Przypisy

wieża gotycka — wieża Saint–Jacąues, pozostałość po kościele gotyckim, zburzonym w końcu XVIII w. Z wysokiej tej wieży (50 m) rozpościera się piękny widok. [przypis redakcyjny]

Wieża Sennaru — wieża Babel, która podług Biblii (Genesis 10,11) zbudowana była w ziemi Sennaar nad Eufratem. [przypis redakcyjny]

wieżaty (daw.) — wysoki, jak wieża. [przypis redakcyjny]

wiezione Abissy na sprzedaż — niewolnice abisyńskie [tj. etopskie] sprzedawane na rynkach egipskich. Poeta wspomina o nich dosyć często, zapewniając żartobliwie, że kupi sobie jedną z nich. [przypis redakcyjny]

wigilia św. Szymona Judy — 27 października. [przypis redakcyjny]

Wigona (w oryg. Vigoryna) — hrabstwo Winchester w Anglii. [przypis redakcyjny]

wigor — rzeźwość. [przypis redakcyjny]

wigor — tu: energia. [przypis redakcyjny]

wigoru — siły, mocy. [przypis redakcyjny]

Wikary z Wakefield — powieść Olivera Goldsmitha (1766). [przypis redakcyjny]

Wikcia — żona Ludwika Lewińskiego, siostrzenica Narcyzy. [przypis redakcyjny]

Wiktor Emanuel II (1820–1878) — król Sardynii w latach 1849–1861, po zjednoczeniu Włoch w r. 1861 król włoski. [przypis redakcyjny]

Wiktor Hugo (…) sądził, że Torquemada — mowa o Torquemadzie, wydanym w r. 1882 dramacie V. Hugo. [przypis redakcyjny]

wiktoria czudnowska — Wasyl Borysowicz Szeremetiew osaczony przez Stanisława Rewerę Potockiego i Jerzego Lubomirskiego pod Czudnowem, poddał się z całym wojskiem 1 listopada 1660 r. [przypis redakcyjny]

wiktoria (z łac.) — zwycięstwo. [przypis redakcyjny]

Wiktor — Wiktor Fausto, uczony Grek, nadzorca galer w arsenale weneckim, znany także jako budowniczy okrętowy. [przypis redakcyjny]

Wiktorya — Wiktoria Kolonna, małżonka Franciszka, margrabiego Peskary, której pośród poetek włoskich pierwsze przyznają miejsce; najlepsze jej utwory są te, w których opiewa śmierć małżonka. [przypis redakcyjny]

wiktoryja (daw., z łac.) — zwycięstwo. [przypis redakcyjny]

wiktoryja (z łac.) — zwycięstwo. [przypis redakcyjny]

wiktyma — ofiara. [przypis redakcyjny]

wilać (daw.) — kręcić. [przypis redakcyjny]

Wilanów — wieś o milę od Warszawy nad Wisłą, przedtem Milanów; w r. 1677 nabył ją Sobieski; dziś dzielnica Warszawy. [przypis redakcyjny]

wilcy — dziś popr. forma M. lm: wilki. [przypis redakcyjny]

wilczyca (…) w paszczę brytana (…) przyjdzie — tym brytanem, dusicielem wilczycy (która tu ma także pewne polityczne znaczenie), czyli tępiącym występki na ziemi włoskiej, jest Can Grande della Scala, książę Werony, dobroczyńca Dantego. [przypis redakcyjny]

wilczy dół — pułapka na wilki. Dość głęboki, wąski dół pokryty z wierzchu cienkimi gałęziami i narzuconymi na nie dla niepoznaki mchem, liśćmi lub darnią. [przypis redakcyjny]

Wilelm z Monferu — Wilhelm margrabia Montferratu, z rodu Paleologów. [przypis redakcyjny]

Wilga — (z podtytułem: Ze zbioru „Elegje”) była drukowana w Echu Warszawskiem 19 kwietnia 1925 r. (Nr. 107). Przedrukowało ją pismo dla młodzieży W słońcu w październiku 1925 r. (Nr. 13–14). W przedruku tym dołączona jest do tekstu fotografja z podpisem: „Stefan Żeromski z córeczką, którą opisuje jako małą śpioszkę, opiekunkę psów”. — W wydaniu niniejszem oparto się na tekście Echa Warszawskiego, poprawiając tylko błędy druku według rękopisu (znajdującego się w posiadaniu p. Władysława Włocha). Między tym rękopisem a pierwodrukiem jest kilka różnic, świadczących, iż Żeromski pewne zmiany wprowadzał w korekcie (w korekcie np. dopiero przybył dwuwiersz o kalinie-Helenie). [przypis redakcyjny]

Wilhelm Borsiere — rodem florentyńczyk, człowiek światowy i pełen dowcipu, większą część życia przebawił na dworach książęcych. [przypis redakcyjny]

wilią wyroju — tj. tuż przed wyrojeniem się, kiedy to część pszczół z młodą królową opuszcza ul, by szukać miejsca na nowe gniazdo. [przypis redakcyjny]

Wilia (lit. Neris) — rzeka na Białorusi i Litwie, prawy, najdłuższy dopływ Niemna; nad Wilią leży Wilno i Kowno. [przypis redakcyjny]

Wilia — rzeka na Białorusi i Litwie płynąca przez Wilno. [przypis redakcyjny]

Wilkes, John (1727–1797) — angielski publicysta, od r. 1761 członek Izby Gmin, prowadził w broszurach i w wydawanym przez siebie piśmie ostrą kampanię przeciw rządowi, nie oszczędzając nawet osoby króla Jerzego III. Izba, zależna w zupełności od gabinetu, pozbawiła Wilkesa mandatu w r. 1764. Oskarżony, chroni się przed sądem za granicę. W r. 1768 wraca do Anglii, staje przed sądem i zostaje skazany na 22 miesiące więzienia. Podczas odsiadywania kary ponownie wybrany posłem przez jeden z okręgów londyńskich. Izba Gmin ruguje go znowu, a gdy po raz trzeci został wybrany w r. 1769, Izba Gmin uznaje wybór za nieważny, a Wilkesa za niezdolnego do piastowania mandatu poselskiego. To prześladowanie zyskało Wilkesowi olbrzymią popularność. W r. 1771 wybrano go szeryfem, w r 1774 lordem majorem Londynu. Na stanowiskach tych zdobywa sobie powszechny szacunek i znaczenie, tak że gdy w r. 1784 został wybrany posłem, rząd nie odważył się już przeciw temu wystąpić. [przypis redakcyjny]

Wilna — Wilejka, dopływ Wilii. [przypis redakcyjny]

Wilson — księgarz londyński, u którego Reeve chciał ogłosić swój poemat pt. Wędrowiec. [przypis redakcyjny]

w Imię Boże — jest to zatem człowiek zapowiedziany Konradowi przez ks. Piotra, zob. wyżej VIII 632. [przypis redakcyjny]

w imieniu Wolności — hasło przejęte z rewolucji francuskiej, która głosiła Wolność, Równość, Braterstwo (Liberté, Egalité, Fraternité). [przypis redakcyjny]

windykować — odebrać. [przypis redakcyjny]

windykowanie — wydobycie, uzyskanie. [przypis redakcyjny]

w Inflanciech — dziś popr. forma Ms.: w Inflantach; Inflanty (hist.) — kraina położona na północ od Litwy, na terenie dzisiejszej Łotwy i Estonii, zamieszkana przez potomków plemion bałtyckich i ugrofińskich, o kulturze z silnymi wpływami niemieckimi i szwedzkimi. [przypis redakcyjny]

Winkelmann przyznaje, że można by wymienić długi szereg (…) starszych dzieł dokonanych wspólnymi siłami — Winkelmann, Historia sztuki, część II, s. 331. [przypis redakcyjny]

winna bywszy — tu: będąc godna. [przypis redakcyjny]

winnica — tu: alegoria kobiety, ciała kobiecego. [przypis redakcyjny]

winohrad (daw.) — winnica. [przypis redakcyjny]

wino kandyjskie — z Kandii, tj. z Krety. [przypis redakcyjny]

wino szczecińskie — rodzaj jabłecznika (od: sztetyna). [przypis redakcyjny]

winsz (daw.) — życzenie. [przypis redakcyjny]

Winszując sobie przejścia w troskę z troski — To jest: z pierwszej duchów błogosławionych, troski chwalenia Boga, do drugiej troski, ażeby nas kochać i nam służyć. [przypis redakcyjny]

wiódłem — wiodłem. [przypis redakcyjny]

wióry — drobne odpadki przy ciosaniu i rąbaniu drzewa; z pierwszego wióra: z pierwszych szczególów. [przypis redakcyjny]

wiolencją — przemoc, gwałt. [przypis redakcyjny]

wiolencja — gwałt. [przypis redakcyjny]

wiolencja (z łac.) — gwałt. [przypis redakcyjny]

wiorsta — rosyjska miara długości, ok. 1067 m. [przypis redakcyjny]

wiosce puknąć — wiosce pójść w cudze ręce. [przypis redakcyjny]

wiotchy (starop.) — stary. [przypis redakcyjny]

wiotszą — popr. bardziej wiotką. [przypis redakcyjny]

Wirgili (…) tu mię przywiódł dla mego zbawienia — Oby pobożni czytelnicy nasi z pokorą ducha czytali ten wiersz głębokiego znaczenia, a czytając i rozmyślając nad tym, że Beatrycze posłała samego Wirgiliusza Dantemu, ażeby był przewodnikiem jego zbawienia, uznali: że rozum (którego tu symbolem jest Wirgiliusz) jako dar boży na to dany jest człowiekowi, ażeby go prowadził do wiary, która jest początkiem i końcem naszego zbawienia. [przypis redakcyjny]

Wirgili (…) wodził po górze ciebie i otchłani — Z przedsieni piekielnej, na rozkaz Beatrycze, Wergiliusz jak wiemy, wyszedł i przeprowadzał poetę przez piekło i czyściec. [przypis redakcyjny]

wirydarz (daw.; z łac. viridarium: ogród, park) — czworoboczny wewnętrzny dziedziniec, otoczony krużgankami (długimi gankami), często z ogrodem lub studnią; dawna nazwa małego ozdobnego ogrodu. [przypis redakcyjny]

wirydarz (starop.) — ogród. [przypis redakcyjny]

wirydarz (stpol.) — ogród ozdobny. [przypis redakcyjny]

wirydarz (z łac.) — ogród. [przypis redakcyjny]

wirydarz (z łac. viridarium: ogród, zieleniec) — dziedziniec, ogród. [przypis redakcyjny]

Wiśniowiecki, Dymitr (1628–1682) — wojewoda bełski; 1668 hetman polny; 1678 wojewoda krakowski; 1680 kasztelan krakowski. [przypis redakcyjny]

Wiśniowiecki, Jeremi — książę na Wiśniowcu i Łubniach, wojewoda ziem ruskich; znany z czasów wojen kozackich; zm 1651. [przypis redakcyjny]

Wiśniowiec — miasteczko z zamkiem nad Horyniem, na płd. od Krzemieńca. [przypis redakcyjny]

wiśny (daw.) — giętki, gibki. [przypis redakcyjny]

wished the death of the Duke of Blacas — pragnąłem śmierci księcia Blacas. [przypis redakcyjny]

Wisła — w oryginale: il Po. [przypis redakcyjny]

Wismar — pierwotnie gród słowiański Wyszomierz a. Wyszomir; miasto w Meklemburgii, port hanzeatycki nad Morzem Bałtyckim, po wojnie trzydziestoletniej znalazł się w posiadaniu Szwecji (do 1903 r.), dziś w Niemczech. [przypis redakcyjny]

wist — czteroosobowa gra w karty. [przypis redakcyjny]

wist — gra w karty. [przypis redakcyjny]

wistoczone — istotne [właściwe, przypisane. Red. WL]. [przypis redakcyjny]

wisus (daw.) — urwis, psotnik. [przypis redakcyjny]

wiszar — tu: urwisko (w innym znaczeniu: torfowisko lub zarośla na stromym zboczu). [przypis redakcyjny]

wiszary — rodzaj rośliny; splątane zarośla. [przypis redakcyjny]

wiszar — ziele czepiające się kamieni, skał. Wyraz ten zrobił raczej niespodzianą „karierę” w literaturze modernizmu, w poezji. Wyspiański kpił z tej maniery: „»Wiszary«? znany wyraz, powszechnie zużyty, / Artur Górski, Miciński karmią się nim co dzień (…)”. [przypis redakcyjny]

wisz (daw.) — trzcina. [przypis redakcyjny]

Wiszkontowie — ród możny [Visconti], panujący do 1447 r. w Mediolanie. [przypis redakcyjny]

wisz — trzcina, sitowie. [przypis redakcyjny]

witać kosmatą ręką (daw.) — winszować, gratulować z okazji ślubu. [przypis redakcyjny]

Witaj, rzecze, nie brodząc do wieczerzy kaczka — przysłowia o niespodzianej zdobyczy. [przypis redakcyjny]

witali wiek nowy, a na dźwięk zegara bijącego północ tysiące przeczuć w przyszłość słali, czuli niezawodnie, że nadchodzące stulecie… — książka ta ukazała się w Szwecji w grudniu 1900 r., a w kraju tym uroczyście witano wiek nowy w dzień św. Sylwestra 1899 r. W przekładzie niemieckim ukazała się dopiero w lutym 1902 r. [przypis redakcyjny]

W italskiej ziemi twoje imię słynie — W Italii, szczególnie południowej, w której winnic było wiele, kult Bakchusa był szczególnie popularny. [przypis redakcyjny]

Witemberk — właśc. Arwid Wittenberg, Arvid (1606–1657), feldmarszałek szwedzki, uczestnik wojny trzydziestoletniej i potopu szwedzkiego, wzięty do niewoli zmarł w następnym roku w twierdzy w Zamościu. [przypis redakcyjny]

Witkiewicz, Stanisław (1851–1915) — malarz, krytyk artystyczny (zwolennik realizmu), publicysta; Żeromski poznał go w Zakopanem w r. 1892. [przypis redakcyjny]

witpacher — gatunek zagranicznego, kosztownego wina. [przypis redakcyjny]

witriol — potoczna nazwa stężonego kwasu siarkowego; Wokulski otrzymuje z niego wodór do napełnienia balonu. [przypis redakcyjny]

Wittstock — miasto w Meklemburgii. [przypis redakcyjny]

wiuki — juki, bagaż przewożony na koniu. [przypis redakcyjny]

wiwenda (daw., z łac.) — żywność, prowiant. [przypis redakcyjny]

wiwenda — pożywienie. [przypis redakcyjny]

wiwenda — życie, żywność. [przypis redakcyjny]

wiwenda (z łac., daw.) — pokarm, prowiant. [przypis redakcyjny]

wizerunk (starop.) — wzór. [przypis redakcyjny]

Wizję szalonego Boga, pomysł niezwykle śmiały, zestawia Kleiner ze słowami wstępu do Irydiona: „Bogi i ludzie szaleją”. Tam jednak mowa o bogach starożytnego świata. Tu wizja oszalałego Chrystusa utrzymana jest w stylu apokaliptycznym. [przypis redakcyjny]

wizytki — nawiedzanki, zakonnice reguły Nawiedzenia N. Panny. [przypis redakcyjny]

w jakim prawie siedzisz — co masz do zachowania [tj. przestrzegania]. [przypis redakcyjny]

w jamie — tu: w lochu więziennym. [przypis redakcyjny]

w Japonii; jak była wojna — w latach 1894–1895 toczyła się wojna japońsko-chińska; państwa europejskie wysłały tam również swoje oddziały wojskowe dla zabezpieczenia własnych interesów. [przypis redakcyjny]