Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 158554 przypisów.
animadwersja — sprawa sądowa; rozpatrzenie przez sąd. [przypis edytorski]
animadwersya (daw.) — uwaga. [przypis edytorski]
Anima eius (łac.) — dusza jego; słowa modlitwy za zmarłych. [przypis redakcyjny]
animal, animalis — zwierzę, stworzenie, potwór; tu C. lm animalibus: zwierzętom. [przypis edytorski]
animale risibile (wł.) — zwierzę zdolne do śmiechu (odpowiednik łac. homo ridens: człowiek śmiejący się). [przypis edytorski]
animal faber (łac.) — dosł. zręczne zwierzę, zwierzę twórcze; tu: analogia do terminu homo faber. [przypis tłumacza]
animalia (łac.) — zwierzęta. [przypis edytorski]
animalia (łac.) — zwierzęta. [przypis redakcyjny]
animal impudens (łac.) — zwierzę bezwstydne. [przypis edytorski]
animalkule (z łac. animalcule) — dosł. małe zwierzątka (forma zdrobniała tworzona poprzez użycie sufiksu -culum); daw. termin wprowadzony w XVII w. przez holenderskiego badacza van Leeuwenhoeka na określenie mikroskopijnych organizmów, obejmujący bakterie, pierwotniaki i in. [przypis edytorski]
animal mechant (fr.) — złe zwierzę. [przypis edytorski]
animal metaphysicum (łac.) — zwierzę metafizyczne; w opozycji do klasycznej definicji człowieka podkreślającej, że jest stworzeniem rozumnym (animal rationale). [przypis edytorski]
animalny — zwierzęcy. [przypis edytorski]
animalny — zwierzęcy, właściwy zwierzętom. [przypis edytorski]
Anima naturaliter christiana (łac.) — dusza z natury chrześcijańska; używane w znaczeniu: dusza z natury jest chrześcijańska; skrócona wersja cytatu z Tertuliana, Apologetyk XVII 6: O testimonium animae naturaliter christianae! (O świadectwo duszy, z natury swej chrześcijańskiej!). [przypis edytorski]
anima nostra rationalis (łac.) — dusza nasza rozumna. [przypis redakcyjny]
anima spiritualis (z łac. anima: dusza oraz spiritualis: duchowy, nadprzyrodzony, niematerialny) — dusza niematerialna, duchowa; dusza wyższa. [przypis edytorski]
Anime managie, io in galera non civado. Pregate per me la santissima Madonna della Lettera (hiszp.) — Dusze potępione, nie dam się wysłać na galery. Módlcie się za mnie do Madonny della Lettera. [przypis edytorski]
Anime managie, quistra criadura (…) io li mangio l'anima (hiszp.) — Dusze potępione, to oto stworzenie jest synem Zota; jeśli któryś z was podniesie na niego rękę, zjem jego duszę. [przypis edytorski]
Ani mi w głowie obciążać konto naszego Fredry błędami jego brata, który choć podobno „nie posiadał zamiłowania kraju”, był mu zawsze najlepszym przyjacielem i powiernikiem. On widział Maksymiliana inaczej — „O bracia moi! Maksymilianie, opiekunie pierwszych w świat kroków moich; towarzyszu broni; kolego na tym krótkim i wąskim polu autorstwa, któreśmy bez zawiści przebiegli razem…” (Trzy po trzy). [przypis autorski]
animizm — pogląd, wedle którego wolą i uczuciami jest obdarzony cały świat: zwierzęta, rośliny, przedmioty wykonane ręką ludzką i obiekty występujące w przyrodzie naturalnie. [przypis edytorski]
anim ja klechą — inaczej: ani jestem klechą (tj. księdzem). [przypis edytorski]
anim (…) nie zajednywał — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: ani nie zjednywałem. [przypis edytorski]
ani (…) mogą — dziś: nie mogą; w tym zdaniu: (nawet) słowa Witolda nie mogą go wytrącić z odrętwienia. [przypis edytorski]
animo perfido et subdolo avaritiam et libidinem occultant, ex ancipiti temporum mutatione pendentes, tamquam cum fortuna fidem stare oporteat (łac.) — umysłem zdradzieckim i podstępnym pokrywają chciwość i rozwiązłość, zależąc od wątpliwej przemiany okoliczności, jak gdyby wierność od losu zależała. [przypis redakcyjny]
animować (daw.) — dodawać ducha, mobilizować. [przypis edytorski]
animować (daw.) — ożywiać (por. też współczesne określenie „animator”). [przypis edytorski]
animować (z łac.) — ożywiać. [przypis edytorski]
anim pomyślał — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: ani pomyślałem; nawet nie pomyślałem (o tym). [przypis edytorski]
animując — zachęcając, pobudzając. [przypis redakcyjny]
Animus (…) versat — Petronius, Satirae 128. [przypis tłumacza]
animusz — dzielność, duch walki. [przypis edytorski]
animusz — odwaga, ożywienie. [przypis edytorski]
animusz — odwaga, zapał. [przypis edytorski]
animusz — zapał i odwaga. [przypis edytorski]
animusz — zapał, wigor, odwaga. [przypis edytorski]
animusz (z łac.) — duch, umysł. [przypis redakcyjny]
anim widział — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: ani widziałem. [przypis edytorski]
anim wiedział (daw.) — ani wiedziałem; wcale nie wiedziałem. [przypis edytorski]
anim wiedział (daw.) — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika, znaczenie: ani wiedziałem; wcale nie wiedziałem. [przypis edytorski]
Anim (…) w złości — skrót od: ani nie jestem w złości; wcale się nie złoszczę. [przypis edytorski]
Ani myślę o tem — Z iście kobiecą intuicją Celimena rzuca Alcestowi tę lichą wymówkę, ale nie popełni tego błędu, aby jej bronić, pozostawia to jemu, aby się uchwycił tej myśli jak deski ocalenia. [przypis tłumacza]
ani myśleć coś robić — nie zamierzać czegoś robić. [przypis edytorski]
ani myśl o tym — nawet o tym nie myśl; nie myśl o tym wcale. [przypis edytorski]
anim z drzewa nie wyrósł, anim ze skały wyskoczył — por. Homer, Odyseja XIX 163 (Penelopa do występującego w przebraniu Odyseusza, pytając go o pochodzenie). [przypis edytorski]
ani na jotę — wcale, ani trochę. [przypis edytorski]
ani nie wybuchnę literackim dytyrambem na cześć homoseksualizmu — Oscar Wilde był homoseksualistą, za co został skazany w 1895 r. na dwa lata więzienia. [przypis edytorski]
ani oko nie widziało, ani ucho nie słyszało — 1 Kor 2, 9. [przypis edytorski]
anioła Rafaela właśc. archanioł Rafael (hebr. dosł.: Bóg, który uzdrawia) — archanioł wg tradycji żydowskiej i chrześcijańskiej; występuje w Księdze Tobiasza (Tb 12,15). [przypis edytorski]
Anioł, co zstąpił na ziemskie padoły z wieścią pokoju — Anioł Gabriel, który zwiastował Maryi, że ona porodzi Zbawiciela. [przypis redakcyjny]
Anioł Gabriel, właśc. Archanioł Gabriel — jeden z najwyższych rangą aniołów w tradycji chrześcijańskiej, judaistycznej i islamskiej. Sprawuje władzę nad rajem, anioł zmartwychwstania, miłosierdzia, zemsty, śmierci i objawienia. W religii chrześcijańskiej zwiastował Maryi, że urodzi Jezusa Chrystusa. [przypis edytorski]
Anioł Gabriel właśc. Archanioł Gabriel — jeden z najwyższych rangą aniołów w tradycji chrześcijańskiej, judaistycznej i islamskiej. Sprawuje władzę nad rajem, anioł zmartwychwstania, miłosierdzia, zemsty, śmierci i objawienia. W religii chrześcijańskiej zwiastował Maryi, że urodzi Jezusa Chrystusa. [przypis edytorski]
anioł Michał właśc. archanioł Michał (z hebr. Mika'el, dosł.: któż jak Bóg) — występuje w religiach żydowskiej, chrześcijańskiej oraz w Islamie. W tradycji judaistycznej jest jednym z siedmiu aniołów wyższego rzędu. Ochraniał Izrael (Dn 10,12–14); spierał się z szatanem o ciało Mojżesza (Jud 1,9). [przypis edytorski]
Aniołowie grzeszyli z niewiastami — por. Rdz 6:1-4. [przypis edytorski]
Aniołowie święci wezmą go do nieba zapewne dlatego, że płaci, mogąc pić darmo (stopień świętości dla zbójnika). „Turaczek” to drobna moneta. — tutaj i w tekście poniżej znajduje się wiele uwag, które w zamyśle autora zapewne miały być jego przypisami do piosenek góralskich. [przypis edytorski]
Anioł Pański — katolicka modlitwa maryjna. [przypis edytorski]
Anioł Pański — modlitwa maryjna, odmawiana rano, w południe i o 18:00, o której dawniej przypominano wiernym, bijąc w dzwony kościelne. [przypis edytorski]
Anioł Pański — modlitwa maryjna, odmawiana rano, w południe i wieczorem, o której dawniej przypominano wiernym, bijąc w dzwony kościelne. [przypis edytorski]
Anioł Pański — modlitwa maryjna odmawiana w momencie bicia dzwonów kościelnych o 6.00, w południe lub o 18.00 (wiersz Tetmajera zakłada porę wieczorną). [przypis edytorski]
Anioł Pański, Zdrowaś Maria — katolickie modlitwy maryjne. [przypis edytorski]
„Anioł Pański zwiastował Najświętszej Pannie Marii!…”, a tysiąc żelaznych piersi odpowiedziało mu natychmiast potężnymi głosami: „…i poczęła z Ducha Świętego!…” — modlitwa Anioł Pański jest tu jeszcze jednym symbolem przewagi nad Szwedami jako nieuznającymi kultu maryjnego luteranami. [przypis edytorski]
Anioł pasterzom mówił — kolęda pochodząca z XVI wieku. Słowa jej są przekładem fragmentu Bożonarodzeniowego łacińskiego utworu średniowiecznego pt. Dies est laetitiae (Angelus pastoribus). Zwrotka o różdżce Arona (bibilijny Aaron) z nieznaczną zmianą rozpoczyna również kolędę kościelną: Figurowana różdżka zielona. [przypis redakcyjny]
anioł pomoru — zaraza. [przypis redakcyjny]
Anioł Ślązak a. Angelus Silesius (1624–1677) — właśc. Johannes Scheffler, barokowy niemiecki poeta religijny. [przypis edytorski]
Anioł Ślązak (łac. Angelus Silesius, właśc. Johannes Scheffler (1624–1677) — barokowy śląski poeta religijny, żył i działał we Wrocławiu, tworzył po niem. aforyzmy, utwory apologetyczne i pieśni religijne; gł. tematem podejmowanym przez niego było mistyczne zjednoczenie człowieka z Bogiem (autor dzieła Heilige Seelenlust); wywarł znaczny wpływ na religijność Mickiewicza, a także wielu wyznawców zarówno protestantyzmu, jak i katolicyzmu. [przypis edytorski]
anioł sprawujący władzę nad Egiptem — każdy naród ma swojego przedstawiciela w niebie. [przypis edytorski]
anioł stroskany, spełnia swój obowiązek… — List do Rembowskiego. [przypis autorski]
Anioł z nieba — Ga 1, 8. [przypis tłumacza]
ani państwa pany zechcą chłopianki dzieciom na przyszłość podlegać — ani też panowie (tj. najwyżsi dostojnicy) państwa nie zechcą w przyszłości podlegać potomkom zrodzonym z chłopki (którą Kirkor ma za żonę; jest to jego argument przeciw przyjęciu korony). [przypis edytorski]
ani pogardzać (daw.) — nie pogardzać nawet. [przypis edytorski]
ani poświecić kogoś a. czegoś — nie napotka się, nie ma ani śladu czegoś lub kogoś. [przypis edytorski]
aniś pocieszał — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: ani pocieszałeś; nawet nie pocieszałeś. [przypis edytorski]
Aniś ty chciała, ni jać przypuściłam — inaczej: ani ty chciałaś, ani ja cię (do tego) przypuściłam. [przypis edytorski]
ani sam wzwie (starop.) — ani się spostrzeże. [przypis edytorski]
Ani się zarżną, ani zachorują — przed niewielu laty jeden z dworskich urzędników zarżnął się dlatego, iż na jakimś obchodzie dworskim naznaczono mu niższe miejsce, niż podług hierarchii należało. Był to Watel czynownictwa. [przypis autorski]
ani stąd używaj żałości — i nie martw się z tego powodu. [przypis redakcyjny]
Ani Sybilla złotej dała mi gałęzi — Eneasz dostał od Sybilli kumejskiej różdżkę złotą, która mu wolny i wstęp, i wyjście z bram Erebu zabezpieczyła (Virg[ilius], Aeneid[a], VI). [przypis redakcyjny]
ani tak mów (starop.) — nawet tak nie mów. [przypis edytorski]
ani też tędy, gdzie by (…) nie mogli rozwinąć swej liczebnej przewagi… — tj. nie zapuszczał się w ciasne ulice lub place. [przypis tłumacza]
ani — tu: nawet. [przypis edytorski]
ani tych, którzy nie mieli powołania — Mt 7, 28. [przypis tłumacza]
ani ulęknął się — dziś: nie uląkł się, nie przestraszył się. [przypis edytorski]
ani umierając śpiewać przestała — składnia z „ani” i orzeczeniem niezaprzeczonym (podobna jak w jęz. ang.) była dosyć popularna w XVI w.; dziś w jęz. pol. zasada podwójnego przeczenia. [przypis redakcyjny]
ani uniżonego ubóstwa, ani nadętego bogactwa — uniżonego ubóstwa: πενίας ταπεινότητα, egestatis humilitas, niedrige Armut (Cl.) [pominięto tłum. na rosyjski], gdy Pape podaje takie znaczenia, jak u uterwürfig, demüthig, verzagt; nadętego bogactwa: ὑπεροχὴν πλούτου, opum vis immodica, übermässigen Reichtum (Cl.) [pominięto tłum. na rosyjski], Pape w przenośnym znaczeniu υπεροχή Vorzug, Vortrefflichkeit, wreszcie Macht, co w przeciwstawieństwie do charakteru faryzeuszów najlepiej będzie brzmiało po polsku: nadęte bogactwo. [przypis tłumacza]
aniwersarz (z łac.) — rocznica. [przypis edytorski]
Ani wesołej szlachty, ni rycerstwa głosy — domyślne: „nie dają się słyszeć”. [przypis redakcyjny]
Ani (…) wyswobodzisz (…), Ani (…) wyrwiesz — ani nie wyswobodzisz, ani nie wyrwiesz; w staropolszczyźnie przeczenie było zawarte w spójniku „ani”. [przypis redakcyjny]
ani wzwięk (starop.) — [ani] spodziewa się. [przypis redakcyjny]
ani wzwiecie (starop.) — [ani] spodziejecie się. [przypis redakcyjny]
ani wzwiesz (starop.) — ani się spostrzeżesz. [przypis edytorski]
a niźli (starop.) — aniżeli; niż. [przypis edytorski]
a niżbym (…) doczekała (starop.) — niżbym doczekała; zanim bym doczekała. [przypis edytorski]
aniżelim sądził — inaczej: aniżeli sądziłem, niż sądziłem (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]
aniżelim się (…) spodziewał — inaczej: aniżeli się spodziewałem; niż się spodziewałem (przykład konstrukcji z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]
a niżli (starop.) — aniżeli; niż. [przypis edytorski]
Aniza — rzeka w Austrii. [przypis edytorski]
Ani zborguje, byś wyciągnął długi — nie poczeka, aż ściągniesz należności od dłużników. [przypis redakcyjny]
Ani zielone, ni jeszcze przejrzałe (…) członki moje — To jest: nie jestem już młodzieńcem ani jeszcze starcem. [przypis redakcyjny]
Ani Zola, ani Bourget, ani Prus nawet psychologią tego rodzaju poszczycić się nie mogą. (…) Straszny artyzm odgadywania myśli — S. Żeromski, Dzienniki II. 1886–1887, Warszawa 1954, s. 160 (7 III 1887). [przypis autorski]
anjele Gabryjele (starop.) — forma W.lp; dziś: aniele Gabrielu. [przypis edytorski]
