Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza | przypisy tradycyjne
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | austriacki | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | sportowy | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 170770 przypisów.
Anhelli — poemat prozą Juliusza Słowackiego, w którym tytułowy bohater podróżuje po Syberii i spotyka polskich zesłańców. [przypis edytorski]
Anhelli — tytułowy bohater poematu Juliusza Słowackiego, który podróżuje po Syberii i spotyka polskich zesłańców. [przypis edytorski]
Anhelli — tytułowy bohater poematu Juliusza Słowackiego, który, wraz ze swoim przewodnikiem Szamanem, udał się w wędrówkę po Syberii, miejscu wygnania polskich zesłańców, symbolizującym w utworze piekło. [przypis edytorski]
Anholt — niewielka duńska wyspa w cieśninie Kattegat, w połowie drogi między Jutlandią a Szwecją. [przypis edytorski]
Ani anonimowo, ani autonimowo, ani heteronimowo (gr.) — ani bezimiennie, ani pod własnym, ani pod cudzym imieniem. [przypis redakcyjny]
Ania z Wyspy — w oryg. ang. motto powieści stanowi czterowiersz rozpoczynający utwór The Arrival Alfreda Tennysona (1809–1892): All precious things discovered late / To those that seek them issue forth, / For Love in sequel works with Fate, / And draws the veil from hidden worth. [przypis edytorski]
ani baczą (starop.) — ani poznają. [przypis redakcyjny]
ani brat, ani swat — obca osoba; niespokrewniona z tym, o kim mowa. [przypis edytorski]
anibym (…) nie ruszył — nawet bym nie ruszył. [przypis edytorski]
anić pociechy życzyły (starop. forma) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ci, skróconą co -ć; znaczenie: ani życzyły ci pociechy; wcale nie życzyły ci pociechy. [przypis edytorski]
ani chybi (daw.) — nieomylnie, tu: bez wątpienia. [przypis edytorski]
ani dnia czekała (starop.) — nawet nie czekała dnia (aż dzień wstanie). [przypis edytorski]
Anido, Martínez (1862–1938) — hiszpański wojskowy i minister spraw wewnętrznych podczas dyktatury Primo de Rivery, znany z brutalnych represji w Barcelonie w latach 20. oraz z wrogości wobec intelektualistów. [przypis edytorski]
a niechaj będzie Bóg z tobą — Raszi podpowiada, że powiedział mu: idź i omów tę poradę z Wszechmogącym, zob. Raszi do 18:19. „Bóg pomoże ci, jeśli postąpisz w taki sposób, [jak ci radzę]”, Ibn Ezra do 18:19. [przypis tradycyjny]
a nie chciał mieć go przy sobie w Krakowie, za radą swej żony, wysłał pod pozorem kształcenia naukowego i osadził w pewnym klasztorze saskim — w innym tłum.: „w mieście Krakowie w dojrzałym już wieku oddany został na naukę, a macocha odesłała go do Saksonii, do klasztoru mniszek, aby tam się kształcił”; w zdaniu tym Kroniki Galla Anonima znajduje się pierwsza wzmianka o istnieniu w Krakowie szkoły, najpewniej katedralnej. [przypis edytorski]
a niech nie przemawia do nas Bóg, abyśmy nie pomarli — odnosi się to do „kohenów i przywódców plemion, którzy byli blisko [Mojżesza] i to oni rozmawiali z nim po tym, jak skończyło się wygłaszanie Dziesięciu Przykazań. Tak bardzo byli przerażani i bali się, że jeśli Bóg będzie mówił do nich jeszcze, to poumierają”, Ibn Ezra do 20:16. „Gdyby nie zostało to napisane w Torze, można by myśleć, że bezpośrednio z ust Świętego Błogosławionego usłyszeli wszystkie przykazania”, Raszbam do 20:16. [przypis tradycyjny]
A niech nie ukażą się przed obliczem Moim z próżną ręką — Raszi komentuje, że ta część wersetu nie odnosi się do pierworodnych, ale do ofiar składanych podczas dni świątecznych w Jerozolimie, por. Lb 18:16, zob. Raszi do 34:20 [5]. [przypis tradycyjny]
a nie co trzeba czynić, aby się do niej przygotować — te podkreślone słowa nie znajdują się we wszystkich wydaniach. [przypis tłumacza]
a niekiedy i dwudziestu — συνείκοσιν (N), σύν εἴκοσιν (D). [przypis tłumacza]
anieli — dziś popr. forma M. lm: aniołowie. [przypis edytorski]
Anielin — wieś położona w województwie mazowieckim, w powiecie kozienickim; w październiku 1914 roku I Brygada Legionów Polskich stoczyła tutaj bitwę. [przypis edytorski]
anielski rząd — miejsce w chórze anielskim. [przypis edytorski]
A nie na resorach — powszechnie pudła karet zawieszone były nisko na pasach. Już przy końcu panowania Augusta III moda ta zaczęła się zmieniać. „Majstrowie zagraniczni wymyślili karety na resurach, to jest na sztabach żelaznych gibkich, wysoko osadzone”. (J. Kitowicz, Opis obyczajów, s. 532–533). Karety sprowadzane z Anglii uchodziły za najwytworniejsze. [przypis redakcyjny]
Anien — rzeka w Lacium, dziś: Teverone, dopływ Tybru pod Rzymem. [przypis edytorski]
A nieraz, jak Egipcjanin nie ma pieniędzy, to wybawia go z kłopotu brat albo ojciec, jako zastaw dobry w danej chwili — wg Herodota w czasach braku pieniędzy król Egiptu Asychis wydał prawo, które pozwalało zaciągnąć dług tylko pod zastaw zwłok ojca, a wierzyciel stawał się wyłącznym dysponentem także całego rodzinnego grobu dłużnika (Dzieje II 136). [przypis edytorski]
a nie wiedział, i stał się winnym — „Mowa tu o kimś, kto ma wątpliwość, czy popełnił grzech, zagrożony karet, karą odcięcia. Nie wie, czy dokonał wykroczenia czy nie, na przykład, gdy miał przed sobą chelew łój zakazany do spożycia i tłuszcz dozwolony, i myśląc, że oba są dozwolone, zjadł jeden z nich. [A potem] powiedziano mu, że jeden z nich był to chelew, lecz nie ma on pewności, czy spożył chelew [czy tłuszcz dozwolony]. W takiej sytuacji przynosił אָשָׁם תָּלוּי (aszam taluj): ofiarę za winę w zawieszeniu, i chroniło go to przez cały czas, gdy nie było wiadomo, czy rzeczywiście zgrzeszył, a jeśli po jakimś czasie wyjaśniło się, [że zgrzeszył], przynosił ofiarę za grzech”, Raszi do 5:17 [1]. [przypis tradycyjny]
a nie wina sztuki — Sztuki życia. [przypis tłumacza]
A nie żałko li? (ros.) — A czy nie szkoda? [przypis edytorski]
anihilacja — dematerializacja, unicestwienie. [przypis edytorski]
anihilować (z łac.) — unieważnić, znieść, zniweczyć. [przypis redakcyjny]
Ani jak krater… — na tym się urywa zachowany fragment Pieśni VIII pisanej w czasie podróży. Do trudnych sekstyn już poeta podczas pobytu na Wschodzie nie wrócił. Dokończyć ich postanowił dopiero w 1839 r. po przybyciu z Florencji do Paryża. Napisana wówczas nowa Pieśń VIII, Grób Agamemnona i Pieśń IX powstały nie jako bezpośredni owoc przeżyć i refleksji poety zrodzonych w czasie podróży, lecz raczej jako jego reakcja na nieprzychylne głosy krytyki, specjalnie Stanisława Ropelewskiego na łamach wydawanego we Francji czasopisma „Młoda Polska”. Z tych względów przedrukowano tu wprawdzie trzy części Pieśni VIII, jako jedną całość, ale zachowano dla każdej z nich osobne tytuły i wprowadzono oddzielną numerację wierszy. [przypis redakcyjny]
Ani Kancelieri, ani Maskeroni — Fokacia Kancelieri, rodem z Pistoi, odciął rękę swojemu wujowi, a potem go zabił. Maskeroni, florentyńczyk, też był zabójcą swojego krewnego. [przypis redakcyjny]
A nikt niech nie wstąpi z tobą — „Oby nie weszła z tobą starszyzna Israela, jak przy pierwszych tablicach”, Tur do 34:3 [1]. [przypis tradycyjny]
anilina — organiczny związek chemiczny, podstawowy surowiec do produkcji barwników i leków, silnie trujący; anilinowy atrament — atrament na bazie aniliny, produkowany masowo od poł. XIX w., tani, choć nietrwały, dawniej często fioletowy (z dodatkiem fioletu metylowego, jednego z pierwszych barwników syntetycznych). [przypis edytorski]
anilinowy ołówek — (też: ołówek kopiowy, chemiczny). Specjalny rodzaj ołówka, którego rdzeń stanowi glinka nasączona barwnikiem. Pozostawiał zapis odporny na ścieranie gumką (lecz nieodporny na wilgoć). Anilina była rodzajem silnie toksycznego, błękitnego barwnika. Aby pisać ołówkiem kopiowym należało zwilżyć rdzeń, do czego często stosowano ślinę, co było powodem zatruć. [przypis edytorski]
anilinowy — związany z aniliną: oleistą toksyczną cieczą o charakterystycznym zapachu, służącą do wyrobu barwników syntetycznych. [przypis edytorski]
ani ludzi cnotliwych, jak stają się ze szczęśliwych nieszczęśliwymi… — W zestawieniu tym nie wymienia Arystoteles jeszcze jednej możliwej kombinacji: gdyby człowiek szlachetny z nieszczęśliwego stał się szczęśliwy; ale przejście takie jest w tragedii zupełnie niewłaściwe. Arystoteles uwzględnia wypadek ten poniżej, wspominając o tragediach z podwójnym założeniem. [przypis tłumacza]
anima bruta (z łac. anima: dusza oraz brutum: zwierzę) — duch pierwotny; dusza zwierzęca. [przypis edytorski]
anima — dusza. [przypis autorski]
animadwersja — baczność. [przypis redakcyjny]
animadwersja — kara. [przypis redakcyjny]
animadwersja — rozpatrzenie przez sąd. [przypis redakcyjny]
animadwersja — sprawa sądowa; rozpatrzenie przez sąd. [przypis edytorski]
animadwersya (daw.) — uwaga. [przypis edytorski]
animae adventuntur in desertis (łac.) — dusze przybywają na pustynię. [przypis edytorski]
Anima eius (łac.) — jego dusza; modlitwa za zmarłych. [przypis edytorski]
animal, animalis — zwierzę, stworzenie, potwór; tu C. lm animalibus: zwierzętom. [przypis edytorski]
animale risibile (wł.) — zwierzę zdolne do śmiechu (odpowiednik łac. homo ridens: człowiek śmiejący się). [przypis edytorski]
animal faber (łac.) — dosł. zręczne zwierzę, zwierzę twórcze; tu: analogia do terminu homo faber. [przypis tłumacza]
animalia (łac.) — zwierzęta. [przypis edytorski]
animal impudens (łac.) — zwierzę bezwstydne. [przypis edytorski]
animalkule (z łac. animalcule) — dosł. małe zwierzątka (forma zdrobniała tworzona poprzez użycie sufiksu -culum); daw. termin wprowadzony w XVII w. przez holenderskiego badacza van Leeuwenhoeka na określenie mikroskopijnych organizmów, obejmujący bakterie, pierwotniaki i in. [przypis edytorski]
animal mechant (fr.) — złe zwierzę. [przypis edytorski]
animal metaphysicum (łac.) — zwierzę metafizyczne; w opozycji do klasycznej definicji człowieka podkreślającej, że jest stworzeniem rozumnym (animal rationale). [przypis edytorski]
animalny — zwierzęcy. [przypis edytorski]
animalny — zwierzęcy, właściwy zwierzętom. [przypis edytorski]
Anima naturaliter christiana (łac.) — dusza z natury chrześcijańska; używane w znaczeniu: dusza z natury jest chrześcijańska; skrócona wersja cytatu z Tertuliana, Apologetyk XVII 6: O testimonium animae naturaliter christianae! (O świadectwo duszy, z natury swej chrześcijańskiej!). [przypis edytorski]
anima nostra rationalis (łac.) — dusza nasza rozumna. [przypis redakcyjny]
anima spiritualis (z łac. anima: dusza oraz spiritualis: duchowy, nadprzyrodzony, niematerialny) — dusza niematerialna, duchowa; dusza wyższa. [przypis edytorski]
Anime managie, io in galera non civado. Pregate per me la santissima Madonna della Lettera (hiszp.) — Dusze potępione, nie dam się wysłać na galery. Módlcie się za mnie do Madonny della Lettera. [przypis edytorski]
Anime managie, quistra criadura (…) io li mangio l'anima (hiszp.) — Dusze potępione, to oto stworzenie jest synem Zota; jeśli któryś z was podniesie na niego rękę, zjem jego duszę. [przypis edytorski]
anim go znał — inaczej: ani go znałem; nawet go nie znałem. [przypis edytorski]
Ani mi w głowie obciążać konto naszego Fredry błędami jego brata, który choć podobno „nie posiadał zamiłowania kraju”, był mu zawsze najlepszym przyjacielem i powiernikiem. On widział Maksymiliana inaczej — „O bracia moi! Maksymilianie, opiekunie pierwszych w świat kroków moich; towarzyszu broni; kolego na tym krótkim i wąskim polu autorstwa, któreśmy bez zawiści przebiegli razem…” (Trzy po trzy). [przypis autorski]
animizm — pogląd, wedle którego wolą i uczuciami jest obdarzony cały świat: zwierzęta, rośliny, przedmioty wykonane ręką ludzką i obiekty występujące w przyrodzie naturalnie. [przypis edytorski]
anim ja klechą — inaczej: ani jestem klechą (tj. księdzem). [przypis edytorski]
anim (…) nie wyglądał — inaczej: ani nie wyglądałem. [przypis edytorski]
anim (…) nie zajednywał — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: ani nie zjednywałem. [przypis edytorski]
ani (…) mogą — dziś: nie mogą; w tym zdaniu: (nawet) słowa Witolda nie mogą go wytrącić z odrętwienia. [przypis edytorski]
ani mogę odgadnąć, ani też dbam o to — dziś: nie mogę odgadnąć, ani też o to nie dbam. [przypis edytorski]
animo perfido et subdolo avaritiam et libidinem occultant, ex ancipiti temporum mutatione pendentes, tamquam cum fortuna fidem stare oporteat (łac.) — umysłem zdradzieckim i podstępnym pokrywają chciwość i rozwiązłość, zależąc od wątpliwej przemiany okoliczności, jak gdyby wierność od losu zależała. [przypis redakcyjny]
animować (daw.) — dodawać ducha, mobilizować. [przypis edytorski]
animować (daw.) — ożywiać (por. też współczesne określenie „animator”). [przypis edytorski]
animować (z łac.) — ożywiać. [przypis edytorski]
anim pomyślał — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: ani pomyślałem; nawet nie pomyślałem (o tym). [przypis edytorski]
animując — zachęcając, pobudzając. [przypis redakcyjny]
Animus (…) versat — Petronius, Satirae 128. [przypis tłumacza]
animusz — dzielność, duch walki. [przypis edytorski]
animusz — odwaga, ożywienie. [przypis edytorski]
animusz — odwaga, zapał. [przypis edytorski]
animusz — zapał i odwaga. [przypis edytorski]
animusz — zapał, wigor, odwaga. [przypis edytorski]
animusz (z łac.) — duch, umysł. [przypis redakcyjny]
anim widział — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: ani widziałem. [przypis edytorski]
anim wiedział (daw.) — ani wiedziałem; wcale nie wiedziałem. [przypis edytorski]
anim wiedział (daw.) — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika, znaczenie: ani wiedziałem; wcale nie wiedziałem. [przypis edytorski]
Anim (…) w złości — skrót od: ani nie jestem w złości; wcale się nie złoszczę. [przypis edytorski]
Ani myślę o tem — Z iście kobiecą intuicją Celimena rzuca Alcestowi tę lichą wymówkę, ale nie popełni tego błędu, aby jej bronić, pozostawia to jemu, aby się uchwycił tej myśli jak deski ocalenia. [przypis tłumacza]
ani myśleć coś robić — nie zamierzać czegoś robić. [przypis edytorski]
ani myśl o tym — nawet o tym nie myśl; nie myśl o tym wcale. [przypis edytorski]
anim z drzewa nie wyrósł, anim ze skały wyskoczył — por. Homer, Odyseja XIX 163 (Penelopa do występującego w przebraniu Odyseusza, pytając go o pochodzenie). [przypis edytorski]
ani na jotę — wcale, ani trochę. [przypis edytorski]
ani nie wybuchnę literackim dytyrambem na cześć homoseksualizmu — Oscar Wilde był homoseksualistą, za co został skazany w 1895 r. na dwa lata więzienia. [przypis edytorski]
ani nie zbierajcie nieobrzynanych winorośli w nim! — nie zrywaj „winogron zachowanych [w twojej winnicy], ale możesz zrywać te, które są darmowo dostępne dla wszystkich, to co powiedziane jest w odniesieniu do roku szabatowego, to też powiedziane jest w odniesieniu do roku jubileuszowego, co oznacza, że były dwa uświęcone lata, sąsiadujące ze sobą: 49. rok był rokiem szabatowym, a 50. był rokiem jubileuszowym”, Raszi do 25:11 [2]. [przypis tradycyjny]
ani oko nie widziało, ani ucho nie słyszało — 1 Kor 2, 9. [przypis edytorski]
anioła — „Aby ci pomagał”, Ibn Ezra do 33:2 [1]. Ten anioł to „dowódca zastępów Bożych, który ukazał się [potem] Jehoszui (por. Joz 5:14)”, Sforno do 33:2 [1]. [przypis tradycyjny]
anioła — hebr. אֱלֹהִים (elohim) dosł. ‘bóg/Bóg’. «Słusznie należy ci się przyjąć mój podarunek, ponieważ widziałem twoje oblicze, a jest to dla mnie tak ważne, jakbym ujrzał twarz anioła, bowiem widziałem twojego anioła… A także dlatego, że zgodziłeś się wybaczyć mi mój postępek. Dlaczego wspomniał mu, że widział [jego] anioła? Aby [Esaw] się go bał, myśląc: widział anioły i został ocalony, zatem ja już nie zdołam go pokonać», zob. Raszi do 33:10. [przypis edytorski]
anioła — Ibn Ezra komentuje, że chodzi tu o anioła Michaela, zob. Ibn Ezra do 23:20 [2]. Ramban komentuje, że chodzi tu o anioła o imieniu Metatron, gdyż imię to ma taka samą wartość liczbowa jak imię Szaddaj (Wszechmogący), zob. Ramban do 23:20 [1]. Raszbam komentuje: ten anioł ukazał się potem Jehoszui (Jozuemu) i rozmawiał z nim (por. Ks. Jozuego 5:14), zob. Raszbam do 23:20 [1]. [przypis tradycyjny]
Anioł — «Anioł zwykle posyłany był do mnie, gdy byłem w kłopotach, por. Ks. Rodzaju 31:11-13», zob. Raszi do 48:16. Bóg, który przejawiał się, posyłając anioła wybawiającego, niech On tak samo błogosławi tych młodzieńców, zob. Chizkuni do 48:16. [przypis edytorski]
anioła Rafaela właśc. archanioł Rafael (hebr. dosł.: Bóg, który uzdrawia) — archanioł wg tradycji żydowskiej i chrześcijańskiej; występuje w Księdze Tobiasza (Tb 12,15). [przypis edytorski]
Anioł Boży, postępujący przed obozem Israela, i szedł za nimi — „Aby oddzielić pomiędzy obozem Micrejczyków a obozem Israela i aby przyjmować strzały i pociski Micrejczyków. Na każdym innym miejscu napisane jest anioł Wiekuistego, a tutaj anioł Boży, słowo אֱלֹהִים (Elohim): Bóg, wyraża aspekt Bożego sądu, co uczy, że w tamtej chwili Israel był osądzany, czy mają oni zostać uratowani, czy wytraceni wraz z Micrejczykami”, Raszi do 14:19. [przypis tradycyjny]
