Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza | przypisy tradycyjne
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 162876 przypisów.
Mieszko, objąwszy tron książęcy — rządy Mieszka I datuje się od ok. 960 r. [przypis edytorski]
Mieszko — pierwszy noszący to imię — w oryg. łac. istnieją różne wersje tego stwierdzenia w zachowanych trzech rękopisach: qui primus nomine vocatus illo (rękopis Heilsberski) lub: primus nomine vocatus alio (rękopisy Sędziwoja i Zamojskich), przy czym zmiana ostatniego słowa pozbawia frazę sensu, z uwagi na co wyraz primus (obecny we wszystkich trzech rękopisach) wydawcy zmieniają często na prius, co daje sens: „pierwej zwany innym imieniem”; idąc za pierwszą wersją (z illo), uzyskujemy zdanie stwierdzające wprowadzenie tego imienia do dynastii Piastów. Przez pewien czas uważano, że imię Mieszko można uznać za równoważne imieniu Mieczysław i tak niekiedy dawniej nazywano pierwszego władcę Polski; obecnie uznano to utożsamienie za bezpodstawne. [przypis edytorski]
Mieszko, syn jego, na tron wstąpił, który już za życia ojca siostrę Ottona III był pojął za żonę — żoną Mieszka II była Rycheza (ok. 993–1063) zwana też Ryksą, córka palatyna reńskiego Erenfrieda Ezzona i siostry Ottona III, Matyldy (Rycheza była więc siostrzenicą cesarza); o jej małżeństwie z synem Bolesława Chrobrego zadecydowano w 1013 r., w czasie kończących trwającą od 1007 r. wojnę polsko-niemiecką pertraktacji pokojowych w Merseburgu. [przypis tłumacza]
mietlica — gatunek trawy. [przypis edytorski]
mietlica (gw.) — miotła. [przypis edytorski]
mietlica — wysoka trawa o drobnych kłoskach zebranych w wiechy. [przypis redakcyjny]
mietlica — wysoka trawa. [przypis edytorski]
mieżdu proczem (ros.) — a poza tym. [przypis edytorski]
mi fili (łac.) — mój synu. [przypis edytorski]
Miga wiorstowych słupów rzęd,/ Niby sztachety — porównanie pożyczone od K., znanego z bujnej fantazji. Opowiadał on, że będąc raz posłem Potemkina do cesarzowej jechał tak prędko, że koniec jego szpady, wysunąwszy się, dzwonił po słupach wiorstowych jak po palach częstokołu. [przypis autorski]
migdałów — hebr. שְׁקֵדִים (szkedim): ‘migdały’. [przypis edytorski]
migdały — przenośnie: fircyki, oszuści. [przypis redakcyjny]
Migdol (z hebr.: wieża, warowne miasto) — zapewne wymienione w Biblii Migdal-Gad w Judzie lub Migdal-El, kilkadziesiąt km na wschód od nadmorskich miast fenickich. [przypis edytorski]
migiem — tu: gestem lub mimiką. [przypis edytorski]
miglanc — malec. [przypis redakcyjny]
Mignard — francuski malarz: Pierre Mignard (1612–1695) lub jego brat Nicolas Mignard (1606–1668). [przypis edytorski]
Mignard — rodzina francuskich malarzy, słynnych w XVII w., należeli do niej Pierre (1610–1695), najbardziej znany dzięki płótnom i freskom o tematyce religijnej, jego brat Nicolas (1606–1668) i bratanek Pierre II (1640–1725). [przypis edytorski]
Mignard — rodzina fr. malarzy, słynnych w XVII w., należeli do niej Pierre (1610–1695), najbardziej znany dzięki płótnom i freskom o tematyce religijnej, jego brat Nicolas (1606–1668) i bratanek Pierre II (1640–1725). [przypis edytorski]
Mignon — opera, której kompozytorem jest Ambroise Thomas, z librettem opartym na Wilhelmie Meistrze Goethego, premierę miała w r. 1866. [przypis edytorski]
migotać — błyszczeć, lśnić. [przypis edytorski]
migota — dziś popr. forma 3 os. lp cz.ter.: migoce a. migocze. [przypis edytorski]
migota — dziś popr. forma 3os. lp cz.ter.: migoce a. migocze. [przypis edytorski]
migota — dziś popr. forma: migocze a. migoce. [przypis edytorski]
migotający — dziś popr.: migoczący a. migocący [przypis edytorski]
migot — drgający blask. [przypis edytorski]
migotny (daw.) — migotliwy. [przypis edytorski]
migrena — intensywny, punktowy lub jednostronny ból głowy. [przypis edytorski]
migrena — powtarzający się, najczęściej jednostronny, pulsujący, silny ból głowy. [przypis edytorski]
migrena — silny ból głowy. [przypis edytorski]
migrena — silny, punktowy ból głowy. [przypis edytorski]
migrena (z fr.) — pulsujący ból głowy. [przypis edytorski]
Miguel de Cervantes (1547–1616) — hiszpański pisarz, autor słynnej powieści Przemyślny szlachcic Don Kichote z Manczy z 1605 r.; Św. Gwalbert i Ślaz są prześmiewczymi karykaturami Don Kichote'a i jego sługi Sancha Pansy. [przypis edytorski]
Mihi (…) doctus — Lucretius, De rerum natura V, 959. [przypis tłumacza]
Mihi (…) face (łac.) — „Tak ja czynię: ty czyń zaś, jak ci tam wypadnie” (Terentius, Heauton Timorumenos, I, 1, 28; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
Mihi (…) fiunt — Cicero, Tusculanae quaestiones [Tusculanae disputationes], II, 26. [przypis tłumacza]
mihi ipsi balneum subministrabo (łac.) — sam sobie łaźnię przyrządzę. [przypis redakcyjny]
Mihi sic usus est, tibi opus est facto, fac (łac.) — Ter. Heautont. I, 1., 18; cyt. u Montaigne, Próby I. 27. „Moim zwyczajem jest, jak ci trzeba, to zrób”. [przypis tłumacza]
Mihi vindictam — [por.] Psalm 94, 1. [przypis tłumacza]
Mihrab — nisza w meczecie, gdzie leży księga Koran i płonie lampa. [przypis autorski]
mijając kuchnią (daw.) — dziś: mijając kuchnię. [przypis edytorski]
Mijają ludzkie pokolenia… — ten i następne wierszowane cytaty w tekście tego rozdziału pochodzą z poematu Włodzimierza Zagórskiego (1834–1902) Król Salomon (dedykowanego Bolesławowi Prusowi), opartego na motywach biblijnej księgi Eklezjastes. Fragment, z którego pochodzi ten i następne cytaty, ukazał się w zbiorze Z teki Chochlika w r. 1881. [przypis redakcyjny]
mijajwa (starop. forma) — mijajmy. [przypis edytorski]
mijały godziny — w innym wyd. uzupełnione: „wśród głuchej ciszy mijały godziny”. [przypis edytorski]
Mi jefecito! — mój szefie. [przypis autorski]
mika — błyszczący minerał, niekiedy mylony ze złotem. [przypis edytorski]
mika — błyszczący minerał z grupy krzemianów, bardzo łupliwy, często spotykany w postaci cienkich blaszek. [przypis edytorski]
mika — błyszczący minerał z grupy krzemianów. [przypis edytorski]
Mikado — operetka skomponowana przez Arthura Sullivana (1842–1900). [przypis edytorski]
mikado — rozpowszechniona w Europie nazwa cesarza japońskiego. [przypis edytorski]
Mikado — rozpowszechniona w Europie nazwa cesarza japońskiego. [przypis edytorski]
mikado — tytuł cesarza Japonii. [przypis edytorski]
Mikado — tytuł opery komicznej (również: Mikado albo miasto Titipu) sławnego wówczas duetu autorskiego Sullivan-Gilbert, która miała premierę w 1885 r. w Londynie i jeszcze w tym samym roku grano ją w 150 teatrach Europy i Ameryki; akcja osadzona jest niby w Japonii, w rzeczywistości stanowi satyrę na politykę i instytucje państwa brytyjskiego. [przypis edytorski]
Mikal — córka Saula (1Sm 14,49), żona króla Dawida (1Sm 18,27). Pomogła Dawidowi uciec przed niechybną śmiercią ze strony Saula (1Sm 19,12–16); wydana, podczas nieobecności Dawida, za Paltiego (1Sm 25,44); po Smierci Saula zostaje odzyskana przez Dawida (2Sm 3,14–16). [przypis edytorski]
Mike, jeśli imię osobowe, nie godnościowe, co z tekstu nie wynika ściśle (nomen flaminis qui preerat superstitioni eorum erat Mike), przypomina niemieckiego Michel, który na oznaczenie Niemców i do Prusów powędrował: Mikas: Niemiec mikiskai po niemiecku. I imię księcia Niclota przypomina mi Nikołaja; imiona początku chrześcijańskiego w XII wieku dziwić by nie mogły u tych półpogan. [przypis autorski]
mikita (reg.) — lis; tu: spryciarz. [przypis edytorski]
Mikołaj (1868–1918) — prawdopodobnie chodzi o ostatniego cara Rosji, Mikołaja II Aleksandrowicza Romanowa, którego edukacja i rządy były silnie związane z wojskowością. [przypis edytorski]
Mikołaja Tiepolo — senator rzeczypospolitej weneckiej, zasłużył się około podniesienia akademii padewskiej. [przypis redakcyjny]
Mikołaj Changarnier — rojalista, dowódca załogi paryskiej, przez lud nielubiany. [przypis redakcyjny]
Mikołaj de Lyra (ok. 1270–1349) — nawrócony Żyd, franciszkanin, autor popularnego komentarza Biblii; o ustępie psalmisty dotyczy: Ps. 135, 20 [przypis zweryfikowany i poprawiony przez Red. WL]. [przypis tłumacza]
Mikołajewszczyzna — miasteczko (daw. należące do Radziwiłłów) u zbiegu Turczanki z Niemnem. Pasek skręcił więc od Tołoczyna na płd. i ominąwszy Mińsk podążył krótszą drogą na Oczyżę do Mikołajewszczyzny, a stamtąd do Nowogródka. [przypis redakcyjny]
Mikołaj Flamel — alchemik paryski żyjący w drugiej polowie XIV w., który rzekomo znalazł sekret przetwarzania rtęci na złoto. [przypis tłumacza]
Mikołaj II Romanow (1868–1918) — ostatni cesarz rosyjski, król Polski, wielki książę Finlandii; panujący od 1894, w wyniku rewolucji lutowej zmuszony do abdykacji w 1917, w 1918 razem z rodziną zamordowany przez bolszewików. [przypis edytorski]
Mikołaj I Romanow (1796–1855) — cesarz rosyjski i król polski (od 1825), syn Piotra I, brat i następca Aleksandra I. [przypis edytorski]
Mikołaj I Romanow (1796–1855) — cesarz rosyjski i król polski (od 1825), syn Piotra I, brat i następca Aleksandra I; stłumił powstanie dekabrystów (1825), utworzył policję polityczną, tajną policję, zajmującą się inwigilacją działaczy społecznych, uczonych i artystów, wydał zakaz przyjmowania do szkół średnich i wyższych młodzieży nieszlacheckiej. [przypis edytorski]
Mikołaj I Romanow (1796–1855) – cesarz rosyjski i król polski (od 1825), syn Piotra I, brat i następca Aleksandra I; stłumił powstanie dekabrystów (1825), utworzył policję polityczną, tajną policję, zajmującą się inwigilacją działaczy społecznych, uczonych i artystów, wydał zakaz przyjmowania do szkół średnich i wyższych młodzieży nieszlacheckiej. [przypis edytorski]
Mikołaj I Wielki (ok. 820–867) — papież (od 858); głosił boski charakter władzy papieża jako zwierzchnika całego Kościoła niepodlegającego sądowi Kościoła ani władzy świeckiej; negował ważność wyboru patriarchy konstantynopolitańskiego Focjusza, wysłał misję Formozusa do Bułgarii, co w połączeniu z krytyką doktrynalną spowodowało odrzucenie na Wschodzie roszczeń Mikołaja do prymatu i nałożenie na niego ekskomuniki, ogłoszonej na soborze w Konstantynopolu w 867; święty katolicki. [przypis edytorski]
Mikołaj Mianowski — od r. 1818 prof. położnictwa w Uniw. Wileńskim. [przypis redakcyjny]
Mikołaj Mielecki (zm. 1585) — starosta chmielnicki (1557), później wojewoda podolski i hetman, przyjaciel Kochanowskiego. [przypis redakcyjny]
Mikołaj Mielecki (zm. 1585) — starosta chmielnicki (1557 r.), później wojewoda podolski i hetman, przyjaciel Kochanowskiego. [przypis redakcyjny]
Mikołaj — Mikołaj d'Este, ojciec Leonella, Borsa i Herkulesa I. [przypis redakcyjny]
Mikołaj Mościcki — być może chodzi o ks. Mikołaja Mościckiego, który przed II wojną pracował przy niektórych filmach jako konsultant religijny (Makuszyński mógł go znać osobiście). [przypis edytorski]
Mikołajowice — polska wieś położona na południu kraju, obecnie w województwie małopolskim, w powiecie tarnowskim, w gminie Wierzchosławice. [przypis edytorski]
Mikołaj Pawłowicz — car Mikołaj I. [przypis edytorski]
Mikołaj Powała z Taczewa (ok. 1380–ok. 1415) — rycerz i dyplomata, powołany do rady wojennej przed bitwą pod Grunwaldem. [przypis edytorski]
Mikołaj Trąba (ok. 1358–1422) — duchowny i polityk, podkanclerzy koronny w latach 1403–1412, później arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski. [przypis edytorski]
Mikołaj V (1397–1455) — papież (od 1447). [przypis edytorski]
Mikołaj Wierzynek młodszy (zm. 1368) — wpływowy krakowski mieszczanin i kupiec, słynny z powodu uczty, wydanej we wrześniu 1364 r. dla króla Kazimierza III i jego gości. Syn Mikołaja Wierzynka starszego, który przybył do Krakowa z Niemiec. [przypis edytorski]
Mikołaj Wolski (1550–1630) — miecznik koronny, a za Zygmunta III marszałek wielki, miłośnik sztuki i literatury, po którym zachował się w Bibliotece Jagiellońskiej duży zbiór książek hiszpańskich, podróżował wiele po Europie, zwłaszcza w młodości. Odbywał poselstwo m.in. do papieża Klemensa VIII. [przypis redakcyjny]
Mikołaj Wrangel, ojciec generała, opowiada w swoich (…) „Wspomnieniach” — Wspominania, Berlin 1924. [przypis autorski]
Mikołaj z Damaszku (ok. 64–po 4 n.e.) — historyk działający na dworze Heroda I Wielkiego, autor m.in. liczącego kilkadziesiąt ksiąg dzieła opisującego dzieje powszechne, zachowanego tylko we fragmentach; z pracy tej prawdopodobnie korzystał Józef Flawiusz, pisząc swoje Starożytności żydowskie. [przypis edytorski]
Mikołaj z Damaszku (ok. 64–po 4.n.e.) — historyk. „Żyjąc w czasach panowania Heroda, pisał tylko o tym, co się mogło podobać królowi”, Starożytności XVI, VI, 1, przekład Lippomana. W całości tego ustępu przytoczyć z Lippomana niepodobna, bo jest w przekładzie nieścisłość na nieścisłości, wypaczająca zupełnie sens i fakty. [przypis tłumacza]
Mikołaj z Kuzy (Mikołaj Chrypffs a. Krebs) — ur. w Kuzie (Kues) 1401, kształcił się w Deventer u Gerharta de Groot, studiował prawa w Padwie (1424); dzierżył wysokie godności duchowne, od r. 1448 był kardynałem, od 1450 r. biskupem w Brixen, um. w Todi w Umbrii 1464 r. Napisał: De docta ignorantia, De conjecturis, De quaerendo Deum, De filiatione Dei, De genesi, Apologia doctae ignorantiae, De sapientia dialogi duo, De novissimis diebus, De visione Dei i in. [przypis autorski]
Mikołaj z Moskorzowa — dowódca obrony górnego zamku w Wilnie w 1390. [przypis edytorski]
Mikoła — tu: św. Mikołaj, otaczany wielkim kultem na Rusi, patron m.in. podróżnych, dlatego Hanna radzi zwracać się do niego, „bo coś Marko bawi dłużej, zachorował gdzieś w podróży”. [przypis edytorski]
mikowiec (z łac. micare: błyszczeć) — mika, łyszczyk: rodzaj połyskliwego minerału (z gromady krzemianów). [przypis edytorski]
mikrob — najmniejszy organizm żywy. [przypis edytorski]
mikrob — zarazek. [przypis edytorski]
mikrokosm — mikrokosmos, światek. [przypis edytorski]
Mikromegas — fantastyczne imię ulepione z dwóch greckich wyrazów: micros: mały, i megas: duży. Utwór ten, skreślony pod wpływem Podróży Guliwera, zawiera sporo złośliwych aluzji w kierunku Fontenelle'a, sekretarza Akademii, który przedstawiony jest tu pod postacią karła z Saturna. Fontenelle, wówczas starzec 95-letni, zażywał ogromnego powodzenia jako popularyzator zdobyczy wiedzy przyrodniczej dla użytku światowej publiczności; najgłośniejsze są jego Rozmowy o mnogości światów, przedstawione istotnie w formie rozmowy z margrabiną de Lambert. [przypis tłumacza]
mikrometr pozycyjny (astr.) — używany do poł. XX w. przyrząd do precyzyjnych pomiarów wzajemnego położenia obiektów widniejących na niebie blisko siebie. [przypis edytorski]
mikron — dawna oficjalna nazwa mikrometra, 1/1000 części milimetra. [przypis edytorski]
Mikronezja — region geograficzny środkowej Oceanii, gdzie występują archipelagi niewielkich wysp. [przypis edytorski]
mikrotom — aparat do krajania bardzo cienkich skrawków tkanek roślinnych czy zwierzęcych, które bada się pod mikroskopem. [przypis redakcyjny]
mikrotom — przyrząd laboratoryjny do cięcia materiału na bardzo cienkie skrawki, z których robi się preparaty mikroskopowe. [przypis edytorski]
mikrozoa — drobnoustroje. [przypis edytorski]
Miksarchagewas — Przydomek Kastora. [przypis tłumacza]
miksolidyjska skala a. hyperdorycka (muz.) — siedmiostopniowa skala muzyczna używana w staroż. Grecji, wypracowana przez kulturę jońską; zbudowana w kierunku opadającym, zaczynająca się o tercję wyżej niż skala podstawowa, dorycka; współcześnie rzadko używana. [przypis edytorski]
mikstury — mieszaniny. [przypis redakcyjny]
Mikuła — Mikołaj, najważniejszy święty prawosławny. [przypis redakcyjny]
Mikuła Sielaninowicz — postać fikcyjna, bohater ruskich bylin; chłop, niezwykły siłacz; nosił przydomek oracz, dołączył do drużyny Wolgi. [przypis edytorski]
