Przypisy

mnogimi umu swojego oczyma, jako łowiec chytry, na wszystkie strony poglądając i straże na milę i dalej od obozu mając — Samoił Weliczko, 62 [Samoił Wełyczko (1670–ok. 1728) — ukr. kronikarz, autor Kroniki zdarzeń w Południowo-wschodniej Rosji w XVII w., napisanej m.in. na podstawie pamiętników polskich, przedstawiających walki z Kozakami w 1638; Red. W.L.]. [przypis autorski]

Mój brat Seweryn (…) jako najstarszy — Maksymilian bawił wówczas w Puławach. [przypis autorski]

mówiąc krótko a źle — [Komentarz autora z Uwag.] To mówię po części pro domo mea [łac.: w obronie mojego domu; red. WL]. Jeżeli się chce coś rzetelnie określić, trzeba wprzód usunąć cały szereg niewłaściwych określeń i pojmowań, czyli mówiąc obrazowo: im głębiej się kopie, tym większy powstaje nasyp. [przypis autorski]

Mówiąc o materii, człowiek uświadamia sobie tylko to, czym jest, co stworzył, co zdziałał: mówi więc tylko o sobie. Materializm nowoczesny od początku był i być nie przestał buntem pracy przeciw feudalizmowi w myśleniu — S. Brzozowski, Fryderyk Nietzsche, Stanisławów 1907, s. 19. [przypis autorski]

Mówią nam przybyli z Alexandryi, że wszyscy uczniowie tego Mistrza dobrami doczesnemi gardzą — Philon, de Contemplatione [Filon z Aleksandrii, De vita contemplativa (O życiu kontemplacyjnym), gdzie autor opisuje sposób życia religijnej wspólnoty żydowskiej terapeutów (θεραπευταί), których w III w. Euzebiusz z Cezarei w swojej Historii kościelnej uznał za pierwszych mnichów chrześcijańskich]. [przypis autorski]

Mówię jedynie o republikach handlowych; w innych bowiem prawodawca musi mieć na oku wiele innych względów — Należy tam znacznie ograniczyć posagi córek. [przypis autorski]

Mówiono o filozofii (…) tylko oni je zgłębiają — S. Brzozowski, Fryderyk Nietzsche, Stanisławów 1907, s. 3. [przypis autorski]

mówi się tylko wszędzie o różokrzyżowcach — było to pisane w drugiej połowie XVIII wieku [różokrzyżowcy to ruch duchowy i kulturowy powstały w Europie na pocz. XVII wieku, po opublikowaniu kilku tekstów, które ogłaszały istnienie tajnego bractwa, wtajemniczonego w wiedzę ezoteryczną; różokrzyżowcy działali we Francji, Niemczech i Anglii, nawiązywali do kabały, alchemii i chrześcijańskiego mistycyzmu; red. WL]. [przypis autorski]

Mózg to materializm w zakresie wiedzy (…) uszczęśliwić człowieka przez kolektywizm pracy — S. Przybyszewski, Na drogach duszy, s. 28. [przypis autorski]

Mózg wchłonął w siebie doświadczenie wieków (…) jest najboleśniejszą tresurą ducha — Z. Leser, Neurastenicy w literaturze. I. Stanisław Przybyszewski, Lwów 1900, s. 6. [przypis autorski]

model symbolizmu konstruowany jest bardzo rygorystycznie — np. A. Sandauer, Poeci trzech pokoleń (1955), Warszawa 1962, s. 161; M. Głowiński: Poetyka Tuwima a polska tradycja literacka, Warszawa 1962, s. 77; J. Sławiński w recenzji Szkiców literackich Leśmiana, oprac. Jacek Trznadel, „Pamiętnik Literacki” 1962, z. 1; J. Nowakowski, Symbolizm i dramaturgia Wyspiańskiego, „Pamiętnik Literacki” 1962, z. 4. W najnowszych jednak pracach, opublikowanych już po napisaniu tej rozprawy (M. Podraza-Kwiatkowska, Zagadnienie polskiego symbolizmu, „Ruch Literacki” 1966, nr 1; J. Kwiatkowski, U podstaw liryki Leopolda Staffa, Warszawa 1966, s. 57–73) powraca symbolizm jako jeden z głównych kierunków literackich Młodej Polski. [przypis autorski]

Modernizm bowiem wyzyskuje przede wszystkim epitet liryczny — podkreśla to również Sławińska w cytowanej pracy; destruktywną rolę przymiotnika u Przybyszewskiego doskonale ukazał T. Żeleński: Ludzie żywi, Warszawa 1929, s. 3–25 (Blaski i nędze mowy polskiej). [przypis autorski]

Modernizm bywał nieraz nazywany neoromantyzmem. (…) Chmielowski potrafił dobrze ukazać (…) zbieżności między tymi prądami — P. Chmielowski, Najnowsze prądy w poezji polskiej, s. 3–28. [przypis autorski]

Modernizm jest etykietką, którą przylepiano i do Böcklina, (…) i do pospolitych pornografów — L. Krzywicki, O sztuce i nie sztuce. Luźne uwagi profana, „Prawda” 1899, nr 15. [przypis autorski]

modernizm jest pojęciem „nieokreślenie szerokim” — L. Belmont, W kwestii „młodych”, „Głos” 1903, nr 8. [przypis autorski]

Modernizm polski natomiast zacieśniony został przez Kazimierza Wykę (…) do „wcześniejszej, przygotowawczej fazy twórczości pokolenia Młodej Polski (…) związanej (…) z przesyceniem (…) liryzmem i symboliką — K. Wyka, Modernizm polski, Kraków 1959, s. 3. [przypis autorski]

modernizm, pomimo całej swobody, liczy się więcej niżeli romantyzm z naturą i prawdą obiektywną: bada, obserwuje i analizuje — I. Matuszewski, Słowacki i nowa sztuka (modernizm), Warszawa 1911, t. II, s. 157. [przypis autorski]

modernizm poza tym, że oznacza pewne objawy sztuki równoczesne, jest pojęciem negatywnym (…) wspólności ni podobieństwa pomiędzy nimi — J. Żuławski, Znaczenie symbolizmu w sztuce, s. 69. Po latach dołączył się do tych głosów S. Przybyszewski (Szlakiem duszy polskiej, Poznań 1917, s. 10): „Nieszczęsne i ostatecznie bezsensowne określenie, które niemiecki pisarz, człowiek niezwykłego talentu, olbrzymiej rzutkości, namiętny »wywrotowiec«, Hermann Bahr, był ukuł dla nowych prądów na wzór literackich szkół francuskich dla Niemiec: »die Moderne« w przeciwstawieniu stęchłemu zabarwieniu niemieckiej literatury w »Gartenlaube« — posłużyło teraz polskiej krytyce, by usiłowania garstki ludzi w Polsce, pragnących nawiązać zerwaną nić myśli polskiej i »dotknąć się duszy«, ochrzcić i ośmieszyć tą pokraczną nazwą »modernizmu«”. [przypis autorski]

modernizm zasługuje na miano neoromantyzmu, jakie mu niektórzy estetycy nadają — I. Matuszewski, Słowacki i nowa sztuka (modernizm). Wyd. III przejrzane i dopełnione, t. I, Warszawa 1911, s. 41. [przypis autorski]

Mogą one mieć miejsce jedynie w małym państewku — Takim, jak były miasta greckie. [przypis autorski]

Mogą one, według doświadczeń Perrina i Lenarda, przenosić swój ładunek elektryczny poprzez opony metalowe (…) — [por.] Lenard, „Wiedemannsche Annalen”, 64, 279 (1898). [przypis autorski]

Mogiłą wasza miłosna gondola I łódką Charonową, a jam jest Charonem — A. Lange, Rozmyślania, s. 28. [przypis autorski]

Mogiły Haremu — W rozkosznym ogrodzie, wśród wysmukłych topoli i drzew morwowych, stoją grobowce z białego marmuru Chanów i Sułtanów, ich żon i krewnych; w pobliskich dwóch budowach leżą truny zwalone bez ładu; były one niegdyś bogato wybite; dziś sterczą nagie deski i szmaty całunu. [przypis autorski]

Mogilne darnie kwitną Pod szumem smętnych tuj — B. Ostrowska, Pisma poetyckie, Warszawa 1932, II, s. 52. [przypis autorski]

Mojej Matki zapłakane oczy (…) Idzie za mną jak echo i płacze — W. Perzyński, Poezje, wyd. II, Warszawa 1923, s. 46. Z pomniejszych poetów okresu szczegółowego opracowania motywów łączących ją z modernizmem doczekała się tylko Maryla Wolska w sumiennej monografii Stanisława Sierotwińskiego: Maryla Wolska. Środowisko, życie, twórczość, Kraków 1963, s. 56–81. Specjalnie zwraca uwagę jej stosunek do florystycznego obrazowania modernistów, daleko posunięty i świadomie głoszony prymat zielnika poetyckiego krajowego nad egzotycznym (tamże, s. 74). [przypis autorski]

mokasyny — obuwie indyjskie. [przypis autorski]

momentem przygotowawczym (…) była filozofia Nietzschego, wyrażająca patos wyzwolenia się „spod władzy wszelkich niestworzonych przez samo ja świadome określeń — S. Brzozowski, Idee, s. 322; podobnie s. 330, 370. [przypis autorski]

moment, w którym życie nasze ukazuje się przed nami swobodnie i obnażone z ideologicznych przesłon, jest momentem krytycznym — S. Brzozowski, Idee, s. 256. [przypis autorski]

Monarchia absolutna za Ludwika XV (…) zdołała (…) wprowadzić w modę niegodziwość i zbrodnię — trzeba było słyszeć sympatycznego generała Laclos w Neapolu, w r. 1802. Kto nie miał tego szczęścia, niech zajrzy do Życia prywatnego marszałka de Richelieu, trzy tomy bardzo zajmujące. [przypis autorski]

monarchia — monarchia bez konstytucji, bez parlamentu. [przypis autorski]

Monarchowie Azji wydają edykty niemal tylko po to, aby uwolnić, co roku, od podatków jakąś prowincję — Taki jest obyczaj cesarzów chińskich. [przypis autorski]

Mondo dantesco intentioso i Mondo effetivo — F. X. Krauz (p. 412). [przypis autorski]

Monkir i Nekir podług Muzułmanów, są to wielcy inkwizytorowie ciągnący śledztwo z nieboszczyków. Jeżeli z odpowiedzi grzesznika przekonają się o jego winach, wtenczas Monkir kosą ciągnie go do góry, a Nekir, maczugą na dół strąca. [przypis autorski]

monologować — przemawiać do siebie samego (na scenie). [przypis autorski]

mon sabre n'est pas seulement une vaine parure, et je ferai briller près de ses yeux l'image sacrée — j'ai eu l'occasion de voir un objet remarquable en ce genre. Sur un sabre turc, dont la lame portait les sentences du Coran, se trouvait gravée, près de la poignée, une image de la Vierge avec une inscription polonaise en caractères gothiques. Ce sabre appartenait à un Anglais, qui l'ava1t acheté en Italie. L'arme avait donc fait de lointaines, et à coup sûr plus d'une fois sanglantes pérégrinations. C'est dommage qu'elle ne portât aucune date ni le nom de celui qui l'avait conquise (Malczewski). [przypis autorski]

Mon siège est fait (franc.) — Moje siedzenie jest ukończone (t. j. zdobyłem podstawę). [przypis autorski]

Monsieur Le Blanc — Anderson. [przypis autorski]

monster — potwór. [przypis autorski]

Montewidowi, który żył niedługo — obacz wiersz Stryjkowskiego Potomstwo książąt litewskich i żmujdzkich. [przypis autorski]

Mora Nebuchim — Przewodnik błądzących, dzieło Mojżesza Majmonidesa. [przypis autorski]

mordacz — wielki gębacz. [przypis autorski]

Morfeusz — bożek snu. [przypis autorski]

morga — oszklona izba, w której nierozpoznanych zmarłych wystawia się na widok publiczny. [przypis autorski]

Morituri te salutant, Caesar — Formuła, którą przechodzący zapaśnicy przed rozpoczęciem igrzysk witali Cezara: „Mający zginąć witają Cezara”. [przypis autorski]

Morlokowie — czytaj: Wells, Podróż w czasie [Podróż w czasie. Opowieść fantastyczna. Z angielskiego przełożył Feliks Wermiński, Warszawa 1899. Ob. tłum. jako: Wehikuł czasu; red. WL]. [przypis autorski]

„Morning Paper” — „New York Courier and Inquirer”. [przypis autorski]

Morstin — Morsztyn Andrzej, Referendarz W. kor. [przypis autorski]

Mortimer (…) najszczęśliwszej chwili w życiu — Życie Haydna, s. 288. [przypis autorski]

mortuos voco — umarłych wołam. [przypis autorski]

morze białe (trad. litew.) — tu: Bałtyk. [przypis autorski]

morze ryczało muzyką Wagnera (…) włosy piorunów — T. Miciński, Xiądz Faust, Kraków 1911, s. 131. [przypis autorski]

Motina łankta tawe — Matka czeka cię. [przypis autorski]

motina (litewskie) — matka. [przypis autorski]

Motłoch i cezar: oto jest Rzym cały — Pod cezarami ułożyła się równość wszystkich poddanych — przed cezarem; przyjęte zostały do prawa obywatelstwa tak skąpo rozdawanego przez patrycjuszów, wszystkie prowincje państwa. Większa część cezarów pochodziła z prowincji. Trajan był Hiszpanem, Heliogabal Syryjczykiem, Maksymian Gotem itd. Rzym, którego myślą było ujarzmić świat, a samemu zostać na boku, tak jak Bóg po stworzeniu świata; musiał koniecznością okoliczności otworzyć bramy swoje ludom północy i południa. Egoizm jego nie mógł się utrzymać zawsze w tej samej, odległej, samotnej postawie, nie rozlał on swojej indywidualności, ale ci, których podbił, rozdarli ją stopniami: każdy przyszedł upomnieć się o jej cząstkę. Sztuki Greków, filozofia grecka pierwsze wcisnęły się do miasta, nauczyły miasto, wyosobniły w nim cząstkę duchowną sobie. Tym samym zgubiły je: bo wielki egoizm materialny dopóty silny, dopóki zupełnie jest materialnym. Ducha w nim obudzić a zgubić go, to jedno, bo naturą ducha jest dążenie zewnątrz, jest siła rozlewania się, wcześniej czy później od jego usiłowań pęknąć musi skupienie materialne. Dalej wschodnie podania, mity, obrzędy i czary przybyły do Rzymu. One w gminie to samo sprawiły, co filozofia grecka w senacie i patrycjuszach. One symbol egoistyczny wiecznego Kapitolu rozerwały; później okazały się dotykalnie skutki widome tych przyczyn niewidomych, moralnych. Rzym stał się Grecją, Egiptem, Azją mniejszą, a nie Grecja, Egipt, Azja mniejsza stały się Rzymem. Barbarzyńcy zasiedli w senacie rzymskim, pomieszały się wszystkie wiary i prawa w tej colluvio nationum [(łac.): mieszaninie nacji; red. WL], w tym składzie dezorganizującym się, upadły wszystkie dawne porządki i podania rzymskie. Arystokracja zupełnie wyginęła, to przez zawiść cezarów, to przez wyczerpnienie sił żywotnych. Cezar, konfiskując jej dobra lub biorąc zapisy, stał się jej dziedzicem; również zgromadził w sobie wszystkie prawa kapłanów i ludu; co mógł zniszczyć na swoją korzyść, zniszczył. Siły zniszczonych zebrał w sobie. Jednej tylko rzeczy, jednej jednostki nie mógł zniszczyć. To jest ludu, któremu panował. Został się więc sam na sam z nim; a że w tej drugiej połowie państwa była siła materialna, siła prosto bytu, musiał jej nie raz ulegać, podchlebiać jej darami, igrzyskami itd. Lecz prócz niego i ludu nic już nie było w Rzymie. [przypis autorski]

motto, wzięte przez poetę od przodka, Andrzeja Maksymiliana Fredry — „Cudzego nabywając, swoje często tracim; kto po cudzą stawkę idzie, trzeba, żeby swoją stawił, czasem i zapłacił”. [przypis autorski]

Motyl Kaszemirski, najpiękniejszy i najrzadszy z motylów. [przypis autorski]

Motyl — Volage [fr.: zmienny; red. WL]. [przypis autorski]

mouscoutaires — komuniści. [przypis autorski]

Mowa Asiniusza raczéj była napuszona… — Tacyt, L. I, 11. [przypis autorski]

Mowa jest o Gabrielu Rożnieckim, muzyku. C.N. [przypis autorski]

Mowa tutaj o wieszaniu morskich piratów. A. Johns, Piracy…, s. 44. [przypis autorski]

Mox etiam lemures animas dixere silentum (łac.) — wkrótce też ciche dusze zmarłych nazwano lemurami. [Cytat z Kalendarza (Fastes) Owidiusza, opisujący pochodzenie rzymskiego kultu zmarłych. Red. WL]. [przypis autorski]

Może by tą drogą nie poszedł, gdyby go do tego nie zmusiła, według wywodów mgr Douais, walka z cesarzem Fryderykiem II — [mgr Célestin Douais], L'inquisition, s. 111–143. [przypis autorski]

[może ci] nie prawie — może ci się nie podoba. [przypis autorski]

Może odezwie się zdrowy zwierzęcy instynkt gatunku i przemówi ponad przemądrzałymi, bezsilnymi, ucylindronionymi głowami mężów stanu i dyplomatów (…) — marzyłem zawsze, że Hitler, ten bezsprzecznie jedyny naprawdę prócz Stalina z jajami facet w Europie, skondensowawszy siłę do maksimum zrobi czysto społecznego szpryngla, tzn. rewolucję, raczej transformację od góry, i zaprowadzi radykalnie socjalistyczny ustrój, tzn. naprawdę demokratyczny, bez zakłamań dotychczasowej demokracji, ustrój pozbawiony jednocześnie koszarowości i falansteryzmu. Ustrój, w którym będzie miejsce na to moje minimum własności: szczotkę do zębów, kobietę i domek z ogródkiem, a mimo to wyzysk jednych ludzi przez drugich i niewolnictwo będzie uniemożliwione. Niestety oczekiwanie to zawiodło. Będzie on na równi z innymi uciekać kiedyś jak tylu innych zamiast być błogosławionym przez wszystkich dobroczyńcą. [przypis autorski]

może on wyrażać tylko istnienie czegoś innego niż byt wszelkich rzeczywistych i możliwych przedmiotów… — Dowód ten polega jednak, jak zauważyć trzeba, na utożsamieniu jakiegoś dowolnego, logicznego $A$ z teoriopoznawczym przedmiotem w ogóle; sama prawowitość tego utożsamienia nie da się jeszcze uzasadnić. Ale bytem w ogólności, który ściśle biorąc, jedynie z mocy zasady tożsamości wyprowadzony być może, ze względów metodycznych zajmować się tu nie będę. Zresztą, aby pozytywizm obalić (o co tu właśnie chodzi), wystarczyłoby samo już to udowodnienie pewnego istnienia poza doświadczeniem, niezależnego od wszelkiego doświadczenia. Że istnieniem tym jest istnienie jaźni, na to nie ma żadnego uzasadnienia czysto logicznego, a możliwe jest właściwie tylko psychologiczne na podstawie faktu doświadczenia, że normy logicznej nie otrzymuje człowiek z zewnątrz, ale że jest mu ona dana z głębi własnej istoty. Dlatego tylko można byt absolutny, czyli byt absolutu, jak on się w zasadzie $A=A$ manifestuje, z bytem jaźni utożsamiać: jaźń absolutna jest absolutem. [przypis autorski]

Może samego wiozą Jermołowa — W Rosji między ludem jest przekonanie, iż car może każdego innego króla wziąć w kibitkę. I w istocie nie wiemy, co by odpowiedziano w niektórych państwach feldjegrowi, który by przyjechał w podobnym celu. To pewna, iż Nowosilcow często powtarzał: „Nie będzie pokoju, póki nie zaprowadzimy w Europie takiego porządku, iżby nasz feldjeger mógł też same rozkazy w Wilnie, w Paryżu i w Stambule z tąż samą łatwością wykonywać”. Odebranie rządów Gruzji jenerałowi Jermołów, którego imię u Rosjan było bardzo popularne, uważano za rzecz ważniejszą niż zwycięstwo nad jakim królikiem europejskim. Temu mniemaniu Rosjan dziwić się nie należy. Przypomnijmy, iż Jego Królewiczowska Mość książę Wirtemberski, oblegając z wojskami sprzymierzonymi Gdańsk, pisał do jenerała Rapp, iż jenerał rosyjski równy jest co do stopnia królowi i mógłby nosić ten tytuł, jeżeliby taka była wola cesarska. — Ob. pamiętniki jenerała Rapp. [przypis autorski]

Może też tłuste mięso ryb sposobniejsze jest do wytwarzania owej substancji, która służy do płodzenia. Byłaby to jedna z przyczyn niezliczonej mnogości ludu, jaka jest w Japonii i w Chinach, gdzie żyje się prawie wyłącznie rybą — Japonia składa się z wysp, ma wiele wybrzeży i morze bardzo obfite w ryby; Chiny są pełne strumieni. [przypis autorski]

Może to chodziło o Izbę Parlamentu — Słowo cour znaczy zarówno „dwór” jak „Izba”. [przypis autorski]

może wstyd poetycki… — R. Krynicki, Akt urodzenia, Poznań 1969 (skrzydełko). [przypis autorski]

może zwarzyć w jednej chwili najpiękniejsze nadzieje — „Po pierwszej sprzeczce pani Ivernetta zerwała z biednym Bariac. Bariac był szczerze zakochany, zerwanie to pogrążyło go w rozpaczy; ale przyjaciel jego Wilhelm Balaon, którego życiorys piszemy, pomógł mu wielce i dokonał tego cudu, iż ułagodził srogą Ivernettę. Zawarto pokój, a zgoda była tak luba, że Bariac przysiągł Balaonowi, iż chwila pierwszych faworów kochanki nie była tak słodka jak to rozkoszne pojednanie. Opowiadanie to zawróciło głowę Balaonowi, zapragnął poznać tę rozkosz, którą opisywał mu jego przyjaciel, etc., etc.” (Nivernois, Życie trubadurów, t. I, s. 32). [przypis autorski]

możliwość „rzeczywistości” elektronów — na tle statystycznego charakteru fizyki hipoteza ta nie jest według mnie tak dziwaczna, jak to się na pierwszy rzut oka wydawać może. [przypis autorski]

można było pisać na nim złotem — Jest to oznaką prawdziwej damasceńskiej stali, iż potarta złotem zatrzymuje na powierzchni ślady kruszcu. [przypis autorski]

można było wszystkich urzędników pociągać do odpowiedzialności za ich postępowanie, wyjąwszy cenzorów — Patrz Tit. Liv. ks. XLIX. Nawet cenzor nie mógł zakłócać urzędowania drugiego cenzora: każdy sporządzał notę, nie zasięgając zdania kolegi; kiedy zaś było inaczej, cenzura była przez to, można rzec, obalona. W Atenach logiści, którzy żądali rachunków od wszystkich urzędników, sami nie zdawali rachunków. [przypis autorski]

Można by niemal powiedzieć, że humor i erotyka mają się tak do siebie, jak światło niespolaryzowane do spolaryzowanego — Aby sobie to wyjaśnić, można się zastanowić nad różnicą między Szekspirem i Beethovenem, ilustrującą jedno z największych przeciwieństw w dziedzinie psychologii. [przypis autorski]

Można filistrów orzynać (…) nie popełniłem nigdy — W. Berent, Pisma, III, s. 63 (Próchno). [przypis autorski]

można powiedzieć, że nie ma nic takiego, czym by On nie był… — Myśl tę samą znajdujemy wyrażoną w podobnych słowach w Medytacjach, które tradycja kościelna przez czas długi św. Augustynowi przypisywała: „Immensitas divinae magnitudinis tuae ista est, ut intelligamus te intra omnia, sed non inclusum, extra omnia, sed non exclusum: et ideo interior es, ut omnia contineas; et ideo exterior es, ut incircumscriptae magnitudinis tuae immensitate omnia concludas” (Divi Augustini Meditationes, Soliloquia et Manuale, XXX, 3). [przypis autorski]

możność wybicia się przez bogactwo rodzi i podtrzymuje przemysł; którego ta forma rządu bardzo potrzebuje — Lenistwo w Hiszpanii; rozdaje się tam wszystkie urzędy darmo. [przypis autorski]

M. Podraza-Kwiatkowska, Młodopolskie harmonie i dysonanse, Warszawa 1969, s. 138–168. [przypis autorski]

Mr. Corade — nazywany w innych źródł. także „Corradi” lekarz przyboczny królowej. [przypis autorski]

Mr. de Lumbres — poseł francuski w Polsce. [przypis autorski]

mreża — rodzaj sieci. [przypis autorski]

Mr. Gilmour's statement to the contrary namely that „the trips from the West Kavataria and Kaileuna were pure trading expeditions” (loc. cit.) is incorrect. First, I am inclined to think that some of the Kavataria men did make the Kula in the Amphletts, where they always stopped on their way South, but this might have been only on a very small scale, and entirely overshadowed by the main object of the expedition, which was the trade with the Southern Koya. Secondly, as to the natives of Kayleula, I am certain that they made the Kula, from conclusive data collected both in the Trobriands and in the Amphletts. [przypis autorski]

Mr. le Marechal de Grammond — Marszałkiem Francyi był wtedy Antoni II, książę de Gramont (nie Grammont, bo to inna familia). [przypis autorski]

Mr. le Pissars — niezawodnie mowa o regimencie Pisarza pol. kor., Sapiehy. [przypis autorski]

M. Rose, Authors and Owners…, s. 12. [przypis autorski]

M. Rose, Authors and Owners…, s. 14. [przypis autorski]

M. Rose, Authors and Owners…, s. 14. [przypis autorski]

M. Rose, Authors and Owners…, s. 15, D. Saunders, Authorship and copyright…, s. 48. [przypis autorski]

M. Rose, Authors and Owners…, s. 17, J. Kostylo (2008), Commentary on Marcantonio Sabellico's privilege (1486), [w:] Primary Sources on Copyright (1450–1900), red. L. Bently, M. Kretschmer, www.copyrighthistory.org. [przypis autorski]

M. Rose, Authors and Owners…, s. 1. [przypis autorski]

M. Rose, Authors and Owners…, s. 36, D. Saunders, Authorship and copyright…, s. 52. [przypis autorski]

M. Rose, Authors and Owners…., s. 36, por. również D. Saunders, Authorship and copyright…, s. 52. [przypis autorski]

M. Rose, Authors and Owners…, s. 38. [przypis autorski]

M. Rose, Authors and Owners…, s. 45 - 46, por. również A. Johns, Piracy…, s. 114. [przypis autorski]

M. Rose, Authors and Owners…, s. 47. [przypis autorski]

M. Rose, Authors and Owners…, s. 4 oraz 14. [przypis autorski]

M. Rose, Authors and Owners…, s. 67. [przypis autorski]

M. Rose, Authors and Owners…, s. 68, R. Deazley (2008), Commentary on Millar v. Taylor (1769), [w:] Primary Sources on Copyright (1450–1900), red. L. Bently, M. Kretschmer, www.copyrighthistory.org. [przypis autorski]

M. Rose, Authors and Owners…, s. 74, D. Saunders, Authorship and copyright…, s. 62. [przypis autorski]