Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | filozoficzny | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | łacina, łacińskie | literacki, literatura | matematyka | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | rosyjski | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | zoologia
Według języka: wszystkie | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 4833 przypisów.
gwałtowny — tu: oparty na przemocy. [przypis edytorski]
gwałtowny zapęd Niedźwiedzicy na niebie zachodzącej — starożytni tłumaczyli zmiany pogody wpływem gwiazd. [przypis edytorski]
gwałt — przemoc, bezprawne użycie siły. [przypis edytorski]
gwałt — tu: mnóstwo. [przypis edytorski]
gwałt — tu: pośpiech, zamieszanie. [przypis edytorski]
gwałt —tu: przemoc. [przypis edytorski]
gwałtu — wyraz używany przez osobę przestraszoną bądź zaskoczoną. [przypis edytorski]
gwałtu zażyć — [użyć przemocy. Red. WL] planowany jesienią 1789 zamach wojskowy dworu na Zgromadzeniu Narodowym, ujawniony w manifestacjach z 1 i 3 października (uczty gwardzistów przybocznych, udział osobisty królowej Marii Antoniny w częstowaniu żołnierzy); reszta podanych tu wiadomości to echa pogłosek nieuzasadnionych. [przypis redakcyjny]
gwałty — dziś popr. forma N. lm: gwałtami. [przypis edytorski]
Gwalbert — zromanizowane imię męskie pochodzenia germańskiego; nosiło je dwóch świętych z VII w. (Walbert z Hainaut i Walbert z Luxeuil), Jan Gwalbert (Giovanni Gualberto) z Florencji (ok. 995–1073), założyciel zakonu wallombrozjanów, święty katolicki, a także święty Gwalbert, postać z dramatu Lilla Weneda Słowackiego. [przypis edytorski]
Gwalpor — być może bł. druku i chodzi o Gwalior (ang.), czyli miasto Gwalijar w środkowych Indiach, w stanie Madhja Pradeś; daw. stolica niezależnego księstwa, od poł. XIX pod brytyjską dominacją, w 1948 włączonego w skład niepodległych Indii. [przypis edytorski]
Gwalrada — szlachetna florentynka, córka Belinciona Berti, którego prostotę obyczajów wychwala poeta w Raju pieśni XV. Wnuk jej Gwidogwera odznaczył się jako waleczny żołnierz pod chorągwią Karola Walezego. [przypis redakcyjny]
gwara dago — obraźliwe określenie na język osób pochodzenia hiszpańskiego, portugalskiego a. włoskiego. [przypis edytorski]
gwardią konną koronną — daw. forma B.lp r.ż.; dziś: gwardię (…). [przypis edytorski]
Gwardia Narodowa — francuska ochotnicza formacja militarna, rodzaj milicji obywatelskiej, utworzonej w okresie Rewolucji Francuskiej w 1789. [przypis edytorski]
gwardian — przełożony klasztoru franciszkanów. [przypis edytorski]
gwardian — przełożony klasztoru. [przypis redakcyjny]
gwardian — przełożony klasztoru w niektórych zakonach. [przypis edytorski]
gwardian — przełożony klasztoru w zakonie franciszkanów. [przypis edytorski]
gwardia — wojskowe oddziały straży. [przypis edytorski]
gwardiejskij ekipaż (ros. гвардейский экипаж) — jednostka piechoty morskiej elitarnej Gwardii Imperium Rosyjskiego. [przypis edytorski]
gwardjan — dziś popr. pisownia: gwardian, przełożony klasztoru franciszkanów. [przypis edytorski]
gwarek (daw.) — górnik. [przypis edytorski]
gwarną — pełną gwaru, czyli odgłosów rozmów. [przypis edytorski]
gwary a szumy (daw.) — konstrukcja z „a” w funkcji spójnika łącznego, dziś: gwary i szumy. [przypis edytorski]
gwarzyć (daw.) — mówić, powiadać; prowadzić poufałą rozmowę, gawędzić. [przypis edytorski]
gwarzyć (daw.) — rozmawiać, gadać. [przypis edytorski]
gwarzyć (daw.) — rozmawiać. [przypis edytorski]
gwarzyć (gw.) — mówić; por. gwara. [przypis edytorski]
gwarzyć — prowadzić poufałą rozmowę, gawędzić. [przypis edytorski]
gwarzyć — rozmawiać. [przypis edytorski]
Gwaszek — spolszczona forma imienia własnego Guasco, na wzór: Leszek, Mieszek. [przypis redakcyjny]
gwasz — kryjąca farba wodna z domieszką kredy lub bieli używana do wykonywania szkiców dla obrazów olejnych. [przypis edytorski]
gwebr a. pars — wyznawca mazdaizmu, staroż. kultu Słońca. [przypis edytorski]
gwebr — czciciel ognia w Persji (p. w.). [przypis autorski]
gwebr (daw.) — wyznawca zaratusztrianizmu; perscy zaratusztrianie w ucieczce przed muzułmańskimi prześladowaniami osiedlili się w Indiach. I jak Gwebr — w oryg.: grubiański i dziki człowiek z Indii. [przypis edytorski]
gwebrowie — pramieszkańcy Persji, należący, jako czciciele ognia, do religii Zaroastra i ścigani wzgardą mahometańskiej ludności. [przypis tłumacza]
Gwebrowie (z pers. ghebr': niewierny) — daw. nazwa wyznawców zaratusztrianizmu nadana im przez muzułmanów; religia (…) zachowała się, tak samo religia Zend u Gwebrów: zaratusztrianizm wywodzi się z pierwotnych wierzeń mieszkańców płn. Iranu i stanowił państwową religię w istniejącym na terenie współczesnego Iranu i Iraku perskim imperium Sasanidów. Po podboju arabskim większość Irańczyków zmieniła wiarę, ale część w VIII–X w. uciekła przed muzułmańskimi prześladowaniami i osiedliła się w Indiach. [przypis edytorski]
gwebrowie (z pers. ghebr': niewierny) — daw. nazwa wyznawców zaratusztrianizmu nadana im przez muzułmanów; także: parsowie, wyznawcy mazdaizmu, staroirańskiej religii plemion medyjsko-perskich, zogniskowanej wokół kultu boga światła i dobra (Ahura Mazdy), której początek sięga VIII w. p.n.e., a wpływy obejmują zaratusztrianizm, łącząc się z wierzeniami hinduskimi i (starszym od mazdaizmu) kultem Mitry, boga-Słońca. [przypis edytorski]
gwebr — pars, wyznawca mazdaizmu, staroirańskiej religii plemion medyjsko-perskich, zogniskowanej wokół kultu boga światła i dobra (Ahura Mazdy), której początek sięga VIII w. p.n.e., a wpływy obejmują zaratusztrianizm, łącząc się z wierzeniami hinduskimi i (starszym od mazdaizmu) kultem Mitry, boga-Słońca. [przypis edytorski]
gwebr (pers.) — członek sekty czcicieli ognia. [przypis edytorski]
gwebr — w islamie obelżywe określenie „niewiernego”; dawniej gwebrami nazywano przede wszystkim członków sekty Czcicieli Ognia, wyznawców religii Zoroastra. [przypis edytorski]
gwebr — wyznawca zoroastryzmu (zaratusztrianizmu). [przypis edytorski]
gwebryjskie świątynie — gwebrowie (z pers. ghebr': niewierny); nazwa nadawana przez mahometan wyznawcom Zoroastra. [przypis redakcyjny]
Gwelff — jeden z najznakomitszych bohaterów chrześcijańskich. [przypis redakcyjny]
gwelfowie, gibelini — nazwy przeciwnych stronnictw w sporze między cesarstwem a papiestwem o suwerenność władzy świeckiej, ale też o przyłączenie miast włoskich do Cesarstwa; gwelfowie zyskali nazwę od nazwiska popieranych przez nich książąt bawarskich Welfów, wspierających aspiracje papieża; gibelini byli stronnikami władzy cesarskiej we Włoszech, a ich nazwa pochodzi od wirtemberskiego miasta Waiblingen, a zarazem zawołania bojowego Hohenstaufów; gwelfowie byli związani gł. z mieszczaństwem, zaś gibelini reprezentowali interesy feudalnego rycerstwa i popierali niezależność Cesarstwa Rzymskiego od papiestwa. Niektóre włoskie miasta do dziś mają w herbie znak przynależności do jednego ze stronnictw: trzy złote lilie gwelfów w błękitnym polu (niekiedy pod czerwonym kołnierzem turniejowym) albo czarnego cesarskiego orła gibelinów w złotym polu. [przypis edytorski]
Gwelfowie, Gibelini — skłócone stronnictwa polityczne w XII-wiecznych Włoszech. [przypis edytorski]
gwelfowie i gibelini — stronnictwa polityczne rywalizujące we Włoszech między XII a XIII wiekiem: zwolennicy papiestwa (gwelfowie) i cesarstwa (gibelini). [przypis edytorski]
gwelfowie — w XII i XIII w. stronnicy władzy papieskiej we Włoszech, przeciwnicy stronnictwa gibelinów. [przypis edytorski]
gwelf — stronnik władzy papieskiej we Włoszech (nazwa od nazwiska popieranych przez to stronnictwo książąt bawarskich Welfów współpracujących z Państwem Kościelnym); gwelfowie i gibelini stanowili rywalizujące ze sobą wrogie obozy polit. we Włoszech w XII i XIII w., w okresie zmagań cesarza Fryderyka II z papiestwem; gwelfowie byli związani gł. z mieszczaństwem, natomiast gibelini reprezentowali gł. interesy feudalnego rycerstwa i popierali Cesarstwo Rzymskie. [przypis edytorski]
Gwelfy, Gibeliny — właśc. Gwelfowie i Gibelini; rywalizujące ze sobą stronnictwa polit. we Włoszech w XII i XIII w., w okresie zmagań cesarza Fryderyka II z papiestwem. Gwelfowie (związani gł. z mieszczaństwem) popierali Państwo Kościelne w walce przeciwko Cesarstwu Rzymskiemu. Gibelini (reprezentujący interesy feudalnego rycerstwa) byli zwolennikami władzy cesarskiej we Włoszech. [przypis edytorski]
gwer (daw.) — karabin. [przypis edytorski]
gwer (daw., z niem. Gewehr) — karabin. [przypis edytorski]
gwer (z niem. Gewehr) — karabin. [przypis edytorski]
gwes — pewnie. [przypis autorski]
gwiaździarska… umiejętność — astronomia a. astrologia. [przypis edytorski]
gwiaździarstwo (daw.) — astrologia. [przypis edytorski]
gwiaździarz (daw.) — astronom. [przypis edytorski]
gwiaździe (daw. forma) — dziś: gwieździe. [przypis edytorski]
gwiaździe — dziś popr. C. lp: gwieździe. [przypis edytorski]
gwiaździe — dziś popr.: gwieździe. [przypis edytorski]
gwiaździstem — dziś popr.: gwiaździstym. [przypis edytorski]
gwiazdą filmową wysiadał — dziś: wysiadał jako gwiazda filmowa, będąc gwiazdą. [przypis edytorski]
gwiazda biegunowa — Gwiazda Polarna, używana w nawigacji do wyznaczania kierunku północnego. Niemal nie zmienia swojego położenia w czasie pozornego obrotu nieba. [przypis edytorski]
gwiazda, co w nas miłość budzi (…) — Na początku wiosny wstępuje słońce w znak zodiakowy Barana, którego konstelacja Rybą zwana poprzedza, a w którym stoi Wenus poprzedzająca Słońce, od jego mocnego światła przyćmiona. Stanowisko, jakie w tej chwili zajmuje ta gwiazda, oznacza zbliżający się poranek. [przypis redakcyjny]
gwiazda Eshmun — Gwiazda Polarna. [przypis autorski]
gwiazda jutrzenna — jutrzenka; określenie dla planety Wenus widocznej przed wschodem Słońca na widnokręgu. [przypis edytorski]
gwiazdam — gwiazdom (starop. C l.mn. rzeczowników. r. ż. z osnową na -a. [przypis redakcyjny]
gwiazdami wybita Kopuła niebios — sugerowane jest tu porównanie gwiazd do złotych gwoździ lub do innego elementu dekoracyjnego. [przypis edytorski]
gwiazda, na której Kaina i ciernie widzą — W średnich wiekach lud brał plamy księżycowe za Kaina niosącego na barkach wiązkę cierni. [przypis redakcyjny]
gwiazda Peneter-Dewa — planeta Wenus. [przypis autorski]
gwiazda poranna — określenie planety Wenus, kiedy jest widoczna nad horyzontem po wschodniej stronie nieba niedługo przed wschodem Słońca. [przypis edytorski]
Gwiazda przewodnia (ang. Marjorie's Quest) — powieść amerykańskiej pisarki Jeanie Gould z roku 1872, opowiadająca historię dziewczynki nieznającej swojego pochodzenia i tułającej się po rodzinach zastępczych i sierocińcach. [przypis edytorski]
gwiazdarz (starop.) — astrolog. [przypis edytorski]
gwiazdarz (starop.) — astronom. [przypis edytorski]
gwiazda Sjonu — właśc. gwiazda Syjonu, nazywana również „Gwiazdą Dawida” lub „Magen Dawid” (Tarczą Dawida); jeden z symboli żydowskich; składa się z dwóch nachodzących na siebie trójkątów, tworzących gwiazdę sześcioramienną. W czasie Zagłady osoby żydowskiego pochodzenia były zmuszane do noszenia na ubraniu symboli żydowskich, np. naszywania Gwiazdy Dawida lub noszenia opasek z wyhaftowaną gwiazdą. Obowiązek noszenia tej odznaki był częścią niemieckiej polityki segregacji i stygmatyzacji Żydów, mającej na celu wykluczenie ich z nie-żydowskiego społeczeństwa i poddanie dyskryminacji; ułatwiał przesiedlenia do gett i ostatecznie do obozów zagłady. [przypis edytorski]
Gwiazda Wieczorna — planeta Wenus, widoczna po zachodzie nad horyzontem. [przypis edytorski]
gwiazdę piątej wielkości — w astronomii używa się tzw. wielkości gwiazd, które odpowiadają sile ich blasku; od czasów Ptolemeusza najjaśniejsze gwiazdy mają wielkość 1, zaś najsłabsze widoczne gołym okiem mają wielkość równą 6. [przypis edytorski]
gwiazdę przedsterną — gwiazdę przewodnią (przedsterną: wiodącą „przed sterem”); tu Kirkor nawiązuje do motywu gwiazdy betlejemskiej. [przypis edytorski]
„Gwiazdka Cieszyńska” — właśc. „Gwiazdka Cieszyńska, pismo naukowe i zabawne”, tygodnik wydawany w Cieszynie w latach 1851–1939. [przypis edytorski]
gwiazdka — najprawdopodobniej chodzi o dodatkowe świadczenie pracownicze wypłacane na święta Bożego Narodzenia. [przypis edytorski]
gwiazdka wschodnia — Wenus, planeta najlepiej widoczna tuż przed wschodem słońca (stąd nazywana była Jutrzenką, Gwiazdą Poranną), ale również tuż po zachodzie słońca, w przeciwnej, zachodniej części nieba (z tego powodu nazywano ją też Gwiazdą Zachodnią, gr. Hespero). [przypis edytorski]
gwiazdor (reg.) — w tradycji zach. i płn. Polski (Lubuskie, Wielkopolska, część Kujaw, Kaszuby) najważniejszy z kolędników, noszący gwiazdę i rozdający dzieciom prezenty. [przypis edytorski]
gwiazdorskie nauki (daw.) — astrologia i astronomia (podówczas niezbyt dobrze rozróżniane). [przypis edytorski]
Gwiazdor — tu: przybysz z gwiazd, z innej planety. [przypis edytorski]
Gwiazdo, towarzyszko nocy… — strofy tej cudownej poetyckiej pieśni króla bardów prześlicznie oddał w swych dziełach nasz niezapomnianej pamięci Ignacy Krasicki, biskup warmiński, zamieściwszy cały przekład pod tytułem Pieśni Ossyana. Tłumaczeniem ich zajmowali się i inni autorzy, jak lord Byron i francuski poeta Alfred de Musset, który zaczyna od słów: „Pâle étoile du soir, messagère lointaine,/ Dont le front sort brillant des voiles du couchant…/ Que regardes-tu dans la plaine?”. [przypis redakcyjny]
gwiazdozbiór Psa a. Kanikuła — jego pojawienie się zwiastuje upały. [przypis edytorski]
gwiazdy morskie — szkarłupnie należące do gromady rozgwiazd; przypominają gwiazdy. [przypis edytorski]
Gwiazdy nad tobą i gwiazdy pod tobą… — z ballady Świteź A. Mickiewicza. [przypis edytorski]
gwiazdy, o jakich mowa w Karkinosa „Tyestesie” — Karkinos młodszy (ok. 400 p.n.e.); tragedia jego Tyestes jest nam nieznana. Podanie mówi, że Pelopidzi mieli na łopatkach błyszczące jak kość słoniowa miejsca, jak gdyby gwiazdy, odziedziczywszy znak ten od Pelopsa pradziada, który miał łopatkę z kości słoniowej [Pelopidzi to potomkowie Pelopsa, syna Tantala, ród obłożony klątwą. Pelops jako dziecko został zabity przez ojca i podany na uczcie bogów, a następnie, na polecenie Zeusa, wskrzeszony przez Hermesa. Zjedzony przez boginię Demeter kawałek łopatki Pelopsa zastąpiono kością słoniową. Tyestes był synem Pelopsa i Hippodamei]. [przypis tłumacza]
gwiazdy pierwszej wielkości — w astronomii używa się tzw. wielkości gwiazd, które odpowiadają sile ich blasku; od czasów Ptolemeusza najjaśniejsze gwiazdy mają wielkość 1, zaś najsłabsze widoczne gołym okiem mają wielkość równą 6; tradycyjnie najjaśniejsza gwiazda w danym gwiazdozbiorze oznaczana jest małą grecką literą alfa, kolejna literą beta itd. [przypis edytorski]
Gwiazdy wschodzące (…) po nocnym obiegu — W pierwszym wierszu drugiej pieśni Piekła czytamy, że noc nadchodziła w chwili, gdy poeci poczynali swą podróż, tu wzmianka o zachodzących gwiazdach oblicza czas ich podróży, że od chwili wstąpienia ich do piekła aż dotąd nie więcej upłynęło czasu jak sześć godzin. [przypis redakcyjny]
gwiazdzisty — dziś popr. pisownia: gwiaździsty. [przypis edytorski]
gwicht (daw.) — odważnik. [przypis edytorski]
gwicht (daw., z niem.) — ciężarek u wagi, odważnik. [przypis edytorski]
gwicht (daw.; z niem. Gewicht: waga, ciężarek) — ciężarek w zegarze ściennym lub stojącym. [przypis edytorski]
gwicht — [przypis edytorski]
Gwido Gwinicelli — jeden z lepszych pierwszych poetów włoskich, któremu Dante w swym dziele Biesiada wielkie daje pochwały. [przypis redakcyjny]
Gwidon, Aleksander — hrabiowie z Romeny. [przypis redakcyjny]
Gwidon Dziki — syn Oliwiera. [przypis redakcyjny]
