Przypisy

errory — błędy. [przypis edytorski]

error (z łac.) — błąd. [przypis edytorski]

ersatz (niem.) — namiastka. [przypis edytorski]

Ersatz (niem.) — surogat, zamiennik. [przypis edytorski]

ersatz (z niem.) — podróbka, zastępnik. [przypis edytorski]

er schlief sofort ein (niem.) — usnął natychmiast. [przypis edytorski]

erudycją — dziś popr. forma B.lp: erudycję. [przypis edytorski]

erudycja — rozległe, wszechstronne wykształcenie, oczytanie, wiedza książkowa. [przypis edytorski]

erudycja — rozległe, wszechstronne wykształcenie; oczytanie, wiedza książkowa. [przypis edytorski]

erudycja — wszechstronna wiedza książkowa. [przypis edytorski]

erudyk — dziś: erudyta. [przypis edytorski]

erudyta — człowiek mający rozległe, wszechstronne wykształcenie, wiedzę książkową. [przypis edytorski]

erudyta — człowiek mający rozległe, wszechstronne wykształcenie, wiedzę książkową; rzecz. rodzaju męskiego. [przypis edytorski]

erudyta — człowiek wszechstronnie wykształcony. [przypis edytorski]

erudyt — dziś popr.: erudyta. [przypis edytorski]

Erychto — tesalska czarownica, która według rzymskiego poety Lukana (39–65 n.e.), autora poematu Pharsalia, została sprowadzona do namiotu Pompejusza, by przepowiedzieć losy bitwy. [przypis edytorski]

Erydan — mityczna rzeka na najdalszym Zachodzie, gdzie też umieszczano Wyspy Szczęśliwe. [przypis edytorski]

Eryfila (mit. gr.) — matka Alkmeona, żona Amfiaraosa; przekonała tego ostatniego do udziału w wyprawie wojennej przeciw Tebom, mimo że on jako wróżbita wiedział, że skończy się to jego śmiercią. [przypis edytorski]

Eryfile — Eryfile dała się przekupić Polinicesowi, przygotowującemu wypra­wę przeciw ojczystym Tebom, i pokazała, gdzie się ukrywał jej mąż Amfiaras, który teraz musiał iść pod Teby i zginął. Śmierć jego pomścił na matce syn, Alkmeon. [przypis edytorski]

erygować (daw.) — wznosić, fundować. [przypis edytorski]

erygować (z łac.) — ufundować. [przypis edytorski]

erygować (z łac.) — wznieść, wybudować. [przypis edytorski]

erygować (z łac.) — wznosić. [przypis edytorski]

Eryk, ang. Eric, or, Little by Little (1858) — powieść Frederika W. Farrara (1831–1903). [przypis edytorski]

Eryk Falk — postać z trylogii Stanisława Przybyszewskiego (1868–1927) Homo sapiens (1895–98), występująca w utworach Na rozstaju oraz Po drodze. [przypis edytorski]

Eryk IX Jedvardsson (ok.1120–ok.1160) — król Szwecji, założyciel dynastii Erykidów, święty Kościoła katolickiego, patron Szwecji. [przypis edytorski]

Erykowie — Eryk i jego żona; daw. sposób określania pary małżeńskiej od imienia męża. [przypis edytorski]

Eryksimachos syn Akumenosa (V w. p.n.e.) — medyk i przyrodnik, jeden z bohaterów Uczty Platona, przyjaciel Fajdrosa. [przypis edytorski]

Eryks — imię legendarnego króla Sycylii, syna Posejdona i Afrodyty, władcy Elymów, który zginął w walce z Herkulesem; także: nazwa miasta i góry na Sycylii. [przypis edytorski]

Eryks — legendarny król Sycylii, syn Posejdona i Afrodyty, władca Elymów, który zginął w walce z Herkulesem; także: nazwa sycylijskiej góry. [przypis edytorski]

Erymant — Eurymanthos, pasmo górskie w północnej Arkadii na Peloponezie, dziś Olonos. [przypis edytorski]

Erymant — góry w Arkadii, gdzie Herkules zabił sławnego dzika erymantyjskiego. [przypis edytorski]

Erymanthus — góra w zachodniej Arkadii, gdzie Herkules zabił sławnego dzika. [przypis edytorski]

Erynia (mit. gr.) — jedna z trzech bogiń, które były uosobieniami zemsty, kary i wyrzutów sumienia. [przypis edytorski]

Erynie (mit. gr.) — boginie zemsty, karzące zwłaszcza przewiny wobec rodziny i rodu (por. np. mit o Orestesie); Erynie przedstawiano jako kobiece postacie ze skrzydłami i z wężami we włosach; swoje ofiary doprowadzały do szału, ścigając je i dręcząc nieustępliwie. [przypis edytorski]

Erynie (mit. gr.) — boginie zemsty, karzące zwłaszcza przewiny wobec rodziny i rodu, przedstawiane ze skrzydłami i z wężami we włosach,doprowadzające do szału i dręczące tych, których ścigają. [przypis edytorski]

Erynie (mit. gr.) — boginie zemsty, karzące zwłaszcza przewiny wobec rodziny i rodu, przedstawiane ze skrzydłami i z wężami we włosach, doprowadzające do szału i dręczące tych, których ścigają. [przypis edytorski]

Erynie (mit. gr.) — boginie zemsty, pilnujące moralnego porządku świata. [przypis edytorski]

Erynie (mit. gr.) — boginie zemsty. [przypis edytorski]

Erynie (mit. gr.) — boginie zemsty. [przypis edytorski]

Erynie (mit. gr.) — boginie zemsty, uosobienie wyrzutów sumienia, przedstawiane ze skrzydłami i z wężami we włosach, doprowadzające do szału i dręczące tych, których ścigają; kąsany od Erynii: dziś popr.: kąsany przez Erynie. [przypis edytorski]

Eryn — Irlandia. [przypis edytorski]

Erynis — jedna z Eryni, bogiń zemsty, karzących zwłaszcza przewiny wobec rodziny i rodu, przedstawianych ze skrzydłami i z wężami we włosach, doprowadzających do szału i dręczących tych, których ścigają. [przypis edytorski]

Eryn — Ms. od irl. Éire, Irlandia; forma używana w języku angielskim jako poetycka nazwa kraju. [przypis edytorski]

Erynna — właśc. Erynia, Furia, tj. bogini zemsty; tu: przen. o Helenie, jako o osobie, która spowodowała szereg nieszczęść, mianowicie wojnę, będącą orgią wzajemnej mściwości. [przypis edytorski]

Erynu — tj. Irlandii. [przypis edytorski]

Erysichton (mit. gr.) — wg źródeł późniejszych od Platona: syn Kekropsa, pierwszego króla Aten; zmarł bezpotomnie za panowania swego ojca. [przypis edytorski]

„Erystyka” byłaby tylko bardziej jaskrawą nazwą tego przedmiotu — od imienia Eris, greckiej bogini chaosu, niezgody i sporu. [przypis edytorski]

Erytrea — dawna kolonia włoska w Afryce, nad M. Czerwonym, pomiędzy Sudanem a Etiopią, utworzona w 1890 z terenów odstąpionych Królestwu Włoch przez cesarza Etiopii; ob. niepodległe państwo. [przypis edytorski]

Erywańska ulica (w Warszawie) — nazwana na cześć hrabiego erywańskiego Iwana Fiodorowicza Paskiewicza, ros. generała, namiestnika Królestwa Polskiego w latach 1832–1856; od 1917: ul. Kredytowa. [przypis edytorski]

erzac a. erzatz (niem.) — namiastka. [przypis edytorski]

Erzberger, Matthias (1875–1921) — niemiecki pisarz i polityk, podpisywał w imieniu Niemiec zawieszenie broni; w 1919 r. minister finansów, zginął zamordowany przez nacjonalistów. [przypis edytorski]

erzeliavimo — nuo erzeliuoti: zyzti, cypti. [przypis edytorski]

Erzerum — dziś popr.: Erzurum, miasto we wsch. Turcji, na Wyżynie Armeńskiej. [przypis edytorski]

Erzerum — dziś popr.: Erzurum. [przypis edytorski]

Erzfeind — Teufel. [przypis edytorski]

esauł — stopień oficerski w wojskach kozackich carskiej Rosji. [przypis edytorski]

Esaw — w innych przekładach jako: Ezaw. Imię Esaw utworzone jest od rdzenia עָשָׂה (asa): ‘robić’, «ponieważ [gdy się urodził] był ‘zrobiony’, z całkowicie wyrośniętymi włosami, jak kilkulatek», zob. Raszi do 25:25. [przypis edytorski]

eschatologia — dziedzina teologiczno-filozoficznej traktująca o sprawach ostatecznych: końcu świata, losie człowieka po śmierci itp. [przypis edytorski]

eschatologia — nauka o zbawieniu, dział teologii. [przypis edytorski]

eschatologia (z gr.) — nauka o rzeczach ostatecznych: pośmiertnych losach człowieka i losach świata po jego końcu. [przypis edytorski]

eschatologiczny — związany z zagadnieniami eschatologii, dziedziny teologiczno-filozoficznej traktującej o sprawach ostatecznych: końcu świata, losie człowieka po śmierci itp. [przypis edytorski]

Eschenbach, Wolfram von (ok. 1170–ok. 1220) — średniowieczny niemiecki poeta dworski, znany przede wszystkim jako twórca poematu epickiego pt. Parsifal; występuje też jako postać w operze Tannhäuser Richarda Wagnera. [przypis edytorski]

Eschil (z łac.) a. Ajschylos (525–456 p.n.e.) — dramaturg grecki, uważany za twórcę tragedii jako gatunku literackiego; autor m.in. niezachowanej sztuki pt. Telefos, o mitycznym herosie, synu Heraklesa. [przypis edytorski]

Eschines, ubogi młodzieniec (…) a już czyń ze mną, co raczysz — bohaterem przytoczonej anegdoty jest Ajschines ze Sfettos a. Ajschines Sokratyk (ok. 425–ok.350 p.n.e.), filozof grecki z ateńskiej gminy Sfettos, uczeń Sokratesa, nazywany Ajschinesem Sokratykiem dla odróżnienia od bardziej znanego Ajschinesa, wybitnego ateńskiego mówcy; wg źródeł był bardzo biedny; przytoczoną anegdotę podaje Seneka w O dobrodziejstwach (De Beneficiis) I 8. [przypis edytorski]

Eschines, właśc. Ajschines ze Sfettos a. Ajschines Sokratyk (ok. 425–ok.350 p.n.e.) — filozof grecki z ateńskiej gminy Sfettos, uczeń Sokratesa, nazywany Ajschinesem Sokratykiem dla odróżnienia od bardziej znanego Ajschinesa, wybitnego ateńskiego mówcy; wg źródeł był bardzo biedny; przytoczoną anegdotę podaje Seneka w O dobrodziejstwach (De Beneficiis) I 8. [przypis edytorski]

Eschyl — Ajschylos z Eleusis (525–456 p.n.e.), jeden z najwybitniejszych tragików greckich; twórca m.in. trylogii tragicznej Oresteja, w której ważną rolę grają postacie srogich bogiń zemsty, Erynii (Eumenid). [przypis edytorski]

Eschylos — Ajschylos (525–456 p.n.e.), gr. tragediopisarz; twórca i reformator tragedii: wprowadził drugiego aktora, akcję rozgrywającą się poza sceną, ograniczył rolę chóru, a rozbudował dialog i akcję; z jego dziewięćdziesięciu sztuk pozostało do dziś siedem, m.in. Siedmiu przeciw Tebom. [przypis edytorski]

Eschylos — Ajschylos (525–456 p.n.e.), tragediopisarz grecki. [przypis edytorski]

Eschylos (z łac.) a. Ajschylos (525–456 p.n.e.) — jeden z najwybitniejszych tragików ateńskich. [przypis edytorski]

Eschylowski — pochodzący ze sztuki Ajschylosa (525–456 p.n.e.), gr. tragediopisarza; twórcy i reformatora tragedii. Wprowadził on drugiego aktora, akcję rozgrywającą się poza sceną, ograniczył rolę chóru, a rozbudował dialog i akcję; z jego dziewięćdziesięciu sztuk pozostało do dziś siedem, m.in. Siedmiu przeciw Tebom. [przypis edytorski]

Eschyl, właśc. Ajschylos (525–456 p.n.e.) — pierwszy z trzech wielkich tragików greckich. [przypis edytorski]

Esclavo (hiszp.) — niewolniku. [przypis edytorski]

esclavos (hiszp.) — niewolnicy. [przypis edytorski]

Escobar y Mendoza, Antonio (1589–1669) — hiszpański jezuita, autor prac z zakresu teologii moralnej, jeden z najsławniejszych kazuistów XVII w. [przypis edytorski]

Escobar y Mendoza, Antonio (1589–1669) — hiszpański jezuita, autor prac z zakresu teologii moralnej, jeden z najsławniejszych kazuistów XVII wieku. [przypis edytorski]

Es como en el paraíso (hiszp.) — tu jest jak w raju. [przypis edytorski]

esdek (pot.) — członek partii socjaldemokratycznej lub zwolennik socjaldemokracji, tj. lewicowego ruchu głoszącego idee demokracji, neutralności światopoglądowej państwa i sprawiedliwości społecznej, początkowo zmierzającego do zastąpienia kapitalizmu socjalizmem i uspołecznienia gospodarki rynkowej. [przypis edytorski]

E sempré piove! (wł.) — Zawsze pada! [przypis edytorski]

E sempre bene (wł.) — Zawsze dobrze. [przypis edytorski]

esencja octowa — silnie stężony (do 80%) roztwór kwasu octowego; trujący; używany do celów spożywczych po rozcieńczeniu wodą. [przypis edytorski]

esencja octowa — stężony kwas octowy, przed wojną często używany przez samobójców. [przypis edytorski]

esencjonalność — treściwość, skoncentrowanie się na istocie rzeczy. [przypis edytorski]

Es erben sich Gesetz und Rechte, wie eine ewige Krankheit fort!… (niem.) — dziedziczy się ustawy i prawa jak wieczną chorobę; cytat z Fausta Goethego (słowa Mefistofelesa z Pracowni). [przypis edytorski]

eser — członek rosyjskiej Partii Socjalistów-Rewolucjonistów. [przypis edytorski]

es geht flott (niem.) — dobrze się składa. [przypis edytorski]

Es giebt eine Reihe idealistischer Begebenheiten… (niem.) — Istnieje szereg zjawisk natury idealnej, które przebiegają równolegle do rzeczywistości. Rzadko się z nią pokrywają. Ludzie i przypadki zwykle wpływają na tego rodzaju zjawisko, tak że wydaje się niedoskonałe, a jego konsekwencje również są niedoskonałe. Tak było z Reformacją; zamiast protestantyzmu pojawił się luteranizm. [przypis edytorski]

Es interessiert mich nicht (niem.) — to mnie nie interesuje. [przypis edytorski]

Es ist aber hübsch! (niem.) — Ależ piękna pogoda! [przypis edytorski]

Es ist der Herren eigner Geist (niem.) — To tylko jest duch tych ludzi (parafraza cytatu z tragedii Faust. Część pierwsza Goethego, rozmowa Wagnera z Faustem; jego pełny sens to: to, co nazywasz duchem czasów, jest tylko własnym duchem tych ludzi [tj. autorów, kronikarzy], którzy po swojemu odzwierciedlają czasy). [przypis edytorski]

Es ist doch der schönste Grüss (niem.) — To przecież jest najpiękniejsze pozdrowienie. [przypis edytorski]

Es ist doch ein jüdisches Geschäft. Jüdische Geschäfte werden alle während des Parteitages geschlossen (niem.) — Przecież to jest sklep żydowski. Podczas Parteitagu wszystkie sklepy żydowskie będą zamknięte. [przypis edytorski]

Es ist eine Idee (niem.) — To jest pomysł. [przypis edytorski]

eskamoter (daw., z fr.) — kuglarz, zręcznie chowający przedmioty. [przypis edytorski]

eskamotować (daw.) — ukraść a. ukryć coś zręcznie. [przypis edytorski]

eskamotować — sprytnie ukrywać. [przypis edytorski]

eskamotować — zręcznie ukryć lub skraść (na wzór sztuk kuglarskich). [przypis edytorski]

eskamotować — zręcznie ukryć. [przypis edytorski]

eskapada — ryzykowna, lekkomyślna wyprawa. [przypis edytorski]

eskapada — wyprawa. [przypis edytorski]