Przypisy

trogat' wospreszczajetsia (ros. трогать воспрещается) — zabrania się dotykać. [przypis edytorski]

troglodyci (gr.) — ludzie pierwotni, mieszkający w jaskiniach. [przypis edytorski]

troglodyta — człowiek z epoki przedhistorycznej, mieszkający w jaskini, człowiek pierwotny. [przypis edytorski]

troglodyta — człowiek z epoki przedhistorycznej, mieszkający w jaskini, człowiek pierwotny; tu: człowiek zacofany. [przypis edytorski]

troglodyta — jaskiniowiec; osoba nieokrzesana, prymitywna. [przypis edytorski]

Troil a. Troilos (mit. gr.) — najmłodszy syn Hekabe (Hekuby) i Priama, króla Troi; istniała przepowiednia, że Troja pozostanie niezdobyta, jeśli Troilos dożyje dwudziestu lat; dlatego Achilles zgładził chłopca, czym zasłużył sobie na gniew Apollina. [przypis edytorski]

Troilus (mit. gr.) — książę Troi, syn Priama, zakochany w Kressydzie, symbol wierności. [przypis edytorski]

Troilus (mit. gr.) — młody książę Troi, syn Priama, według legendy średniowiecznej zakochany w Kresydzie, wzór wiernego kochanka. [przypis edytorski]

Troilus (mit. gr.) — młody książę Troi, syn Priama, według legendy średniowiecznej zakochany w Kresydzie, wzór wiernego kochanka; w rozwiniętej przez Boccaccia (ok. 1335), Chaucera (ok. 1385) i Szekspira (1602) wersji opowieści Troilus, żeby zbliżyć się do ukochanej, skorzystał z pomocy jej krewnego, Pandara, który przekonywał ją do odwzajemnienia uczuć młodzieńca. Ang. słowo pander oznacza obecnie stręczyciela. [przypis edytorski]

Troilus (mit. gr.) — młody książę Troi, syn Priama; wg legendy średniowiecznej zakochany w Kresydzie, wzór wiernego kochanka; po innych autorach (m.in. Bocaccio, Chaucer) rozwiniętą wersję tej historii miłosnej przedstawił także Szekspir, w sztuce Troilus i Kresyda (1602). [przypis edytorski]

Troilus (mit. gr.) — syn Priama i Hekuby, legenda o jego miłości pojawiła się dopiero w średniowieczu. [przypis edytorski]

Trois cents coups (…) quel dos de jacobin! (fr.) — Trzysta kijów i żyje? Trzysta kijów! A to szelma! Trzysta kijów i nie skonał! Co za jakobiński grzbiet. [przypis edytorski]

troisty — potrójny. [przypis edytorski]

Troja a. Ilion — starożytne miasto położone w Azji Mniejszej. Znane przede wszystkim z wojny trojańskiej, którą opisał Homer w Iliadzie. [przypis edytorski]

trojak — dawna drobna moneta. [przypis edytorski]

trojaki powrózek trudno przerwać, a pojedynkowy barzo łacno — Koh 4, 12. [przypis edytorski]

trojak — śląski taniec ludowy, wykonywany w trzyosobowych grupach składających się z jednego tancerza i dwóch tancerek. [przypis edytorski]

Trojańczyk dziś i Rutul w równej u mnie cenie — przysłowiowe. [przypis edytorski]

Trojany — dziś popr. forma N. lm.: Trojanami. [przypis edytorski]

Troja — starożytne miasto położone na zach. wybrzeżu Azji Mniejszej nad rzeką Skamander, które według mitu zostało zburzone przez Greków. [przypis edytorski]

Troja — starożytne miasto w północno-zachodniej części Azji Mniejszej. [przypis edytorski]

Trojden a. Litawor Trojden, a. Traidenis (zm. 1282) — wielki książę litewski w latach 1269–1282, wybitny dowódca; prowadził wyprawy łupieżcze na ziemiach krajów ościennych; dwukrotnie pokonał zakon kawalerów mieczowych (pod Karusami i pod Kiernowem), powstrzymał najazd Tatarów; dążył do zjednoczenia Bałtów przeciwko niemieckim kolonizatorom chrześcijańskim, do czego udało się mu przekonać zmagających się w tym czasie z zakonem krzyżackim Jaćwingów, Żmudzinów i Prusów; działał na rzecz powrotu Litwy do pierwotnej wiary pogańskiej; zapoczątkował zbliżenie polityczne Litwy z ziemiami polskimi, mianowicie z Mazowszem (przypieczętowane ślubem córki z księciem mazowieckim Bolesławem II). W roku 1282, kiedy toczy się akcja utworu, nie mógł być „młodzieńcem”, jak jest tu opisywany, ponieważ walkę o władzę rozpoczął niemal 20 lat wcześniej, a więc liczył sobie co ok. 40 lat lub nawet więcej. [przypis edytorski]

Trojej — dziś popr. forma D.lp: Troi. [przypis edytorski]

Trojej (starop. forma) — dziś: [w] Troi. [przypis edytorski]

trojemi listy — trzema a. potrójnymi listami. [przypis edytorski]

troje paciorek — trzy pacierze. [przypis edytorski]

trojka — zaprzęg trzykonny, typowy w XIX-wiecznej Rosji. [przypis edytorski]

trojka (z ros.) — zaprzęg trzykonny. [przypis edytorski]

Trojnatu — dziś popr. forma C. od imienia Trojnat: Trojnatowi. [przypis edytorski]

Trojnatu panem być by nad wszystkiemi — Trojnat powinien panować nad wszystkimi. [przypis edytorski]

Trojów i Trojek — dziś popr. forma D. l. mn.: Trojan i Trojanek. [przypis edytorski]

Troki — miasto na Litwie, w okręgu wileńskim. [przypis edytorski]

troki — rzemienie do przywiązywania bagażu. [przypis edytorski]

troki — rzemienie służące do przywiązywania części ubrania. [przypis edytorski]

trok — rzemień służący do przewiązywania czegoś, przen. pułapka. [przypis edytorski]

trok — rzemień służący do przewiązywania czegoś. [przypis edytorski]

Trollope, Anthony (1815–1882) — angielski pisarz ery wiktoriańskiej. [przypis edytorski]

troll — w mitologii skandynawskiej nieprzyjazna ludziom istota, zamieszkująca górskie jaskinie. [przypis edytorski]

trombita — długa drewniana trąba, ludowy instrument muzyczny. [przypis edytorski]

tromblon — rodzaj pistoletu skałkowego; flinta. [przypis edytorski]

tromboza (pot.) — zakrzepica, stan chorobowy polegający na powstaniu zakrzepu w układzie żył głębokich. [przypis edytorski]

Trompeter von Säckingen (niem.) — niezwykle popularny w swoim czasie poemat Trębacz z Säckingen (1853), humorystyczna opowieść romantyczna autorstwa Josepha Victora von Scheffela. [przypis edytorski]

tromtadracja — krzykliwe, demonstracyjne głoszenie wzniosłych, lecz pozbawionych treści haseł. [przypis edytorski]

tromtadracki — efekciarski, krzykliwy. [przypis edytorski]

tromtadrata — osoba krzykliwie, demonstracyjnie głosząca wzniosłe, lecz pozbawione treści hasła. [przypis edytorski]

tromtradrata — człowiek, który krzykliwie, efekciarsko głosi jakieś poglądy lub górnolotne hasła pozbawione treści. [przypis edytorski]

Trondhjem — obecnie Trondheim, norweskie miasto nad Trondheimsfjorden u ujścia rzeki Nidelvy. [przypis edytorski]

tronem będę wyższy — «'Królem' będą nazywali tylko mnie [Faraona]», zob. Raszi do 41:40. [przypis edytorski]

tron kapczacki — władza nad Ordą Kipczacką, szerzej znaną jako Złota Orda. Było to dawne państwo mongolsko-tatarskie w okolicach gór Kaukazu i dorzecza Wołgi. Orda stanowiła coś pośredniego między zmilitaryzowanym państwem a formą organizacji wojskowej. [przypis edytorski]

tron owładać — zawładnąć tronem. [przypis edytorski]

tropa (port.) — stado koni lub bydła. [przypis edytorski]

trop d'audace (fr.) — zbytek odwagi. [przypis edytorski]

trop de zèle (fr.) — zbytek gorliwości. [przypis edytorski]

Tropfen von Boden (niem.) — skrawek ziemi (dosł. kropla). [przypis edytorski]

Trophonios (mit. gr.) — heros czczony w Beocji, syn Apolla i Epikasty; razem z bratem Agamedesem zbudował skarbiec króla Hyrieusa, pozostawiając tajne wejście, by kraść skarby; kiedy władca się zorientował i Agamedes wpadł w zasadzkę, Trofonios, by uniemożliwić identyfikację ciała, obciął bratu głowę, po czym uciekł do jaskini i zniknął na zawsze; tu, pisane małą literą: trofonios oznaczać może ogólnie kogoś, kto poszukuje skarbów w głębi jaskiń. [przypis edytorski]

tropilla (hiszp.) — stado. [przypis edytorski]

tropisės – teiksis. [przypis edytorski]

tropizm (biol.) — reakcja ruchowa roślin i niższych zwierząt na bodźce zewnętrzne. [przypis edytorski]

tropizm (biol.) — reakcja ruchowa roślin i niższych zwierząt na kierunkowo działające bodźce zewnętrzne, skierowana w kierunku bodźca lub przeciwnie. [przypis edytorski]

tropnąć się (gw. środ.) — zorientować się. [przypis edytorski]

Tropnais — tinkamais. [przypis edytorski]

tropowiec (łow.) — pies myśliwski do tropienia zwierzyny. [przypis edytorski]

trop tard, monsieur, rien ne va plus (fr.) — za późno, proszę pana, więcej nie wolno już stawiać. [przypis edytorski]

trop — tu: ślad zwierzęcej stopy. [przypis edytorski]

trošku (lenk.) — šiek tiek, nedaug. [przypis edytorski]

Troschel, Wilhelm (1823–1887) — polski śpiewak operowy i kompozytor. [przypis edytorski]

trosek — dziś popr. forma D.lm: trosk. [przypis edytorski]

troskać się (daw.) — martwić się, niepokoić się, troszczyć się, zajmować się, dbać o. [przypis edytorski]

troskać się (daw.) — martwić się. [przypis edytorski]

troskać się — dziś: zamartwiać się, martwić się. [przypis edytorski]

troski — dziś popr. forma N.lm: troskami. [przypis edytorski]

troskliwie — tu: starannie. [przypis edytorski]

troskliwością ginę — tu: umieram z ciekawości. [przypis edytorski]

troskliwym być o coś — troszczyć się o coś; troskać się, martwić. [przypis edytorski]

troskliwy (starop.) — przysparzający trosk, zmartwień. [przypis edytorski]

troskliwy (starop.) — stroskany; pełen trosk, zmartwień. [przypis edytorski]

troskliwy — tu: pełny troski. [przypis edytorski]

trosków (daw.) — dziś popr. D.lm: trosk. [przypis edytorski]

trosków (daw.) — dziś: trosk. [przypis edytorski]

trosków — dziś forma D.lm: trosk. [przypis edytorski]

trosków — dziś popr. forma D. lm: trosk. [przypis edytorski]

trosków — dziś popr. forma D.lm: trosk. [przypis edytorski]

Tros Rutulusve fuat (łac.) — bez różnicy, czy był to swój czy obcy (cytat z Eneidy Wergiliusza). [przypis edytorski]

troszka (daw.) — odrobina. [przypis edytorski]

Trotina — erzina. [przypis edytorski]

trot — prawdopodobnie nawiązanie do nazwy tańca foxtrot. [przypis edytorski]

trottel (niem. Trottel) — głupek. [przypis edytorski]

trotuar — chodnik; część ulicy przeznaczona dla ruchu pieszych, oddzielona krawężnikiem od jezdni. [przypis edytorski]

trotuar — chodnik. [przypis edytorski]

trotuar — część ulicy odgrodzona krawężnikiem od jezdni, przeznaczona dla ruchu pieszego. [przypis edytorski]

trotuar (daw.) — chodnik. [przypis edytorski]

trotuar (daw.) — chodnik. [przypis edytorski]

trotuar (daw., z fr.) — chodnik. [przypis edytorski]

trotuar (fr. trottoir) — chodnik. [przypis edytorski]

trotuar (z franc.) — chodnik. [przypis edytorski]

trotuar (z fr.) — chodnik. [przypis edytorski]

troty — niejasne; być może jest to druga część słowa fokstrot. [przypis edytorski]

troty — niejasne; być może jest to druga część słowa „fokstroty”. [przypis edytorski]

Trouble — nazwisko znaczące, por. ang. i fr. trouble: kłopoty, niepokój. [przypis edytorski]

Trovan mi duro (…) Pensar li fo! (wł.) — Uważają mnie za trudnego. Wiem o tym: każę im myśleć. [przypis edytorski]