Przypisy

wydał (…) instrukcją (daw.) — dziś: wydał instrukcję. [przypis edytorski]

wydał jej paszport — w Imperium Rosyjskim funkcjonowały paszporty wewnętrzne, uprawniające do wyjazdu poza granice swojej jednostki administracyjnej. [przypis edytorski]

wydało się (…) nieprzystojnym — dziś: wydało się nieprzystojne. [przypis edytorski]

wydało się pięknym i słodkim — daw. czas.: być, wydawać się, stawać się itp. wymagały N.; dziś z B.: wydało się piękne i słodkie. [przypis edytorski]

wydał się jej nowym Fieskiem — tj. bohaterem tragedii Schillera Sprzysiężenie Fieska w Genui. Giovanni Luigi Fieschi (Fiesco) (1522–1547) zainicjował zakończoną niepowodzeniem próbę przewrotu politycznego w Genui. [przypis edytorski]

wydalać się (daw.) — opuszczać jakieś miejsce. [przypis edytorski]

wydalać się — oddalać się skądś, opuszczać jakieś miejsce. [przypis edytorski]

Wydalcie — czyli: wyprowadźcie. [przypis edytorski]

wydalić się (daw.) — dziś: oddalić się; wyjechać. [przypis edytorski]

wydalić się (daw.) — oddalić się. [przypis edytorski]

wydalić się (daw.) — oddalić się; wyjechać. [przypis edytorski]

wydalił — czyli: usunął. [przypis edytorski]

wydanej in 12° na lichym papierze — książka wydana tak, że strony powstawały przez podział arkusza wydawniczego na 12 części. [przypis edytorski]

wydanie — tu: oddanie, sposób wyrażenia myśli. [przypis edytorski]

wydanie w ósemce — chodzi o rozmiar arkusza papieru, na którym drukowano książkę; rozmiary te były zestandaryzowane już na przełomie XVIII i XIX w. i format zerowy odnosił się do arkusza o powierzchni 1 m2 przy proporcjach boków jak 1 do pierwiastka z 2, co daje w przybliżeniu 841mm na 1189 mm; wspomniana tu ósemka (arkusz podstawowy złożony na osiem części) ma wymiary 54 mm na 74 mm. W Ameryce istnieją pewne niewielkie różnice ze względu na stosowanie cali jako jednostki miary. [przypis edytorski]

wydartem — daw. forma N. i Msc. lp przymiotników i imiesłowów przym. r.n.; dziś tożsama z r.m.: wydartym. [przypis edytorski]

wydarzone — mające miejsce. [przypis edytorski]

wydaszże (daw.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że. [przypis edytorski]

wydatek przewozowy — (fr. octroi) podatek pośredni, pobierany przez gminy za import towarów na ich terytorium. [przypis edytorski]

wydatek — tu: zysk. [przypis edytorski]

wydawać (daw.) — tu: odpowiadać. [przypis edytorski]

wydawać (daw.) — ukazywać, ujawniać. [przypis edytorski]

wydawać lekcję (daw.) — odpowiadać, recytować przed kimś zadany materiał lekcyjny. [przypis edytorski]

wydawać lekcję (daw.) — recytować przed kimś zadany materiał lekcyjny; por. wydawać głos. [przypis edytorski]

wydawać lekcje (daw.) — recytować przed kimś zadany materiał lekcyjny; por. wydawać głos. [przypis edytorski]

wydawać lekcje — odpowiadać z zadanej lekcji; recytować przed nauczycielem zadanie domowe. [przypis edytorski]

wydawać lekcje — recytować przed kimś zadany materiał lekcyjny. [przypis edytorski]

wydawać lekcje — recytować wyuczone lekcje zadane jako praca domowa. [przypis edytorski]

wydawać reszty — dziś popr.: wydawać resztę. [przypis edytorski]

wydawać się — tu: podobać się, robić wrażenie. [przypis edytorski]

wydawać się — wyglądać. [przypis edytorski]

wydawać — tu daw.: wydawać lekcję, czyli odpowiadać przy tablicy. [przypis edytorski]

wydawać, właśc. wydawać lekcję — odpowiadać na ocenę z zadanego tematu. [przypis edytorski]

wydawa (daw.) — dziś: wydaje. [przypis edytorski]

wydawa — dziś popr. forma 3.os.lp: wydaje. [przypis edytorski]

wydawa — dziś popr.: wydaje. [przypis edytorski]

wydawał się (…) mniejszym — dziś: wydawał się mniejszy. [przypis edytorski]

wydawa się (daw.) — wydaje się. [przypis edytorski]

wydawa (starop. forma) — wydaje. [przypis edytorski]

wydawca powiada, iż list ów wpadł mu w ręce przed kilku tygodniami u księgarzy berlińskich — Formey wziął go z broszury braci Cramer z Genewy, oficjalnych wydawców Woltera. [przypis edytorski]

Wydczes — popr.: Bydczes (ros. Быдчес), rzeka w azjatyckiej części Rosji, prawy dopływ rzeki Sym, dopływu Jeniseju. [przypis edytorski]

wydechiwanie — dziś popr.: wydychanie. [przypis edytorski]

wyderkaf (daw., z niem. Wiederkauf) — forma pobierania zakazanych wówczas przez Kościół odsetek od pożyczki, udzielonej właścicielowi nieruchomości, spłacanych dochodem z tej nieruchomości; tzw. kupno renty. [przypis edytorski]

wydłabić (starop.) — wydławić; wydusić. [przypis edytorski]

wydma — piaszczyste wzniesienie o asymetrycznych stokach, usypane przez wiatr. [przypis edytorski]

wydobyła „Drugą książeczkę” Promyka — Druga książeczka do wprawy w czytaniu, opracowana dla użytku dzieci wiejskich przez autora elementarzy i propagatora oświaty ludowej Konrada Prószyńskiego (1851–1908), publikującego pod pseud. Kazimierz Promyk. [przypis edytorski]

Wydobywanie złota dla Anglii — tak w oryginale; mowa o złocie, które Stany Zjednoczone eksportowały do Wielkiej Brytanii. [przypis edytorski]

wydołać (daw.) — poradzić sobie, zadowolić, usatysfakcjonować (co w tym kontekście może oznaczać zarówno spełnienie życzeń, jak stanięcie do pojedynku). [przypis edytorski]

wydołać (daw.) — poradzić sobie z czymś. [przypis edytorski]

wydolić (gw.) — zdołać. [przypis edytorski]

wydroże — droga a. ścieżka wykuta w skale. [przypis edytorski]

wydrożony (daw.) — dziś: wydrążony. [przypis edytorski]

wydrożony (starop.) — wydrążony; wyrzeźbiony a. wygrawerowany. [przypis edytorski]

wydrożony — wykolejony, wybity. [przypis edytorski]

Wy drudzy pójść możecie, gdzie się walka toczy — bogowie olimpijscy brali czynny udział w walkach toczących się pod Troją. [przypis edytorski]

wydrwić — tu: uzyskać sprytnie, wyprosić za pomocą fortelu. [przypis edytorski]

wydrwić — tu: wyłudzić. [przypis edytorski]

wydrwigrosz — osoba wyłudzająca pieniądze od innych. [przypis edytorski]

wydrzej — dziś popr. forma: wydrzyj. [przypis edytorski]

wydrzej — dziś popr.: wydrzyj. [przypis edytorski]

wydrzej — dziś: wydrzyj. [przypis edytorski]

wydrzem, zabijem itp. (daw.) — skrócona forma czasownika 1 os. lm; dziś: wydrzemy, zabijemy itp. [przypis edytorski]

wydrzeźniać — przedrzeźniać. [przypis edytorski]

wydundzić (gw.) — wypić szybko, dużymi łykami. [przypis edytorski]

wydwarzać (daw.) — czynić coś pretensjonalnym, fałszywie wytwornym. [przypis edytorski]

wydwarzać się z kogoś (daw.) — kpić z kogoś. [przypis edytorski]

wydwarzanie — wydziwianie, popisywanie się. [przypis edytorski]

wydworny (daw.) — wyrafinowany. [przypis edytorski]

wydworny (daw.) — wytworny, wyrafinowany. [przypis edytorski]

wydychać — tu: odpoczywać. [przypis edytorski]

Wydział Krajowy — jeden z głównych organów autonomicznej administracji Galicji, działający w latach 1867–1922. [przypis edytorski]

wydziałowa robota — tu: praca mierzona efektami, a nie na czas. [przypis edytorski]

wydział — tu: dziedzina działania. [przypis edytorski]

wydział — tu: dzielnica, majątek. [przypis edytorski]

wydział — tu: przydział, wydzielona dzielnica; im dość wydziałów — im nie potrzeba więcej, niż wydzielone dzielnice. [przypis edytorski]

wydziele — dziś popr. forma Ms.lp: wydziale (tj. dziedzinie, dziedzictwie). [przypis edytorski]

wydzielenia bratu najmłodszemu (…) części dziedzicznej z dodaniem pewnych grodów nad ten udział — Sobiesław otrzymał od brata w 1111 r. Żatec z przynależną do grodu dzielnicą. [przypis edytorski]

wydzielić się (starop.) — odejść z domu rodzinnego, usamodzielnić się. [przypis edytorski]

wydzierać się (gw.) — wyłaniać się. [przypis edytorski]

wydzierać się na wolę — wyrywać się na wolność. [przypis edytorski]

wydzierca — od: wydzierać, czyli zabierać coś przemocą. [przypis edytorski]

wydziw (gw.) — zdziwienie. [przypis edytorski]

wydziwiać — wygadywać, wymyślać. [przypis edytorski]

wydziwić się nie mogli, że strzelały, jak ta igła żgnęła w nabój — w dawnej broni skałkowej, ładowanej od przodu lufy, zapalenie prochu na panewce następowało od iskier powstałych przy uderzeniu skałki (kawałka krzemienia), mocowanej w szczękach kurka, o stalowe krzesiwo; po ok. 30 wystrzałach skałki zużywały się i trzeba było je wymienić; używane w armii pruskiej od 1848 odtylcowe karabiny iglicowe na naboje zespolone nie wymagały ani wymiany skałki, ani podsypywania prochu, były bronią o znacznie większej szybkostrzelności i mogły być ładowane w pozycji leżącej, co mniej narażało na ostrzał nieprzyjaciela. [przypis edytorski]

wydziwować się — nadziwić się. [przypis edytorski]

wyegzaminowany — dziś: przeegzaminowany. [przypis edytorski]

wyekskuzować (z łac. excuso, excusare) — wytłumaczyć, usprawiedliwić. [przypis edytorski]

wyekspediować (z łac.) — wyprawić, wysłać. [przypis edytorski]

wyekspediowano go nad Missisipi — do kolonii karnej we francuskich posiadłościach kolonialnych w Ameryce Północnej, na cześć króla Francji Ludwika XIV (fr. Louis) zwanych Luizjaną, obejmujących większość dorzecza Missisipi: tereny na południe od Wielkich Jezior aż do Zatoki Meksykańskiej, pomiędzy Appalachami na wschodzie a Górami Skalistymi na zachodzie. [przypis edytorski]

wyekspensowany (daw.) — wydany (o pieniądzach). [przypis edytorski]

wyekwipować czymś (daw.) — wyposażyć w coś. [przypis edytorski]

wyekwipowany — wyposażony, zaopatrzony. [przypis edytorski]

wyelegantować się (pot.) — ubrać się przesadnie elegancko. [przypis edytorski]

wyemancypowany — uwolniony, samodzielny. [przypis edytorski]

wyepissierowała (z fr.) — tu: zmieniła w sklepikarzy. [przypis edytorski]

wyfasować — pobrać a. wydać z magazynu wojskowego żywność, umundurowanie, broń itp. [przypis edytorski]

wyfaszerowaną — dziś: nafaszerowaną. [przypis edytorski]

wyfiokowany (pot.) — przesadnie wystrojony. [przypis edytorski]

wyforować (daw.) — wyrzucić. [przypis edytorski]

wyforwać (daw.) — wyrzucić, wypędzić. [przypis edytorski]