Przypisy

bębny (daw., pot.) — tu: dzieci. [przypis edytorski]

bębny (daw., żart.) — tu: dzieci. [przypis edytorski]

bęcwałek — głuptasek. [przypis edytorski]

bęcwał — osoba bezmyślna. [przypis edytorski]

bęcwał (pogard.) — głupiec. [przypis edytorski]

będąć — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ci, skróconą do -ć. [przypis edytorski]

Będąc młodą i piękną, pokochała, była kochaną — cytat z utworu Ludwik Lambert Balzaca. [przypis edytorski]

będąc pod klątwą, jako przyjaciel cesarza — chodzi o klątwę, jaką obłożył papież Aleksander III cesarza Fryderyka I Barbarossę w 1160 r. [przypis edytorski]

będąc w baczeniu uniosły (starop.) — tracąc kontakt z rzeczywistością, rozsądek. [przypis edytorski]

będąc większą od Xiężyca, mieszkańcy iey muszą być — jest to jeden z przykładów niepoprawności składniowej, częstej u M. D. Krajewskiego, jak również w piśmiennictwie epoki: między zdaniami zachodzi niezgodność podmiotów. [przypis edytorski]

Będą dwie powieści — w polskim tłumaczeniu znalazła się tylko jedna z nich. Ponadto w angielskiej wersji pismo stworzone przez rodzeństwo składało się z jeszcze kilku krótkich kolumn, m.in.: ciekawostek naukowych, poezji (w tym wspomnianego wcześniej Wraku Malabaru, tj. Strachów Malabaru), odpowiedzi na własne listy i porad ogrodniczych. Niedokończona powieść Dicka nosiła tytuł: Sam Redfern, czyli pogrzeb zbójcy (Sam Redfern, or the Bush Ranger's Burial). [przypis edytorski]

Będą przeszkodą zbawieniu słuchacza, bo swoim bliźnim głupców da on imię — odniesienie do wersetu biblijnego Mt 5,22: „A kto by rzekł bratu swemu: Raka, będzie winien rady. A kto by rzekł: Głupcze, będzie winien ognia piekielnego” (tłum. Jakuba Wujka). [przypis edytorski]

Będą siedzieć bez króla, bez pana, bez ołtarza, bez ofiary — Oz 3, 4. [przypis edytorski]

będą winni (starop.) — będą mieli powinność. [przypis edytorski]

będąż (daw.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że skróconą do -ż. [przypis edytorski]

będąż — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy będą. [przypis edytorski]

będę adoptował — dziś poprawnie: adoptuję. [przypis edytorski]

będęć (daw. forma) — skrót od: będę ci. [przypis edytorski]

Będę ci śpiewał jak mrące łabędzie — nawiązanie do legendy o łabędziu, który ma śpiewać tylko raz w życiu, tuż przed śmiercią. [przypis edytorski]

będę i ja — «[Rachel] odpowiedziała mu: twój dziadek Abraham też miał już dziecko […] a jednak modlił się za Sarę! [Jakub] odrzekł: mój dziadek wprowadził drugą partnerkę do domu. Na co Rachel powiedziała: jeśli to jest przeszkodą: „oto służebnica moja…”», zob. Raszi do 30:3. [przypis edytorski]

będę lepiej — kalka z fr. je serai mieux; sens: lepiej się poczuję, będę zdrowsza. [przypis edytorski]

będę wierną — dziś raczej: będę wierna. [przypis edytorski]

będęż (daw.) — konstrukcja z partykułą -że skróconą do -ż; znaczenie: czy będę, czyż będę. [przypis edytorski]

będęż (…) miał (daw.) — konstrukcja z partykułą -że skróconą do -ż; znaczenie: czy będę, czyż będę. [przypis edytorski]

będę z tobą — «Tam będę z tobą, ale jak długo będziesz przebywał z tym nieczystym [Labanem], niemożliwe jest, aby Moja Szechina [Boska obecność] spoczęła na tobie», zob. Raszi do 31:1. [przypis edytorski]

będem — dziś popr.: będę. [przypis edytorski]

bėdinas — vargšas. [przypis edytorski]

Bėdinas — vargšas. [przypis edytorski]

będzieć pomocna (starop.) — skrót od: będzie ci pomocna. [przypis edytorski]

będzieć — skrót od: będzie ci. [przypis edytorski]

Będziecie jako bogowie, wiedząc dobre i złe — por. Rdz III 5; łac. Eritis sicut deus, scientes bonum et malum. [przypis edytorski]

Będziecie mi królestwem kapłańskim i świętym ludem — Wj 19, 6. [przypis edytorski]

Będziecie nieprzyjaciołom waszym służyli w głodzie, w pragnieniu, w obnażeniu i we wszytkim niedostatku… — Pwt 28, 48. [przypis edytorski]

będziecie w odpowiedzi — będziecie odpowiedzialni. [przypis edytorski]

będziecież — czy będziecie (konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż). [przypis edytorski]

Będzie dużo, dużo światła. Stary Goethe byłby zadowolony — nawiązanie do słów „Więcej światła!”, jakie miał wypowiedzieć Goethego na łożu śmierci. [przypis edytorski]

będzielić długo bujał (starop.) — czy ci długo pożyje. [przypis edytorski]

będzie li chciał (starop.) — jeśli będzie chciał. [przypis edytorski]

będzieli — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: czy będzie. [przypis edytorski]

będzieli z moją szablą twa złączona — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: jeśli twa szabla będzie z moją złączona. [przypis edytorski]

będziem (daw. forma) — skrót od: będziemy. [przypis edytorski]

będziem (daw., gw.) — skrócone od: będziemy. [przypis edytorski]

będziem (gw.) — będziemy. [przypis edytorski]

Będziem jeszcze go pytali — będziemy jeszcze o niego pytali. [przypis edytorski]

będziem o się dbali (starop. forma) — skrót od: będziemy dbali o siebie. [przypis edytorski]

będziem — skrócona forma 1.os.lm: będziemy. [przypis edytorski]

będziemy mieli (…) z jakie pięćdziesiąt tysięcy — dziś popr.: będziemy mieli jakieś pięćdziesiąt tysięcy a. będziemy mieli z pięćdziesiąt tysięcy. [przypis edytorski]

Będziemy razem… — we fragmencie tym można odczytać nawiązanie do ballady Mickiewicza Świtezianka, w której również tajemnicza pani jeziora zawiera śluby z młodzieńcem, a następnie poddaje próbie jego wierność. Grabiec, przez swą rubaszność i całkowitą nieczułość na romantyczne nastroje, przekształca to nawiązanie w satyrę na miłość romantyczną. [przypis edytorski]

będziemyż — daw. konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy będziemy, czyż będziemy. [przypis edytorski]

będziemyż mieli — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; inaczej: czy będziemy mieli. [przypis edytorski]

będziemy z Ajschylosem mówili o innym człowieku, który do państwa innego należy — w oryginale w drugiej części zdania użyte wyrażenie z dramatu Ajschylosa Siedmiu przeciw Tebom (w. 451): „powiedz o innym [atakującym], co do innej bramy przypisany” (Eteokles do zwiadowcy). [przypis edytorski]

będzie na nią łaskawszy — dziś: będzie dla niej łaskawszy. [przypis edytorski]

będzie pan twój wnuk — mój wnuk będzie panem („z panów”). [przypis edytorski]

będzie przykładem inszem (starop.) — będzie przykładem dla innych. [przypis edytorski]

będzie sługa równo z panem, niewolnica równa z panią swoją i kapłan z ludem, i bogaty z ubogim, i ten, co kupił imienie, równy z tym, co przedał — Iz 24, 2, z opuszczeniami wyliczenia. [przypis edytorski]

Będzie start grzech pospołu z grzesznikiem — Koh 27,3 (cytat za: Biblia Jakuba Wujka). [przypis edytorski]

będzieszli — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: czy będziesz. [przypis edytorski]

będzieszli(starop.) — jeśli będziesz. [przypis edytorski]

będziesz się tułał niespokojnie — hebr. רוּד (rud) ‘błąkać się niespokojnie, sprawiać niepokój’. «Słowo to oznacza ‘ból, cierpienie’, tu oznacza to: gdy Israel będzie grzeszyć przeciwko Torze, będziesz miał powód, by czuć się pokrzywdzonym i wtedy „zrzucisz jarzmo jego z karku twojego”», zob. Raszi do 27:40. [przypis edytorski]

będziesz się tułał niespokojnie — u Cylkowa: 'swobodnie się tułasz'; uzasadnienie korekty: logiczne brzmienie zdanie, a i w tekście oryginału jest tu czas przyszły. [przypis edytorski]

będziesz wiózł z kozy — będziesz powoził zaprzęgiem z kozła (rodzaj siedzenia na przedzie powozu). [przypis edytorski]

Będziesz za mną tęskniła, będziesz smutna i zła — początkowe słowa znanej przedwojenne piosenki Będziesz za mną tęskniła, słowa: Jerzy Ryba, ps. Jerry (1909– po 1941), muzyka: Józef Wilner (1905–1942?). Tango śpiewał m.in. Adam Aston, właśc. Adolf Loewinsohn (1902–1993). [przypis edytorski]

będziesz (…) zdała — będziesz się wydawała. [przypis edytorski]

będzieta (gw.) — będziecie. [przypis edytorski]

będziewa (daw., gw.) — będziemy. [przypis edytorski]

będziewa (daw., gw.) — będziemy; zachowana w gwarze ludowej daw. forma liczby podwójnej. [przypis edytorski]

będziewa (gw.) — będziemy; daw. starop. forma liczby podwójnej zachowana w gwarze. [przypis edytorski]

będziewa (gw.) — będziemy. [przypis edytorski]

będziewa oba (starop.) — będziemy oboje. [przypis edytorski]

będzie Wiekuisty — «Jego Imię ogarnie mnie od początku do końca, aby nie znalazł się wśród moich potomków nikt niegodny [Bożej obietnicy]», zob. Raszi do 28:21. [przypis edytorski]

będzie — w wersji Goreckiego (pisanej w czasach istnienia Królestwa Polskiego), z której pochodzi ta strofa: „było”. [przypis edytorski]

będzież — czy będzie. [przypis edytorski]

będzieżli (…) użyteczny — daw. konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że-, skróconą do -ż- oraz partykułą pytającą -li; znaczenie: czyż będzie użyteczny; czy będzie użyteczny. [przypis edytorski]

będzież to — konstrukcja z partykułą -że (skróconą do -ż); znaczenie: czy będzie. [przypis edytorski]

bękart — dziecko poczęte poza małżeństwem. [przypis edytorski]

bękart — dziecko pozamałżeńskie. [przypis edytorski]

bękart (pogard.) — dziecko pozamałżeńskie. [przypis edytorski]

bękart — tu obelż.: dziecko. [przypis edytorski]

Béla Kun a. Béla Kohn (1886–1939) — w 1919 r. przywódca komunistycznej Węgierskiej Republiki Rad. [przypis edytorski]

Béranger, Pierre Jean de (1780–1857) — francuski poeta, autor piosenek. [przypis edytorski]

Béranger, Pierre-Jean de (1780–1857) — francuski poeta, autor piosenek. [przypis edytorski]

Béranger, Pierre-Jean de (1780–1857) — francuski poeta, zasłynął jako autor piosenek i wydatnie przyczynił się do ukształtowania tradycji francuskiej chanson. [przypis edytorski]

Bėrukė — bėros (tamsiai rudos) spalvos arklys. [przypis edytorski]

Beardsley, Aubrey (1872–1898) — ang. rysownik i ilustrator tworzący w stylu secesji; jego czarno-białe grafiki, dekadenckie i groteskowe, cechowały się uproszczeniem form, giętkością linii i ornamentalnością. [przypis edytorski]

Beardsley, Aubrey (1872–1898) — rysownik angielski, w swych ilustracjach do utworów Wilde'a i in. stosował elementy ornamentacyjne i fantastyczne. [przypis edytorski]

Beardsley'owski — od nazwiska Aubrey'a Beardsley'a (1872–1898), ang. rysownika, którego secesyjne ilustracje towarzyszyły m.in. wydaniu Salome Oscara Wilde'a. [przypis edytorski]

Beasts, Men and Gods (ang.) — Zwierzęta, ludzie, bogowie, książka Ferdynanda Ossendowskiego. [przypis edytorski]

beati possidentes (łac.) — szczęśliwi posiadacze. [przypis edytorski]

Beati quorum remissae sunt iniquitates (łac.) — Szczęśliwy ten, komu została odpuszczona nieprawość; Psalm 32 (31). [przypis edytorski]

Beatrice — nowela wydana w 1867 r. [przypis edytorski]

Beatrycze — bohaterka Boskiej Komedii Dantego, jego miłość i przewodniczka po raju. [przypis edytorski]

Beatrycze — bohaterka Boskiej Komedii Dantego, jego miłość i przewodniczka po raju; w poemacie Krasińskiego Przedświt imię to odnosi się do Delfiny Potockiej, przyjaciółki, powierniczki i ukochanej poety. [przypis edytorski]

Beatrycze Portinari (1266–1290) — żona bankiera, ukochana Dantego, umieszczona przez niego w Boskiej komedii jako przewodniczka po raju. [przypis edytorski]

Beatrycze — postać kobieca z komedii Wiele hałasu o nic Szekspira, niezależna i inteligentna panna o ostrym języku. [przypis edytorski]

Beatrycze — ukochana Dantego, który spotkał ją w wieku 9 lat i kochał ją przez całe życie platoniczną miłością; w jego poemacie Boska komedia występuje jako przewodniczka poety po Niebie. [przypis edytorski]

Beatrycze — ukochana wł. poety Dantego, umieszczona przez niego w Boskiej komedii jako przewodniczka po raju. [przypis edytorski]

Beatryks (z łac. Beatrix) — dziś popr.: Beatrycze, imię żeńskie pochodzenia włoskiego. [przypis edytorski]

Beattie, James (1735–1803) — szkocki poeta, jeden z prekursorów romantyzmu. [przypis edytorski]

beatus ille qui procul negotiis (łac.) — szczęśliwy, kto z daleka prowadzi interesy. [przypis edytorski]

Beatus ille qui procul negotiis — Szczęśliwy ten, kto z dala od zajęć (Horacy). [przypis edytorski]