Przekaż 1,5% Wolnym Lekturom!
Wsparcie nic nie kosztuje! Wystarczy w polu „Wniosek o przekazanie 1,5% podatku” wpisać nasz KRS: 0000070056
Każda kwota się liczy! Dziękujemy!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza | przypisy tradycyjne
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | filozoficzny | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | literacki, literatura | matematyka | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | rosyjski | staropolskie | turecki | ukraiński | włoski | wojskowy | zoologia
Według języka: wszystkie | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 3891 przypisów.
gardło (daw.) — kara śmierci. [przypis edytorski]
gardło — w oryg. niem. Lungen: płuca. [przypis edytorski]
gardło wziąć — zabić. [przypis edytorski]
gardlany (daw.) — gardłowy; tu: karany śmiercią; domagający się kary śmierci. [przypis edytorski]
gardlany — dziś popr.: gardłowy. [przypis edytorski]
gardząc (…) postrach — dziś: gardząc postrachem. [przypis edytorski]
gardziciel — człowiek, który czymś (lub kimś) gardzi. [przypis edytorski]
gardziel (daw.) — r.m., tj. ten gardziel; dziś popr.: r.ż., tj. ta gardziel. [przypis edytorski]
gardziel — dziś rodz. ż.; forma N.lp: gardzielą. [przypis edytorski]
gardzielem — dziś popr. forma: gardzielą. [przypis edytorski]
Gare à qui nous attaque! (fr.) — Strzeżcie się, którzy nas atakujecie! [przypis edytorski]
garełko (z ukr.) — gardziołko. [przypis edytorski]
Garfein-Garski, Stanisław (1867–1928) — polski filozof. [przypis edytorski]
Gargantua i Pantagruel — satyryczno-fantastyczna powieść François Rabelais'go (ok. 1494–1553). [przypis edytorski]
Gargantua — olbrzym, bohater powieści Gargantua i Pantagruel François Rabelais'go. [przypis edytorski]
Gargantua — olbrzym, bohater powieści Gargantua i Pantagruel Francois Rabelais'go. [przypis edytorski]
Gargara — miasto na południe od Troi, w starożytności znane z obfitych zbiorów. [przypis edytorski]
Gargar — jeden z wierzchołków Idy. [przypis edytorski]
gargota, właśc. garota (z hiszp. garrote) — broń wykorzystywana od czasów starożytności przez zabójców do szybkiego duszenia ofiar: kawałek dość cienkiego, lecz wytrzymałego materiału (takiego jak szalik, sznurek, żyłka, drut, kabel), służącego do uchwycenia oburącz i zaciskania na szyi ofiary, często używana przy ataku od tyłu. [przypis edytorski]
gargota, właśc. garota (z hiszp. garrote) — broń wykorzystywana od czasów starożytności przez zabójców do szybkiego duszenia ofiar: kawałek dość cienkiego, lecz wytrzymałego materiału (takiego jak szalik, sznurek, żyłka, drut, kabel), służącego do uchwycenia oburącz i zaciskania na szyi ofiary, często używana przy ataku od tyłu. [przypis edytorski]
gargulec — rzygacz, ozdobne zakończenie rynny w kształcie głowy zwierzęcej bądź ludzkiej. [przypis edytorski]
gargul — gargulec, rzygacz, ozdobne zakończenie rynny w kształcie głowy zwierzęcej bądź ludzkiej. [przypis edytorski]
Garibaldi, Cavour, Wiktor Emanuel — znani ówcześnie politycy włoscy. [przypis edytorski]
Garibaldiego, Giuseppe (1807–1882) — wł. żołnierz, rewolucjonista, uważany za bohatera narodowego, przywódca walk o wyzwolenie i zjednoczenie Włoch, generał. [przypis edytorski]
Garibaldi, Giuseppe (1807–1882) — rewolucjonista włoski, przywódca walk o niepodległość i zjednoczenie Włoch. [przypis edytorski]
Garibaldi, Giuseppe (1807–1882) — włoski rewolucjonista, żołnierz i polityk, działacz i bojownik na rzecz zjednoczenia Włoch. [przypis edytorski]
Garibaldi, Giuseppe (1807–1882) — włoski rewolucjonista, żołnierz i polityk, przywódca walk o niepodległość i zjednoczenie Włoch. [przypis edytorski]
Garibaldi, Giuseppe (1807–1882) — włoski rewolucjonista, żołnierz i polityk, przywódca walk o niepodległość i zjednoczenie Włoch, bohater narodowy Włoch. [przypis edytorski]
Garibaldi, Giuseppe (1807–1882) — włoski rewolucjonista, żołnierz i polityk, przywódca walk o niepodległość i zjednoczenie Włoch, bohater narodowy Włoch. [przypis edytorski]
Garibaldi, Giuseppe (1807–1882) — włoski rewolucjonista, żołnierz i polityk, przywódca walk o niepodległość i zjednoczenie Włoch, bohater narodowy Włoch. Działalność polityczną rozpoczął od wstąpienia do tajnej organizacji Młode Włochy oraz udziału w w nieudanym powstaniu sabaudzkim pod wodzą Mazziniego (1834). [przypis edytorski]
Garibaldi, Giuseppe (1807–1882) — włoski żołnierz, rewolucjonista, uważany za bohatera narodowego, przywódca walk o wyzwolenie i zjednoczenie Włoch, generał. [przypis edytorski]
garibaldino (wł.) — garibaldczyk, żołnierz-ochotnik walczący o niepodległość i zjednoczenie Włoch pod dowództwem Giuseppe Garibaldiego (1807–1882). [przypis edytorski]
Garis — anglosaskie nazwisko, częściej występujące w pisowni Garris. [przypis edytorski]
garkuchnia — jadłodajnia. [przypis edytorski]
garkuchnia — podrzędna, tania jadłodajnia. [przypis edytorski]
garkuchnia — podrzędna, tania jadłodajnia; tu lekceważąco o zakładzie chemii przemysłowej. [przypis edytorski]
garłacz — broń palna, ładowana od przodu, o rozszerzanej lufie, rozmiaru pośredniego pomiędzy pistoletem a karabinkiem. [przypis edytorski]
garłacz — broń palna, ładowana od przodu, o rozszerzanej lufie, rozmiaru pośredniego pomiędzy pistoletem a karabinkiem. [przypis edytorski]
garłacz — dawna broń palna z charakterystycznym rozszerzeniem wylotu lufy, rodzaj krótkiej strzelby, używanej gł. w XVI–XVIII w. [przypis edytorski]
garłacz-granatnik (wojsk.) — granatnik nasadkowy, indywidualna broń strzelecka z nasadką do wystrzeliwania granatów. Dawną formą granatnika nasadkowego był garłacz karabinowy, którego nazwa nawiązywała do garłacza, odprzodowej broni palnej z charakterystycznym rozszerzeniem u wylotu lufy. [przypis edytorski]
garłacz — odprzodowa broń palna o lufie rozszerzonej u wylotu. [przypis edytorski]
garło (daw.) — dziś popr.: gardło. [przypis edytorski]
garło (gw.) — dziś popr.: gardło. [przypis edytorski]
garłowanie — gruchanie. [przypis edytorski]
garło (z rus.) — gardło. [przypis edytorski]
Garłuch — Gerlach, liczący sobie 2655 m n.p.m., najwyższy szczyt Tatr oraz całych Karpat, położony w bocznej grani Tatr Wysokich, należący do Korony Europy oraz Wielkiej Korony Tatr. [przypis edytorski]
„Garłuch” — Zob. przyp. 4. [przypis edytorski]
garmondy, borgisy, ronda — kroje czcionek drukarskich. [przypis edytorski]
Garncarski — Keramejkos (z gr. kéramos: glina), dzielnica staroż. Aten na płn-zach. od Akropolu, którą zamieszkiwali głównie rzemieślnicy wyrabiający artykuły ceramiczne. [przypis edytorski]
Garncarz jest zły na garncarza i śpiewak nie znosi śpiewaka… — Hezjod, Prace i dnie, w. 25. [przypis edytorski]
garncówka — właśc. półgarncówka: naczynie o objętości pół garnca. [przypis edytorski]
garnczek — garnuszek. [przypis edytorski]
garniec — daw. jednostka objętości ciał płynnych i sypkich; także: naczynie o pojemności jednego garnca. [przypis edytorski]
garniec — daw. jednostka objętości ciał płynnych i sypkich, w daw. Polsce wynosiła ok. 4 litry; 32 garnce składały się na korzec, korzec dzielił się na 4 kwarty. Tu zastosowano inny podział, traktując kwartę jako po prostu czwartą część, jedną czwartą. [przypis edytorski]
garniec — daw. jednostka objętości ciał płynnych i sypkich, w XIX w. wynosiła ok. 4 litry; 32 garnce składały się na korzec, 48 garncy składało się na beczkę; korzec dzielił się na 4 kwarty (ok. 1 litr) a. 16 kwaterek (ok. ćwierć litra). [przypis edytorski]
garniec — daw. jednostka objętości ciał płynnych i sypkich, w XIX w. wynosiła ok. 4 litry. [przypis edytorski]
garniec — daw. jednostka objętości, stosowana w Europie od średniowiecza; garniec (nazwa pochodzi od glinianego naczynia) w Polsce przedrozbiorowej stanowił 1/32 korca i dzielił się na 4 kwarty i stanowił odpowiednik od 2 do niemal 4 litrów (zależnie od regionu kraju i okresu), zaś jako miara płynów garniec stanowił 1/72 beczki; w XIX w. garniec liczył 4 l. [przypis edytorski]
garniec — dawna jednostka objętości ciał płynnych i sypkich, w XIX w. wynosiła ok. 4 litry. [przypis edytorski]
garnirowany — ozdobny. [przypis edytorski]
garnitur — komplet. [przypis edytorski]
garnitur — tu: komplet. [przypis edytorski]
garnitur — tu: przybranie, garnirunek: dekoracyjny dodatek do potrawy, podawany razem z nią na jednym talerzu. [przypis edytorski]
garnitur — tu: zestaw przedmiotów służących do jednego celu i stanowiących pewną całość. [przypis edytorski]
garnitur — tu: zestaw. [przypis edytorski]
garnizon (wojsk.) — oddział wojskowy stacjonujący w danym mieście lub twierdzy. [przypis edytorski]
garnki jej zapłacić — dziś popr.: za garnki jej zapłacić. [przypis edytorski]
garnkotłuk (pogardl.) — pomoc kuchenna. [przypis edytorski]
garnys — į gandrą panašus paukštis. [przypis edytorski]
Garona — właśc. Garonna (fr. Garonne), rzeka w płd.-zach. Francji, mająca ujście do Oceanu Atlantyckiego; do położonych nad nią miast należą m. in. Bordeaux i Tuluza. [przypis edytorski]
Garrick, David (1717–1779) — aktor angielski, słynny wykonawca ról szekspirowskich. [przypis edytorski]
garrota a. garota (z hiszp.) — dawny przyrząd do przeprowadzania egzekucji, stosowany od średniowiecza w Hiszpanii i Portugalii, mający postać zakładanego na szyję zaciskanego kołnierza lub pętli zakręconej wokół kija, który dokręcano, stopniowo zaciskając sznur. [przypis edytorski]
garść — tu: grupa, oddział wojowników. [przypis edytorski]
garściami — «Nawet z jednego ziarna uzyskiwano wiele garści plonu», zob. Radak do 41:47. [przypis edytorski]
garsmas — garsas. [przypis edytorski]
garsona — daw. kelner. [przypis edytorski]
garson (daw.) — chłopak na posyłki albo kelner. [przypis edytorski]
garson (daw.) — kelner lub boy hotelowy. [przypis edytorski]
garson (daw.) — kelner. [przypis edytorski]
garsoniera — dziś: kawalerka, małe mieszkanie dla pojedynczej osoby. [przypis edytorski]
garsoniera — kawalerka, małe mieszkanie dla pojedynczej osoby. [przypis edytorski]
garson — kelner. [przypis edytorski]
garson (z fr. chłopiec) — kelner. [przypis edytorski]
garson (z fr.) — dosł.: chłopiec (do posług), kelner; lokaj. [przypis edytorski]
garson (z fr. garçon: chłopiec) — kelner lub boy hotelowy; tu: bagażowy. [przypis edytorski]
garson (z fr. garçon: chłopiec) — kelner, młodzieniec na posyłki. [przypis edytorski]
garson (z fr. garçon) — kelner. [przypis edytorski]
garson (z fr.) — kelner, boy hotelowy lub młodzieniec na posyłki. [przypis edytorski]
garson (z fr.) — kelner (dosł.: chłopiec). [przypis edytorski]
garson (z fr.) — kelner lub boy hotelowy. [przypis edytorski]
garson (z fr.) — kelner. [przypis edytorski]
Marcel Proust, W poszukiwaniu straconego czasu, Uwięziona, Uwięziona, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Władysław Stanisław Reymont, Ziemia obiecana, Ziemia obiecana, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
garstewka — dziś: garsteczka. [przypis edytorski]
Garstko maleńka (…) Sztandar walki wywiesiłaś, powiewa — kontekstem historycznym wiersza, datowanego na 24 kwietnia 1943 roku, jest powstanie w getcie warszawskim, które rozpoczęło się pięć dni wcześniej.
W getcie warszawskim, dzielnicy zamkniętej usytuowanej w centralnych rejonach Warszawy, wydzielonej przez nazistów jesienią 1940 r. dla odseparowania ludności pochodzenia żydowskiego od reszty społeczeństwa, wybuchły dwa powstania. Pierwsze 18 stycznia 1943 r.; było ono czterodniowym zbrojnym oporem Żydowskiej Organizacji Bojowej przeciw planowanej przez Niemców akcji likwidacyjnej (wcześniejsza, trwająca od 22 lipca 1942 r. masowa deportacja więźniów getta do obozu zagłady w Treblince pochłonęła 300 tys. ofiar). Drugie powstanie wybuchło w poniedziałek 19 kwietnia 1943 r. i trwało blisko miesiąc.
Kiedy w przeddzień święta Pesach niemieckie oddziały piechoty oraz czołgi i wozy pancerne wkroczyły na teren getta, do walki z nimi stanęło ok. 300–500 członków ŻOB pod dowództwem Mordechaja Anielewicza, ok. 250 członków Żydowskiego Związku Wojskowego (ŻZW) oraz luźne uzbrojone grupy bojowców. Niemcy, dysponując zapleczem poza obrębem getta, wysyłali codziennie do walki ponad tysiąc żołnierzy Waffen-SS i policjantów. Większość więźniów getta stanowili cywile (ok. 45–50 tys. ludzi), którzy nie podporządkowali się niemieckim rozkazom o wysiedleniu i ukrywali się w bunkrach i kryjówkach tworzonych na terenie getta od stycznia 1943 r. Niemcy pod dowództwem Jürgena Stroopa przetrząsali kolejne ulice w poszukiwaniu ukrywających się, w końcu zaczęli sukcesywnie podpalać dom po domu, a do bunkrów wrzucać świece dymne lub materiały wybuchowe. Wielu z osaczonych znajdujących się na wyższych piętrach decydowało się na samobójczy skok na ulicę; pod gruzami walących się domów i w zasypanych bunkrach zginęły tysiące ludzi.
8 maja został wykryty bunkier dowództwa powstania przy ul. Miłej 18, większość bojowniczek i bojowników (z Anielewiczem włącznie) popełnia samobójstwo. 16 maja Niemcy wysadzili Wielką Synagogę na ul. Tłomackie; datę tę przyjmuje się za symboliczny koniec powstania w getcie warszawskim.
W początkowych wersach najprawdopodobniej chodzi o walki powstańcze o pl. Muranowski w Warszawie trwające między 19 a 23 kwietnia 1943 roku; opór zbrojny Niemcom stawił tam oddział ŻZW pod dowództwem Pawła Frenkla; powstańcy wywiesili na wysokiej kamienicy przy wspomnianym placu flagę syjonistyczną z gwiazdą Dawida oraz biało-czerwoną flagę polską.
[przypis edytorski]
Garszin, Wsiewołod (1855–1888) — popularny w kołach „Młodych Niemiec” pisarz rosyjski; przedstawiciel dekadentyzmu, autor przepojonych liryzmem pesymistycznych nowel psychologicznych, sięgających po formy alegoryczne i symboliczne oraz wyrażające moralne i społeczne konflikty epoki; najbardziej charakterystyczne dla jego twórczości jest autobiograficzne opowiadanie Czerwony kwiatek (ros. Красный цветок, 1883). [przypis edytorski]
Garszyn, Wsiewołod Michajłowicz (1855–1888) — popularny w kołach „Młodych Niemiec” pisarz rosyjski; przedstawiciel dekadentyzmu, autor przepojonych liryzmem pesymistycznych nowel psychologicznych, sięgających po formy alegoryczne i symboliczne oraz wyrażające moralne i społeczne konflikty epoki; najbardziej charakterystyczne dla jego twórczości jest autobiograficzne opowiadanie Czerwony kwiatek (ros. Красный цветок, 1883). [przypis edytorski]
Garszyn, Wsiewołod Michajłowicz (1855–1888) — prozaik ros., przedstawiciel dekadentyzmu, autor przepojonych liryzmem pesymistycznych nowel psychologicznych, sięgających po formy alegoryczne i symboliczne oraz wyrażające moralne i społeczne konflikty epoki; tu: odwołanie do opowiadania Czerwony kwiat (ros. Красный цветок). [przypis edytorski]
Gartenlaube, Über Land und Meer (niem.) — Altanka, Na lądzie i nad morzem (prawdopodobnie tytuły typowych motywów malarskich). [przypis edytorski]
garus — maź. [przypis edytorski]
garus — zupa owocowa. [przypis edytorski]
garybaldka — czerwona koszula, naśladująca ubiór żołnierzy Garibaldiego. [przypis edytorski]
garzć — dziś popr.: garść. [przypis edytorski]
