Przypisy

bliźnia (daw.) — bliźniacza. [przypis edytorski]

bliźniaki — tu: gliniane naczynie złożone z dwóch połączonych ze sobą dzbanów, w którym noszono jedzenie pracującym w polu itp.; dwojaki. [przypis edytorski]

bliźni — tu dziś: bliźniaczy. [przypis edytorski]

bliźny — dziś popr.: bliźni. [przypis edytorski]

bliźnym — dziś popr.: bliźnim. [przypis edytorski]

bliżéj — daw. forma z é (tzw. e pochylonym), tu: wymawianym jak y. [przypis edytorski]

bliżyć się — dziś: zbliżać się. [przypis edytorski]

bliżyć — zbliżać, przybliżać; tu: pogłębiać, wzmacniać. [przypis edytorski]

Bliziński, Józef Franciszek (1827–1893) — komediopisarz i dramaturg, etnograf; wraz z Bałuckim czerpał z twórczości Fredry, czego dowodem jego komedie opisujące środowisko mieszczańskie. [przypis edytorski]

blizkich — popr.: bliskich. [przypis edytorski]

blizki — dziś popr.: bliski. [przypis edytorski]

blizki — dziś popr. pisownia: bliski. [przypis edytorski]

blizkie — dziś popr. pisownia: bliskie. [przypis edytorski]

blizko (daw.) — dziś popr.: blisko. [przypis edytorski]

blizko — dziś: blisko. [przypis edytorski]

blizko — dziś popr.: blisko. [przypis edytorski]

blizko — dziś popr. pisownia: blisko. [przypis edytorski]

bliznę Kaima — chodzi tu o piętno Kaina, czyli znak zabójstwa. [przypis edytorski]

blizoruki (ros. близорукий) — krótkowidz. [przypis edytorski]

blizszy (starop. forma) — bliższy. [przypis edytorski]

bloatwise (ang.) — prawdopodobnie ang. bloated (nabrzmiały, nalany, wzdęty). [przypis edytorski]

Bloch, Jan Gottlieb (1836–1902) — finansista i przemysłowiec, „król kolei żelaznych”, budowniczy kilku ważnych linii kolejowych, w tym Drogi Żelaznej Fabryczno-Łódzkiej. [przypis edytorski]

blokhauz (niem. Blockhaus) — schron bojowy lub ufortyfikowany budynek, przeznaczony do samodzielnej obrony ze wszystkich stron; przen.: duży budynek o prostej budowie, zwłaszcza betonowy. [przypis edytorski]

blokhauz — schron bojowy, ufortyfikowany budynek. [przypis edytorski]

blokhauz (z niem.) — niewielki ufortyfikowany budynek ze strzelnicami, przystosowany do samodzielnej obrony z kilku stron. [przypis edytorski]

blokhauz (z niem.) — niewielki ufortyfikowany budynek ze strzelnicami, przystosowany do samodzielnej obrony z kilku stron. [przypis edytorski]

bloki erratyczne — inaczej głazy eratyczne, czyli narzutowe; głazy przyniesione i pozostawione przez lodowiec. [przypis edytorski]

bloki (z ang. blocks) — kloce, kłody. [przypis edytorski]

blokowy — w gwarze obozowej: więzień nadzorujący blok, do jego obowiązków należało utrzymanie dyscypliny w bloku, rozdział żywności oraz prowadzenie ewidencji innych więźniów. [przypis edytorski]

blokowy — w gwarze obozowej: więzień nadzorujący blok, do jego obowiązków należało utrzymanie dyscypliny w bloku, rozdział żywności oraz prowadzenie ewidencji innych więźniów. [przypis edytorski]

blokowy — w gwarze obozowej: więzień obozu koncentracyjnego, pełniący funkcję nadzorcy w bloku. [przypis edytorski]

blokowy — w gwarze obozowej więzień-przełożony bloku. [przypis edytorski]

Blomberg, Werner von (1878–1946) — minister wojny Rzeszy w latach 1935–1938, feldmarszałek i naczelny dowódca Wehrmachtu. [przypis edytorski]

Blondel, Maurice (1861–1949) — francuski filozof o orientacji chrześcijańskiej, reprezentant modernizmu katolickiego i twórca filozofii działania. [przypis edytorski]

Blondel, Maurice (1861–1949) — francuski filozof, przedstawiciel modernizmu katolickiego. [przypis edytorski]

Blondin, Charles (1824–1897) — francuski cyrkowiec, akrobata i linoskoczek. [przypis edytorski]

blondynowa salopka — okrycie z cienkiej jedwabnej koronki. [przypis edytorski]

blondynowy — wykonany z blondyny, tj. koronki klockowej z surowego jedwabiu. [przypis edytorski]

blondynowy — wykonany z blondyny, tj. koronki klockowej z surowego jedwabiu. [przypis edytorski]

Blos, Wilhelm (1849–1927) — dziennikarz, historyk (autor m.in. publikacji Die franzsische Revolution (Rewolucja francuska, 1888), powieściopisarz i dramaturg niem., działacz partii socjaldemokratycznej (SPD), członek parlamentu (Reichstagu) 1877–1918, pierwszy prezydent (w l. 1918–1920) nowo powstałego Wolnego Państwa Ludowego Wirtembergia. [przypis edytorski]

Blücher, Gebhard Leberecht von (1742–1819) — feldmarszałek, dowódca armii pruskiej w czasie wojen napoleońskich, m.in. pod Lipskiem i Waterloo. [przypis edytorski]

Blücher, Gebhard Leberecht von (1742–1819) — pruski feldmarszałek; od 1813 naczelny wódz armii pruskiej; dowodząc wojskami prusko-rosyjskimi przyczynił się do pokonania wojsk Napoleona w kluczowych bitwach pod Lipskiem i pod Waterloo; ojciec Franza Blüchera von Wahlstatt (1778–1829), dowódcy 1. pułku huzarów śląskich, wziętego do niewoli podczas bitwy pod Peterswalde. [przypis edytorski]

blue chip — określenie akcji dużej, wiarygodnej spółki. [przypis edytorski]

Blue Gate Fields a. Bluegate Fields — jeden z najgorszych slumsów wiktoriańskiego Londynu, istniejący niegdyś na płn. od starych doków. [przypis edytorski]

bluegrass (ang. dosł.: niebieska trawa) — wiechlina, trawa z kwiatostanem w kształcie wiechy. [przypis edytorski]

blues (muz.) — wokalno-instrumentalny styl muzyki rozrywkowej wywodzący się od ludowych pieśni czarnoskórej ludności z południa Stanów Zjednoczonych; powstały pod koniec XIX w., spopularyzowany w pierwszych dekadach XX w. [przypis edytorski]

bluetka (z fr.) — bezpretensjonalny drobiazg muzyczny. [przypis edytorski]

bluetka (z fr. blouette) — bezpretensjonalny drobiazg muzyczny. [przypis edytorski]

bluff a. blef — postępowanie mające na celu wprowadzenie kogoś w błąd. [przypis edytorski]

bluff (z ang.) — zakłamanie, mydlenie oczu, blef. [przypis edytorski]

blują (starop. forma) — forma 3 os. lm od blwać; znaczenie: wymiotować. [przypis edytorski]

Blumenau — miasto w południowej Brazylii w stanie Santa Catarina. [przypis edytorski]

Blum, Léon (1872–1950) — francuski polityk socjalistyczny, publicysta i pisarz; premier Francji na czele rządu Frontu Ludowego (1936–1937, 1938), opowiadał się za nieinterwencją wobec wojny domowej w Hiszpanii; w 1940 uwięziony przez rząd Vichy, wydany Niemcom, więziony w obozach koncentracyjnych; głowa państwa jako przewodniczący Tymczasowego Rządu Republiki (1946–1947). [przypis edytorski]

Blum, Leon (1872–1950) — francuski polityk socjalistyczny, został premierem w 1936 r. [przypis edytorski]

Blut, Blut, Blut (niem.) — krew, krew, krew. [przypis edytorski]

Blutendes Deutschland (Krwawiące Niemcy) — film dokumentalno-propagandowy Johannesa Hausslera. Przedstawiano w nim zarys historii Niemiec od wojny francusko-pruskiej aż po zwycięstwo Hitlera; podkreślano niemiecką martyrologię i konieczność walki z systemem wersalskim. Film wszedł na ekrany w marcu 1933 r. [przypis edytorski]

Bluthwürstchen (z niem. Blutwurst: krwawa kiszka) — kiszka, potrawa z krwi wieprzowej z dodatkami (np. podrobami lub kaszą) formowana w kształt kiełbasy poprzez upakowanie w jelitach zwierzęcych; kaszanka. [przypis edytorski]

Blutighändchen, komm, komm… Ein Schuss, ein Mensch… Komm, ich warte (niem.) — Krwaworączka, chodź, chodź… Jeden strzał, jeden człowiek… Chodź, czekam. [przypis edytorski]

Blutighändchen, komm, komm (niem.) — Krwaworączka, chodź, chodź. [przypis edytorski]

Blut ist ein ganz besondrer Saft (niem.) — krew jest całkiem szczególnym sosem (bądź: paliwem). [przypis edytorski]

Blut (niem.) — krew. [przypis edytorski]

Blutorangen (niem.) — pomarańcza krwista. [przypis edytorski]

blwać (starop.) — wymiotować. [przypis edytorski]

b.m. — skrót od: bieżącego miesiąca. [przypis edytorski]

Bnińscy — wielkopolska rodzina magnacka z Bnina pod Poznaniem, posługująca się odmianą herbu Łodzia: Bniński, nadany z tytułem hrabiowskim 5 czerwca 1798 roku Łukaszowi Bnińskiemu przez Fryderyka Wilhelma III, w Królestwie Polskim, potwierdzony w 1824 r. [przypis edytorski]

Bóg Abrahama, i bóg Nachora — „Bóg Abrahama” jest tu imieniem świętym i odnosi się do Boga Jedynego, a „bóg Nahora” i „bogi ojców ich” odnosi się do bóstw wyznawanych przez Nahora i jego przodków, zob. Raszi do 31:53. [przypis edytorski]

[Bóg będzie] wszystkim we wszystkich — por. 1 Kor 15, 28. [przypis edytorski]

Bóg Cię z dzieciątkiem salwował od Herodowej złości — modlitwa do Matki Boskiej, wspominająca wydarzenia związane z ucieczką Maryi i Józefa z nowo narodzonym Jezusem do Egiptu, opisane w Biblii; wybór właśnie maryjnej modlitwy jest znaczący, kiedy prześladowcą Oleńki okazuje się wyznawca kalwinizmu, negującego kult maryjny. [przypis edytorski]

Bóg, co Emauskie wsparł pielgrzymy (Iak Ewangelia opowiada) — patrz Łk 24, 13-35. [przypis edytorski]

bóg, co łukiem narody przestrasza — Apollo. [przypis edytorski]

bóg delficki — Apollo, bóg słońca, sztuki i wróżbiarstwa; w Delfach był ośrodek jego kultu oraz słynna wyrocznia. [przypis edytorski]

Bóg — «Dlaczego użyte jest tu słowo (Elohim): ‘Bóg’, [które oznacza Boską cechę surowego sądu, a nie Imię 'Wiekuisty', które łączy się z cechą Boskiego miłosierdzia? Icchak powiedział: niechaj Bóg postąpi] wedle sprawiedliwego sądu: jeśli będziesz godny tego, niechaj ci da, a jeśli nie będziesz godny, niech nie da. Ale do Esawa powiedział „Oto z żyzności ziemi będzie siedlisko twoje” (Genesis 27:39): [Bóg] obdaruje cię, czy będziesz sprawiedliwym, czy złoczyńcą», zob. Raszi do 27:28. [przypis edytorski]

Bóg działa przez Franków — wg tytułu napisanych po łacinie dziejów pierwszej wyprawy krzyżowej: Gesta Dei per Francos, tj. „Dzieła Boga poprzez Franków [dokonane]”, autorstwa mnicha Guiberta z Nogent (1053–1124). [przypis edytorski]

Bóg go widział, gdy skrył się w ogrodzie — Klaudio nawiązuje do sceny z biblijnej Księgi Rodzaju (Rdz 3, 8–11) i daje do zrozumienia, że od początku wiedział, iż schowany w ogrodowej altanie Benedyk przysłuchuje się rozmowie (akt II, scena 3). [przypis edytorski]

Bóg — hebr. אלהים (elohim): 'Bóg'. Słowo to pochodzi od אל (el): 'moc, władza, potęga'. [przypis edytorski]

Bóg jest wszędzie centrum, a nigdzie obwodem — Pascal, Myśli, II, 72, tł. T. Boy-Żeleński: „[Bóg] Jest to nieskończona kula, której środek jest wszędzie, powierzchnia nigdzie”. [przypis edytorski]

Bóg (…) króle podający; (…) król (…) od Boga podany — wyraża się tu przekonanie, że władza królewska pochodzi wprost ze wskazania boskiego i łączy się z łaską Boga; w monarchiach dziedzicznych ta feudalna idea funkcjonowała aż do rewolucji francuskiej 1789 roku, w polskiej rzeczywistości, wobec systemu elekcyjnego, nie była tak prosta do wyprowadzenia z wizji „porządku naturalnego” i wymagała wzmacniania, takiego choćby jakie ma miejsce w Psalmodii Kochowskiego. [przypis edytorski]

Bóg (…) któremu podobało się zasmucić Rachelę w Ramie — Jr 31, 15; przywołane w Mt 2, 17–18. [przypis edytorski]

bóg łuku — Apollo, bóg sztuki i wróżbiarstwa, wspierał Trojan w czasie wojny. [przypis edytorski]

Bóg lud Izraela manną żywił — Wj 16, 2–35. [przypis edytorski]