Przypisy

Loos, Cornelius (1546–1595) — niderlandzki ksiądz, profesor teologii; pierwszy duchowny katolicki, który publicznie pisał przeciwko procesom czarownic szalejącym w Europie XV wieku (De vera et falsa magia, O prawdziwej i fałszywej magii, 1592), za co na rozkaz biskupa Trewiru został uwięziony i zmuszony do odwołania na kolanach swoich poglądów przed zgromadzeniem dostojników kościelnych; jego pracę skonfiskowano, przez długi czas była uważana za zaginioną, rękopis odkryto w 1886. [przypis edytorski]

Lope de Vega (1562–1635) — hiszpański poeta i dramaturg, autor ponad 2000 sztuk. [przypis edytorski]

Lopek — pseudonim Kazimierz Krukowskiego (1901–1984), aktora kabaretowego, rewiowego i filmowego pochodzenia żydowskiego; podczas II wojny światowej przedostał się najpierw do ZSRR, a potem, wraz z armią Andersa, do Europy zachodniej. [przypis edytorski]

Lopez — nazwisko kilku teologów z XVI–XVII w., tu najpewniej: Luis López (ok. 1536–1596), hiszpański dominikanin, autor Instructorium conscientiae (1585). [przypis edytorski]

loquor (łac.) — mówię. [przypis edytorski]

Loquor latine! (łac.) — Mówię po łacinie! [przypis edytorski]

loranthus — rodzaj rośliny pasożytniczej. [przypis edytorski]

lora — odkryty wagon towarowy. [przypis edytorski]

Lorca, Pedro de (1560–1612) — hiszpański cysters, profesor teologii w Salamance. [przypis edytorski]

lord Byron właśc. George Gordon Byron (1788–1824) — angielski poeta i dramaturg; większość utworów Byrona posiada powikłaną i nie do końca jasną fabułę, dla której charakterystyczne są gwałtowne zwroty akcji i niedomówienia; typ bohatera bajronowskiego to samotny, zbuntowany przeciw światu indywidualista, dumny i mściwy, który pod pozorem cynizmu kryje cierpienie i melancholię. [przypis edytorski]

lord Castlereagh, właśc. Robert Stewart, 2. Markiz Londonderry (1769–1822) — irlandzko-brytyjski mąż stanu; działając jako sekretarz Korony Brytyjskiej doprowadził do zduszenia rebelii w Irladnii w 1798 r., a następnie doprowadził do przeprowadzenia aktu unii Wielkiej Brytanii i Irlandii w 1800 r.; odegrał zasadniczą rolę przy tworzeniu koalicji, która pokonała Napoleona I (Traktat z Chaumont w 1814 r.); był czołowym brytyjskim dyplomatą na Kongresie Wiedeńskim, pracował na rzecz urzeczywistnienia wizji długotrwałego pokoju w Europie pod strażą zjednoczonych sił wielkich mocarstw, nie tracił jednak z oczu mocarstwowych i handlowych interesów Wielkiej Brytanii; działał na rzecz zniesienia handlu ludźmi; jednocześnie był zwolennikiem wprowadzenia środków represyjnych w kraju i był znienawidzony za swe ostre ataki na obóz liberałów i reformatorów; początkowo (1790–1795) związany z partią wigów, a następnie z torysami (1795–1822); zginął śmiercią samobójczą. [przypis edytorski]

lord Eldon (1751–1838) — John Scott, hrabia Eldon, brytyjski prawnik i polityk, lord kanclerz w latach 1801–1806. [przypis edytorski]

lord Elgin — tu zapewne: Thomas Bruce (1766–1841), siódmy hrabia Elgin, bryt. dyplomata, który zasłynął rabunkiem starożytnych rzeźb (tzw. marmurów Elgina) z ateńskiego Partenonu i wywiezieniem ich do Anglii. [przypis edytorski]

lord Hertford, właśc. Edward Seymour, pierwszy hrabia Hertford, pierwszy książę Somersetu (1500–1552) — najstarszy z braci królowej Jane Seymour, trzeciej żony króla Henryka VIII. W 1537 otrzymał tytuł hrabiego Hertford. Po śmierci Henryka VIII jako wuj małoletniego Edwarda VI sprawował władzę w jego zastępstwie jako Lord Protektor Królestwa. Nadał sobie wówczas tytuł księcia Somersetu (1547). [przypis edytorski]

Lord Kanclerz (ang. Lord Chancellor, Lord High Chancellor of Great Britain) — Lord Wielki Kanclerz Wielkiej Brytanii, sprawuje pieczę nad Wielką Pieczęcią Królestwa i odpowiada za funkcjonowanie i niezależność sądownictwa; obecnie jest to członek gabinetu powoływany przez króla a. królową na wniosek premiera; urząd należący do najstarszych i najbardziej prestiżowych w Wielkiej Brytanii. [przypis edytorski]

Lord Major — odpowiednik burmistrza w City of London (historyczne centrum miasta); urzędnik wybierany przez mieszczan na roczną kadencję od 1189 r. (sam tytuł funkcjonuje od 1354 r.). [przypis edytorski]

lord major — pełna nazwa: lord major Londynu, lord mer Londynu; urzędnik wybierany od 1189 r. przez mieszczan (nie mianowany przez władcę) na roczną kadencję w City of London; jest on przedstawicielem władzy państwowej w ścisłym sercu Londynu, a dodatkowo także z urzędu: rektorem Uniwersytetu Londyńskiego w City oraz admirałem portu w Londynie. [przypis edytorski]

lord mayor — tytuł burmistrza Londynu i niektórych większych miast Anglii. [przypis edytorski]

Lord mayor — w Wielkiej Brytanii odpowiednik burmistrza lub prezydenta miasta. [przypis edytorski]

lord Owen — autorowi chodzi prawdopodobnie o Roberta Owena (1771–1858), walijskiego socjalistę i propagatora ruchu spółdzielczego, który jednak nie posiadał tytułu szlacheckiego. [przypis edytorski]

lord Paradox — przezwisko, które nadał sobie sam Oscar Wilde. [przypis edytorski]

L'ordre regne à Varsovie (fr.) — Porządek króluje w Warszawie. [przypis edytorski]

lord St. John, właśc. William Paulet, pierwszy baron St. John (ok. 1485–1572) — angielski polityk, Lord Strażnik Wielkiej Pieczęci (1547), Lord Wielki Skarbnik (1550–1572). [przypis edytorski]

lord Verulam — Francis Bacon (1561–1626), angielski filozof epoki odrodzenia i baroku, eseista, prawnik, polityk; jeden z twórców empiryzmu oraz metody naukowej opartej na eksperymencie i indukcji (w dziele Novum Organum, 1620); jako doradca prawny króla Jakuba I Stuarta został lordem kanclerzem i otrzymał tytuł barona Verulam. [przypis edytorski]

lordzie szkockim, jego sąsiedzie — w oryginale neighbour, co oznacza również bliźniego: Francuzi stawali po stronie Szkotów w ich częstych konfliktach z Anglią. [przypis edytorski]

Loreley — syrena z legend niemieckich. [przypis edytorski]

Lorentowicz, Jan (1868–1940) — krytyk teatralny i literacki, publicysta, prezes Polskiego Pen Clubu (1924–26). [przypis edytorski]

Lorenzkirche — kościół św. Wawrzyńca w Norymberdze. [przypis edytorski]

loretka (daw.) — kobieta z półświatka paryskiego; od nazwy zamieszkiwanej przez wiele z nich dzielnicy Matki Boskiej Loretańskiej, zbudowanej wokół kościoła o tej samej nazwie. [przypis edytorski]

loretka (daw.) — kobieta z półświatka. [przypis edytorski]

Loret — właśc. Loretto, miasto we Włoszech związane z kultem Matki Boskiej, cel pielgrzymek wiernych katolickich. [przypis edytorski]

lorgnon (fr.) — okulary (binokle) na rączce umiejscowionej z boku; daw. przyrząd optyczny, używany w XVIII i XIX w. [przypis edytorski]

lorgnon (fr.) — rodzaj okularów bez uchwytów na uszy, umieszczonych na długiej rączce. [przypis edytorski]

lorgnon (fr.) — rodzaj okularów z długą rączką do trzymania ich przed oczyma, używanych w XVIII i XIX w. [przypis edytorski]

lorgnon (z fr.) — okulary (binokle) na rączce umiejscowionej z boku; daw. przyrząd optyczny. [przypis edytorski]

lorgnon (z fr.) — okulary z rączką do trzymania. [przypis edytorski]

Loris-Melikow, Michaił Tariełowicz (1824–1888) — rosyjski generał i polityk pochodzenia ormiańskiego; w lutym 1880 mianowany przewodniczącym Najwyższej Komisji Zarządzającej do Spraw Zachowania Ładu Państwowego, po jej zlikwidowaniu w sierpniu 1880 został ministrem spraw wewnętrznych (do 1881); zaproponował Aleksandrowi II projekt reform politycznych (konstytucja Lorisa-Melikowa), który nie został zrealizowany z powodu śmierci cara w zamachu. [przypis edytorski]

lornetować kogoś (daw.) — przyglądać się komuś przez lornetkę. [przypis edytorski]

lornion a. lorgnon — binokle na długiej rączce. [przypis edytorski]

Lorsque l'enfant paraît… (fr.) — Kiedy zjawia się dziecko, krąg rodzinny wiwatuje głośnymi krzykami; początek wiersza Kiedy zjawia się dziecko z wczesnego tomu poezji Wiktora Hugo Liście jesienne (Les Feuilles d'automne, 1831). [przypis edytorski]

Lorsque tout est fini… (fr.) — Gdy wszystko kończy się, gdy umiera twój piękny sen, po cóż opłakiwać minione dni, żałować marzeń, które przeminęły; fragment walca Quand l'amour meurt (Gdy miłość kończy się), z roku 1904, z muzyką Octave Crémieux i słowami Georgesa Millandy'ego, szczególnie znanego z wykonania przez Marlenę Dietrich w filmie Maroko (1930). [przypis edytorski]

Lorsque tout est fini, quand se meurt vo-o-otre beau rêve… (fr.) — Gdy wszystko kończy się, gdy umiera twój piękny sen; pierwsze słowa walca Quand l'amour meurt (Gdy miłość kończy się), z roku 1904, z muzyką Octave Crémieux i słowami Georgesa Millandy'ego, szczególnie znanego z wykonania przez Marlenę Dietrich w filmie Maroko (1930). [przypis edytorski]

Lortzing, Albert (1801–1851) — niemiecki kompozytor, śpiewak i aktor. [przypis edytorski]

lorynetka (daw.) — lornetka. [przypis edytorski]

los, aus (niem.) — dalej, no już, wychodzić. [przypis edytorski]

Los Borrachos — tj. „Pijacy” alternatywny tytuł Triumf Bachusa, powst. w l. 1628–1629 obraz barokowego malarza Velasqueza. [przypis edytorski]

los hermanos (hiszp.) — bracia. [przypis edytorski]

los hiszpańskich hidalgos w Kalifornii — znikną pod naciskiem świeżych, zdrowych sił obcych przybyszów — Kalifornia została skolonizowana przez osadników hiszpańskich, a w 1821 stała się częścią niepodległego Meksyku, jednak do jej północnej części zaczęli przybywać traperzy i osadnicy z USA oraz Kanady; wskutek wojny amerykańsko-meksykańskiej (1846–1848) Kalifornię podzielono pomiędzy Meksyk a USA, zaś napływ ok. 300 tys. ludzi z USA i z całego świata podczas tzw. kalifornijskiej gorączki złota (1848–1855) spowodował gwałtowny wzrost zaludnienia, zmianę struktury etnicznej i szybki rozwój regionu, wcześniej głównie rolniczego. [przypis edytorski]

los jego przyjaciół: Rylejewa lub Bestużewa — poeta Rylejew i pisarz Bestużew jako jedni z czołowych organizatorów i przywódców powstania zostali skazani na śmierć i powieszeni. [przypis edytorski]

loska (lenk.) — malonė. [przypis edytorski]

Los, los (niem.) — Dalej, jazda. [przypis edytorski]

Los, los, verfluchte Bettel (niem.) — Dalej, dalej, przeklęty żebraku. [przypis edytorski]

los mądrego Sokratesa — tj. oskarżenie o bezbożność i psucie młodzieży, zakończone procesem i skazaniem na śmierć. [przypis edytorski]

los moscos, lp. mosca (hiszp.) — mucha; tu: owad. [przypis edytorski]

los na mnie padł do Wielkiej Rady… — co roku w Atenach wybierano przez losowanie członków Rady Pięciuset (Bule), przy czym przez 1/10 część roku państwem zarządzała 1/10 część członków Rady, tj. zespół 50 urzędników, prytanów. Codziennie kolegium prytanów wybierało spośród siebie drogą losowania przewodniczącego, epistatesa, który sprawował tę funkcję przez dobę i nie mógł być wybrany po raz drugi. Przewodniczył on Radzie Pięciuset i Zgromadzeniu Ludowemu, przyjmował posłów zagranicznych oraz miał pod swoją opieką pieczęcie i klucze do świątyń, gdzie znajdował się skarbiec i archiwa państwowe. Pod koniec wyniszczającej wojny peloponeskiej, w roku 406 p.n.e. do Rady został wylosowany Sokrates. Rola przewodniczącego przypadła mu w dniu, kiedy miał odbyć się proces wodzów spod Arginuz. Oskarżono ich przed Zgromadzeniem Ludowym, że po zwycięskiej dla Aten bitwie morskiej nie ratowali rozbitków, i proponowano uznanie tego za zdradę. Sokrates żartuje, że nie potrafił zarządzić głosowania. Wnioskowano o głosowanie nad winą i karą śmierci dla wszystkich wodzów zbiorczo i bez zachowania tajności oddawanych głosów, ponadto nie zapewniono oskarżonym przewidzianego prawem czasu na obronę, dlatego Sokrates odmówił poddania tego wniosku pod głosowanie jako bezprawnego. Jako jedyny z prytanów nie ustąpił, mimo że lud krzyczał, by tych, którzy nie zgadzają się na głosowanie, również sądzić za zdradę. Następnego dnia wszystkich ośmiu dowódców uznano za winnych i stracono obecnych w mieście sześciu. Ateńczycy żałowali później tej decyzji (zob. Ksenofont, Dzieje Hellady I 7). [przypis edytorski]

los (niem.) — dalej, ruchy. [przypis edytorski]

los! (niem.) — jazda! [przypis edytorski]

Los! (niem.) — Szybciej! [przypis edytorski]

losowanie — tu: pobór rekrutów spośród chłopstwa, który w zaborze rosyjskim odbywał się przez losowanie. [przypis edytorski]

los padres (hiszp.) — ojcowie, tu: misjonarze. [przypis edytorski]

los padres — ojcowie. [przypis edytorski]

los Reyes Catolicos (hiszp.) — katoliccy królowie; tu: katolicka para królewska. [przypis edytorski]

Los senores de Europa (hiszp.) — panowie z Europy. [przypis edytorski]

losy dany nam szczęsnemi — dany nam dzięki szczęśliwemu losowi. [przypis edytorski]

losy — dziś popr. forma N.lm: losami. [przypis edytorski]

Los zajrzał twoim wawrzynom — los zazdrościł ci twojej chwały. [przypis edytorski]

lota — kartelė šiaudams prispausti dengiant stogą, klostis. [przypis edytorski]

lot (ang.) — działka; parcela. [przypis edytorski]

Lotaryngia — kraina historyczna, obecnie region administracyjny w płn.-wsch. Francji. [przypis edytorski]

Lotaryngia — kraina hist. w płn.-wsch. Francji, granicząca z Belgią, Luksemburgiem i Niemcami. [przypis edytorski]

Lotaryngia — kraina hist. w płn.-wsch. Francji. [przypis edytorski]

Lot — bohater biblijny, bratanek patriarchy Abrahama; jego żona za nieposłuszeństwo wobec Boga została zamieniona w słup soli. [przypis edytorski]

Lot — bratanek Abrahama, towarzyszył mu w podróży do Charanu, a później do Egiptu; po opuszczeniu Egiptu osiadł w Sodomie. Kiedy Bóg zesłał karę na miasto, Lot jako jedyny sprawiedliwy, wraz z córkami, opuścił miasto żywy. Zamieszkał wraz z nimi w jaskini. Córki, myśląc, że są jedynymi ocalałymi z katastrofy ludźmi, upiły Lota i obcowały z nim. W następstwie urodziły synów Moaba i Ben-Ammiego, z których tradycyjnie pochodzą plemiona Moabitów i Ammonitów (Rdz 19:37–38). [przypis edytorski]

Lot — bratanek biblijnego patriarchy Abrahama; jego żona uratowała się z zagłady Sodomy, jednak została zamieniona w słup soli, złamała bowiem zakaz oglądania się za siebie w trakcie ucieczki. [przypis edytorski]

lotem spojrzała — dziś: przelotnie spojrzała. [przypis edytorski]

lotem — szybko. [przypis edytorski]

Lothar, Ernst, właśc. Ernst Lothar Müller (1890–1974) — austriacki pisarz i reżyser teatralny, w latach 1938–45 na emigracji, zakazany w III Rzeszy; autor m.in. powieści Romanca F-dur (1935), mającej formę pamiętnika młodej, uzdolnionej muzycznie dziewczyny, której pasja staje się źródłem konfliktu z ojcem. [przypis edytorski]

Lothario — postać z tragedii Nicholasa Rowe'a The Fair Penitent (1703): pozbawiony skrupułów uwodziciel kobiet; jego imię w kulturze angielskiej stało się synonimem uwodziciela. [przypis edytorski]

Lothar Schmidt — austriacki pisarz (Nur ein Traum). [przypis edytorski]

Loth — też: Lot; postać biblijna, ocalony w ucieczce z Sodomy po wygnaniu przez Boga. Żona Lota mimo zakazu obejrzała się w stronę Sodomy i została zamieniona w słup soli za nieposłuszeństwo wobec Boga. [przypis edytorski]

Loti, Pierre (pseud.), właśc. Julien Viaud (1850–1923) — francuski oficer marynarki i pisarz, znany z dziennika podróży do Maroka oraz powieści i opowiadań, których akcja rozgrywa się w egzotycznych krajach. [przypis edytorski]

Loti, Pierre (pseud.), właśc. Louis-Marie-Julien Viaud (1850–1923) — francuski pisarz, oficer marynarki, członek Akademii Francuskiej. [przypis edytorski]

Loti, Pierre, właśc. Louis Marie-Julien Viaud (1850–1923) — fr. oficer marynarki, autor powieści o tematyce egzotycznej. [przypis edytorski]

Lotka — nowela Lottka została wydana w 1871 r. w zbiorze Ein neues Novellenbuch. [przypis edytorski]

lotny dąb — przenośnia: szybka łódź z dębowego pnia. [przypis edytorski]

Lotofagowie (mit. gr.) — lud żywiący się lotosami, żyjący na płn. wybrzeżu Afryki; członkowie załogi Odyseusza po spożyciu lotosu popadli w apatyczną błogość i chcieli na zawsze pozostać w kraju Lotofagów, zapominając o ojczyźnie. [przypis edytorski]

Lotofagowie — według mitologii greckiej lud żywiący się lotosem, który miał właściwość wywoływania amnezji. [przypis edytorski]

lotos — ciernisty krzak z małymi jajowatymi liśćmi, dziś jego owoc nazywa się jujuba. [przypis edytorski]

lotos — tropikalna roślina nawodna o pływających liściach i pięknych kwiatach. [przypis edytorski]

Lot — postać biblijna, bratanek patriarchy Abrahama; jego żona została zamieniona w slup soli za niezastosowanie się do boskiego nakazu. [przypis edytorski]

Lotta libera pel campionato del mondo (wł.) — walka o mistrzostwo świata, za darmo. [przypis edytorski]

Lotte, was ist los (niem.) — Lotte, co się dzieje? [przypis edytorski]

Lotte, wonach schmeckt das? Wonne! Schnauben Sie nach Luft (niem.) — Lotte, czym to pachnie? Rozkosz! Niech pani odetchnie tym powietrzem. [przypis edytorski]

lot — tu z port. lote: działka gruntu. [przypis edytorski]

lotus — dziś popr.: lotos. [przypis edytorski]

lotus — hebr. לֹט (lot): ‘mirra, ladanum (lub labdanum)’. Brązowa żywica z krzewów z rodzaju cistus. [przypis edytorski]

lotusu — hebr. לֹט (lot): ‘mirra, ladanum (lub labdanum)’. Brązowa żywica z krzewów z rodzaju cistus. [przypis edytorski]

loty — dziś popr. forma N. lm: lotami. [przypis edytorski]

loty (starop. forma) — dziś N.lm: lotami. [przypis edytorski]

Lot z dwiema córkami (bibl.) — postacie z Księgi Rodzaju: córki Lota po ucieczce z Sodomy w góry, sądząc, że w kataklizmie zginęli wszyscy ludzie na ziemi, upiły swojego ojca i obcowały z nim, żeby nie wyginęła ludzkość (Rdz 19, 30–36). [przypis edytorski]