Przekaż 1,5% Wolnym Lekturom!
Wsparcie nic nie kosztuje! Wystarczy w polu „Wniosek o przekazanie 1,5% podatku” wpisać nasz KRS: 0000070056
Każda kwota się liczy! Dziękujemy!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza | przypisy tradycyjne
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | czeski | dawne | drukarstwo, drukowany | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | staropolskie | szwedzki | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 15376 przypisów.
systemata (daw.) — lm od rzeczownika systemat; dziś: systemy. [przypis edytorski]
systemat (daw.) — system. [przypis edytorski]
systemat filozoficzny a. system filozoficzny — próba ujęcia całości ludzkiej wiedzy z perspektywy przyjętych aksjomatów (stwierdzeń, co do których uznaje się, że ich prawdziwości nie trzeba dowodzić). [przypis edytorski]
systemat preformacyjny (Präformationssystem) — jest tylko odcieniem w teorii Leibniza o harmonii przedustawnej (consentement préétabli, harmonia praestabilita), mianowicie: ład we wszechświecie jest z góry ukształtowany (harmonia praeformata), o ile tkwi w przyrodzie rzeczy; jest zaś przedustawny (harmonia praestabilitas), o ile wola boska jest pierwszą twórczą przyczyną. [przypis redakcyjny]
systemat (przestarz.) — system. [przypis edytorski]
System doktora Caro. Utopia humorystyczna — powieść Adolfa Nowaczyńskiego (1927). [przypis edytorski]
system drążków — w rzeczy samej mówiono o odkryciu tego rodzaju; nowa pomyślna gra drążków ma wytwarzać siłę bardzo znaczną. Może wynalazca trafił na to samo, co i kapitan Nemo. [przypis autorski]
systemizacja — dziś popr.: systematyzacja. [przypis edytorski]
systemizowanie — dziś raczej: systematyzowanie. [przypis edytorski]
system ozonowy — związany z polityką nacjonalistycznego Obozu Zjednoczenia Narodowego (tzw. Ozonu). [przypis edytorski]
system poprawczy — w oryginale: Pönitenziarsystem. [przypis tłumacza]
System świata, jak go (…) nauczał Kopernik, znany ci jest zapewne, bo z podręczników znają go — znany, ale wówczas oficjalnie nadal nieakceptowany przez Kościół katolicki, gdyż z powodów religijnych tezę o nieruchomości Słońca i ruchomości Ziemi uważano za heretycką: książka Kopernika i inne dzieła traktujące o heliocentryzmie jako prawdziwym obrazie świata w XVIII w. nadal umieszczone były na kościelnym indeksie ksiąg zakazanych; zakaz zniesiono dopiero w XIX wieku. [przypis edytorski]
System sprzeczności ekonomicznych — jest to główna część tytułu omawianego dzieła Proudhona; pełny tytuł to: System sprzeczności ekonomicznych, czyli filozofia nędzy (Systéme des contradictions économique ou la philosophie de la misére). [przypis edytorski]
systemu religijno-filozoficznego, obejmującego, jak u św. Augustyna — zob. podrozdział Zakres filozofii św. Augustyna w cz. 5 Wykładu drugiego. [przypis edytorski]
systole i diastole (med.) — skurcze i rozkurcze mięśnia sercowego. [przypis edytorski]
syt — daw. krótka forma przym., zamiast: syty. [przypis edytorski]
syt — dzis popr.: syty. [przypis edytorski]
Sytna Wólka — zmieniona nazwa Głodowej Wólki, określenie utworzone od syty: najedzony. [przypis edytorski]
sytny (daw.) — sycący, pożywny. [przypis edytorski]
sytny — sycący, dający nasycenie. [przypis edytorski]
syt — syty, najedzony. [przypis edytorski]
sytuacya — położenie, zdarzenie. [przypis autorski]
Sywilia — miasto Sewilla w Andaluzji (w płd. Hiszpanii). [przypis redakcyjny]
syzma — dziś: schizma; tu: o prawosławiu. [przypis edytorski]
syzma — schizma, formalny rozdział między wyznawcami jednej religii, spowodowany różnicami doktrynalnymi; herezja. [przypis edytorski]
syzma — schizma. [przypis edytorski]
syzmatykiem — dziś: schizmatykiem. [przypis edytorski]
Syzyf (mit. gr.) — przebiegły założyciel i król Koryntu, który zdradził sekret Zeusa, a następnie podstępnie uwięził posłanego po niego Tanatosa (Śmierć), za co został skazany na pośmiertne męczarnie w Tartarze, najmroczniejszej części podziemnej krainy zmarłych: wtaczanie na górę kamienia, który zawsze stacza się na dół tuż przed osiągnięciem szczytu. [przypis edytorski]
Horacy, Wybrane utwory, Pieśń II, 14 (Eheu fugaces, Postume, Postume...)
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Syzyf (mit. gr.) — założyciel Koryntu, zasłynął ze swojego sprytu. Oszukał Zeusa, za co skazany na karę polegającą na wtaczaniu na górę kamienia, który zawsze stacza się na dół tuż przed osiągnięciem szczytu. [przypis edytorski]
Syzyf, Tantal, Iksjon i Tytios — osoby, które za popełnione za życia zbrodnie ponosiły męczarnie w Tartarze, najmroczniejszej części podziemnej krainy zmarłych; Syzyf: przebiegły założyciel i król Koryntu, który zdradził sekret Zeusa, a następnie podstępnie uwięził posłanego po niego Tanatosa (Śmierć), za co został skazany na wtaczanie na górę kamienia, który zawsze stacza się na dół tuż przed osiągnięciem szczytu; Tantal: który zabił swego syna i jego ciało podał bogom na uczcie, by wypróbować ich wszechwiedzę, za karę stał zanurzony w wodzie, z owocami nad głową, nie mógł jednak dosięgnąć jednego ani drugiego, zaspokoić pragnienia ani głodu, zaś nad jego głową chwiał się głaz, grożąc zmiażdżeniem; Iksjon: pierwszy człowiek, który zabił swojego krewnego, został za karę przykuty do wiecznie obracającego się, płonącego koła; Tytios: jeden z gigantów, zastrzelony z łuku przez Apolla i Artemidę, gdy napadł na ich matkę, Leto, za karę w Tartarze leżał rozciągnięty na ziemi, a dwa sępy rozszarpywały mu wciąż odrastającą wątrobę. [przypis edytorski]
syzygi (gr. σύζυγος: powiązane razem, ujęte w jedno jarzmo) — w astronomii konfiguracja trzech lub więcej ciał niebieskich w jednej linii. [przypis edytorski]
S. Żeromski, Dzienniki, t. IV: Warszawa 1965, s. 98. [przypis autorski]
S. Żeromski, Pisma. Pod redakcją S. Pigonia, t. VHI: Ludzie bezdomni. Warszawa 1947. s. 337–338. [przypis autorski]
szabaśnica — świecznik używany w tradycji żydowskiej w czasie szabatu. [przypis edytorski]
szabaśnik (gw.) — obudowana część kuchni, wykorzystywana do pieczenia lub przechowywania ciepłych potraw. [przypis edytorski]
szabaśnik — piec chlebowy, piekarnik. [przypis edytorski]
szabaśnik — tu daw. reg.: piecyk, piekarnik (w innym znaczeniu: świecznik używany w tradycji żydowskiej w czasie szabatu). [przypis edytorski]
szabas a. szabat — sobota, siódmy dzień tygodnia obchodzony w judaizmie jako święto. [przypis edytorski]
Szabasiński — nauczyciel przekręca nazwisko Szabuńskiego tak, aby kojarzyło się z żydowskim świętem, zwanym szabas a. szabat. [przypis edytorski]
szabasówka lisia — futrzana czapka noszona przez Żydów w czasie szabasu. [przypis edytorski]
szabasowy — tu: świąteczny. szabes — sobota. [przypis tłumacza]
szabas — święto sobotnie u Żydów. [przypis redakcyjny]
szabas — sobota, siódmy dzień tygodnia obchodzony przez Żydów jako święto. [przypis edytorski]
szabas (szabat) — sobota. [przypis tłumacza]
szabas — żydowski dzień święty, wypadający w sobotę, poświęcany odpoczynkowi i modlitwie. [przypis edytorski]
szabas — żydowski dzień święty, wypadający w sobotę, poświęcany odpoczynkowi i modlitwie, w którym nie wolno pracować. [przypis edytorski]
szabat a. szabas, a. sabat, a. sobota (hebr. odpoczynek) — w tradycji judaistycznej i chrześcijańskiej siódmy, ostatni dzień tygodnia, obchodzony jako święty, na pamiątkę ukończenia tworzenia Świata przez Boga (Rdz 2,2–3). [przypis edytorski]
szabat a. szabas — sobota; w kulturze żydowskiej dzień świąteczny w tygodniu. [przypis edytorski]
Szabat Chazon — sobota poprzedzająca rocznicę zburzenia Świątyni Pańskiej, dzień żałoby. [przypis tłumacza]
szabat nachmu — szabat po dziewiątym dniu miesiąca Aw, czyli po żałobnym dniu, w którym wypada rocznica zburzenia obu świątyń jerozolimskich. Kończy się wtedy okres żałoby związany z opłakiwaniem zburzenia świątyni i kraju oraz wygnania Żydów z ich ojczyzny. W języku hebrajskim szabes nachmu oznacza dosłownie „sobota-pocieszcie”. Jest to sobota, w którą odczytuje się podczas nabożeństwa XL rozdział księgi proroka Jezajasza, zaczynający się od słów: Nachmu, nachmu, ami (hebr.: pocieszcie, pocieszcie mój lud). [przypis tłumacza]
szabat nachmu — szabat po dziewiątym dniu miesiąca Aw, czyli po żałobnym dniu, w którym wypada rocznica zburzenia obu świątyń jerozolimskich; kończy się wtedy okres żałoby związany z opłakiwaniem zburzenia świątyni i kraju oraz wygnania Żydów z ich ojczyzny; jęz. hebr. szabes nachmu oznacza dosł.: sobota-pocieszcie; jest to sobota, w którą odczytuje się podczas nabożeństwa XL rozdział księgi proroka Jezajasza, zaczynający się od słów Nachmu, nachmu, ami (hebr.): pocieszcie, pocieszcie mój lud. [przypis tłumacza]
szabat, szabas, a. sabat (z hebr.: odpoczynek) — w tradycji judaistycznej i chrześcijańskiej siódmy, ostatni dzień tygodnia, obchodzony jako święty na pamiątkę ukończenia tworzenia Świata przez Boga (Rdz 2,2–3); sobota. [przypis edytorski]
szabat (szabas) — sobota. [przypis tłumacza]
Szabbes Hagodel — właśc. Szabat hagadol, sobota poprzedzająca żydowskie święto Paschy, tzw. Wielki Szabat. [przypis edytorski]
szabeltas — niem. Sabeltasche. [przypis redakcyjny]
szaber — narzędzie do wyłamywania; łom. [przypis edytorski]
szaberstwo a. szaber — kradzież rzeczy porzuconych w trakcie wojny lub katastrof naturalnych. [przypis edytorski]
szabesgoj — nie-Żyd wykonujący za opłatą czynności zabronione wyznawcom religii Mojżeszowej podczas szabatu. [przypis tłumacza]
szabesgoj — nie-Żyd wykonujący za opłatą czynności zabronione wyznawcom religii mojżeszowej podczas szabesu. [przypis tłumacza]
szabes (jid.) — sobota, siódmy dzień tygodnia obchodzony jako święto. [przypis edytorski]
szabes — sobota. [przypis tłumacza]
szabla — jest to oczywisty anachronizm: starożytni Grecy szabli nie używali; jednocześnie rys ten wskazuje, że przedstawione treści miały mieć zastosowanie do problemów współczesności. [przypis edytorski]
szablak (reg.) — fasola. [przypis edytorski]
Szabla twoja — szkło — błąd druków: „Szabla twoja, Bóg twój — mara”, co poprawił już w kolejnych wydaniach Pini na podstawie rękopisu. [przypis redakcyjny]
szabla — w oryg. machaira, stosunkowo krótka broń sieczna o wygiętym ostrzu, używana szczególnie przez kawalerię lub jako broń pomocnicza hoplitów albo lekkozbrojnych. [przypis edytorski]
szable — być może: tyczki, podpierające chmiel. [przypis edytorski]
szable — dziś popr. forma D.lp: szabli. [przypis edytorski]
szable (starop. forma) — dziś D.lp r.ż.: (od) szabli. [przypis edytorski]
szable (starop. forma) — dziś D.lp r.ż.: szabli. [przypis edytorski]
szablica — anachronizm tłumacza: w Polsce szabla zaczęła zastępować miecz dopiero od końca XV wieku, wcześniej, używana rzadko i częściej jako broń plebejska niż szlachecka. [przypis edytorski]
szablica — szabla. [przypis edytorski]
szablis — Chablis, fr. najwyższej marki białe wino burgundzkie z regionu Chablis w dolnej Burgundii (Yonne). [przypis edytorski]
Szach-Abbad, właśc. Sa'adabad — zespół pałacowy ok. 18 km na płn. od centrum Teheranu; złożony z kilkunastu budynków, założony w czasie panowania dynastii Kadżarów, rozbudowywany w czasach dynastii Pahlawich; obecnie większość budynków mieści muzea. [przypis edytorski]
szacharit — codzienne poranne modły, które składają się z błogosławieństw, psalmów, Szura, hymnów z Amidą i Kadiszu. [przypis edytorski]
Szacharit — modlitwa poranna. [przypis tłumacza]
szacherka — oszustwo. [przypis edytorski]
szacherka (pot.) — szachrajstwo, oszustwo. [przypis edytorski]
szacherka — szachrajstwo, oszustwo. [przypis edytorski]
szacher macher — oszustwo. [przypis tłumacza]
szach lubo met — przen. nawiązanie do gry w szachy: zwyciężyć lub zginąć. [przypis redakcyjny]
szach — nazwa psa gończego. [przypis edytorski]
Szachowski, właśc. Szachowskoj, Aleksander Aleksandrowicz (1777–1846) — płodny dramaturg rosyjski. [przypis edytorski]
szachrajstwo — krętactwo, oszustwo. [przypis edytorski]
szachrajstwo (pot.) — oszustwo. [przypis edytorski]
szachrować (pot.) — oszukiwać. [przypis edytorski]
szacht — cięcie. [przypis edytorski]
szacht — pionowy szyb w budynku prowadzący od piwnic przez wszystkie kondygnacje aż po strych; szachtem poprowadzone są rozmaite instalacje: elektryczne, telefoniczne itp. [przypis redakcyjny]
szacht — szyb. [przypis edytorski]
szach — tytuł królewski w Persji (obecnym Iranie). [przypis edytorski]
szach-zadeh — książę. [przypis autorski]
szach-zadeh — księżniczka. [przypis autorski]
szaciech — dziś popr. forma N.lm: szatach. [przypis edytorski]
szacować (starop.) — [tu:] zazdrościć. [przypis redakcyjny]
szacować — tu: cenić. [przypis edytorski]
szacowny — tu: wartościowy, mający duże znaczenie. [przypis edytorski]
szacowny — wielce ceniony, poważany. [przypis redakcyjny]
szacując przekroczenie w tej mierze (…) — por. Nicolaus Boerius, Decisiones Burdegalenses. [przypis tłumacza]
szacujemy sobie (starop.) — wystawiamy [sobie; wyobrażamy sobie]. [przypis redakcyjny]
szacuje (starop.) — [tu:] obmawia. [przypis redakcyjny]
szacunek — tu: ocena. [przypis redakcyjny]
