, co już widzieliśmy nieraz. [przypis redakcyjny]

Co widzę, to dla mnie rzecz nowa — Wykrzyknik zdziwienia wyrwany z ust poety na widok poganina w raju. [przypis redakcyjny]

Co więcej, edykt pistyjski mówi o owych ludziach wolnych, którzy musieli płacić czynsz królewski od głowy i od chaty, i którzy sprzedali się w czasie głodu. Król chce, aby ich odkupiono: jako że ci, którzy byli wyzwoleni patentem królewskim, nie nabywali zazwyczaj pełnej i całkowitej wolności, ale płacili census in capite — Artykuł 28-my tegoż samego edyktu tłumaczy to dobrze. Czyni nawet różnicę między wyzwoleńcem Rzymianinem a wyzwoleńcem Frankiem; widzimy więc z tego, że czynsz nie był powszechny. [przypis redakcyjny]

co więcej stało — co miało większą wartość, więcej kosztowało. [przypis redakcyjny]

co w niej gadał — tu: obrońca sądowy. [przypis redakcyjny]

Co w ogóle Muz dotyczy (…) zobowiązań — [patrz: Spence,] Polymetis Dial., VIII p. 91. [przypis redakcyjny]

Co wydał z obyczajmi dworzanina swemi — hrabia Baltazar Castilione, autor dzieła Dworzanin (Il corteggiano), na którym się wzorował nasz Górnicki, pisząc swego Dworzanina; [odnośnie budowy w. 3 i 4:] co nie ściąga się na wyraz [tj. nie odnosi się do wyrazu] „Kapel”, lecz na domyślny zaimek „ten” [a. „ten, co” i zastępuje nazwisko autora Il corteggiano]. [przypis redakcyjny]

coxcomb (ang.) — dosłownie koguci grzebień; tu: chłystek. [przypis redakcyjny]

co żywo (daw.) — wszyscy żywi (por. kto żyw). [przypis redakcyjny]

co żywo źrebię ono łomie — „łamie” przed czasem źrebię, nim dorośnie (przysłowie). [przypis redakcyjny]

co za białagłowa — Antenor zna oczywiście Kasandrę; chodzi tu jednak o przedstawienie jej widzom, jak w teatrze greckim (nie znano tam afisza, zastępowano go więc dialogiem, podającym imię wprowadzanego na scenę bohatera). [przypis redakcyjny]

Co zamyślasz? czy ty śnisz?… — (w. 41–48) Nie troszcząc się zbytnio o ścisłość, daje poeta do zrozumienia, że jakieś mahometańskie przepisy religijne nie pozwalają chrześcijanom wchodzić do domów muzułmańskich („Gdy uczują ptaki krzyż — wicher będzie wiał — I przyniesie czworo skał”). Tymczasem takiego przepisu w Koranie nie ma. [przypis redakcyjny]

Co za związek (…) nie wyobraził sobie błazna. — St. Tarnowski: Jan Matejko, Kraków 1897, str. 63–64. [przypis redakcyjny]

„Co zwiążecie na ziemi, będzie związane w niebie” — słowa Chrystusa do apostołów (Mt 18:18). [przypis redakcyjny]

Crasne — Krasiński. [przypis redakcyjny]

Craven, Pauline (ok. 1808–1891) — konserwatywna pisarka francuska, autorka powieści z życia dworskiego. [przypis redakcyjny]

creatura (łac.) — stworzenie. [przypis redakcyjny]

credat Judaeus Appelia (łac.) — cytat z satyry Horacego, znaczy: „w to niech sobie wierzy Żyd Icek” (Apella, nazwisko żydowskiej rodziny wyzwoleńców). [przypis redakcyjny]

credo — tu wyznanie wiary. [przypis redakcyjny]

Credo w Mochnackiego — wierzę w Mochnackiego. Maurycy Mochnacki (1803–1834): literat, uczestnik powstania listopadowego, przyjaciel Lelewela, autor Historii powstania, w której dowodził, że powstanie upadło wskutek niedołężności wodzów. [przypis redakcyjny]

crescere disordo (łac.) — wzrastać nieporządek. [przypis redakcyjny]

crimen, atro carbone notandum (łac.) — zbrodnia, którą czarnym węglem naznaczyć (zapisać) należy. [przypis redakcyjny]

crimen laesae Maiestatis (łac.) — zbrodnia obrazy majestatu. [przypis redakcyjny]

Crimen laesae majestatis [zbrodnia obrazy majestatu — Red.WL] popełnia się machinatione, conspiratione violento conatu et facto ipso in personam et vitam regiam [intrygę, spisek gwałtownego działania przeciw osobie i życiu króla, jak również sam uczynek — Red.WL] podług konstytucji r. 1558 tit. de crimine [o zbrodni — Red.WL]. Crimen perduellionis [zbrodnia zdrady kraju — Red.WL] np. gdyby się kto z nieprzyjacielem rzeczyposp. ku szkodzie onej porozumiał, tajemnice rzeczyposp. zwierzone nieprzyjacielowi onej wyniósł, zamek na zmowie poddał, wzruszał pacta foedera [sojusze — Red.WL] z postronnymi pany, rebelią uczynkiem pokazując, alboby którykolwiek inny występek popełnił, który by właśnie był contra rempublicam [przeciw rzeczypospolitej — Red.WL], ma być sądzony eo processu [w tymże procesie — Red.WL], jako causa criminis laesae majestatis [sprawa zbrodni obrazy majestatu — Red.WL]. Const anni 1558 Tit. [tytułem ustawy z roku 1558 — Red.WL]. Takiż postępek ma być. [przypis redakcyjny]

criminal conversation — [tu:] cudzołóstwo. [przypis redakcyjny]

crispum… docta movere latus (łac.) — która umie żywo poruszać się w tańcu. (Pseudo-Wergiliusz, Copa, w. 2). [przypis redakcyjny]

Crotonianus Milo (łac.) — Milon z Krotonu, sławny atleta i szermierz grecki, żył w VI w. p.n.e. [przypis redakcyjny]