Przypisy

Rabelais, François (ok. 1484–1553) — francuski pisarz, lekarz, były zakonnik; autor arcydzieła francuskiego renesansu, pełnej rubasznego humoru powieści satyryczno-fantastycznej Gargantua i Pantagruel, w której krytykował średniowieczne instytucje kościelno-feudalne i scholastyczny system wychowania. [przypis edytorski]

Rabelais, François (ok. 1484–1553) — francuski pisarz, lekarz, były zakonnik; autor arcydzieła francuskiego renesansu, powieści Gargantua i Pantagruel; parę owiec, z tych, które tak dobrze znał nasz Rabelais: odniesienie do fragmentu Gargantui i Pantagruela (IV 5–8), w którym Panurg mści się na kupcu: kupuje od niego najpiękniejszego barana, którego wrzuca do morza, a za baranem wskakuje całe stado kupca. [przypis edytorski]

Rabelais, François (ok. 1484–1553) — francuski pisarz, lekarz, były zakonnik; autor arcydzieła francuskiego renesansu, powieści Gargantua i Pantagruel. [przypis edytorski]

Rabelais, François (ok. 1484–1553) — francuski pisarz satyryczny, lekarz, humanista, duchowny; autor arcydzieła francuskiego renesansu, powieści Gargantua i Pantagruel. [przypis edytorski]

Rabelais, François (ok. 1484–1553) — fr. pisarz, lekarz i mnich, autor powieści Gargantua i Pantarguel. [przypis edytorski]

rabelaisowski — przym. od nazwiska François Rabelais'go (ok. 1484–1553) fr. pisarza, lekarza, mnicha, który porzucił zakon, znanego przede wszystkim jako autor arcydzieła francuskiego renesansu, pełnej rubasznego humoru powieści (czy epopei) satyryczno-fantastycznej Gargantua i Pantagruel, pisanej w l. 1532–1564, podejmującej krytykę instytucji kościelno-feudalnych, dogmatów, średniowiecznej metafizyki i scholastycznego systemu wychowania, kładącej tym samym podwaliny pod nowoczesną myśl odrodzenia; dosadne opisy cielesności we wszelkich czynnościach stanowią ważny element dzieła Rabelais'go. [przypis edytorski]

rabelesowski — podobny do bohaterów powieści Gargantua i Pantagruel François Rabelaise'a. [przypis edytorski]

Rabener, Gottlieb Wilhelm (1714–1771) — niemiecki satyryk i publicysta okresu oświecenia. [przypis edytorski]

rabiać (daw.) — robić coś od czasu do czasu, często a. zwykle. [przypis edytorski]

rabiają (starop. forma) — forma dla czynności wielokrotnej; dziś: robią a. wyrabiają. [przypis edytorski]

rabież (daw.) — rabunek, grabież. [przypis edytorski]

Rabindranath Tagore (1861–1941) — indyjski pisarz i filozof. [przypis edytorski]

rabin — religijny przywódca zajmujący się interpretacją prawa żydowskiego i orzecznictwem w sprawach rytualnych. Każda społeczność wybiera swojego rabina na podstawie jego wiedzy i autorytetu. [przypis edytorski]

rabiny — dziś popr.: rabini a. rabinowie. [przypis edytorski]

rabin z Góry Kalwarii — jeden z Wielkich Rabinów należących dynastii chasydzkiej z Góry Kalwarii (jid. Ger), w woj. mazowieckim, od poł. XIX w. jednego z ważniejszych w Polsce centrów chasydyzmu. [przypis edytorski]

rabin (z hebr.: mistrz) — duchowny w judaizmie; odpowiedzialny wobec władz przywódca gminy żydowskiej, zajmujący się orzecznictwem w sprawach rytualnych, interpretacją prawa żydowskiego oraz nadzorem nad nauczaniem. [przypis edytorski]

rabin (z hebr.: mistrz, nauczyciel) — religijny przywódca w judaizmie zajmujący się interpretacją prawa żydowskiego i orzecznictwem w sprawach rytualnych. Każda społeczność wybiera swojego rabina na podstawie jego wiedzy i autorytetu. [przypis edytorski]

rabin — (z hebr. rabbi, czyli nauczyciel), funkcja religijna w judaizmie. [przypis edytorski]

Rabka — ob. Rabka-Zdrój, miejscowość uzdrowiskowa w Beskidach Zachodnich. [przypis edytorski]

rab — niewolnik. [przypis edytorski]

rab — niewolnik, sługa. [przypis edytorski]

rabouliste — por. ang. rabulistic, z łac. rabula: krzykliwy adwokat, nieudolny prawnik skupiający się na drobiazgach. [przypis edytorski]

rab (przestarz.) — sługa, niewolnik. [przypis edytorski]

Rabski, Władysław (1863–1925) — publicysta i polityk związany z endecją; redaktor „Przeglądu Poznańskiego” (1894–1896), od 1897 r. współpracował z „Kurierem Warszawskim”, publikując m.in. artykuły o Przybyszewskim. [przypis edytorski]

Rabski, Władysław (1865–1925) — krytyk literacki i teatralny, publicysta, pisarz i dramaturg; po ukończeniu studiów w Berlinie i uzyskaniu stopnia doktora filozofii, osiadł w Poznaniu, współpracując z „Dziennikiem Poznańskim” (1892–1894), redaktor naczelny „Przeglądu Poznańskiego” (1895–1896). Po likwidacji periodyku mieszkał w Warszawie, współpracował z licznymi czasopismami („Ateneum”, „Głos”, „Prawda”, „Tygodnik Ilustrowany”, „Wiek”, „Kurier Warszawskiego”. Był członkiem Ligi Narodowej (1898), w czasie I wojny światowej członkiem Rady Polskiej Zjednoczenia Międzypartyjnego w Moskwie (1917), związany z endecją, w II Rzeczypospolite posłem na Sejm z ramienia Narodowej Demokracji. [przypis edytorski]

Rabski, Władysław (1865–1925) — krytyk literacki i teatralny, publicysta, pisarz i dramaturg; po ukończeniu studiów w Berlinie i uzyskaniu stopnia doktora filozofii osiadł w Poznaniu; był członkiem Ligi Narodowej (1898), w czasie I wojny światowej członkiem Rady Polskiej Zjednoczenia Międzypartyjnego w Moskwie (1917), związany z endecją, w II Rzeczypospolitej posłem na Sejm z ramienia Narodowej Demokracji. [przypis edytorski]

Rabutin-Chantal — panieńskie nazwisko pani de Sévigné. [przypis edytorski]

rabuż a. rabuś (fr. rabouge) — daw. gra karciana polegająca na jak najszybszym pozbyciu się swoich kart przez graczy. [przypis edytorski]

raby boże — ludzie bogobojni, cywilizowani. [przypis edytorski]

raby (gw.) — o zwierzęciu, zwł. o krowie: łaciaty, czarno-biały. [przypis edytorski]

raby — pstrokaty. [przypis edytorski]

raby — pstry, nakrapiany; tu: o twarzy w plamki. [przypis edytorski]

raby (reg.) — pstry. [przypis edytorski]

raby (z ukr.) — pstry, nakrapiany. [przypis edytorski]

race Congreve'a — broń rakietowa z początków XIX wieku, wynaleziona przez Williama Congreve'a (1772–1828) na wzór rac używanych w Indiach. [przypis edytorski]

race moutonniére (fr.) — rasa owcza (podobna owczej). [przypis edytorski]

Rachab — wg Księgi Jozuego Rachab była prostytutką z Jerycha, która pomogła Izraelitom w zdobyciu miasta. [przypis edytorski]

Rachela — córka Labana, żona Jakuba. Jakub przez siedem lat służył Labanowi, żeby ożenić się z ukochaną Rachelą, ale noc poślubną spędził z jej starszą siostrą Leą podstępnie podmienioną przez Labana. Jakub musiał odsłużyć kolejne siedem lat, by otrzymać Rachelę (Rdz 29,1–30). Rachela bardzo długo była bezpłodna, aż Bóg wysłuchał jej próśb i urodziła dwóch synów: Józefa (Rdz 30,22) i Beniamina; rodząc tego drugiego zmarła (Rdz 35,19). [przypis edytorski]

Rachela — postać biblijna; wskazana przez Boga na odpowiednią żonę dla Izaaka, kiedy napoiła wysłanego przez Abrahama sługę i jego wielbłądy. [przypis edytorski]

Rachela z Bronowic — jedna z postaci Wesela Wyspiańskiego; tu mowa o jej pierwowzorze, Józefie (Perel) Singer, córce żydowskiego karczmarza, uczestniczce życia kulturalnego Krakowa. [przypis edytorski]

Rachelę, córkę twoją młodszą — «Czemu podał mu te wszystkie szczegóły? Ponieważ [Jakub] wiedział, że [Laban] jest oszustem, powiedział mu: „będę ci służył o Rachelę”, a żebyś nie powiedział, że chodzi o jakąś inną Rachelę, dodaję więc „twoją córkę”», a żebyś nie pomyślał: zmienię imię Lei na ‘Rachel’, dodaję więc „młodszą”. A jednak na nic się to zdało, gdyż i tak [Laban] go oszukał», zob. Raszi do 29:18. [przypis edytorski]

Rachel (pseud.), właśc. Elisabeth Félix (1821–1858) — francuska aktorka dramatyczna żydowskiego pochodzenia, święciła ogromne triumfy w dramatach klasyków francuskich. [przypis edytorski]

Rachel — w innych przekładach jako: Rachela. [przypis edytorski]

Rachilde, właśc. Marguerite Vallette-Eymery (1860–1953) — pisząca pod pseudonimem fr. powieścio- i dramatopisarka, programowo odrzucająca realizm. [przypis edytorski]

rachitis (daw.) — krzywica. [przypis edytorski]

rachityczne — wątły, słaby, z objawami krzywicy. [przypis edytorski]

rachityczny — wątły i powykrzywiany. [przypis edytorski]

Rachmaninoff, właśc. Rachmaninow, Siergiej Wasiljewicz (1873–1943) — rosyjski pianista, kompozytor i dyrygent. Kilkakrotnie koncertował w Polsce, po raz ostatni w lutym 1936. (Rachmaninoff to transkrypcja nazwiska, jakiej używał, odkąd w 1917 wyemigrował z Rosji). [przypis edytorski]

rachmistrz (daw.) — księgowy. [przypis edytorski]

Rachmunes, gite menszn! Rachmunes, rachmunes (jid.) — Litości, dobrzy ludzie! Litości, litości! [przypis edytorski]

Rachmunes, gite menszn, rachmunes, rachmunes (jid.) — litości, dobrzy ludzie, litości, litości. [przypis edytorski]

rachonkach (gw.) — rachunkach. [przypis edytorski]

rachować — dziś raczej: liczyć. [przypis edytorski]

rachować — liczyć. [przypis edytorski]

rachować na coś (daw.) — dziś: liczyć na coś. [przypis edytorski]

rachować na coś — liczyć na coś; mieć na coś nadzieję. [przypis edytorski]

rachować na kogoś — dziś: liczyć na kogoś. [przypis edytorski]

rachować za coś (daw.) — uważać za coś. [przypis edytorski]

rachunek różniczkowy — dział analizy matematycznej zajmujący się badaniem różniczek (nieskończenie małych zmian danej zmiennej) oraz pochodnymi funkcji (opisującymi tempo zmian wartości funkcji), jedno z podstawowych narzędzi matematycznych fizyki i techniki. [przypis edytorski]

rachunki między nami będą pokwitowane (daw.) — tzn. uznane za rozliczone; dziś w tym znaczeniu: skwitować, zwolnić kogoś z zobowiązań, wydając pokwitowanie. [przypis edytorski]

rachunki — tu: lekcja matematyki. [przypis edytorski]

Racibuskiego — dziś: Raciborskiego. [przypis edytorski]

racica — tu: noga. [przypis edytorski]

raci — dziś: racice. [przypis edytorski]

Racine, Jean (1639–1699) — francuski poeta i dramaturg; autor m.in. Andromachy i Fedry. [przypis edytorski]

Racine, Jean (1639–1699) — francuski poeta i dramaturg; odniósł sukces Andromachą z 1667 roku. [przypis edytorski]

Racine, Jean (1639–1699) — francuski poeta i dramaturg; odniósł sukces Anromachą z 1667 roku. [przypis edytorski]

Racine, Jean (1639–1699) — fr. poeta i dramaturg; autor m.in. Andromachy i Fedry. [przypis edytorski]

Racine, Jean Baptiste (1639–1699) — francuski dramaturg, autor tragedii opartych na motywach klasycznych i biblijnych, m.in. Andromacha (1667), Fedra (1677), Berenika (1670), Brytanik (1669). [przypis edytorski]

Racine, Jean Baptiste (1639–1699) — francuski dramaturg, autor tragedii opartych na motywach klasycznych. [przypis edytorski]

Racine, Jean-Baptiste (1639–1699) — francuski dramaturg, główny przedstawiciel późnobarokowego klasycyzmu. [przypis edytorski]

Racine, Jean Baptiste (1639–1699) — francuski poeta i dramaturg, autor m.in. Andromachy i Fedry. [przypis edytorski]

Racine, Jean Baptiste (1639–1699) — fr. poeta i dramaturg, autor m.in. Andromachy i Fedry. [przypis edytorski]

Racine, Jean Baptiste (1639–1699) — wybitny francuski dramaturg, autor tragedii opartych na motywach klasycznych i biblijnych; do jego dzieł należą m.in. Andromacha (1667) i Estera (1689). [przypis edytorski]

Racine, Jean Baptiste (1639–1699) — wybitny francuski dramaturg, autor tragedii opartych na motywach klasycznych i biblijnych. [przypis edytorski]

Racine, Jean Baptiste (1639–1699) — wybitny francuski dramaturg, autor tragedii opartych na motywach klasycznych. [przypis edytorski]

racja fizyka — powiedzenie popularne w XIX w., oznaczające potwierdzenie czyjejś słuszności, często używane ironicznie. [przypis edytorski]

racja (łac. ratio) — tu: powód, przyczyna. [przypis edytorski]

racja — tu: powód, przyczyna. [przypis edytorski]

racja — tu: powód, przyczyna, uzasadnienie. [przypis edytorski]

racja — tu: powód. [przypis edytorski]

racja — tu: przyczyna, powód. [przypis edytorski]

rację zrobić — dziś: stworzyć powód do czegoś. [przypis edytorski]

Racławice — wieś w woj. małopolskim, w pow. miechowskim, miejsce słynnej bitwy z 1794 roku. [przypis edytorski]

racławickie kosy — jest to odwołanie do zwycięskiej bitwy insurekcji kościuszkowskiej stoczonej pod Racławicami 4 kwietnia 1794, w której wzięły udział m.in. chłopskie oddziały kosynierów (uzbrojonych w kosy postawione na sztorc; stąd nazwa); jednym z kosynierów był Wojciech Bartosz (ok. 1756–1794), który wykazał się wielką odwagą w walce i zdobył działo rosyjskie gasząc lont czapką, za co otrzymał rangę chorążego oraz nazwisko Głowacki; wzmianka ta przypomina jednocześnie o demokratycznych ideałach przyświecających zarówno insurekcji, jak legionom polskim. [przypis edytorski]

racoon (ang., lm: racoons) — szop. [przypis edytorski]

racuł (gw.) — popr. forma 3 os. lp cz.przesz.: raczył. [przypis edytorski]

racyj — dziś częstsza forma D. lm: racji. [przypis edytorski]

racyj — dziś popr.: racji. [przypis edytorski]

raczej pieszczotliwie jak starannie — dziś popr. konstrukcja: raczej (…) niż (…). [przypis edytorski]

raczejś (…) nie ukrócił — raczej nie ukróciłeś (daw. konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

raczyć się — częstować się, delektować się jedzeniem. [przypis edytorski]

raczyć się — częstować się, delektować się, jeść. [przypis edytorski]

raczyć się czymś — pić coś, smakować coś. [przypis edytorski]

raczyć — tu: pragnąć, chcieć. [przypis edytorski]

raczym się — czasownik z końcówką skróconą, inaczej: raczymy się (częstujemy się). [przypis edytorski]

raczy (starop.) — forma trybu rozkazującego; dziś: racz. [przypis edytorski]

rada by co zrobić — chętnie by coś zrobiła. [przypis edytorski]

rada była wziąć — była skłonna, chętna wziąć. [przypis edytorski]

rada bym wiedzieć (daw.) — chciałabym wiedzieć. [przypis edytorski]