Przypisy

Eurypides (ok. 480–406 p.n.e.) — dramaturg grecki, autor tragedii, uznawany za reformatora gatunku. W tekście Platon cytuje fragmenty zaginionej obecnie sztuki Eurypidesa pt. Antiope. Wg zrekonstruowanej fabuły Antiope ucieka z niewoli Lykosa i Dirke, króla i królowej Teb. Przypadkiem napotyka swoich dorosłych już synów, Zetosa i Amfiona, których zrodziła ze związku z Zeusem i porzuciła po urodzeniu. Bracia, dowiedziawszy się, że jest ich matką, pomagają jej w zemście. Najważniejszą scenę tragedii stanowiła dyskusja pomiędzy braćmi na temat tego, która z dróg życiowych jest lepsza. Zetos opowiadał się za podejściem praktycznym, w przeciwieństwie do swojego refleksyjnie nastawionego brata. [przypis edytorski]

Eurypides (ok. 480 p.n.e.–406 p.n.e.) — nowatorski dramatopisarz grecki, autor m.in. Elektry, chętnie wprowadzający na scenę postaci kobiece. [przypis edytorski]

Eurypos — wąska cieśnina pomiędzy wybrzeżem Beocji w Grecji kontynentalnej a wyspą Eubeą na Morzu Egejskim, znana z silnych i gwałtownych prądów morskich, zmieniających się w ciągu krótkiego czasu. [przypis edytorski]

Eurypylos (mit. gr.) — syn Euajmona, wódz Tessalczyków, walczący w wojnie trojańskiej po stronie greckiej, zraniony strzałą przez Parysa; zob. Iliada XI 575–572. [przypis edytorski]

Eurypylos — syn Telefosa i Astiochy, siostry Priama, król Ketejczyków, w przekladzie Siemieńskiego nazywanych Ktejcami. [przypis edytorski]

Eurytos (mit. gr.) — król Ojchalii, ojciec pięknej Joli (gr. Iole), mistrz łucznictwa; zorganizował zawody łucznicze, których nagrodą była ręka jego córki. Kiedy Heraklesowi, zwycięzcy w zawodach, Eurytos odmówił dotrzymania słowa, ten na czele armii napadł na Ojchalię i zabił go. [przypis edytorski]

Eurytos — syn Melaneusa, władcy Ojchalii w Tessali, jego syn Ifitos podarował odziedziczony po nim łuk Odyseuszowi. [przypis edytorski]

Eustachy Rzymski — legendarny męczennik wczesnochrześcijański, znany jedynie ze średniowiecznej legendy; święty Kościoła katolickiego i prawosławnego. [przypis edytorski]

Eustacja — bohaterka dzieła The Return of the Native Hardy'ego (1878 r.). [przypis edytorski]

Eustathius (ok. 1125–1193 lub 1198) — także: Eustathios, Eustatios, Eustacjusz z Tesaloniki; bizantyjski teolog, filolog, historyk, arcybiskup Tesaloniki od 1175 roku, twórca prac teoretycznych poświęconych Homerowi: Parekbolàj ejs ten Homéru Iliáda (tytuł pol. Komentarz do Iliady Homera) i Parekbolàj ejs ten Homéru Odýssejan. [przypis edytorski]

Euston — jedna z głównych stacji kolejowych w Londynie, w dzielnicy London Borough of Camden. [przypis edytorski]

eutanazja (z gr. euthanasia: dobra śmierć) — tu w pierwotnym znaczeniu: śmierć naturalna bez cierpień fizycznych lub psychicznych. [przypis edytorski]

eutanazja (z gr. euthanasia: dobra śmierć) — tu zapewne w pierwotnym znaczeniu: śmierć naturalna bez cierpień fizycznych lub psychicznych. [przypis edytorski]

Euterpe (mit. gr.) — muza poezji lirycznej. [przypis edytorski]

Euterpe (mit. gr.) — muza poezji lirycznej. [przypis edytorski]

Eutropiusz (320– po 387 n.e.) — historyk rzymski; autor zarysu dziejów Rzymu Brewiarium od założenia Miasta. [przypis edytorski]

Eutyfron, Ion — tytułowi bohaterowie dwóch dialogów Platona. [przypis edytorski]

Eutyfron — kapłan ateński, tytułowy bohater dialogu Platona, w którym rozmawia z Sokratesem o pobożności i jej związku z etyką. [przypis edytorski]

Eutyfron — wieszczek ateński, tytułowy bohater jednego z dialogów Platona, w którym prowadzi z Sokratesem rozmowę o pobożności i jej związku z etyką. [przypis edytorski]

Euzebiusz z Cezarei (ok. 264–ok. 340) — biskup, egzegeta i polemista, twórca dziejopisarstwa chrześcijańskiego, autor Historii kościelnej. [przypis edytorski]

Euzebiusz z Cezarei (ok. 264–ok. 340) — biskup, egzegeta i polemista, twórca dziejopisarstwa chrześcijańskiego, autor Historii Kościelnej. [przypis edytorski]

Euzebiusz z Teledy — syryjski mnich-asceta, założyciel klasztoru w pobliżu Aleppo; obwiązał się w pasie obręczą, którą przytwierdził łańcuchem do założonej na szyję obroży. [przypis edytorski]

evening quarters are attractive (ang.) — wieczorne kwatery są atrakcyjne. [przypis edytorski]

eventa (łac.) — zdarzenia, wypadki. [przypis edytorski]

Evenus — w innym przekładzie: Euenos. [przypis edytorski]

E vero! (wł.) — Prawda! [przypis edytorski]

e vero (wł.) — to prawda. [przypis edytorski]

Everyman's Library — wydawnictwo publikujące literaturę klasyczną, głównie z kanonu zachodniego, założone w 1905 w Londynie. [przypis edytorski]

everything-tight (ang. neol.) — taki, w którym wszystko jest ściśnięte, silnie przylegające do siebie. [przypis edytorski]

Eviradnus, Fête chez Thérèse — wiersze Wiktora Hugo: Eviradnus, wchodzący w skład drugiej części poematu La Légende des siècles (Legenda wieków); Fête chez Thérèse: ze zbioru Les Contemplations (Zamyślenia, 1855). [przypis edytorski]

eviva! (hiszp.) — niech żyje. [przypis edytorski]

Eviva l'arte! (wł.) — Niech żyje sztuka! [przypis edytorski]

Evöë! — okrzyk bachantek, kobiet towarzyszących pochodowi Dionizosa, wyrażający radość i nieskrępowaną wolność. [przypis edytorski]

evoe! (łac.) — okrzyk radości. [przypis edytorski]

evoe (mit. gr.) — ekstatyczny okrzyk bachantek (czcicielek Dionizosa). [przypis edytorski]

evoe — okrzyk czcicielek Dionizosa. [przypis edytorski]

Evoe! — radosny, ekstatyczny okrzyk bachantek (czcicielek Dionizosa, boga wina i płodności). [przypis edytorski]

Evoe saboi Dionisos (gr.) — bądź pozdrowiony, boski Dionizosie. [przypis edytorski]

evvero? (wł. reg.) — czy naprawdę? [przypis edytorski]

Evviva (kors.) — niech żyje. [przypis edytorski]

evviva l'arte (wł.) — niech żyje sztuka. [przypis edytorski]

Evviva l'Italia! (wł.) — Niech żyje Italia! [przypis edytorski]

Evviva Umberto il re (wł.) — Niech żyje król Umberto! [przypis edytorski]

Ewa, hrabia Szczerbic, Pochroń — bohaterowie powieści Stefana Żeromskiego Dzieje grzechu. [przypis edytorski]

Ewa Matuszewska ps. „Mewa” (1919–1944) — harcerka, uczestniczka obrony Warszawy w 1939 r., w powstaniu sanitariuszka w pułku „Baszta”, zamordowana przez Niemców 26 września. [przypis edytorski]

Ewander — występujący w Eneidzie król greckiej Arkadii, który miał przybyć do Italii, nad Tybr, i w miejscu późniejszego Rzymu, na wzgórzu, zwanym później palatyńskim, założyć miasto Pallantium. [przypis edytorski]

Ewangelią — dziś popr. forma D.lp: Ewangelię. [przypis edytorski]

ewangelia — dosł. dobra nowina; tu: zestaw zasad a. nauka moralna. [przypis edytorski]

ewangelia — tu w znaczeniu dosł.: dobra nowina. [przypis edytorski]

ewangelia (z gr. dosł.: dobra nowina) — tu w znaczeniu: księgi biblijne, głoszące wiarę chrześcijańską. [przypis edytorski]

ewangelicki — tu: ewangeliczny. [przypis edytorski]

Ewangelii — zgodnie z melodią wiersza wyraz ten należy czytać jako pięciosylabowy: E-wan-ge-li-i. [przypis edytorski]

Ewangeliji — Ewangelii; tu: forma wydłużona (zgodna z daw. wymową) dla zachowania rytmu jedenastozgłoskowca. [przypis edytorski]

Ewangielia — dziś: Ewangelia. [przypis edytorski]

Ewangielija — dziś: Ewangelia. [przypis edytorski]

ewanieliczyć — ewangelizować. [przypis edytorski]

Ewa — pierwowzorem postaci jest Henrietta Ewa Ankwiczówna, poznana przez Mickiewicza w Rzymie w 1829 r.; poświęcił jej wiele wierszy (Do H***, Do mego Cziczerona). Scena dzieje się w okolicach Lwowa, tj. w Galicji, w zaborze austriackim, skąd pochodziła rodzina Ankwiczów (ściśle z Machowej koło Tarnowa). [przypis edytorski]

ewaporowanie (daw.) — wyparowanie, ulotnienie się. [przypis edytorski]

Ewa — tu: Ewelina Hańska. [przypis edytorski]

Ewa — według Biblii pierwsza kobieta, żona Adama, matka wszystkich ludzi. [przypis edytorski]

Ewa — według Biblii pierwsza kobieta, żona Adama. [przypis edytorski]

Ewa, właśc. Ewa Liebeskind-Spiner — żona Dolka, członkini żydowskiego ruchu oporu; wysłana do Auschwitz Birkenau 19 stycznia 1943 r. [przypis edytorski]

ewazja (z łac.) — odparcie zarzutu, usprawiedliwienie. [przypis edytorski]

E. Wedel — firma cukiernicza funkcjonująca od roku 1851, producent wyrobów czekoladowych; nazwa pochodzi od imienia drugiego właściciela, Emila Wedla, któremu przedsiębiorstwo zostało podarowane w prezencie ślubnym. [przypis edytorski]

Ewelak — w oryginale ang.: Evelake. [przypis edytorski]

ewentus (z łac.) — wynik. [przypis edytorski]

ewentus (z łac.) — zdarzenie. [przypis edytorski]

Ewer a. Heber — prawnuk Sema. [przypis edytorski]

Ewers, Hanns Heinz (1871–1943) — niemiecki pisarz-mistyk, satanista, okultysta, autor operujący estetyką niesamowitości, grozy i horroru; był krótko członkiem NSDAP w początkowej fazie istnienia partii, jego twórczość była objęta patronatem Goebbelsa, szybko jednak doszło do zerwania powiązań, konfliktu i prześladowania pisarza, który nie podzielał antysemickiej polityki nazistów, a przy tym był tępiony za homoseksualizm (w 1934 r. większość jego dzieł została zakazana); do jego powieści Alraune (tłumaczonej na polski przez Jadwigę Przybyszewską) Stanisław Przybyszewski napisał wstęp-artykuł, wyd. osobno pt. Na marginesie tworu Ewersa (Lwów 1917); wyd. w 1921 r. Wampir. Powieść zdziczenia ze strzępów i barw została zakazana w Niemczech i USA i czekała 5 lat na publikację; do innych znanych utworów Ewersa należą opowiadania: Żydzi z Jêb, Dama tyfusowa, Moja matka, czarownica, Opętani. [przypis edytorski]

Ewers, Hanns Heinz (1871–1943) — niemiecki poeta oraz autor literatury grozy. [przypis edytorski]

Ewiana — tu: jak u Ewy, pierwszej kobiety. [przypis edytorski]

Ewias a. Euhias — bachantka, kobieta z orszaku boga wina Bachusa; określenie pochodzi od okrzyku związanego z kultem Bachusa okrzyku Euoe! [przypis edytorski]

ewicja (z łac.) — wyzucie z dóbr, pozbawienie posiadanego mienia. [przypis edytorski]

Ewigkeit (niem.) — wieczność. [przypis edytorski]

ewig Langweilige, das — wieczna nuda, wieczna nudność; prześmiewczy termin ukuty na wzór „das ewig Wiebliche” (wieczna kobiecość) Goethego. [przypis edytorski]

ewig (niem.) — wiecznie. [przypis edytorski]

ewig Weibliche, das (niem.) — wieczna kobiecość (termin związany z refleksją i twórczością Goethego). [przypis edytorski]

Ewig Weiblichen (niem.) — wieczna kobiecość; termin z pism Goethego. [przypis edytorski]

ewikcja — sądowe pozbawienie kogoś prawa własności rzeczy nabytej prawnie na rzecz kogoś innego. [przypis edytorski]

ewikcja — sądowe pozbawienie kogoś prawa własności rzeczy nabytej prawnie na rzecz kogoś innego; tu może raczej: poręczenie na hipotece własności ziemskiej a. innej nieruchomości. [przypis edytorski]

ewikcja — ubezpieczenie, poręczenie. [przypis edytorski]

ewikcja — zabezpieczenie nabywcy w trakcie sprzedaży. [przypis edytorski]

ewikcjonalnie — na podstawie ewikcji, sądowego lub administracyjnego pozbawienia własności. [przypis edytorski]

ewikcjonować (z łac.) — gwarantować. [przypis edytorski]

ewinkować — tu: przywłaszczyć. [przypis edytorski]

e (wł.) — i. [przypis edytorski]

ewokacja (daw.) — odwołanie się do innej instancji. [przypis edytorski]

ewokacja — wywołanie wspomnień, skojarzeń lub wizji czegoś. [przypis edytorski]

ewokacyjny (książk.) — przedstawiający lub wywołujący wspomnienia. [przypis edytorski]

ewolucjonizm — (z łac. evolutio: rozwinięcie) kierunek w filozofii i naukach społecznych zainicjowany przez biologiczną teorię ewolucji Karola Darwina i system filozoficzny Herberta Spencera, ukształtowany w 2. połowie XIX w. Jako główne założenie przyjął koncepcję zmienności i postępowego rozwoju całej rzeczywistości. Przedstawicielami ewolucjonizmu byli: L.H. Morgan, L. Hobhouse, Th. Huxley, E. Haeckel. [przypis edytorski]

ex abrupto (łac.) — bez przygotowania, od razu, nagle. [przypis edytorski]

exactly (ang.) — właśnie, dokładnie. [przypis edytorski]

exaltacya (z łac.) — wywyższenie, wyniesienie; pochwała, wzniosłość; por. dzisiejsze: egzaltacja, egzaltowany. [przypis edytorski]

exaltados (hiszp.) — radykałowie, fanatycy. [przypis edytorski]

exaltowany (z łac.) — wywyższony, wyniesiony, wzniesiony; por. dzisiejsze: egzaltowany. [przypis edytorski]

examen (fr.) — badanie; kontrola; egzamin. [przypis edytorski]

Examina, o mortal, tu corazon, ahi veras los motivos de tus acciones! (hiszp.) — Zbadaj, o śmiertelniku, swoje serce, tam zobaczysz powody swoich działań. [przypis edytorski]

examiniert — unter Folter verhört. [przypis edytorski]

Exaudiat te Dominus in die tribulationis (łac.) — Niech Pan cię wysłucha w dniu utrapienia; Psalm 20. [przypis edytorski]

ex avibus (łac.) — z ptaków. [przypis edytorski]