Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza | przypisy tradycyjne
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | architektura | białoruski | czeski | dopełniacz | dawne | francuski | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hiszpański | holenderski | islandzki | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | regionalne | rosyjski | staropolskie | starożytny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | zdrobnienie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 24263 przypisów.
męża rządzi (starop.) — rządzi mężem. [przypis redakcyjny]
mężczyzna (daw. forma) — r.ż. [tj. ta mężczyzna]. [przypis redakcyjny]
mężne Bolesławy — chodzi o Bolesława Chrobrego i Krzywoustego, może również Śmiałego. [przypis redakcyjny]
mężnego towarzysza wierny szeregowy — towarzysz: szlachcic, właściciel konia i pachołka, tutaj „szeregowego”. [przypis redakcyjny]
mężnych Węgrzynów, z których jedni tułają się po Turczech, drugich ćwierci na wideńskich bramach wisiały, innych dzieci dotychczas noszą stryczki na szyjach — powstanie stłumione przez Austriaków krwawo (okrutny gen. Heister), zniesiona godność palatyna; Rakocsy pozbawiony księstwa, Tököly i palatyn Veseleny zmuszeni do ucieczki z kraju, Nadasdy i ban Kroacji Piotr Zrinyi straceni w Wiedniu; powstanie wybuchło znowu w r. 1681 przy sposobności wojny cesarza z Turcją. [przypis redakcyjny]
Mężyński, Piotr — porucznik. [przypis redakcyjny]
mea culpa, mea maxima (łac.) — moja wielka, moja bardzo wielka [wina]. [przypis redakcyjny]
Meander — rzeka w Azji Mniejszej; wpada do Morza Ikaryjskiego nieopodal Miletu; słynna z nader krętego biegu. [przypis redakcyjny]
meandrowa woda — Meander, rzeka w Azji Mniejszej, wpada do Morza Ikaryjskiego nieopodal Miletu; słynna z nader krętego biegu. [przypis redakcyjny]
meat (daw.) — otwór, kanał. [przypis redakcyjny]
meaty (daw.) — ujścia. [przypis redakcyjny]
mecenasów — obrońców. [przypis redakcyjny]
mecenas — opiekun i protektor sztuk pięknych, nauk i literatury; nazwa pochodzi od nazwiska Gaiusa Maecenasa (ok. 67 r. p.n.e.–ok. 8 r. n.e.), możnego przyjaciela i protektora najsławniejszych poetów rzymskich: Horacego, Owidiusza, Wergiliusza. [przypis redakcyjny]
mecenas — w Królestwie Kongresowym do r. 1867 tytuł obrońcy przy najwyższej instancji sądowej, później w ogóle tytuł towarzyski adwokata. [przypis redakcyjny]
meches — pogardliwa nazwa przechrzty, używana przez Żydów ortodoksyjnych (ściśle przestrzegających zasad religii). [przypis redakcyjny]
meczety — domy modlitwy muzułmanów. Mieszkańcami tego miasta Dis, to jest Plutona, bożka piekieł, są ci, co się odszczepili od nauki apostolskiego Kościoła [przypis redakcyjny]
meczyt — dziś popr.: meczet. [przypis redakcyjny]
medalion — tu: płaskorzeźba okrągła lub owalna. [przypis redakcyjny]
Medea jaka i Circe — tu: zbrodnicze czarodziejki. Medea, córka króla Kolchidy, pomogła Jazonowi w zdobyciu złotego runa. Uciekła z Grekami porywając brata swego Absyrta, którego następnie zamordowała i — aby zatrzymać pogoń ojca — wrzucała poćwiartowane zwłoki w morze. Circe, córka Heliosa, znająca na równi z Medeą wszelkie trucizny. Gdy Ulisses przybił (w czasie swej tułaczki po morzach) do jej wyspy, zamieniła towarzyszy jego w wieprze dając im w potrawach odurzające zioła. [przypis redakcyjny]
Medea — mityczna czarownica grecka. [przypis redakcyjny]
Medea — żona Jazona, żeby się pomścić na nim za złamanie wiary, zabiła własnych dwóch synów. [przypis redakcyjny]
media, lm. od medium (łac.) — osoby poddane działaniu hipnotyzera. [przypis redakcyjny]
mediana — żyła. [przypis redakcyjny]
mediatora — pośrednika. [przypis redakcyjny]
mediator (z łac.) — pośrednik. [przypis redakcyjny]
Medici — Julian Medici, opiekun sztuk i literatury. [przypis redakcyjny]
mediować (z łac.) — pośredniczyć, godzić. [przypis redakcyjny]
Medor — Saracen niskiego rodu z Tolomity, później mąż Angeliki. [przypis redakcyjny]
Meduza (mit. gr.) — jedna z trzech sióstr Gorgon, miała na głowie węże zamiast włosów, a jej wzrok mógł przemienić w kamień tego, kto na nią spojrzał. Przenośnie: osoba wzbudzająca lęk (tu: żartobliwie). [przypis redakcyjny]
Meduza — mitologiczny potwór z wężami zamiast włosów, którego spojrzenie zamieniało ludzi i zwierzęta w kamienie. [przypis redakcyjny]
Medy, Party, Baktryjany — mieszkańcy Medii, Partii, Baktrii, krain wchodzących w skład starożytnego państwa perskiego, podbitego przez Aleksandra Wielkiego. Mało znane ówcześnie egzotyczne narody i wielkie czyny historyczne były to najczęściej używane realia w panegirykach. [przypis redakcyjny]
medytacją — rozmyślanie. [przypis redakcyjny]
Mefistofeles — imię diabła z legendy i utworów literackich o czarnoksiężniku Fauście. [przypis redakcyjny]
Mefisto — od imienia szatana: Mefistofeles, spopularyzowanego przez Fausta Goethego. Pochodzenie tego imienia nie jest zupełnie jasne. Jedna interpretacja łączy tę nazwę z grec. Mephostophiles: nie lubiący światła (duch ciemności); druga z hebr. Mefir: niszczyciel, Tofel: kłamca, lub Mephistoph: burzyciel dobrego. Tu Mefisto występuje jako kłamca przypisujący sobie słowa wypowiedziane przez Anioła Stróża. [przypis redakcyjny]
Megaspilion — Megaspileon, klasztor grecki, wsławiony bohaterską obroną przed Turkami w okresie walk greckich o niepodległość. [przypis redakcyjny]
Megera — jedna z trzech Erynii (Furii), bogini pomsty, karała za zbrodnie, do których sama też podjudzała. [przypis redakcyjny]
Megera (mit. gr.) — jedna z Erynii, siostra Alekto i Tyzyfony. [przypis redakcyjny]
Megiera — Furia. [przypis redakcyjny]
megiera — mit. gr. jedna z trzech furii piekielnych; ogólnie: jędza. [przypis redakcyjny]
mego dramatu, który nazwałem komedią — mowa o młodzieńczej sztuce Stendhala Selmours. [przypis redakcyjny]
mego dziadka piłą rżnęli — aluzja do losu m.in. osób z rodzin Rydlów i Tetmajerów, które poniosły śmierć lub ciężko ucierpiały podczas „krwawych zapust” z lutego 1846 r. Należy zaznaczyć, że zgodnie z intrygą prowokatorów (rzeczników administracji austriackiej) w szczególnie wysokim stopniu wydarzenia te dotknęły patriotyczny i demokratyczny odłam szlachty, gromadzącej się po niektórych dworach dla potrzeb konspiracji politycznej (szykowano powstanie, wybuchło ono i chwilowo zwyciężyło w Krakowie). [przypis redakcyjny]
me inscio (łac.) — bez mej wiedzy. [przypis redakcyjny]
mej kochanki — Ludwiki Śniadeckiej. [przypis redakcyjny]
Meka — [dziś. popr.: Mekka] miasto święte mahometan w Arabii. [przypis redakcyjny]
melancholia progressiva (łac.) — termin psychiatryczny na oznaczenie pogłębiającego się stanu chorobliwego przygnębienia. [przypis redakcyjny]
melancholia — przygnębienie umysłowe. [przypis redakcyjny]
Melara — wieś nad Padem w prowincji Rovigo w płn. Włoszech. [przypis redakcyjny]
Mela — rzeczka Mella, dopływ rzeki Oglio. [przypis redakcyjny]
[Melchior Michałowski odsprzedał kamienicę 8 sierpnia] 1617 r. Piotrowi Kochanowskiemu — [por.] Scab. crac, 1166, p. 114. [przypis redakcyjny]
Melibeus — bohater pierwszej sielanki Wergilego. [przypis redakcyjny]
melioracja — tu: ulepszenie. [przypis redakcyjny]
Meliorem, meliorem elegit (łac.) — wybrał lepszą, lepszą [część]. [przypis redakcyjny]
meliorem partem elegit (łac.) — wybrał lepszą część. [przypis redakcyjny]
Melissa — wiedźma, opiekunka Bradamanty. [przypis redakcyjny]
melius in semente, quam in segete bella exscindere (łac.) — łatwiej w zarodku niż w dojrzałości wojny tłumić. [przypis redakcyjny]
melius (…) praeveniri (łac.) — lepiej uprzedzić, niż być uprzedzonym. [przypis redakcyjny]
Meluzyna — według podania żona Rajmunda — hrabiego Poitiers. Obdarzona niezwykłą pięknością, musiała w każdy piątek przybierać postać ryby. Gdy ją w tej postaci raz mąż zobaczył, znikła. Odtąd zjawiała się na wieży zamkowej tylko wtedy, gdy miał umrzeć ktoś z tego rodu. Podanie to opowiedziane prozą około r. 1390 przez Jana d'Arras, stanowiło osnowę ulubionej powieści ludowej, przełożonej niemal na wszystkie języki europejskie, znanej dobrze i w Polsce. [przypis redakcyjny]
memento (łac., dosł.: pamiętaj) — tu użyte żartobliwie dla określenia napiwku. [przypis redakcyjny]
memento (łac.: pamiętaj) — przypomnienie. [przypis redakcyjny]
memento mori (łac.) — pamiętaj na śmierć, [dziś: pamiętaj o śmierci]. [przypis redakcyjny]
memento mori (łac.) — pamiętaj o śmierci. [przypis redakcyjny]
memorandum facinus (łac.) — dzieło godne pamięci. [przypis redakcyjny]
memor es (łac.) — pamiętasz. [przypis redakcyjny]
memoria actionum nostrarum bene a nobis gestarum (łac.) — pamięć cnotliwych czynów naszych. [przypis redakcyjny]
memoriał — pismo, przedstawienie [jakiejś sprawy; red. WL]. [przypis redakcyjny]
memoriam ipsam cum voce perdidissemus, si tam in nostra potestate esset oblivisci, quam tacere (łac.) — stracilibyśmy byli pamięć wraz z głosem, gdyby w mocy naszej było tak zapomnieć, jak milczeć. [przypis redakcyjny]
Memphis — stolica dawnego Egiptu, dziś ruiny. [przypis redakcyjny]
memsahib — z ang. madam, ma'am: pani i hind. sahib. [przypis redakcyjny]
menada (mit. gr.) — a. bachantka, towarzyszka Bachusa, boga wina. [przypis redakcyjny]
menady — bachantki. Erynie nazywają siebie bachantkami, a swój posępny szał porównują z radosnym szałem Dionizosa. [przypis redakcyjny]
menaż (z fr.) — gospodarstwo domowe, wspólny stół. [przypis redakcyjny]
Mendelssohn, Mojżesz (1729–1786) — surowo przestrzegający zasad moralno-religijnych, lecz entuzjasta swobody myślenia, prócz wielu innych pism, obrobił po swojemu, w duchu nowożytnym dialog Platona: Fedon i ogłosił go r. 1764 w Berlinie pt. Phädon oder über die Unsterblichkeit der Seele. Książka ta stała się bardzo popularną; na język polski przełożył ją J. Tugendhold: Fedon o nieśmiertelności duszy (Warsz. 1829, II wyd. 1842). [przypis redakcyjny]
Menelik (1844–1913) — cesarz Abisynii od r. 1889; gdy Włosi usiłowali Abisynii narzucić w r. 1896 swój protektorat, Menelik przeciwstawił się temu zbrojnie i pokonał armię włoską w bitwie pod Aduą (1 III 1896). [przypis redakcyjny]
Menes — założyciel I dynastii egipskiej i stolicy Memfis. W związku z jego panowaniem przechowało się wiele legend, między innymi o pożarciu go przez hipopotama. [przypis redakcyjny]
Mennica znajduje się w gmachu z XVIII w. na lewym brzegu Sekwany, niedaleko Instytutu Francuskiego, posiada bogate zbiory numizmatyczne. [przypis redakcyjny]
mens divinior (łac.) — duch natchniony; tu: mowa o Towiańskim. [przypis redakcyjny]
mens (…) humari (łac.) — dusza i sława nie zstępują do grobu. [przypis redakcyjny]
mens (łac.) — myśl. [przypis redakcyjny]
mens, mentis (łac.) — rozum, tu B. lp mentem. [przypis redakcyjny]
menuet — starofrancuski taniec w trzyćwierciowym takcie, pełen wdzięku i wytworności. [przypis redakcyjny]
menuet — stary, wspaniały taniec francuski. [przypis redakcyjny]
menuet — wytworny, dworski taniec francuski z XVII–XVIII w. [przypis redakcyjny]
Menzo — rzeka Mincio, lewy dopływ Padu (tak nazywana w narzeczu miejscowym). [przypis redakcyjny]
Meońska księga — Iliada, epopeja Homera, który według jednego podania miał pochodzić z Meonii. [przypis redakcyjny]
Merci, monsieur (fr.) — dziękuję, panie. [przypis redakcyjny]
mere (łac.) — zupełnie, czysto, ściśle. [przypis redakcyjny]
merellowy — morelowy. [przypis redakcyjny]
mere-mere-trix-trix (łac.) — dowcipne rozłożenie wyrazu szpetnego na części, które osobno nie są nieprzyzwoite; meretrix: wszetecznica. [przypis redakcyjny]
merentur perennitatem (łac.) — zasługują trwałość. [przypis redakcyjny]
meretur (łac.) — zasługuje. [przypis redakcyjny]
mereża — sieć na obręczach do chwytania ryb. [przypis redakcyjny]
merin — urzędnik, naczelnik powiatu. [przypis redakcyjny]
merita (łac.) — zasługi. [przypis redakcyjny]
merita (łac.) — zasługi. [przypis redakcyjny]
meritissimorum erga patriam, które exerces, w waleczne wielkich przodków swoich wstępujący strzemiona, actuum (łac.-pl) — najzasłużeńszych czynów względem ojczyzny, które wykonywasz. [przypis redakcyjny]
merito debetur salvis tamen iuribus (łac.) — słusznie należy, z zachowaniem wszakże praw. [przypis redakcyjny]
meritum (łac.) — istota sprawy, wątek, treść. [przypis redakcyjny]
meritum (łac.) — treść istotna. [przypis redakcyjny]
merkaptany — związki organiczne odpowiadające co do budowy alkoholom; różnią się od nich tym, że zamiast tlenu zawierają siarkę. Są to bezbarwne ciecze o nadzwyczaj nieprzyjemnej woni. [przypis redakcyjny]
Merkwürdig (niem.) — osobliwe. [przypis redakcyjny]
