Przypisy

Studnicki-Gizbert, Władysław (1867–1953) — polityk i publicysta; od czasów I wojny był zwolennikiem orientacji proniemieckiej; współpracował z generał-gubernatorem Hansem von Beselerem przy opracowaniu aktu 5 listopada, zawierającego gwarancję utworzenia państwa polskiego; 21 lipca 1916 założył Klub Państwowców Polskich; w czasie II wojny światowej postulował (za pomocą memoriałów) utworzenie armii polskiej współdziałającej z niem. Wermachtem przeciw ZSRR; protestował także przeciw hitlerowskiemu terrorowi; mimo dwukrotnego uwięzienia przez Gestapo pozostał na stanowisku konieczności polsko-niemieckiej współpracy politycznej i wojskowej, próbując przekonać do niej obie strony. [przypis edytorski]

stu dwudziestu i więcej stopni Fahrenheita — ok. 50° Celsjusza. [przypis edytorski]

studzienny żuraw — rodzaj prostej dźwigni umożliwiającej wyciąganie wody wiadrem ze studni. [przypis edytorski]

Stürgkh, Karl (1859–1916) — austriacki polityk prawicowy, minister oświaty (1908–1911), od 1911 premier; przeciwnik powszechnego prawa wyborczego, rzecznik przystąpienia Austrii do I wojny światowej. [przypis edytorski]

stugłów — hekatomba, ofiara ze stu wołów. [przypis edytorski]

stugłów — hekatomba, uroczysta ofiara ze stu wołów. [przypis edytorski]

stugłowy potwór — przesadnie opisany Cerber, trzygłowy pies, pilnujący bram podziemnej krainy zmarłych. [przypis edytorski]

stuguldenowy — gulden austriacki był oficjalnym środkiem płatniczym na terenie Austro-Węgier do czasu reformy walutowej z 1892 r., gdy w jego miejsce wprowadzono koronę austro-węgierską. [przypis edytorski]

stu i więcej stopni Fahrenheita — ok. 40° Celsjusza. [przypis edytorski]

Stukasy — Ju-87 „Stuka” (z niem. Sturmkampfflugzeug) — niemiecki bombowiec nurkujący produkowany w latach 1937–1944, używany z powodzeniem przez Luftwaffe wszystkich frontach II wojny światowej. Na ich kadłubach montowano syreny akustyczne, które po wprowadzeniu w lot nurkowy wydawały charakterystyczny ryk o przeraźliwej tonacji. Miało to na celu podkopanie morale bombardowanych żołnierzy wroga. [przypis edytorski]

stu kilkunastu stopni Fahrenheita — ok. 45–50° Celsjusza. [przypis edytorski]

stukułka (ros.) — rodzaj gry w karty. [przypis edytorski]

stuła — w liturgii rzymskokatolickiej: rodzaj szarfy zawieszanej na szyi przez kapłana. [przypis edytorski]

stuła — w liturgii rzymskokatolickiej: rodzaj szarfy zawieszanej na szyi przez kapłana. [przypis edytorski]

stułbia (biol.) — drobny (do 3 cm) parzydełkowiec zamieszkujący stawy i in. zbiorniki słodkowodne. [przypis edytorski]

stula — katalikų dvasininkų apeiginė ilga juosta. [przypis edytorski]

stuletniemu — «Chociaż w poprzednich pokoleniach [mężczyźni] płodzili dzieci nawet i w wieku 500 lat, w czasach Abrahama zmniejszyła się już długość życia i ludzkie siły […]. W dziesięciu pokoleniach od Noacha do Abrahama poczynali już dzieci wcześniej, w wieku 60 czy 70 lat», zob. Raszi do 17:17. [przypis edytorski]

stulta (łac.) — głupia. [przypis edytorski]

stultum (łac.) — głupie. [przypis edytorski]

stultus (łac.) — głupi. [przypis edytorski]

stu ludzi nań zdobyć (się) nie mogą — dziś popr.: stu ludzi nie może się na nią zdobyć. [przypis edytorski]

stu lwów (daw. forma) — dziś: sto lwów. [przypis edytorski]

stu najwyższych dostojników państwa oprą się temu — dziś popr.: stu najwyższych dostojników państwa oprze się temu. [przypis edytorski]

stuoki — mający sto oczu. Tu mowa o ogonie pawia, tworzącym kształt wachlarza; pióro z pawiego ogona ozdobione jest kolorowym „okiem”. [przypis edytorski]

stuoki — nawiązanie do Argusa (w mitologii greckiej stuoki potwor, potrafiący obserwować wszystkie kierunki jednocześnie). [przypis edytorski]

stuokowy — dziśm popr.: stuoki. [przypis edytorski]

Stupaj! (ros.) — Idź! [przypis edytorski]

stu pięćdziesięciu dni — «[Poziom wód] zaczął się zmniejszać 1 dnia [miesiąca] siwan. Jak [to obliczono]? 27 kislew ustały deszcze, co daje 3 dni z kislew i 29 z tewet, czyli 32 dni, [miesiące] szewat, adar, nisan i ijar mają [w sumie] 118 dni: oto 150 dni», zob. Raszi do 8:3. [przypis edytorski]

stupina — knot ze skręconych nitek bawełnianych, wymoczony w wodzie z saletrą i mączką prochową; rodzaj dawnego zapalnika. [przypis edytorski]

Stupnicki, Hipolit (1806–1878) — polski dziennikarz i wydawca. [przypis edytorski]

stupor (łac.: odrętwienie, niewrażliwość) — osłupienie, stan ograniczenia funkcji poznawczych i psychicznych charakteryzujący się otępieniem, bezruchem i brakiem reakcji na bodźce zewnętrzne. [przypis edytorski]

stuprum (łac.) — zhańbienie, nierząd; tu: gwałt. [przypis edytorski]

sturben — starben. [przypis edytorski]

sturbowany (daw.) — zmartwiony. [przypis edytorski]

sturbowany (daw.) — zmęczony. [przypis edytorski]

sturbowany — zmartwiony. [przypis edytorski]

sturczyć — przerobić na modłę turecką, udziwnić. [przypis edytorski]

sturczył się — tj. przyjął turecką wiarę; przeszedł na mahometanizm. [przypis edytorski]

Sturęcznegoś do nieba wezwała olbrzyma, Który imię u ludzi Ajgajona trzyma, W niebie zaś Bryjareja dają mu nazwisko. Silniejszy on od ojca — ojcem jego był Uranos (Niebo). [przypis edytorski]

stureńskowy — o nominale stu złotych reńskich; złoty reński (także: floren a. gulden): srebrna moneta Cesarstwa Austriackiego, a następnie Austro-Węgier, ważąca 12,34 grama (próba srebra 900), równowartość dwóch koron u schyłku XIX w. [przypis edytorski]

Stur, Jan właśc. Hersz Feingold (1895–1923) — poeta i krytyk literacki, związany z poznańskim pismem ekspresjonistów „Zdrój”. [przypis edytorski]

Sturmabteilung (SA) — oddziały szturmowe NSDAP, tzw. brunatne koszule. Do 1934 roku główne narzędzie terroru nazistów wobec przeciwników politycznych. [przypis edytorski]

Sturmabteilung (SA) — oddziały szturmowe NSDAP, tzw. brunatne koszule. Do 1934 roku główne narzędzie terroru nazistów wobec przeciwników politycznych. [przypis edytorski]

sturmark (gw.) — szturmak, dawna krótka strzelba z lufą rozszerzoną u wylotu. [przypis edytorski]

Sturm — historyczny austriacki klub piłkarski w Pradze. [przypis edytorski]

Sturmin a. Sturm, Beata (1682–1730) — niemiecka pietystka protestancka, uważana za wzór pobożności pietystycznej i dobroczynności. [przypis edytorski]

Sturmleiter (niem.) — drabina oblężnicza, używana szturmowania murów obronnych. [przypis edytorski]

Sturm-Tiger — Właśc. Tiger-Mörser, 38cm RW61 auf Sturm (panzer) mörser Tiger, znany także jako Sturmtiger i Sturmpanzer VI. Powstało zaledwie 18 egzemplarzy tego pojazdu. Dwie wyposażone w nie kompanie walczyły w Ardenach zimą 1944 roku, a jedna w powstaniu warszawskim. Warto zauważyć, że mimo potężnego opancerzenia i uzbrojenia był to pojazd zupełnie nie odpowiadający ówczesnym potrzebom niemieckiej taktyki — służył do niszczenia silnie ufortyfikowanych gniazd obronnych w mieście, podczas gdy w latach 1943–1945 Niemcy znajdowali się głównie w defensywie. Zabierał ponadto skromny zapas amunicji (14 pocisków), a jego ciężar i rozmiary powodowały ogromne zużycie paliwa, którego III Rzeszy pod koniec wojny coraz bardziej brakowało. [przypis edytorski]

Sturm und Drang Periode (niem.) — okres burzy i naporu; opisowa nazwa dla epoki preromantyzmu niem., przypadającej na lata 1767–1785i związanej z działalnością w dziedzinie filozofii i literatury: Johanna Gottfrieda Herdera, Johanna Wolfganga Goethego (por. przede wszystkim jego powieść epistolarną Cierpienia młodego Wertera) oraz Fryderyka Schillera (por. tegoż dramat Zbójcy); w muzyce do tego nurtu zalicza się natomiast m.in. symfonie Haydna z tego okresu. [przypis edytorski]

Sturm und Drangperiode (niem.) — okres burzy i naporu (przyjęta nazwa okresu preromantyzmu niemieckiego). [przypis edytorski]

stuszowane (okna) — takie, w których zmniejszono ostrość widocznego przez nie obrazu. [przypis edytorski]

Stuttgart — niemieckie miasto na prawach powiatu, stolica i największe miasto kraju związkowego Badenia-Wirtembergia. [przypis edytorski]

Stutthoff a. Sztutowo — polska wieś położona w województwie pomorskim, w powiecie nowodworskim, w gminie Sztutowo; w latach 1939–1945 znajdował się tutaj niemiecki obóz koncentracyjny KL Stutthof. [przypis edytorski]

stuwiekowym bujaniem (…) na temat Lotaryngii czy Gdyni — mowa o niemieckich roszczeniach terytorialnych do francuskiej Lotaryngii i polskiego Pomorza Gdańskiego, zmierzających do rewizji granic i odzyskania terenów utraconych wskutek przegranej I wojny światowej; pretensje do tych terenów uzasadniano ich związkami etnicznymi i historyczną przynależnością do Niemiec. [przypis edytorski]

Stuwiersze Nostradamusa a. Centurie — w 1555 r. w Lyonie Nostradamus wydał zbiór Centuries astrologiques, zawierający 700 czterowierszy grupowanych po sto, o rzekomo proroczej treści. [przypis edytorski]

stuwół — hekatomba, ofiara ze stu wołów. [przypis edytorski]

stwierdzać się (daw.) — wzmacniać się. [przypis edytorski]

stwierdzać — tu: dostrzegać. [przypis edytorski]

stwierdzać — tu: potwierdzać. [przypis edytorski]

stwierdzić (daw.) — potwierdzić; wzmocnić, utrwalić. [przypis edytorski]

stwierdzić (daw.) — potwierdzić, zatwierdzić. [przypis edytorski]

stwierdzić (daw.) — tu: potwierdzić; wzmocnić, utrwalić. [przypis edytorski]

stwierdzić (daw.) — tu: umocnić. [przypis edytorski]

stwierdzić (daw.) — umocnić, wzmocnić. [przypis edytorski]

stwierdzić — tu: potwierdzić. [przypis edytorski]

stwierdzić — tu: potwierdzić. [przypis edytorski]

stwierdzić — tu: utwierdzić, umocnić. [przypis edytorski]

stwierdził Wincenty Lutosławski bezpodstawność tych legend o mojej poczytności w Niemczech — w studium pt. Bańki mydlane. Pogląd krytyczny na tak zwany satanizm nagich a pijanych dusz z 1899 r. [przypis edytorski]

Stwórcę przechadzającego się po ogrodzie podczas wieczornego chłodu — Rdz 3, 8. [przypis edytorski]

stwórce (daw. forma) — dziś D.lp: stwórcy. [przypis edytorski]

Stwórce (starop. forma D. lp r.m.) — Stwórcy. [przypis edytorski]

stwora — wytwór. [przypis edytorski]

stworu — dziś popr. forma B. lp: stwora. [przypis edytorski]

stworzonąć (…) jest — jest ci stworzoną; ci: partykuła. [przypis edytorski]

stworzyłem był (daw.) — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą w stosunku do czynności (zjawisk itp.) wyrażonych zwykłym czasem przeszłym; znaczenie: stworzyłem wcześniej (uprzednio, dawniej). [przypis edytorski]

Stwosz, Wit (1448–1533) — niemiecki rzeźbiarz, grafik i malarz, wybitny przedstawiciel późnego gotyku. Jego syn, Jan również był rzeźbiarzem. [przypis edytorski]

Stwosz, Wit (ok. 1448–1533) — niemiecki rzeźbiarz, grafik i malarz, jeden z najwybitniejszych przedstawicieli późnego gotyku w rzeźbie. Mieszkał i pracował w Krakowie w latach ok. 1477–1496. [przypis edytorski]

styczniowe wysiedlenie — 18 stycznia 1943 r. Niemcy podjęli próbę wysiedlenia ok. 8 tysięcy osób nielegalnie mieszkających w getcie warszawskim i wysłać je do Treblinki; Żydzi po raz pierwszy stawili wówczas zbrojny opór Niemcom. Podczas pędzenia tłumu na Umschlagplatz wywiązała się walka, Żydzi zaczęli strzelać do Niemców i rzucać granaty; walki toczyły się na ulicach Zamenhofa i Miłej, w kamienicach pod adresami Zamenhofa 40, Muranowska 44, Miła 34, Franciszkańska 22; był to akt tzw. samoobrony styczniowej. Tego dnia w akcji zginęło wielu członków Żydowskiej Organizacji Bojowej (ŻOB), a podczas deportacji zostali zamordowani członkowie grupy Oneg Szabat (informacyjnego centrum żydowskiego ruchu oporu, dokumentującego masową zagładę Żydów). Wydarzenia te jednak podniosły morale uwięzionych w getcie. Upamiętnia je wiersz Władysława Szlengla Kontratak. [przypis edytorski]

stygmat — rana bądź znamię, pojawiające się u osoby rozpamiętującej mękę Chrystusa. [przypis edytorski]

stygmat — samorzutnie pojawiająca się rana naśladująca rany ukrzyżowanego Chrystusa; znamię. [przypis edytorski]

stygmaty — rany a. zmiany skórne naśladujące rany Chrystusa. [przypis edytorski]

stygmat (z gr.) — ślad, piętno. [przypis edytorski]

stygmat (z gr.) — znamię, piętno. [przypis edytorski]

stygowa (…) tama — właśc. styksowa tama; odgradzająca tak nieodwołalnie, jak rzeka Styks w mit. gr. stanowiąca granicę krainy zmarłych, Hadesu. [przypis edytorski]

stygowy (mit. gr.) — styksowy (od nazwy rzeki płynącej w krainie umarłych). [przypis edytorski]

Styg — właśc. Styks, rzeka opływająca podziemną krainę umarłych. [przypis edytorski]

Styka, Jan (1858–1925) — malarz i ilustrator, współautor Panoramy Racławickiej. [przypis edytorski]

Styka, Jan (1858–1925) — polski malarz znany z obrazów o tematyce religijnej, historycznej i patriotycznej. [przypis edytorski]

Styks (mit. gr.) — główna rzeka Hadesu, przez którą przeprawiały się dusze zmarłych. [przypis edytorski]

Styks (mit. gr.) — główna rzeka w Hadesie, wypływająca z Oceanu; na Styks składano uroczyste przysięgi. [przypis edytorski]

Styks (mit. gr.) — najbardziej znana z pięciu rzek podziemnej krainy zmarłych, wypływająca ze stromej skały; według autorów rzym. stanowiła (razem z Acheronem lub samodzielnie) granicę pomiędzy światem żywych a królestwem umarłych. [przypis edytorski]

Styks (mit. gr.) — najbardziej znana z pięciu rzek podziemnej krainy zmarłych, wypływająca ze stromej skały; według autorów rzym. stanowiła (razem z Acheronem lub samodzielnie) granicę pomiędzy światem żywych a królestwem umarłych. Ciekawostkę konstrukcji wiersza stanowi fakt, że po wspomnieniu tej mitycznej rzeki Horacy dalej wymienia już tylko rzeki rzeczywiste. [przypis edytorski]

Styks (mit. gr.) — rzeka oddzielająca świat żywych od krainy umarłych, Hadesu. [przypis edytorski]

Styks (mit. gr.) — rzeka, oddzielająca świat żywych od krainy umarłych. [przypis edytorski]

Styks (mit. gr.) — rzeka w Hadesie, podziemnej krainie umarłych. [przypis edytorski]

Styks (mit. gr.) — rzeka w Hadesie, podziemnej krainie zmarłych. [przypis edytorski]

Styks (mit. gr.) — rzeka w Hadesie, przez którą Charon przewoził umarłych. [przypis edytorski]

Styks (mit. gr.) — rzeka w krainie umarłych. [przypis edytorski]

Styks (mit. gr.) — rzeka w podziemnej krainie umarłych, jej nazwa oznacza „straszny”. [przypis edytorski]

Styks (mit. gr.) — rzeka w podziemnej krainie zmarłych. [przypis edytorski]