Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 453 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | filozoficzny | francuski | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | literacki, literatura | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | polityczny | portugalski | potocznie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rzadki | rzymski | staropolskie | teatralny | turecki | ukraiński | włoski | wojskowy
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 5271 przypisów.
aboć wezmą, abo co daj (daw.) — albo od ciebie wezmą, albo sam masz dać. [przypis edytorski]
abo (daw.) — albo, lub. [przypis edytorski]
abo (daw.) — albo. [przypis edytorski]
Mikołaj Rej, Krótka rozprawa między trzemi osobami, Panem, Wójtem a Plebanem
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
abo (daw.) — albo; tu: czy. [przypis edytorski]
abo (daw., gw.) — albo. [przypis edytorski]
ab officio (łac.) — z urzędu. [przypis edytorski]
abo (gw.) — albo. [przypis edytorski]
Abo im odpuść, Panie, ten grzech, abo jeśli tego nie uczynisz, wymaż mię z ksiąg twoich, w któreś napisał — Wj 32, 32. [przypis edytorski]
abolicjonista — zwolennik zniesienia niewolnictwa. [przypis edytorski]
aboli (daw.) — albo, lub też. [przypis edytorski]
abolucjonizm, własc.abolicjonizm — ruch społeczny na rzecz zniesienia jakiegoś prawa, szczególnie zniesienia niewolnictwa. [przypis edytorski]
abominacja — wstręt, obrzydzenie. [przypis edytorski]
abominacja — wstręt, odraza, obrzydzenie; z łac. abominatio, w daw. źródłach zapisywanego także jako abhonimatio, gdyż błędnie wywodzono to słowo od ab homine: od człowieka. [przypis edytorski]
abominacja (z łac. abominatio) — wstręt, odraza, obrzydzenie. [przypis edytorski]
abominacja (z łac.) — obrzydzenie, odraza. [przypis edytorski]
abominacja (z łac.) — obrzydzenie, wstręt, odraza. [przypis edytorski]
abominacja (z łac.) — obrzydzenie, wstręt. [przypis edytorski]
abominacja (z łac.) — wstręt, odraza, obrzydzenie. [przypis edytorski]
abominacja (z łac.) — wstręt, odraza, obrzydzenie. [przypis edytorski]
abominacja (z łac.) — wstręt, odraza, obrzydzenie. [przypis edytorski]
abominacja (z łac.) — wstręt, odraza. [przypis edytorski]
abominacja (z łac.) — wstręt. [przypis edytorski]
abordować — atakować, wdzierając się na pokład statku. [przypis edytorski]
abo (starop.) — albo. [przypis edytorski]
abo (starop.; gw.) — albo. [przypis edytorski]
Abo szczo? (ukr.) — Bo co? [przypis edytorski]
About, Edmond François Valentin (1828–1885) — fr. pisarz, publicysta i dziennikarz, założyciel pisma „Wiek XIX” („XIXe Siècle”). [przypis edytorski]
ab ovo (łac., dosł.: od jaja) — od początku. [przypis edytorski]
ab ovo (łac.) — dosł. od jajka; od zera, od początku. [przypis edytorski]
ab ovo (łac.: od jajka) — od początku. [przypis edytorski]
ab ovo (łac.) — od samego początku. [przypis edytorski]
Abrabanel a. Abravanel — jedna z najstarszych i najznakomitszych rodzin żydowskich w Hiszpanii. [przypis edytorski]
Abraham — biblijny patriarcha, ojciec narodu żydowskiego (hebr. znaczenie jego imienia to: „ojciec narodów”); swego długo wyczekiwanego syna Izaaka był gotów złożyć w ofierze Bogu na górze Moria (wg tradycji utożsamianej późn. ze wzgórzem świątynnym w Jerozolimie), lecz dawszy dowód swej wiary i bojaźni bożej (hebr. Akeda: „związanie”, „ofiarowanie”), został w ostatniej chwili powstrzymany od tego przez anioła, wysłannika Jahwe. [przypis edytorski]
Abraham — biblijny patriarcha, syn Teracha. Pierwotnie miał na imię Abram. Gdy miał 77 lat ukazał mu się Bóg i nakazał mu wyruszyć do miejsca, które mu wskaże; gdy dotarł do miasta Sychem, Bóg oznajmił, że to miejsce oddaje jego potomstwu (Rdz 12,1–7). W wieku 99 lat ponownie ukazał mu się Bóg, by odnowić z nim przymierze; zapowiedział, że Abram będzie ojcem wielu narodów i wówczas zmienił mu imię na Abraham; wtedy również Bóg nakazał dokonywać obrzezania chłopców (Rdz 17,1–11). Abraham pojął za żonę Saraj, która była bezpłodna (Rdz 11,29–30), dlatego pierworodnym jego synem jest syn urodzony przez niewolnicę Hagar — Izmael (Rdz 16,2–11). Dzięki łasce boskiej, której Bóg zmienił imię na Sara, zaszła w ciążę i urodziła Izaaka (Rdz 17,19–21). Po śmierci Sary, Abraham pojął za żonę Keturę, z którą miał jeszcze sześciu synów (Rdz 25,1–2). Bóg wystawił Abrahama na próbę wiary i kazał mu złożyć w ofierze ukochanego syna Izaaka. Abraham przystał na to i gdy miał go zabić, Bóg pozwolił mu złożyć w zamian ofiarę z baranka (Rdz 22,1–13). [przypis edytorski]
Abraham — biblijny patriarcha, syn Teracha. Pierwotnie miał na imię Abram. Gdy miał 77 lat ukazał mu się Bóg i nakazał mu wyruszyć do miejsca, które mu wskaże; gdy dotarł do miasta Sychem, Bóg oznajmił, że to miejsce oddaje jego potomstwu (Rdz 12,1–7). W wieku 99 lat ponownie ukazał mu się Bóg, by odnowić z nim przymierze; zapowiedział, że Abram będzie ojcem wielu narodów i wówczas zmienił mu imię na Abraham; wtedy również Bóg nakazał dokonywać obrzezania chłopców (Rdz 17,1–11). Abraham pojął za żonę Saraj, która była bezpłodna (Rdz 11,29–30), dlatego pierworodnym jego synem jest syn urodzony przez niewolnicę Hagar — Izmael (Rdz 16,2–11). Dzięki łasce boskiej Saraj, której Bóg zmienił imię na Sara, zaszła w ciążę i urodziła Izaaka (Rdz 17,19–21). Po śmierci Sary, Abraham pojął za żonę Keturę, z którą miał jeszcze sześciu synów (Rdz 25,1–2). Bóg wystawił Abrahama na próbę wiary i kazał mu złożyć w ofierze ukochanego syna Izaaka. Abraham przystał na to i gdy miał go zabić, Bóg pozwolił mu złożyć w zamian ofiarę z baranka (Rdz 22,1–13). [przypis edytorski]
Abraham i Jakub ze swymi służebnymi (bibl.) — postacie z Księgi Rodzaju: patriarchowie, spłodzili synów ze służebnymi, kiedy ich żony przez długi czas nie mogły mieć dzieci i wydawały się bezpłodne (Rdz 16, 1–15; Rdz 30, 1–13). [przypis edytorski]
Abraham — pierwotnie imię Abram, syn Teracha. Gdy miał 77 lat ukazał mu się Bóg i nakazał mu wyruszyć do miejsca, które mu wskaże; gdy dotarł do miasta Sychem, Bóg oznajmił, że to miejsce oddaje jego potomstwu (Rdz 12,1–7). W wieku 99 lat ponownie ukazał mu się Bóg, by odnowić z nim przymierze; zapowiedział, że Abram będzie ojcem wielu narodów i wówczas zmienił mu imię na Abraham; wtedy również Bóg nakazał dokonywać obrzezania chłopców (Rdz 17,1–11). Abraham pojął za żonę Saraj, która była bezpłodna (Rdz 11,29–30), dlatego pierworodnym jego synem jest syn urodzony przez niewolnicę Hagar — Izmael (Rdz 16,2–11). Dzięki łasce boskiej, której Bóg zmienił imię na Sara, zaszła w ciążę i urodziła Izaaka (Rdz 17,19–21). Po śmierci Sary, Abraham pojął za żonę Keturę, z którą miał jeszcze sześciu synów (Rdz 25,1–2). Bóg wystawił Abrahama na próbę wiary i kazał mu złożyć w ofierze ukochanego syna Izaaka. Abraham przystał na to i gdy miał go zabić, Bóg pozwolił mu złożyć w zamian ofiarę z baranka (Rdz 22,1–13). [przypis edytorski]
Abraham — postać biblijna, pierwszy z hebrajskich patriarchów. [przypis edytorski]
Abraham (rel.) — biblijny protoplasta i patriarcha narodu izraelskiego. Łono Abrahama jest metaforą zasłużonego odpoczynku po śmierci. [przypis edytorski]
Abraham (rel.) — patriarcha hebrajski, żyjący w ok. II tysiącleciu p.n.e. Był praojcem narodu arabskiego i żydowskiego, mężem Sary i Hagar oraz ojcem Izmaela i Izaaka. [przypis edytorski]
Abrakax — także: Abraksas, pierwotny zapis: Abrasax; najwyższe bóstwo w mit. pers. oraz gnostycki symbol pełni i logiki; synonim magii i tajemnicy, w języku popularnym abrakadabra pochodzi od imienia Abraksas. [przypis edytorski]
Abram a. Abraham (ok. II tysiąclecia p.n.e.) — pierwszy z hebrajskich patriarchów, ojciec Izaaka i Izmaela. [przypis edytorski]
Abramowski, Edward (1868–1918) — polski myśliciel polityczny, filozof, psycholog i socjolog. [przypis edytorski]
Abram — pierwotne imię biblijnego patriarchy Abrahama, syna Teracha. Gdy miał 77 lat ukazał mu się Bóg i nakazał mu wyruszyć do miejsca, które mu wskaże; gdy dotarł do miasta Sychem, Bóg oznajmił, że to miejsce oddaje jego potomstwu (Rdz 12,1–7). W wieku 99 lat ponownie ukazał mu się Bóg, by odnowić z nim przymierze; zapowiedział, że Abram będzie ojcem wielu narodów i wówczas zmienił mu imię na Abraham; wtedy również Bóg nakazał dokonywać obrzezania chłopców (Rdz 17,1–11). Abraham pojął za żonę Saraj, która była bezpłodna (Rdz 11,29–30), dlatego pierworodnym jego synem jest syn urodzony przez niewolnicę Hagar — Izmael (Rdz 16,2–11). Dzięki łasce boskiej, której Bóg zmienił imię na Sara, zaszła w ciążę i urodziła Izaaka (Rdz 17,19–21). Po śmierci Sary, Abraham pojął za żonę Keturę, z którą miał jeszcze sześciu synów (Rdz 25,1–2). Bóg wystawił Abrahama na próbę wiary i kazał mu złożyć w ofierze ukochanego syna Izaaka. Abraham przystał na to i gdy miał go zabić, Bóg pozwolił mu złożyć w zamian ofiarę z baranka (Rdz 22,1–13). [przypis edytorski]
abrewiatura — skrót, zwł. w dawnym piśmie odręcznym. [przypis edytorski]
Abrokomas — satrapa Fenicji, dowodził wojskami perskimi od wybrzeży Morza Śródziemnego na zachodzie po Eufrat na wschodzie. [przypis edytorski]
abrozas (lenk.) — paveikslas. [przypis edytorski]
abrozas — paveikslas. [przypis edytorski]
abrozdas — paveikslas. [przypis edytorski]
abrozdėlis — paveikslėlis. [przypis edytorski]
abrozėlis — paveikslėlis dažniausiai su Šventųjų atvaizdu. [przypis edytorski]
abrusas — staltiesė. [przypis edytorski]
Abruzzy — położone w środkowych Włoszech najwyższe pasmo Apeninów. [przypis edytorski]
Abruzzy, właśc. Abruzzo (wł.) a. Abruzja — górzysty region, leżący w centralnej części Półwyspu Apenińskiego, nad Morzem Adriatyckim. Tu prawdopodobnie metonimia dzikiego terenu, w którym grasują zbójcy. [przypis edytorski]
Abruzzy, właśc. Abruzzo (wł.) a. Abruzja — górzysty region w centralnej części Półwyspu Apenińskiego, nad Morzem Adriatyckim; w XIX w. nękany powstaniami, zbrojnymi walkami politycznymi i bandytyzmem. [przypis edytorski]
abrys (daw.) — plan. [przypis edytorski]
abrys (daw.) — rysunek, szkic; stroje ludowe, o których mówi Norwid, ozdabiane były kopiami runów z nagrobków, traktowanymi jednak nie jak pismo, a jako abstrakcyjne wzory. [przypis edytorski]
abrys (daw.) — szkic, zarys. [przypis edytorski]
Absalom (bibl.) — syn króla Dawida i Maaki (2Sm 3,2–3). Zabił on swojego przyrodniego brata Ammona (syna Dawida i Achinoam), w ramach odwetu za to, że Ammon zgwałcił rodzoną siostrę Absaloma, Tamar (2 Sm 13,1–29). Dumny ze swoich długich włosów, zginął w wojnie domowej przeciw ojcu, gdy uciekając zaczepił włosami o gałęzie drzewa i nie zdołał się wyswobodzić przed nadejściem pogoni. [przypis edytorski]
Absalom — syn Dawida i Maaki (2Sm 3,2–3). Zabił on swojego przyrodniego brata Ammona (syna Dawida i Achinoam), w ramach odwetu za to, że Ammon zgwałcił rodzoną siostrę Absaloma, Tamar (2 Sm 13,1–29). [przypis edytorski]
Absalon, właśc. Absalom — postać biblijna, syn króla Dawida; kiedy jego przyrodni brat, pierworodny potomek króla, zgwałcił rodzoną siostrę Absaloma, Tamar, i nie został ukarany, Absalom kazał swoim sługom zamordować go podstępnie podczas uczty, a następnie zbiegł; pozbawiony wstępu na dwór, zawiązał bunt przeciw ojcu, został obwołany przez swoich zwolenników królem i zajął Jerozolimę; zginął zabity podczas ucieczki po zakończonej klęską bitwie z wojskami Dawida. [przypis edytorski]
absence (fr.) — nieobecność. [przypis edytorski]
absenteizm — uchylanie się od spełniania obowiązku, nieobecność w życiu społecznym. [przypis edytorski]
absent (fr.) — nieobecny. [przypis edytorski]
Absit omen! (łac.) — Oby to nie było złą wróżbą! [przypis edytorski]
Absolona właśc. Absalom — postać biblijna, syn króla Dawida, słynny z urody, szczególnie z bujnych włosów. Kiedy jego przyrodni brat, Amnon, pierworodny potomek króla, zgwałcił rodzoną siostrę Absaloma, Tamar i nie został ukarany, Absalom kazał swoim sługom zamordować go podstępnie podczas uczty, a następnie zbiegł na dwór swego dziada, Talmaja, króla Geszur. Po trzech latach uzyskał zgodę Dawida na powrót do Jerozolimy, ale nie miał wstępu na dwór. Absalom zawiązał bunt przeciw ojcu, został w Hebronie obwołany przez swoich zwolenników królem i wkrótce zajął Jerozolimę. Kiedy doszło do decydującego starcia w lesie Efraima, wojska Dawida odniosły zwycięstwo. Absalom ocalał, lecz kiedy uchodząc po bitwie przejeżdżał pod dębem, zaczepił włosami o jego gałęzie, zaś jego wierzchowiec umknął: tak uwięzionego znalazł go jeden z dowódców wojsk Dawida, Joab i, wraz ze swymi sługami, zabił buntownika. Stało się to wbrew woli Dawida, który nakazał oględnie obchodzić się z synem. [przypis edytorski]
absolucja — rozgrzeszenie. [przypis edytorski]
absolucja (z łac., rel.) — odpuszczenie grzechów. [przypis edytorski]
absolucja (z łac., rel.) — odpuszczenie grzechów, rozgrzeszenie. [przypis edytorski]
absolucja (z łac.; rel.) — tu: odpuszczenie grzechów. [przypis edytorski]
absolucja (z łac.) — rozgrzeszenie. [przypis edytorski]
absolument suspect (fr.) — absolutnie podejrzane. [przypis edytorski]
absolutorium (z łac.) — tu: zwolnienie. [przypis edytorski]
absolutum dominium (łac.) — panowanie absolutne, władza absolutna. [przypis edytorski]
absolutum dominium (łac.) — władza absolutna; absolutyzm. [przypis edytorski]
absolutum dominium (łac.) — władza absolutna. [przypis edytorski]
absolutystka — wyznawczyni absolutyzmu, filoz. poglądu, że wartości takie jak prawda, dobro lub piękno mają charakter obiektywny i niezmienny, nie są względne. [przypis edytorski]
absolut (z łac. absolutus) — pierwotny, osobowy lub bezosobowy, doskonały, najwyższy, wieczny byt. [przypis edytorski]
Absolve, absolve o pater Sarbievi (łac.) — rozgrzesz, ojcze Sarbiewski. [przypis edytorski]
absolvo te (łac.) — rozgrzeszam cię; faktycznie część formuły spowiedniczej brzmi: ego te absolvo a peccatis tuis (ja ci odpuszczam grzechy twoje). [przypis edytorski]
Abstinenzerscheinungen (niem.) — objawy odstawienia. [przypis edytorski]
abstractum (łac.) — to, co oderwane, odcięte. [przypis edytorski]
abstractum (łac.) — tu: abstrakcja. [przypis edytorski]
abstrahendo ab omni sensu (łac.) — abstrahując od wszelkiego znaczenia. [przypis edytorski]
abstynować się (daw., z łac.) — wstrzymać się; tu: od głosowania za lub przeciw. [przypis edytorski]
absurdny — dziś popr.: absurdalny. [przypis edytorski]
absurdum (łac.) — absurd, bezsens. [przypis edytorski]
absurdum (łac.) — absurd, nonsens. [przypis edytorski]
absurdum (łac.) — absurd. [przypis edytorski]
absyda a. apsyda — półkoliste lub wieloboczne pomieszczenie dostawione do bryły świątyni i otwarte do jej wnętrza, zwykle zamykające prezbiterium, niekiedy nawę. [przypis edytorski]
absyda a. apsyda — półkoliste lub wieloboczne pomieszczenie dostawione do bryły świątyni i otwarte do jej wnętrza, zwykle zamykające prezbiterium, niekiedy nawę. [przypis edytorski]
absynt — wysokoprocentowy alkohol na bazie m.in. piołunu i anyżu, popularny w paryskich kręgach artystycznych przełomu XIX i XX w. [przypis edytorski]
absynt — wysokoprocentowy alkohol na bazie m.in. piołunu i anyżu. [przypis edytorski]
absynt — wysokoprocentowy alkohol na bazie m. in. piołunu i anyżu. [przypis edytorski]
absztyfikant (pot.) — konkurent w znaczeniu: kandydat na narzeczonego. [przypis edytorski]
absztyfikant (pot.) — zalotnik, konkurent do ręki, kandydat na narzeczonego. [przypis edytorski]
abszyt (z niem.) — zwolnienie ze służby wojskowej. [przypis edytorski]
abtreten (niem.) — odstąpić, odejść; odmaszerować. [przypis edytorski]
Abul-Abassa — słoń podarowany Karolowi Wielkiemu przez kalifa Harun-al Raszida. [przypis edytorski]
abulia — brak woli. [przypis edytorski]
