Przekaż 1,5% Wolnym Lekturom!
Wsparcie nic nie kosztuje! Wystarczy w polu „Wniosek o przekazanie 1,5% podatku” wpisać nasz KRS: 0000070056
Każda kwota się liczy! Dziękujemy!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza | przypisy tradycyjne
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | filozoficzny | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hiszpański | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | polityczny | portugalski | potocznie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | środowiskowy | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 7601 przypisów.
dziesięcinny — tj. składany w ramach podatku kościelnego na wsi, tj. dziesięciny, stanowiącego dziesiątą część zbiorów. [przypis edytorski]
dziesięcioletnie klęski — wojna trojańska trwała dziesięć lat. [przypis edytorski]
dziesięcio palcami — dziś: dziesięcioma palcami. [przypis edytorski]
dziesięciornasób — dziś: dziesięciokrotnie; por. dwójnasób. [przypis edytorski]
dziesięciosążniowy — mierzący dziesięć sążni; sążeń: miara długości wynosząca ok. 1,7–2 m. [przypis edytorski]
dziesięciu — czemu powiedziane jest, że „dziesięciu”? «Czyż nie jest [dalej] napisane, że [Jakub] nie wysłał [z nimi] Binjamina? To sugeruje, że w braterskich uczuciach [do Josefa] byli podzieleni na dziesięciu, ponieważ miłość i nienawiść nie była u nich wszystkich jednakowa. Ale odnośnie do nabywania zboża wszyscy byli jednomyślni», zob. Raszi do 42:3. [przypis edytorski]
dziesięciu lat — jeśli żona spędziła z mężem dziesięć lat i nie urodziła mu dzieci, powinien poślubić następną żonę, zob. Raszi do 16:3. [przypis edytorski]
dziesięciu — «O mniejszą ilość już nie prosił, pomyślał sobie: w pokoleniu potopu było ośmiu [sprawiedliwych]: Noach, jego synowie i ich żony, a nie zdołali uratować swojego pokolenia, zaś o dziewięciu w połączeniu z Bogiem [do liczby dziesięciu] już prosił i nie udało się», zob. Raszi do 18:32. [przypis edytorski]
dziesiętnik — dowódca dziesięciu żołnierzy; tu: niższy funkcjonariusz policji lub milicji. [przypis edytorski]
dzieucha (gw.) — dziewucha, dziewczyna. [przypis edytorski]
dzieuczata (białorus.) — dziewczęta. [przypis edytorski]
Dzieuka dziawica pierestań maju łapu… (białorus.) — Dziewczyno-dziewico przestań moją łapę… [przypis edytorski]
dzieusze (gw.) — dziewczynie. [przypis edytorski]
dzieuszy (gw.) — kobiecy. [przypis edytorski]
dziewanna — lecznicza roślina o wysokiej łodydze i żółtych kwiatach. [przypis edytorski]
Dziewanna (mit. słow.) — bogini łowów, zwierzyny i lasów. Zdaniem Długosza odpowiednik Diany. W Polsce do XV w. topiona jako kukła ze słomy wraz z Marzanną w 4 niedzielę Wielkiego Postu. [przypis redakcyjny]
dziewanna — roślina o intensywnie żółtych kwiatach. [przypis edytorski]
dziewanna — roślina zielna z niewielkimi żółtym kwiatami na wysokiej łodydze. [przypis edytorski]
dziewczę — hebr. ילדה (jalda): ‘mała dziewczynka’. [przypis edytorski]
dziewczęty — dziś popr. forma N.lm: dziewczętami. [przypis edytorski]
dziewczęty kraśnemi — dziś popr. forma N. lm: krasnymi (tj. ładnymi) dziewczętami. [przypis edytorski]
Dziewczę z buzią jak malina — pieśń z towarzyszeniem fortepianu, kompozycja Jana Karola Galla (1856–1912) do słów Mariana Gawalewicza (1852–1910), będących tłumaczeniem wiersza Heinricha Heinego. [przypis edytorski]
dziewczyca — dziewczyna. [przypis edytorski]
Dziewczyna o lnianych włosach — częściej: Dziewczyna o włosach jak len (fr. La fille aux cheveux de lin, 1910), prosty muzycznie utwór francuskiego kompozytora Claude'a Debussy'ego, inspirowany wierszem Leconte'a de Lisle'a. [przypis edytorski]
dziewczyna — tu: panna, osoba niezamężna. [przypis edytorski]
dziewczyna — tu: służąca. [przypis edytorski]
dziewczyny (…) rumienią się — rumieniec jest bardzo widoczny u młodych dzikich. [przypis autorski]
dziewczy (starop.) — dziewczęcy. [przypis edytorski]
Dzieweczki te i prawie dziewice — tj. dziewczęta w różnym wieku: małe dziewczynki i niemal dorosłe panny. [przypis redakcyjny]
dziewiąci — dziś popr.: dziewięciu. [przypis edytorski]
Dziewiąta, Norymberscy — skrótowo o utworach: Dziewiąta Symfonia Beethovena oraz Śpiewacy norymberscy Wagnera. [przypis edytorski]
dziewiąty dzień miesiąca Aw (Tisza b'Aw) — w tym dniu w 70 r. n.e. Rzymianie zburzyli Jerozolimę wraz ze świątynią. W r. 586 p.n.e. w tym samym dniu miesiąca Aw, król babiloński Nebuchadnezar zburzył pierwszą świątynię jerozolimską. W czasie Tisza b'Aw obowiązuje post taki jak w Jom Kipur. Wszystkie inne posty obowiązują Żydów obojga płci tylko od trzynastego roku życia. [przypis tłumacza]
dziewica (daw.) — młoda, niezamężna kobieta. [przypis edytorski]
dziewica — dziewczyna, panna. [przypis edytorski]
Dziewica — Fatima Zahra (605–632), córka Mahometa i matka jego wnuków, najbardziej czczona kobieta islamu. [przypis edytorski]
dziewica — hebr. עלמה (alma): 'młoda dziewczyna, młoda kobieta'. [przypis edytorski]
dziewica — hebr. בתולה (betula): ‘dziewica’, w znaczeniu biologicznym, zob. Raszi do 24:16. [przypis edytorski]
dziewica — hebr. נערה (naara): ‘młoda dziewczyna’. [przypis edytorski]
dziewica konsystorska — w religii katolickiej: kobieta po rozwodzie kościelnym, uznana za dziewicę przez prawo kanoniczne po rozwiązaniu związku małżeńskiego, w którym pozostawała. [przypis edytorski]
Dziewica Orleańska — Joanna d'Arc (1412–1431), bohaterka narodowa Francji; podczas wojny stuletniej poprowadziła armię francuską do kilku ważnych zwycięstw (m.in. oswobodziła oblegany przez wojska angielskie Orlean), twierdząc, że działa kierowana przez Boga; zginęła spalona na stosie. [przypis edytorski]
Dziewica Orleańska — Joanna D'Arc (1412–1431), święta, mistyczka, patronka Francji. Prowadziła wojska francuskie do walki przeciw Anglikom, skłaniając je do przyjęcia bardziej ofensywnej taktyki. Ostatecznie została wydana Anglikom, osądzona za herezję i spalona na stosie. [przypis edytorski]
Dziewica Orleańska, przydomek Joanny d'Arc (1412–1431) — fr. bohaterka narodowa, katolicka święta, twierdziła, że prowadzi Francuzów do zwycięstwa natchniona przez Boga, spalona na stosie w wieku 19 lat. [przypis edytorski]
Dziewica Orleańska właśc. Joanna d'Arc (1412–1431) — bohaterka narodowa Francji; podczas wojny stuletniej z Anglią poprowadziła armię francuską do kilku ważnych zwycięstw, twierdząc, że działa kierowana przez Boga; zginęła spalona na stosie. [przypis edytorski]
dziewica — panna. [przypis edytorski]
dziewica (starop.) — panna, dziewczyna, kobieta niezamężna. [przypis edytorski]
dziewica — tu: dziewczyna, panna. [przypis edytorski]
dziewica — tu: dziewczyna. [przypis edytorski]
dziewica — tu: nimfa gór lub lasów, Oreada lub Driada. [przypis redakcyjny]
dziewicę — hebr. נערה (naara): ‘młoda dziewczyna’. [przypis edytorski]
dziewice babilońskie, które się oddają na cześć bogini — wg opisu Herodota (Dzieje I, 199); chodzi o Isztar, mezopotamską bogini płodności, miłości, seksu i wojny, w Syrii i Fenicji czczoną jako Asztarte. [przypis edytorski]
dziewice Miletu dusiły się sznurem — opowieść z Plutarcha O cnotach kobiet. [przypis edytorski]
dziewice Westy — łac. Virgines Vestae. [przypis autorski]
dziewicorództwo — właśc. dzieworództwo a. partenogeneza, rozwój zarodka z niezapłodnionego jaja. [przypis edytorski]
dziewiczej Dyjany trzy czoła (mit. rzym.) — Diana (w mit. gr. Artemida) bywała utożsamiana z boginią nocy i magii (a także pokuty i pomsty) Hekate oraz boginią księżyca Selene, stąd potrójne wyobrażenie Hekate Tergemina (Troista Hekate); oprócz kobiecych, ludzkich przedstawienie potrójnej bogini, zdarzały się również z głowami lub atrybutami zwierzęcymi: konia, psa i węża; (por. też: mit. rzym. Hekate Trivia). [przypis edytorski]
dziewięćdziesiąt pięć stopni Fahrenheita — przybliżona średnia temperatura ludzkiego ciała w skali zaproponowanej przez niemieckiego inżyniera i fizyka z Gdańska, Daniela Gabriela Fahrenheita (1686–1736), używanej w Wlk. Brytanii i daw. koloniach brytyjskich do połowy XX wieku. W pierwotnej wersji tej skali temperatura ludzkiego ciała wynosiła 96°F, w zmodyfikowanej: 98,6°F. [przypis edytorski]
dziewięćdziesięcioletni arcybiskup gnieźnieński, Jarosław, związał stułą ręce cesarskiej pary — wg Długosza. [przypis autorski]
dziewięć łokci — ok. 4m. [przypis edytorski]
dziewięć nieb — według średniowiecznej kosmologii znajdującą się w centrum świata Ziemię otaczało dziewięć koncentrycznych sfer niebieskich. Siedem z nich odpowiadało: Księżycowi, Merkuremu, Wenus, Słońcu, Marsowi, Jowiszowi i Saturnowi. Ósma była sferą gwiazd stałych. Ostatnie, dziewiąte niebo, zwane empireum, miało być siedzibą Boga i aniołów. Wizerunek ten utrwalił Dante w swoim poemacie Boska Komedia. [przypis edytorski]
dziewięć pałek — odznaka godności hrabiowskiej umieszczana w herbie: opaska z dziewięcioma wachlarzowato ułożonymi „pałkami”, tj. promieniami mającymi na końcach perły. [przypis edytorski]
dziewięć pawłów — Paolo, ówczesna moneta papieska. [przypis redakcyjny]
dziewięć rozkoszy małżeństwa — Les quinze joyes du mariage, tytuł książeczki przypisywanej Antoniemu de la Salle, której pierwsze wydanie ukazało się w r. 1480, w Lionie. [przypis tłumacza]
dziewięć sążni — ok. 16 m. [przypis edytorski]
dziewięć sióstr — tu: Muzy, mitologiczne patronki sztuk. [przypis edytorski]
dziewięć sułtanic Feba — w ten sposób określa się tu Muzy, opiekunki twórczości artystycznej. [przypis edytorski]
dziewięcią — dziś popr. forma N. l. mn.: dziewięcioma. [przypis edytorski]
dziewięcią — dziś popr. N. lm. dziewięcioma. [przypis edytorski]
Dziewięci iasnych chórów nieba — mowa o chórach anielskich; średniowieczna teologia zaludniała niebo aniołami ustawionymi w ścisłej hierarchii, dzielącymi się na chóry. [przypis edytorski]
dziewięciu laty — dziś: dziewięcioma latami. [przypis edytorski]
dziewięciuset braci Ducha Tegorocznego Bożego Narodzenia — chodzi o liczbę dotychczasowych świąt Bożego Narodzenia; ponieważ Opowieść wigilijna Charlesa Dickensa została wydana po raz pierwszy w 1843 roku, wskazywałoby to na początki obchodzenia tych świąt o dziewięcset lat wcześniej, a tymczasem Boże Narodzenie zaczęto świętować w IV w. (o ile nie wcześniej): Duch Tegorocznego Bożego Narodzenia, który odwiedził Ebenezera Scrooge'a miał więc już wówczas ponad tysiąc pięciuset braci. [przypis edytorski]
dziewięciu stróżów — podobnych stróżów wybierano później podczas olimpiad. [przypis edytorski]
dziewięciu — Zbójców było właściwie już tylko ośmiu, gdyż człowiek ugodzony przez pana Trelawneya na pokładzie szonera umarł z rany tego samego wieczora, o tym jednak dowiedzieliśmy się dopiero później (przypisek Jima Hawkinsa). [przypis autorski]
dziewięsiel (daw.) — olbrzym, gigant. [przypis redakcyjny]
dziewięsiłka — olbrzymka. [przypis redakcyjny]
dziewierz (daw.) — brat męża, szwagier. [przypis redakcyjny]
dziewierz — ojciec pana młodego (świekr) a. brat męża (szwagier); tu: starszy wiekiem mężczyzna z bliskiej rodziny pana młodego, pełniący funkcję pierwszego drużby. [przypis edytorski]
dziewierz (starop.) — szwagier. [przypis edytorski]
dziewka (daw.) — dziewczyna, panna. [przypis edytorski]
dziewka (daw.) — dziewczyna, służąca. [przypis edytorski]
dziewka (daw.) — dziewczyna; służąca. [przypis edytorski]
dziewka (daw., gw.) — dziewczyna, panna; także: córka. [przypis edytorski]
dziewka (starop.) — córka. [przypis edytorski]
dziewka (starop.) — dziewczyna, tu: córka. [przypis edytorski]
dziewka (starop.) — dziewczynka, dziewczyna, panienka. [przypis edytorski]
dziewka (starop.) — [tu:] córka. [przypis redakcyjny]
dziewka (starop.) — tu: panna, dziewczyna. [przypis edytorski]
dziewka (tu daw.) — córka. [przypis edytorski]
dziewka — tu: służąca. [przypis edytorski]
dziewka* (zdr. od starop. dziewa) — dziewczyna. [przypis redakcyjny]
dziewka z Lagu — oryg. „donna del Lago”, „pani Jeziora”, Wiwiana, kochanka Merlina. Merlin położył się z jej namowy do zbudowanego przez siebie grobu dla przekonania się, czy nie za mały dla niego; tymczasem Wiwiana za pomocą czarów, które wyłudziła od niego, sprawiła, że już z grobu wyniść nie mógł. [przypis redakcyjny]
dziewki pochopne do wojny (mit. gr.) — Amazonki, potomkinie boga Aresa i nimfy Harmonii; obszar zamieszkiwania tego na poły legendarnego plemienia lokalizowano u wybrzeży Morza Czarnego, w Kolchidzie (tereny dzisiejszej Gruzji), w Tracji, w centralnej Scytii (na lewobrzeżnych równinach naddunajskich) a. u podnóży Kaukazu w Azji Mn. [przypis edytorski]
dziewki w niewolą zabiorą — do kobiet zabranych w niewolę należała żona Hektora, Andromacha; została niewolnicą Neoptolemosa i urodziła mu trzech synów: Pergamosa, Pielosa i Molossosa. [przypis edytorski]
dziewoja (daw.) — dorodna dziewczyna. [przypis edytorski]
dziewoja — dziewczyna. [przypis edytorski]
dziewoja (staropol.) — piękna panna. [przypis redakcyjny]
Dziewonia — w mit. słowiańskiej boginka łąk. [przypis edytorski]
dzieworództwo — rozwój organizmu z komórki jajowej, która nie została zapłodniona. [przypis edytorski]
dziewosłąb (gw.) — swat. [przypis edytorski]
dziewosłąb — swat. [przypis edytorski]
dziewosłęb a. dziewosłąb (daw.) — swat. [przypis edytorski]
dziewosłęb (daw.) — swat, pośrednik przy zawieraniu małżeństwa. [przypis edytorski]
