Przypisy

D'Annunzio, Gabriele (1863–1938) — włoski, poeta, dramaturg, prozaik, polityk oraz lotnik wojskowy. [przypis edytorski]

D'Annunzio, Gabriele (1863–1938) — włoski powieściopisarz, poeta i dramaturg, lotnik wojskowy podczas I wojny światowej, po wojnie nacjonalistyczny agitator, wywarł znaczny wpływ na Mussoliniego; w literaturze zasłynął z pierwszych prób futurystycznych, później skłaniał się do ekspresjonizmu; znany zwłaszcza z bestsellerowej powieści Triumf śmierci (1894). [przypis edytorski]

danoć (daw.) — dano ci; dostałeś. [przypis edytorski]

dano ci na imię Dawid, ja nie posiadam skarbów Salomona — Dawid oraz jego syn i następca Salomon byli najsławniejszymi biblijnymi królami Izraela; Salomon miał być niezmiernie bogaty, na jego panowanie przypada największa świetność monarchii izraelskiej. [przypis edytorski]

dano (…) jest — dziś: dane jest. [przypis edytorski]

dano nas na widowisko aniołom i ludziom — 1 Kor 4, 9. [przypis edytorski]

danse du ventre (fr.) — taniec brzucha. [przypis edytorski]

danse du ventre (fr.) — taniec wiatru. [przypis edytorski]

danser (daw.) — partner w tańcu, tancerz. [przypis edytorski]

danser — dziś: tancerz. [przypis edytorski]

Danserka — tancerka, partnerka do tańca. [przypis edytorski]

danser (z fr.) — tancerz. [przypis edytorski]

dans la pensée d'aquérir du bien ici — przy zamiarze nabycia tu dóbr ziemskich. [przypis edytorski]

dans l'état de simple nature (fr.) — w stanie prostej natury. [przypis edytorski]

Dans le véritable amour c'est l'âme, qui enveloppe le corps (fr.) — w prawdziwej miłości to dusza jest powłoką dla ciała. [przypis edytorski]

Dans le véritable amour c'est l'âme qui enveloppe le corps (fr.) — w prawdziwej miłości to dusza jest powłoką dla ciała. [przypis edytorski]

dans quelques annees (fr.) — za parę lat. [przypis edytorski]

Dans un vieux parc solitaire et glacé… (fr.) — z wiersza Rozmowa sentymentalna, z aluzją do dalszej części zdania: „Deux spectres ont évoqué le passé (W starym parku, opustoszałym i zimnym, dwa widma wywoływały pogrzebaną przeszłość). [przypis edytorski]

Danta (daw.) — dawna forma dopełniacza, dziś: Dantego. [przypis edytorski]

Danta (daw.) — dziś popr. forma B.: Dantego; Dante Alighieri (1265–1321): filozof i polityk, jeden z najwybitniejszych poetów włoskich, autor poematu Boska Komedia, uważanego za szczytowe osiągnięcie średniowiecznej literatury wł., przedstawiającego wizję wędrówki poety przez trzy sfery świata pozagrobowego: Piekło, Czyściec i Raj. [przypis edytorski]

Danta (daw.) — dziś popr. forma B.: Dantego; Dante Alighieri (1265–1321): filozof i polityk, jeden z najwybitniejszych poetów włoskich, autor poematu Boska Komedia, uważanego za szczytowe osiągnięcie średniowiecznej literatury włoskiej, przedstawiającego wizję wędrówki poety przez trzy światy pozagrobowe, Piekło, Czyściec i Raj. [przypis edytorski]

Danta (daw.) — dziś popr. forma B.: Dantego; Dante Alighieri (1265–1321): filozof i polityk, jeden z najwybitniejszych poetów włoskich, autor poematu Boska Komedia, uważanego za szczytowe osiągnięcie średniowiecznej literatury wł., przedstawiającego wizję wędrówki poety przez trzy światy pozagrobowe, Piekło, Czyściec i Raj. [przypis edytorski]

Danta (daw.) — dziś popr. forma B.: Dantego; Dante Alighieri (1265–1321): filozof i polityk, jeden z najwybitniejszych poetów włoskich, autor poematu Boska Komedia, uważanego za szczytowe osiągnięcie średniowiecznej literatury włoskiej, przedstawiającego wizję wędrówki poety przez trzy światy pozagrobowe, Piekło, Czyściec i Raj. Przewodniczką po Raju jest ukochana poety, Beatrycze. [przypis edytorski]

Danta (daw.) — dziś popr. forma B.: Dantego; Dante Alighieri (1265–1321): filozof i polityk, jeden z najwybitniejszych poetów włoskich, autor poematu Boska Komedia, uważanego za szczytowe osiągnięcie średniowiecznej literatury włoskiej, przedstawiającego wizję wędrówki poety przez trzy światy pozagrobowe, Piekło, Czyściec i Raj. [przypis edytorski]

Danta (daw.) — dziś popr. forma B.: Dantego. [przypis edytorski]

Danta — dziś popr.: Dantego. [przypis edytorski]

Danta — dziś popr. forma B.: Dantego. [przypis edytorski]

Dante (1265–1321) — jeden z najwybitniejszych poetów włoskich, autor Boskiej komedii. [przypis edytorski]

Dante Alighieri (1265–1321) — jeden z najwybitniejszych poetów włoskich, autor Boskiej komedii. [przypis edytorski]

Dante Alighieri (1265–1321) — jeden z najwybitniejszych poetów włoskich, autor poematu Boska Komedia, przedstawiającego wizję wędrówki poety przez trzy światy pozagrobowe: Piekło, Czyściec i Raj; przewodniczką poety po Raju była Beatrycze (wł. Beatrice), ukochana Dantego. [przypis edytorski]

Dante Alighieri (1265–1321) — jeden z najwybitniejszych poetów włoskich, autor poematu Boska Komedia, przedstawiającego wizję wędrówki poety przez trzy światy pozagrobowe: Piekło, Czyściec i Raj. Danta — dziś popr.: Dantego. [przypis edytorski]

Dante Alighieri (1265–1321) — jeden z najwybitniejszych poetów włoskich, autor poematu Boska Komedia, przedstawiającego wizję wędrówki poety przez trzy światy pozagrobowe: Piekło, Czyściec i Raj; przewodniczką poety po Raju była Beatrycze, ukochana Dantego. [przypis edytorski]

Dante Alighieri (1265–1321) — jeden z najwybitniejszych poetów włoskich, autor poematu Boska Komedia, przedstawiającego wizję wędrówki poety przez trzy światy pozagrobowe: Piekło, Czyściec i Raj. [przypis edytorski]

Dante Alighieri (1265–1321) — jeden z najwybitniejszych poetów włoskich, autor poematu Boska Komedia, stanowiącego arcydzieło literatury światowej i szczytowe osiągnięcie literatury średniowiecznej, przedstawiającego wizję wędrówki poety przez trzy światy pozagrobowe: Piekło, Czyściec i Raj; napisał również m.in. znacznie mniej znany tom wierszy pt. Nowe życie (wł. Vita nuova). [przypis edytorski]

Dante Alighieri (1265–1321) — poeta, filozof i polityk włoski, autor poematu Boska Komedia, napisanego po włosku, w dialekcie toskańskim, uważanego za szczytowe osiągnięcie literatury średniowiecznej; skazany na banicję z powodu uwikłania w walki polityczne we Florencji, w której stronnictwo gwelfów (zwolenników władzy papieskiej bądź współpracy z Państwem Kościelnym) podzieliło się na czarnych, radykalnie antycesarskich i białych gwelfów, do których zaliczał się Dante; zmarł w Rawennie. [przypis edytorski]

Dante Alighieri (1265–1321) — poeta, filozof i polityk włoski, autor poematu Boska Komedia, napisanego po włosku, w dialekcie toskańskim, uważanego za szczytowe osiągnięcie literatury średniowiecznej; skazany na banicję z powodu uwikłania w walki polityczne we Florencji, w której stronnictwo gwelfów (zwolenników władzy papieskiej bądź współpracy z Państwem Kościelnym) podzieliło się na czarnych, radykalnie antycesarskich i białych gwelfów, do których zaliczał się Dante; zmarł w Rawennie. [przypis edytorski]

Dante Alighieri (1265–1321) — poeta włoski, autor Boskiej komedii, poematu opisującego podróż w zaświaty: poprzez kolejne kręgi piekła, czyściec do nieba; główny bohater w piekle spotyka m.in. kardynałów i papieży. [przypis edytorski]

Dante Alighieri (1265–1321) — poeta włoski, autor Boskiej Komedii. [przypis edytorski]

Dante Alighieri (1265–1321) — poeta wł., polityk, uznawany za ojca języka wł. Najsłynniejszym jego dziełem jest Boska Komedia, zawierająca obrazy Raju, Czyśćca i Piekła, przy czym w kręgach piekielnych poeta umieścił swoich przeciwników politycznych. Kiedy frakcja białych w partii gwelfów, z którą Dante był związany, przegrała walkę polityczną z partią czarnych, musiał on opuścić rodzinną Florencję i resztę życia spędził na wygnaniu; zmarł w Rawennie. [przypis edytorski]

Dante Alighieri (1265–1321) — poeta wł., polityk, uznawany za ojca języka wł. Najsłynniejszym jego dziełem jest Boska Komedia, zawierająca obrazy Raju, Czyśćca i Piekła, przy czym w kręgach piekielnych poeta umieścił swoich przeciwników politycznych. Kiedy frakcja białych w partii gwelfów, z którą Dante był związany, przegrała walkę polityczną z partią czarnych, musiał on opuścić rodzinną Florencję i resztę życia spędził na wygnaniu; zmarł w Rawennie. [przypis edytorski]

Dante, Alighieri (1265–1321) — włoski poeta; twórca światowego arcydzieła — Boskiej Komedii — poematu alegorycznego, stanowiącego literacką summę myśli średniowiecza. [przypis edytorski]

Dante Baranowski (1882–1925) — aktor. [przypis edytorski]

Dante — Dante Alighieri (1265–1321), poeta włoski, prekursor renesansu. [przypis edytorski]

dantejski — przymiotnik od imienia Dantego Alighieri (1265–1321), jednego z najwybitniejszych poetów włoskich, autora poematu Boska Komedia; poemat przedstawia wizję wędrówki poety przez trzy światy pozagrobowe: Piekło, Czyściec oraz Raj i jest uważane za szczytowe osiągnięcie europejskiej literatury średniowiecznej. [przypis edytorski]

dantejski — straszliwy, budzący grozę; nawiązanie do utworu Boska komedia autorstwa Dantego Alighieriego (1265–1321). [przypis edytorski]

Dantes florencki — Dante Alighieri (1265–1321), poeta włoski, prekursor renesansu, autor Boskiej Komedii. [przypis edytorski]

Danton, George (1759–1794) — mówca i jeden z największych mężów stanu w czasie Rewolucji Francuskiej; oskarżony o działalność kontrrewolucyjną, został stracony. [przypis edytorski]

Danton, George (1759–1794) — mówca i jeden z największych mężów stanu w czasie rewolucji francuskiej. [przypis edytorski]

Danton, George (1759–1794) — mówca i jeden z największych mężów stanu w czasie Rewolucji Francuskiej; w czasach terroru jakobińskiego poróżniony z Robespierre'em, został oskarżony o spisek przeciw rządowi i zdradę kraju, skazany na śmierć i zgilotynowany. [przypis edytorski]

Danton, Georges (1759–1794) — jeden z przywódców rewolucji francuskiej z 1794, skazany na śmierć przez Roberspierre'a. [przypis edytorski]

Danton, Georges (1759–1794) — prawnik, mówca, jeden z przywódców rewolucji francuskiej, członek Konwentu, Komuny Paryskiej, jeden z liderów klubu kordelierów; od stycznia 1791 administrator departamentu paryskiego, od grudnia 1791 zastępca prokuratora Komuny Paryża. W 1792 został mianowany ministrem sprawiedliwości i de facto szefem rewolucyjnego rządu, następnie kierował Komitetem Ocalenia Publicznego. Zgilotynowany 5 kwietnia 1794 r. [przypis edytorski]

Danton, Louise Sébastienne (1776–1856) — druga żona Dantona, wcześniej pracowała jako opiekunka jego dzieci z pierwszego małżeństwa; związek małżeński zawarli 4 miesiące po śmierci pierwszej żony Dantona. Louise miała wówczas 17 lat. Jej ojciec, Marc-Antoine Gély, był członkiem Klubu Kordelierów. Louise Danton owdowiała po 10 miesiącach małżeństwa. Wyszła ponownie za mąż za Claude-François-Étienne Dupina, z którym miała dwoje dzieci. [przypis edytorski]

DANTON — w tym miejscu w wydaniu źródłowym rozpoczyna się kolejna czerwona klamra, w efekcie wypowiedź Dantona znajduje się w dwóch klamrach jednocześnie. [przypis edytorski]

Dant, właśc. Dante Alighieri (1265–1321) — poeta włoski, autor Boskiej Komedii, poematu opisującego podróż w zaświaty: poprzez kolejne kręgi piekła, czyściec do nieba. [przypis edytorski]

Dant — własc. Dante Alighieri (1265–1321), poeta włoski, autor Boskiej Komedii. [przypis edytorski]

Dantyszek, Jan, właśc. Hoefen, Johannes von (1485–1548) — łac. Dantiscus, Dantiscus de Curiis; ur. w Gdańsku podróżnik, polski dyplomata, pierwszy ambasador w historii dyplomacji polskiej, sekretarz króla Zygmunta I Starego od 1516 r., biskup chełmiński rezydujący w Lubawie (od 1530), biskup warmiński (od 1537); poeta polsko-łaciński okresu renesansu, autor elegii miłosnych, najbardziej znanym utworem Dantyszka jest poemat metafizyczny Nagrobek sobie samemu. [przypis edytorski]

Dantzig — daw. niemiecka nazwa Gdańska. [przypis edytorski]

Da nun die Nächte kamen (…) dem verlorenen Paradies zurück (niem.) — dosł.: Teraz nadeszły noce, Najsłodsze noce, W których ostatnie trele słowicze I najwcześniejsze zapachy róż Upiększają godziny przed świtem — Tęskni moje serce za szczęściem i miłością Po utraconym raju. [przypis edytorski]

Danuta Ślązak ps. „Blondynka” (1924–2018) — harcerka, w powstaniu sanitariuszka w batalionie „Chrobry I”, po wojnie mieszkała w Warszawie, pracowała m.in. w Centralnej Radzie Związków Zawodowych, działaczka ZBoWiD. [przypis edytorski]

Danuta, właśc. Anna Danuta (ok. 1360 – ok. 1424 lub 1448) — księżna mazowiecka, żona księcia mazowieckiego Janusza, córka Kiejstuta. [przypis edytorski]

Dan w Ujazdowie 7 Junii 1572 — list napisany w Ujazdowie 7 czerwca 1572. [przypis edytorski]

danze appassionate (wł.) — namiętne tańce. [przypis edytorski]

Danzig bleibt deutsch (niem.) — Gdańsk zostanie niemiecki. [przypis edytorski]

dapat (mal.) — tu: przyjął, wziął go. [przypis edytorski]

Daphne, pol. Dafne (mit. gr.) — nimfa, córka Gai i Penejosa; uciekając przed zalotami zakochanego w niej Apollina, uprosiła ojca, by zamienił ją w drzewo laurowe. [przypis edytorski]

Daran, Jacques (1701–1784) — francuski chirurg znany z leczenia chorób dróg moczowych, później lekarz nadworny Ludwika XV. [przypis edytorski]

darć — dziś: drzeć. [przypis edytorski]

darć się — dziś popr.: drzeć się. [przypis edytorski]

Dardańska Brama — brama w murach Troi. [przypis edytorski]

dardańskie (mit. gr.) — trojańskie; od imienia Dardanosa, przodka Trojan. [przypis edytorski]

dardański — trojański. [przypis edytorski]

Dardana… lud — Trojanie (ich protoplastą był Dardanos). [przypis edytorski]

Dardanie — Trojanie. [przypis edytorski]

Dardanin — Trojańczyk. [przypis edytorski]

Dardanos (mit. gr.) — syn Zeusa i nimfy Elektry, jednej z Plejad; przybył do Troady, poślubił jedynaczkę króla Troi Teukrosa i założył miasto Dardania u stóp góry Ida; po śmierci Teukrosa objął panowanie nad Troją. [przypis edytorski]

Dardanos — staroż. miasto w Troadzie, krainie w płn.-zach. Azji Mniejszej; niekiedy nazywane Dardanią, tak jak cały region. [przypis edytorski]

Dardanowie — Trojanie (nazwani tak od swojego przodka, Dardanosa). [przypis edytorski]

Dardanowie — Trojanie. [przypis edytorski]

darda (z fr.) — pika zakończona metalowym grotem. [przypis edytorski]

dardy — z wł. dardo, włócznia. [przypis edytorski]

darejek a. darejka — złota moneta imperium perskiego, wprowadzona przez króla Dariusza I (522–486 p.n.e.). [przypis edytorski]

dare (łac.) — dawać. [przypis edytorski]

daremnić (daw.) — udaremniać. [przypis edytorski]

daremniem śledził — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: daremnie śledziłem. [przypis edytorski]

darem — tu: daremnie; niepotrzebnie. [przypis edytorski]

Dar-es-Salaam — miasto portowe we wschodniej Afryce, nad Oceanem Indyjskim; największe miasto Tanzanii, do 1996 jej stolica; dawna stolica i główny ośrodek handlowy Niemieckiej Afryki Wschodniej. [przypis edytorski]

d'Argenson, René Louis de Voyer de Paulmy (1694–1757) — francuski polityk i myśliciel polityczny. [przypis edytorski]

d'Argens właśc. de Boyer, Jean-Baptiste (1704–1771) — markiz d'Argens; filozof i pisarz fr.; pełnił funkcję dyrektora akademii oraz urząd honorowy Kammerherra na dworze króla pruskiego Fryderyka Wielkiego; autor pamiętników-powieści (Mémoires de M. le marquis d'Argens 1735; Les Enchaînements de l'amour et de la fortune ou mémoires du marquis de Vaudreville 1746), książek popularyzatorskich i kompilacji: Lettres juives (1738, pełny tytuł: Correspondance philosophique, historique et critique entre un juif voyageur et ses correspondans en divers endroits), Lettres cabalistiques (1741), Lettres chinoises (1751), Mémoires secrets de la république des lettres (1737–1744) oraz Histoire de l'esprit humain i Philosophie du bon sens (1755). [przypis edytorski]

dar ieškai mąsyklių — čia: kitiems spendi spąstus. [przypis edytorski]

Dariusz III (ok. 380–330 p.n.e.) — ostatni król perskiego imperium Achemenidów, zwyciężony przez Aleksandra Wielkiego. [przypis edytorski]

Dariusz II Ochos (zm. 404 p.n.e.) — król Persji (od 424 p.n.e.); podczas wojny peloponeskiej między Atenami i Spartą wspierał finansowo Spartę. [przypis edytorski]

Dariusz I Wielki (ok. 550–485 p.n.e.) — król perski (od 521) z dynastii Achemenidów, odnowiciel państwa, zdobywca, reformator; stworzył sprawnie działający aparat państwowy zarządzający największym imperium ówczesnego świata. [przypis edytorski]

Dariusz I Wielki (ok. 550–485 p.n.e.) — król perski (od 521) z dynastii Achemenidów, odnowiciel państwa, zdobywca; zreformował administrację, przepisy prawa, system podatkowy i armię, rozbudował sieć dróg, stworzył sprawnie działający aparat państwowy zarządzający największym imperium ówczesnego świata; dokonał inwazji na Grecję kontynentalną, rozpoczynając tzw. wojny perskie. [przypis edytorski]

Dariusz I Wielki (ok. 550–485 p.n.e.) — król perski (od 521) z dynastii Achemenidów, odnowiciel państwa, zdobywca; zreformował administrację, przepisy prawa, system podatkowy i armię, rozbudował sieć dróg, stworzył sprawnie działający aparat państwowy zarządzający największym imperium ówczesnego świata; po stłumieniu powstania w Jonii dokonał inwazji na Grecję kontynentalną, rozpoczynając tzw. wojny perskie. [przypis edytorski]

Dariusz I Wielki (ok. 550–485 p.n.e.) — król perski (od 521) z dynastii Achemenidów, syn Hystaspesa, satrapy Partii i Hyrkanii; odnowiciel państwa, zdobywca; zreformował administrację, przepisy prawa, system podatkowy i armię, rozbudował sieć dróg, stworzył sprawnie działający aparat państwowy zarządzający największym imperium ówczesnego świata; dokonał inwazji na Grecję kontynentalną, rozpoczynając tzw. wojny perskie. [przypis edytorski]

Dariusz (…) kreował greckich książąt, tak w Jonii… — chodzi o postępowanie perskiego króla Dariusza I (ok. 550–485 p.n.e.) wobec należących do jego państwa greckich miast na wybrzeżu Azji Mniejszej. [przypis edytorski]

dark activity of the mind (ang.) — mroczna działalność umysłu. [przypis edytorski]

darling (ang.) — kochanie. [przypis edytorski]

Darling — właśc. Darling Downs; region rolniczy w stanie Queensland w Australii. [przypis edytorski]

darma (…) mowa (starop.) — daremna mowa. [przypis edytorski]