Przypisy

adwent (z łac. adventus: przyjście) — okres (zwykle czterotygodniowy, liczony kolejnymi niedzielami) poprzedzający święta Bożego Narodzenia (25 grudnia a. 6 stycznia) w kościołach chrześcijańskich. [przypis edytorski]

adwerbia — przysłówki. [przypis edytorski]

adwersant — dziś: adwersarz, tj. przeciwnik. [przypis edytorski]

adwersarz (daw., z łac.) — przeciwnik, oponent. [przypis edytorski]

adwersarz — przeciwnik. [przypis edytorski]

adwersarz — przeciwnik w sporze. [przypis edytorski]

ady a. dyć (daw.) — przecież, właśnie, ale. [przypis edytorski]

ady a. dyć (daw.) — przecież, właśnie, ależ. [przypis edytorski]

adybym zamarła (gw.) — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika: a dyć zamarłabym, tj.: to przecież umarłabym. [przypis edytorski]

adyć (gw.) — ależ, przecież. [przypis edytorski]

adyć (gw.) — przecież. [przypis edytorski]

adyć (gw.) — zaprawdę; przecież. [przypis edytorski]

adyć (gw.) — zaprawdę, przecież. [przypis edytorski]

ady (daw.) — przecież, jednak, ależ. [przypis edytorski]

Adyga — rzeka w płn. Włoszech. [przypis edytorski]

ady (gw.) — ale, przecież. [przypis edytorski]

ady (gw.) — ależ, przecież. [przypis edytorski]

ady (gw.) — a to; przecież. [przypis edytorski]

ady (gw.) — przecież. [przypis edytorski]

adym wyglądała (gw.) — przecież wyglądałam. [przypis edytorski]

adyna (lenk.) — valanda. [przypis edytorski]

adynininkas — laikrodis. [przypis edytorski]

A. D. (z łac. anno domini) — roku Pańskiego. [przypis edytorski]

Äonen — Ewigkeiten. [przypis edytorski]

Aeacides (mit. gr.) — wym.: Eacides; dosł.: potomek Eaka; przydomek ten nosili wnukowie Eaka, bohaterowie Ajaks Wielki i Achilles; Eak (z gr. Ajakos, łac. Aeacus) — syn Zeusa i nimfy Eginy, urodzony na bezludnej wyspie, którą później nazwał imieniem swojej matki. Gdy uproszony Zeus zamienił żyjące na wyspie mrówki w ludzi, Eak został królem nowego ludu, Myrmidonów. Eak jest też, obok Radamantysa i Minosa, jednym z trzech sędziów w Hadesie. [przypis edytorski]

Aecjusz z Antiochii (ok. 313–367) — teolog syryjski, przedstawiciel skrajnego arianizmu, przywódca anomejczyków (zwanych też aecjanami). [przypis edytorski]

aediles (łac.) — edylowie, urzędnicy w staroż. Rzymie. [przypis edytorski]

Aedon (mit. gr.) — córka Pandareusa, zazdroszcząc swej bratowej Niobe posiadania sześciu synów i sześciu córek postanowiła zabić jej najstarszego syna, jednak przez pomyłkę zamordowała swego potomka Itylosa; oszalałą z bólu Zeus przemienił w słowika. [przypis edytorski]

aegri somnia (łac.) — ciężkie sny. [przypis edytorski]

aegrotum et inarmem (łac.) — chorego i nieuzbrojonego. [przypis edytorski]

Aelianus Tacticus (łac.), gr. Ailianos Taktikos (II w.) — grecki pisarz, mieszkaniec Rzymu, autor traktatu o hellenistycznej taktyce wojennej. [przypis edytorski]

aequale temperamentum (łac.) — równy temperament, stały charakter. [przypis edytorski]

aequalis (łac.) — równy; tu M. lm aequales: równi. [przypis edytorski]

aequalitas aequalitatem provocat (łac.) — równość wywołuje równość. [przypis edytorski]

aeque — zarówno; bonum (łac.) — dobro, powodzenie, pożytek; tu B. lm bona: szczęście, korzyści. [przypis edytorski]

aequinoctium (łac.) — zrównanie dnia z nocą. [przypis edytorski]

aequinoctium (łac.)— zrównanie dnia z nocą. [przypis edytorski]

aequitas (łac.) — równość, zwł. równość wobec prawa. [przypis edytorski]

aere perenius (łac.) — trwalszy od spiżu. [przypis edytorski]

aere perennius (łac.) — trwalsze niż ze spiżu; nawiązanie do pieśni Horacego Exegi monumentum aere perennius (tj. „Wybudowałem pomnik trwalszy niż ze spiżu”; Carminae III, 30), której tematem jest nieśmiertelność i wiecznotrwałość twórczości poetyckiej. [przypis edytorski]

aere perennius (łac.) — trwalszy niż ze spiżu; nawiązanie do pieśni Horacego Exegi monumentum aere perennius (tj. „Wybudowałem pomnik trwalszy niż ze spiżu”; Carminae III, 30). [przypis edytorski]

aere perennius (łac.) — trwalszy od spiżu; fragment wiersza Horacego, w którym wysławia trwałość swojej sztuki poetyckiej (Pieśni III 30,1): „Wzniosłem pomnik trwalszy od spiżu”. [przypis edytorski]

aere perennius (łac.) — trwalszy od spiżu (Horacy, Pieśń III, 30). [przypis edytorski]

aere perennius (łac.) — trwalszy od spiżu (z pierwszej strofy podniosłego wiersza Horacego, w którym mówi o swojej poezji: „wzniosłem pomnik trwalszy od spiżu”; Pieśni III 30). [przypis edytorski]

aeriae primum volucres te, diva, tuumque significant initum perculsae corda tua vi — iš lot.: Pirmiausiai dangaus lakūnai skelbia, deive, tavo atėjimą, sujudinusios širdis. [przypis edytorski]

aeria (łac.) — pogoda. [przypis edytorski]

aeria (łac.) — powietrze, aura. [przypis edytorski]

aerolit — meteoryt kamienny. [przypis edytorski]

aerolit — meteoryt. [przypis edytorski]

aeronauta (daw.) — pilot samolotu, lotnik. [przypis edytorski]

aeronauta (daw.) — pilot statku powietrznego; tu: baloniarz. [przypis edytorski]

Aeropagita, właśc. Dionizy Areopagita (I w.) — według chrześcijańskiej tradycji pierwszy biskup Aten, postać wymieniona w Dziejach Apostolskich; święty chrześcijański; do czasów renesansu przypisywano mu autorstwo dzieł teologicznych, faktycznie powstałych w V/VI w.; do XVI w. często mylony z patronem Francji, św. Dionizym z Paryża (III w.). [przypis edytorski]

aeropag — w staroż. Atenach rada starszych, tu: grupa osób o dużych wpływach. [przypis edytorski]

aeroplan (daw.) — samolot. [przypis edytorski]

aeroplan (daw.) — samolot. [przypis edytorski]

aeroplan (daw.) — samolot. [przypis edytorski]

aeroplan (przestarz.) — samolot. [przypis edytorski]

aeroplan — samolot. [przypis edytorski]

aerumnarum plaena anima (łac.) — dusza trosk pełna. [przypis edytorski]

aerumnarum plenus (łac.) — pełen bólu, pełen cierpienia. [przypis edytorski]

aesar — w jęz. etruskim: bóg. [przypis edytorski]

Aestant ingens (…) et conscia virtus — cytat odnosi się do zemsty dokonanej przez Orestesa na matce: Klitajmestra przy pomocy kochanka, Ajgistosa, zabiła swego męża Agamemnona, gdy wrócił spod Troi, za tę zbrodnię i hańbę zdrady małżeńskiej Orestes ukarał ją śmiercią i był ścigany przez Furie za przelanie krwi rodzicielki. W całości fragment ten brzmi: „Aestuat ingens / Uno in corde pudor mixtoque insania luctu, / Et Furiis agitatus amor et conscia virtus” (Wergiliusz, Eneida X, w. 870–872). W tłumaczeniu Tadeusza Karyłowskiego „(…) w sercu mu zbolałym / Wre wstyd, żałość ze ślepym pomieszana szałem, / Zraniona miłość z męstwem nieugiętym zgoła”; w tłumaczeniu Franciszka Wężyka: „Wre wstyd w sercu, z szaleństwem boleść się złączyła / I z miłością ojcowską dufna w siebie siła”; zaś w nowszym przekładzie Wandy Markowskiej: „W sercu jego wrą naraz wstyd piekący, rozpacz z ślepym pomieszana szałem, ojcowska miłość miotana wściekłą żądzą zemsty i męstwo na wszystko gotowe”. W żadnym z tłumaczeń nie pojawiają się obecne w oryginale postaci Furii, mścicielek doprowadzających zbrodniarzy do szaleństwa, działających z nakazu Przeznaczenia (Fatum). [przypis edytorski]

a falsitate rationati ad falsitatem rationis valet consequentia (łac.) — fałszywy wniosek bierze się z błędnej podstawy. [przypis edytorski]

afekcja (daw.) — skłonność, afekt; podrażnienie, pobudzenie; tu: chorobliwe podrażnienie jakiegoś organu. [przypis edytorski]

afekcjonalny (daw., z łac.) — skłonny do wzruszeń. [przypis edytorski]

afektacja — egzaltacja. [przypis edytorski]

afektacja — przesada, nienaturalność, zwłaszcza w wyrażaniu uczuć. [przypis edytorski]

afektacja — przesada w okazywaniu uczuć, egzaltacja. [przypis edytorski]

afektacja — przesada w zachowaniu, zwł. w wyrażaniu uczuć. [przypis edytorski]

afekt (daw.) — miłość, uczucie. [przypis edytorski]

afekt (daw.) — skłonność, sympatia, miłość. [przypis edytorski]

afekt (daw.) — uczucie. [przypis edytorski]

afekt (daw.) — uczucie. [przypis edytorski]

afekt (daw.) — uczucie, tu: żądza. [przypis edytorski]

afekt — emocja, daw.: skłonność, sympatia, miłość; dziś popr. M. i B. lm: afekty. [przypis edytorski]

afekt — emocja, silne i gwałtowne uczucie; daw.: uczucie, sympatia, miłość. [przypis edytorski]

afektować a. afektować się — rozczulać się, oddawać się czułostkowości. [przypis edytorski]

afektować (daw.) — starać się o coś, pożądać czegoś. [przypis edytorski]

afektowany — tu: wykwintny. [przypis edytorski]

afektowy (z łac. affectus: uczucie) — pełen rozczulenia, uczuciowy, miłosny. [przypis edytorski]

afekt (starop.) — uczucie. [przypis edytorski]

afekt — tu: uczucie, miłość. [przypis edytorski]

afekt — uczucie. [przypis edytorski]

afekt (z łac. affectus) — emocja, daw.: skłonność, sympatia, miłość. [przypis edytorski]

afekt (z łac.) — emocja, przest. sympatia, miłość. [przypis edytorski]

afekt (z łac.) — emocja, silne uczucie; daw.: przychylność, sympatia, miłość. [przypis edytorski]

afekt (z łac.) — uczucie. [przypis edytorski]

afera — tu z fr.: sprawa. [przypis edytorski]

affekt — dziś: afekt; uczucie. [przypis edytorski]

affekt — tu: uczucie. [przypis edytorski]

affidavit — pisemne oświadczenie lub oświadczenie złożone pod przysięgą, przedstawiane jako dowód w sprawie. [przypis edytorski]

afieravoti (lenk.) — aukoti, čia: siūlyti. [przypis edytorski]

afirmatywa (daw.) — głos popierający w głosowaniu. [przypis edytorski]

afirmować (z łac.) — potwierdzać. [przypis edytorski]

afiszer — osoba rozlepiająca afisze. [przypis edytorski]

afiszować — tu: ostentacyjnie obnosić się, promować. [przypis edytorski]

aflikcja (z łac.) — utrapienie, męka. [przypis edytorski]

Afrasiab — postać z eposu Szahname (Księga królewska) perskiego poety Ferdousiego (ok. 940–ok. 1020): główny antagonista perskich władców, mityczny król Turanów, potężny wojownik, obdarzony magiczną mocą. [przypis edytorski]

a friend in need is a friend indeed (ang.) — przyjaciel w potrzebie jest prawdziwym przyjacielem; prawdziwych przyjaciół poznaje się w biedzie. [przypis edytorski]

Afrodis — Afrodyta, grecka bogini miłości. [przypis edytorski]