Przekaż 1,5% Wolnym Lekturom!
Wsparcie nic nie kosztuje! Wystarczy w polu „Wniosek o przekazanie 1,5% podatku” wpisać nasz KRS: 0000070056
Każda kwota się liczy! Dziękujemy!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | astronomia | biologia, biologiczny | chemiczny | dawne | filozoficzny | fizyka | francuski | geologia | grecki | hebrajski | hiszpański | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | portugalski | potocznie | przestarzałe | przymiotnik | religijny, religioznawstwo | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | starożytny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie
Według języka: wszystkie | English | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 3058 przypisów.
epistoła — list. [przypis edytorski]
epistolarny — dotyczący listów. [przypis edytorski]
epistolarny (łac.) — dotyczący listów, utworów w formie listów. [przypis edytorski]
epistropheus — kręg obrotowy a. osiowy, drugi kręg szyjny stanowiący rodzaj osi, wokół której obracają się wyżej położone elementy układu kostnego (kręg pierwszy i czaszka). [przypis edytorski]
epitafium — napis nagrobkowy lub utwór poetycki na cześć zmarłego. [przypis edytorski]
epitafium — napis nagrobkowy. [przypis redakcyjny]
epitafium — oto owo epitaphium, pomieszczone na wstępie do zbioru utworów Dagny Przybyszewskiej pt. Kiedy słońce zachodzi, w jego własnym przekładzie. „Dzieciom moim Zenonowi i Iwci puściznę po matce przekazuje ojciec. Wychowana w bogactwie i zbytku, znosiła mężnie i wytrwale kilkuletnią nędzę artysty, co się z trudem przez życie przebijać musiał. Kobieta niezwykłej kultury i poczucia artystycznego, powierniczka najskrytszych moich intencyj twórczych, jedyny człowiek, który znał mój twór aż do dna, który nieraz wyłowił z głębi mej duszy to, co dla mnie samego było nieświadome; oto czym była wasza matka. Jej tragedią było, że duszę miała zbyt szczerą, zbyt śmiałą i dumną, by mógł na nią paść najdrobniejszy cień fałszu i hipokryzji. Jej tragedią było, że była tym, czym jest jej sztuka: pięknością i zbytkiem. Nie była stworzona do tego świata: dusza jej, pełna naiwnej ufności, dziecięcej prostoty, doznała zbyt dużo rozczarowań, zbyt często była oszukiwana i zwodzona: musiała się w końcu przełamać. Tragedią jej była piękność, i szczerość, i duma. Była przepięknym egzotycznym kwiatem, który rzadko wykwita, a który tłum zdeptać musi — i nie dość że zdepcze, ale mści się na nim jeszcze po śmierci. Więc, dzieci moje, niech pamięć matki będzie dla was święta, jak dla mnie jest święta. Stanisław Przybyszewski. Warszawa, w czerwcu 1901”. [przypis autorski]
Epitaphe du dit Villon/ Frères humains qui après nous vivez,/ N'ayez les coeurs contre nous endurcis (st. franc.) — Epitafium Villona: Bracia ludzie, którzy żyjecie po nas/ nie miejcie serc przeciw nam zatwardziałych. [przypis edytorski]
epitaphium (łac., z gr.) — napis na nagrobku. [przypis redakcyjny]
epitelium — nabłonek. [przypis edytorski]
Epitemeusz — najprawdopodobniej chodzi o Epimeteusza. Epimeteusz (mit. gr.): brat Prometeusza; pojął za żonę Pandorę, która otwierając otrzymaną od bogów w posagu beczkę (por. Puszka Pandory) sprowadziła na świat nieszczęścia. Wedle innej wersji mitu to Epimeteusz, namówiony przez żonę, otworzył beczkę. [przypis edytorski]
Epiterses — Rodak i nauczyciel Plutarcha. [przypis tłumacza]
epithalamium (łac.) — ślubna piosenka lub wiersz. [przypis edytorski]
epithète rare (fr.) — rzadki epitet. [przypis edytorski]
epitheton ornans (łac.) — epitet stały, powtarzający się zawsze przy tym samym rzeczowniku. [przypis edytorski]
Epitynchan — osoba nieznana. [przypis tłumacza]
epizod — tu: trwające krótko, mało znaczące wydarzenie. [przypis edytorski]
epizod wenecki — chodzi o epizod miłosny George Sand i Alfreda Musseta, opisany przez niego w Spowiedzi dziecięcia wieku, a także w pamiętnikach kochanka Sand, lekarza Pagella. [przypis edytorski]
e pluribus unum (łac.) — jedno uczynione z wielu; motto na pieczęci USA. [przypis edytorski]
epoce historycznej, której nastanie G. H. Bondy ogłosił na pamiętnym walnym zgromadzeniu Kompanii Eksportowej Pacyfiku w swych proroczych słowach o rozpoczynającej się utopii — por. Inwazja jaszczurów, Księga I, rozdział 12. [przypis autorski]
epod lub epoda (gr.) — w chórze gr. część pieśni występująca po strofie i antystrofie. [przypis edytorski]
E poi ch’amor die me vi fece accorta… — błędnie przypisane autorstwo — autorem tych słów jest Francesco Petrarka, a nie Metastasio. Jest to fragment sonetu XI z cyklu Sonety do Laury. [przypis edytorski]
epoka 1793 roku — okres kryzysu Rewolucji Francuskiej i terroru jakobińskiego, podczas inwazji koalicji Wielkiej Brytanii, Austrii, Prus i Hiszpanii w celu obalenia rewolucyjnej Republiki Francuskiej oraz jednoczesnego powstania rojalistycznego w Wandei. [przypis edytorski]
epoka aleksandryjska — epoka hellenistyczna, okres w dziejach regionu M. Śródziemnego i Bliskiego Wschodu trwający od śmierci Aleksandra Wielkiego (323 p.n.e.) do podboju przez Rzym ostatniego niezależnego państwa hellenistycznego, ptolemejskiego Egiptu (30 p.n.e.). [przypis edytorski]
epoka apuchtinowska — tzw. noc apuchtinowska, polityka rusyfikacji wprowadzona w Królestwie Polskim po upadku powstania styczniowego. Pomysłodawcą tej polityki był Aleksandr Apuchtin, rosyjski kurator warszawskiego okręgu szkolnego. [przypis edytorski]
epoka „brutalnej ekstazy romantycznego bolszewizmu” — Essad Bey, op. cit., s. 148. [przypis autorski]
epoka jurajska — środkowy okres ery mezozoicznej, ok. 201–145 mln lat temu; na lądach dominowały wówczas dinozaury, pierwsze hominidy (człowiekowate) pojawiły się dopiero 14–6 mln lat temu. [przypis edytorski]
epoka kamienia łupanego — paleolit, od ok. 3,3 mln do 11.700 lat temu. [przypis edytorski]
epoka kredowa — ostatni okres ery mezozoicznej, od 145 do 66 mln lat temu. [przypis edytorski]
epoka krzemienna — okres, w którym człowiek używał narzędzi sporządzonych z kamieni, głównie z krzemienia. [przypis redakcyjny]
epoka lodowcowa a. lodowa (hist. geol.) — dawny termin na określenie okresu zlodowaceń w Europie, odpowiadający plejstocenowi (od 2,6 mln do 11,7 tys. lat tamu). W historii Ziemi okresy lodowcowe występowały kilkakrotnie, obecnie termin ten jest używany potocznie lub nieformalnie, w pracach popularnonaukowych. [przypis edytorski]
Epoka Ludwika XV (…) najpiękniejszy moment swoich wychowanków — Pan de Francueil, kiedy używał zbyt wiele pudru. Pamiętniki pani d'Epinay. [przypis autorski]
epoka młodości Bismarcka — a więc pierwsza poł. XIX w. [przypis redakcyjny]
epoka udziałów i wieców — okres rozdrobnienia feudalnego na Rusi w XI i XII w. [przypis edytorski]
epoka żywej wymiany duchowej — Pierwszym objawieniem Niemiec dla literatury francuskiej była książka O Niemczech pióra głośnej powieściopisarki i kobiety politycznej, pani de Stael (1766–1817). [przypis tłumacza]
Epokę obecną, tę, w której żyjemy, zamknął Wyspiański (…) dawnym sposobem żyć już nie sposób — S. Lack, O literaturze kobiecej, „Nowe Słowo” 1903, nr 24. [przypis autorski]
epoleta (daw.) — epolet, naramiennik: pasek materiału ozdobiony złotym lub srebrnym sznurem, często z frędzlami, naszyty na ramieniu kurtki mundurowej, zwykle z umieszczoną na nim naszywką oznaczającą stopień wojskowy. [przypis edytorski]
epolet — naramiennik, pagon. Pasek materiału naszyty na ramieniu kurtki mundurowej; często umieszcza się na nim różne naszywki oznaczające stopień w wojsku, marynarce czy harcerstwie; dawniej bogato zdobiony element munduru. [przypis redakcyjny]
epolet — naramiennik przy mundurze wojskowym, wykonany z taśmy srebrnej, złotej lub z sukna. [przypis edytorski]
epolety — naramienniki munduru wojskowego. [przypis edytorski]
epolety — naramienniki stanowiące element munduru wojskowego. [przypis edytorski]
epolety — sukienne naramienniki, element munduru wojskowego. [przypis edytorski]
eponim — archont eponymos przewodniczący kolegium archontów i sprawujący władzę wykonawczą w polis. [przypis edytorski]
Eponina — bohaterka powieści Nędznicy Wiktora Hugo. [przypis edytorski]
Eponina — żona wodza Galów Juliusza Sabinusa (I w.), który upozorowawszy swą śmierć ukrywał się długie lata w jaskini; Eponina towarzyszyła mężowi na wygnaniu, a po wykryciu kryjówki i skazaniu Sabinusa na śmierć dobrowolnie podzieliła jego los. [przypis redakcyjny]
Eponina (zm. 78 n.e.) — żona Sabinusa, wodza powstania Galów przeciw panowaniu rzymskiemu, dobrowolnie poszła z mężem na śmierć. [przypis edytorski]
epopeją — dziś popr. forma B. lp: epopeję. [przypis edytorski]
epopeja naśladuje jedynie mową potoczną albo samymi wierszami (…) Użyliśmy zaś wyrazu „epopeja”, bo nie moglibyśmy żadnym innym mianem wspólnym objąć… — w tym miejscu Arystoteles używa wyrazu „epopeja”, który był już wówczas terminem technicznym na oznaczenie gatunku literackiego, w jego etymologicznym znaczeniu, mając na myśli wszelkiego rodzaju sztukę słowa, czyli twórczość literacką. [przypis edytorski]
epopt (gr. epóptēs) — człowiek wprowadzony w najwyższy stopień wtajemniczenia staroż. gr. misteriów eleuzyjskich. [przypis edytorski]
epos — opowieść. [przypis autorski]
Eppingen — miasto w Niemczech, w Badenii-Wirtembergii, nad rzeką Elsenz. [przypis edytorski]
Epruweska (z fr.) — służąca testująca możliwości kochanka. [przypis edytorski]
epruwetka (daw., z fr.) — probówka. [przypis edytorski]
epruwetka (daw., z fr.) — probówka, szklane naczynie laboratoryjne o wąskim, cylindrycznym kształcie. [przypis edytorski]
epruwetka — probówka. [przypis redakcyjny]
Epstein, Berthold (1890–1962) — pediatra i naukowiec, powołany jako lekarz do obozu koncentracyjnego w Auschwitz podczas II wojny światowej. [przypis edytorski]
e pur si muove! (wł.) — a jednak się kręci. [przypis edytorski]
E pur si muove (wł.) — a jednak się kręci (przypisywane Galileuszowi słowa, które miał wypowiedzieć o krążącej wokół Słońca Ziemi, po tym, gdy przez inkwizycję został zmuszony do publicznego wyrzeczenia się swoich poglądów o prawdziwości heliocentryzmu). [przypis edytorski]
e pur si muove (wł.) — a jednak się kręci; słowa te miał wypowiedzieć w 1633 r. Galileusz, stając przed sądem inkwizycji, jako potwierdzenie jego prywatnego przekonania o prawdziwości teorii heliocentrycznej, której był uprzednio zmuszony wyprzeć się publicznie. [przypis edytorski]
E pur si muove! (wł.) — „A jednak się porusza”, słowa przypisane Galileuszowi przez późniejszą legendę. [przypis redakcyjny]
epuzer (daw., z fr. épouser: poślubić) — kandydat na małżonka. [przypis edytorski]
epuzer — kandydat do małżeństwa. [przypis redakcyjny]
epuzer — (z fr.) dawniej epuzerem nazywano kandydata do małżeństwa. [przypis edytorski]
epuzer (z fr.) — kandydat do małżeństwa. [przypis edytorski]
equator (ang.) — równik. [przypis tłumacza]
Eques polonus sum (łac.) — jestem polskim rycerzem. [przypis edytorski]
eques romanus — rycerz rzymski. [przypis redakcyjny]
Equi (…) currentium (łac.) — „Konie ich, niekiełznane, mają chód ciężki i niezgrabny, sztywne karki i łby naprzód pochylone” (Livius Titus, Ab Urbe condita, XXXV, 11; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
Equidem (…) accepi — Quintus Curtius, Historiae Alexandri Magni, IX, 1. [przypis tłumacza]
era fajkowa — K. Gaszyński tak to słowo wyjaśnia: „Zygmunt Krasiński w młodym bardzo wieku zaczął palić tytoń, a gdy ojciec surowo mu to zakazywał, palenie odbywało się potajemnie, w ogrodzie, godzinami wieczornemi. Ojciec to wyśledził, a przekonawszy się, że namiętność do palenia silniejsza jest nad zakaz jego, pozwolenie swe udzielił. Tegoż dnia Gaszyński, wchodząc wieczorem do Zygmunta, zastał go siedzącego przy kominku i palącego fajkę na długim cybuchu. Zdziwiony, pyta: — »Jak to? Nie boisz się ojca?« — »Nie boję się, ojciec pozwolił« odpowiedział Zygmunt. Wtedy Gaszyński w uniesieniu porwał kawałek węgla i napisał na kominku: »Żyj, ero fajkowa!«. Stąd na listach do Gaszyńskiego podpis zwykły jest: »Twój Erofajkowy« albo »Ero«”. [przypis redakcyjny]
Erasinides — poważany demokrata. [przypis tłumacza]
Erastotenes (276–194 p.n.e.) — gr. astronom, geograf, matematyk; jako pierwszy wyznaczył obwód kuli ziemskiej, uzyskując wielkość 250 000 stadionów; stosował poprawną metodę, ale obliczenia opierał na przybliżonych wielkościach. [przypis edytorski]
Erasynides — nieszczęsny, choć zwycięski admirał spod Arginuz: pierwszy został oskarżony i pierwszy z owych dziesięciu wodzów dał gardło za urojone winy (patrz Wstęp). [przypis tłumacza]
erat (łac.) — było (dalej fragment rękopisu obcięty). [przypis redakcyjny]
Erato — jedna z dziewięciu Muz, Muza poezji miłosnej zazwyczaj przedstawiana z lirą. [przypis redakcyjny]
Erato (mit. gr.) — jedna z muz, córek Zeusa i tytanidy Mnemosyne; imię Erato znaczy tyle co „Ukochana” a. „Namiętna”; opiekowała się szczególnie poezją miłosną. [przypis edytorski]
Erato (mit. gr.) — muza poezji lirycznej. [przypis edytorski]
Erato (mit. gr.) — muza poezji miłosnej. [przypis edytorski]
Eratostenes (276–194 p.n.e.) — gr. astronom, geograf, matematyk; zarządzał Biblioteką Aleksandryjską; wynalazł system współrzędnych geograficznych, jako pierwszy pomierzył obwód kuli ziemskiej, wyliczył nachylenie osi Ziemi, zaproponował wprowadzenie lat przestępnych, podał sposób znajdowania liczb pierwszych. [przypis edytorski]
era upokorzeń, denuncjacji, prowokacji, prześladowań — Boris Souvarine, Staline, Paris, Plon, 1935, s. 425. [przypis autorski]
Erazm Kroczewski (zm. ok. 1570) — kuchmistrz koronny za Zygmunta Augusta. [przypis redakcyjny]
Erazm, Turnebus, Scaliger — Erazm z Rotterdamu, właśc. Gerrit Gerritszoon (1467–1536): holenderski filozof, filolog, jeden z czołowych przedstawicieli renesansowego humanizmu; Adrianus Turnebus, właśc. Adrien Turnèbe (1512–1565): francuski humanista, hellenista; Jules César Scaliger (1484–1558): działający we Francji humanista i filolog włoski, adwersarz Erazma z Rotterdamu. [przypis edytorski]
Erazm z Rotterdamu — własc. Gerrit Gerritszoon, zm. 1536, filozof, filolog i pedagog, jeden z czołowych przedstawicieli renesansowego humanizmu. [przypis edytorski]
Erberia — dawny wenecki targ owocowo-warzywny. [przypis edytorski]
er bleibt ganz ruhig (niem.) — pozostaje całkiem spokojny. [przypis edytorski]
erbować — dziedziczyć. [przypis autorski]
Erbsen (niem.) — groch. [przypis edytorski]
Ereb a. Hades (mit. gr.) — smutna, podziemna kraina, w której przebywały dusze wszystkich zmarłych (starożytni Grecy nie znali rozróżnienia na raj i piekło). [przypis edytorski]
Ereb — inaczej Hades; w mit. gr. królestwo Hadesa — boga śmierci; kraina umarłych. [przypis edytorski]
Erebinton — Ἐρεβίνθων οἶκος, Cicerum domus, Erbsenhausen (Cl.), Boettger: Erbsenhaus, więc: Dom Grochowy, albo Grochów. [przypis tłumacza]
„Ereb” i „Terror” — statki zaginione razem z całą arktyczną ekspedycją sir Johna Franklina. [przypis edytorski]
Ereb (mit. gr.) — bóg ciemności bądź najmroczniejsza część krainy zmarłych. [przypis edytorski]
Ereb (mit. gr.) — bóg ciemności, też królestwo zmarłych. [przypis edytorski]
Ereb (mit. gr.) — kraina umarłych. [przypis edytorski]
Ereb (mit. gr.) — najciemniejsza część Hadesu, podziemnego królestwa zmarłych; piekło. [przypis edytorski]
Ereb (mit. gr.) — najciemniejsza część Hadesu, podziemnego świata zmarłych. [przypis edytorski]
Ereb (mit. gr.) — najciemniejsza część Hadesu, podziemnej krainy zmarłych. [przypis edytorski]
Ereb (mit. gr.) — najciemniejsza część Hadesu, podziemnej krainy zmarłych; tu: piekło. [przypis edytorski]
Ereb (mit. gr.) — najciemniejsza część Hadesu, także: bóstwo i uosobienie ciemności świata podziemnego; tu: piekło [przypis edytorski]
Ereb (mit. gr.) — najciemniejsza i najgłębsza część krainy umarłych, Hadesu, królestwa boga śmierci Hadesa; piekło. [przypis edytorski]
