Przypisy

naddziad (daw.) — pradziad, przodek. [przypis edytorski]

naddziad — pradziad, przodek. [przypis edytorski]

nad Dzieżą — w r. 1612. [przypis edytorski]

na dęba (daw. forma B. lp rodz. m.) — dziś: na dąb. [przypis edytorski]

nadęta piła — piłka nadmuchana. [przypis edytorski]

nade dniem — nad ranem. [przypis edytorski]

Nadejdzie jednak dzień zapłaty (…) — tekst socjalistycznej pieśni Czerwony sztandar (org. Le drapeau rouge), powstałej pod koniec XIX w. we Francji. Tłumaczenia utworu na język polski dokonał Bolesław Czerwieński. [przypis edytorski]

nademdlony (daw.) — nadwątlony, osłabiony. [przypis edytorski]

nademdlony (daw.) — nadwątlony. [przypis edytorski]

nademną (starop. forma ort.) — dziś: nade mną. [przypis edytorski]

nademną (starop. forma ort.) — dziś popr.: nade mną. [przypis edytorski]

nademną (starop. forma ort.) — nade mną. [przypis edytorski]

nadeń — skrócone: nad niego. [przypis edytorski]

nadeń (starop.) — nad niego (tj. tu: bardziej niż on). [przypis edytorski]

Na denn loss (niem.) — no chodź. [przypis edytorski]

nader — bardzo. [przypis edytorski]

nader — nadzwyczaj; bardzo. [przypis edytorski]

na despekt (daw.) — na złość, na przekór. [przypis edytorski]

na deszczce (daw.) — na deseczce. [przypis edytorski]

nadeszłe — dawna forma imiesłowu przymiotnikowego, dziś zastępowana raczej zdaniem podrzędnym: te, które nadeszły. [przypis edytorski]

nadeszłe — przym. odczasownikowy: to, które nadeszło. [przypis edytorski]

nadeszły (daw.) — tu: forma imiesłowowa: ten, który nadszedł. [przypis edytorski]

nadeszły — tu: nadesłany. [przypis edytorski]

nadeszle — dziś popr. forma: nadeśle. [przypis edytorski]

nadewszystkie (starop.) — dziś w formie bezosobowej: nade wszystko; bardziej niż wszyscy. [przypis edytorski]

nad głowy — dziś popr. forma N.lm: nad głowami. [przypis edytorski]

nadgradzać (daw.) — nagradzać. [przypis edytorski]

nad Greki — dziś popr. forma N.lm: nad Grekami. [przypis edytorski]

Nadgrobek — nad grobem, nagrobek. Tytuł zapowiada, że utwór będzie epitafium. [przypis edytorski]

nadgroda (daw.) — dziś popr.: nagroda. [przypis edytorski]

nadgroda (daw., gw.) — nagroda. [przypis edytorski]

nadgroda (daw., gw.) — nagroda; tu: odszkodowanie. [przypis edytorski]

nadgroda — dziś popr.: nagroda. [przypis edytorski]

nadgrodzić (daw.) — nagrodzić. [przypis edytorski]

Nad grzech nie lża się człeku kaiać — Sens: człowiek nie powinien spowiadać się z grzechów, których nie popełnił. [przypis edytorski]

Nadieżda Lebiedziewa — zapewne mowa o Tatianie Iwanownie Lebiediewej (1850–1887), rosyjskiej rewolucjonistce, działaczce Narodnej Woli, aresztowanej po udanym zamachu na cara w 1881, skazanej na karę śmierci, zamienioną potem na dożywotnią katorgę. [przypis edytorski]

nad inwentarz — ponad to, co ustalone jako powinność chłopa i zapisane w inwentarzu. [przypis edytorski]

nadir — kierunek przeciwny do zenitu. [przypis edytorski]

Nadir — kierunek sfery niebieskiej przeciwległy do zenitu. [przypis edytorski]

nadir — najniższy punkt sklepienia niebieskiego, przeciwieństwo zenitu. [przypis edytorski]

nadir — niewidoczny z Ziemi punkt na sklepieniu nieba, usytuowany naprzeciw zenitu, czyli pionowo w dół. [przypis edytorski]

nadirowo-seksualny — od: nadir: przeciwieństwo zenitu, punkt sfery niebieskiej położony dokładnie naprzeciwko zenitu, najniżej położony na niebie. [przypis edytorski]

nadir — punkt na niebie przeciwległy zenitowi. [przypis edytorski]

nadir — punkt na sferze niebieskiej położony naprzeciwko zenitu. Znajduje się prostopadle pod horyzontem i jest najniżej położonym punktem sfery niebieskiej. [przypis edytorski]

Nadir Szach (1688–1747) — władca Iranu, utalentowany wódz, zdobywca, twórca rozległego imperium z ogromną armią; dla finansowania swoich kampanii wojennych nakładał coraz wyższe podatki, wsławił się okrucieństwem w tłumieniu buntów i prawdziwych lub urojonych spisków; zginął zamordowany. [przypis edytorski]

Nadir Szach — Thamas Kouli Chan, (1688–1747), zdobywca Indii. [przypis edytorski]

nadjeli ji (starop.) — znaleźli go, spotkali go. [przypis edytorski]

Nad Kapuletich i Montekich domem — w XIX w. w Rzymie pokazywano turystom ruiny rzekomych domów obydwu rodów pojawiających się w dramacie Romeo i Julia. [przypis edytorski]

nad Kaspią — nad Morzem Kaspijskim (będącym w istocie bezodpływowym słonym jeziorem, zasilanym wodami rzek: Wołgi, Uralu i Kury); w starożytności nazywane było również Oceanem Hyrkańskim a. Morzem Azarskim (od nazw zamieszkujących u jego wybrzeży ludów). [przypis edytorski]

nad królmi — dziś popr. forma N. lm: nad królami. [przypis edytorski]

na długi przeciąg czasu — dziś popr.: na długi czas. [przypis edytorski]

nadleśny (daw.) — dziś popr.: nadleśniczy, starszy leśniczy. [przypis edytorski]

nadmęski — nadludzki, wymagający nadludzkiego męstwa. [przypis edytorski]

nadmiar — ponad zwykłą miarę, nadmiernie. [przypis edytorski]

nadmiar — tu: nadmiernie, zbyt. [przypis edytorski]

nadmiar — tu: nazbyt. [przypis edytorski]

nad morzami dwiema — dziś popr.: nad dwoma morzami. [przypis edytorski]

Nad Niemnem — pozytywistyczna powieść z 1888 r. autorstwa Elizy Orzeszkowej, podejmująca problematykę polskiego społeczeństwa drugiej połowy XIX wieku, nawiązująca do powstania styczniowego. [przypis edytorski]

nad nieprzyjacioły — dziś popr. forma N. lm: nad nieprzyjaciółmi. [przypis edytorski]

Na dnie — tytuł powieści Maksyma Gorkiego opowiadającej o ludziach zepchniętych na margines społeczeństwa, wegetujących w domu noclegowym. [przypis edytorski]

na dniu jasnym — dziś popr. w dzień jasny. [przypis edytorski]

na dół pośli okiem (starop.) — poszli na dół wzrokiem; spuścili wzrok; spuścili oczy. [przypis edytorski]

nadół (starop. forma) — na dół. [przypis edytorski]

na dół — w tłumaczeniu brak słowa: trug: zaniósł. [przypis edytorski]

na dobie (daw.) — teraz, niedługo. [przypis edytorski]

na dobie (daw.) — teraz. [przypis edytorski]

na dobie (daw.) — tu: niedawno. [przypis edytorski]

na dobie (daw.) — w odpowiednim momencie. [przypis edytorski]

na dobie (daw.) — w porę. [przypis edytorski]

na dobie (daw.) — w porę, tu: potrzebny w tym właśnie momencie. [przypis edytorski]

na dobie (daw.) — w tym momencie. [przypis edytorski]

na dobie — na czasie; to wtedy (w domyśle: przydaje się). [przypis edytorski]

na dobie — na czas; we właściwym czasie. [przypis edytorski]

na dobie — tu: obecnie, w tym momencie; dopiero co. [przypis edytorski]

na dobie — tu: w tym momencie, obecnie. [przypis edytorski]

na dobie — we właściwym czasie. [przypis edytorski]

na dobie/ Wyprzęży wołów — tj. wieczorem, gdy kończy się pracę na polu. [przypis edytorski]

nad obima — nad oboma. [przypis edytorski]

na dobitek — dziś: na dobitkę (w dodatku). [przypis edytorski]

na dobitek — ponadto, dodatkowo. [przypis edytorski]

nadobłoczny — znajdujący się nad obłokami. [przypis edytorski]

Nadobna Paskwalina — barokowy poemat alegoryczny Samuela ze Skrzypny Twardowskiego, opublikowany w 1655 roku. [przypis edytorski]

nadobnie (daw.) — ładnie, pięknie. [przypis edytorski]

nadobniś (daw.) — człowiek nadobny, pełen powabu, wdzięku. [przypis edytorski]

nadobny (daw.) — ładny, pełen powabu. [przypis edytorski]

nadobny (daw.) — pełen wdzięku, uroczy. [przypis edytorski]

nadobny (daw.) — piękny. [przypis edytorski]

nadobny (przestarz.) — urodziwy, ładny. [przypis edytorski]

nadobny (starop.) — ładny. [przypis edytorski]

nadojeść — prawdop.: zdenerwować. [przypis edytorski]

nadojeść (reg. wsch.) — dokuczyć; obrzydnąć. [przypis edytorski]

nadolny doktor (starop.) — podziemny doktor; diabeł. [przypis edytorski]

na domie — dziś popr. forma Msc.lp: domu. [przypis edytorski]

na domie — dziś popr. forma Ms. lp: domu. [przypis edytorski]

nad one — dziś: nad tych. [przypis edytorski]

nadoprawdy (daw. gw.) — doprawdy, naprawdę. [przypis edytorski]

nad ordynancją (daw.) — ponad wymagania rozkazu. [przypis edytorski]

na doręczu (daw.) — gotowy. [przypis edytorski]

nadpis (daw.) — napis; podpis. [przypis edytorski]

nadpis — to, co jest napisane nad tekstem, nagłówek. [przypis edytorski]