Przypisy

gorące źródła — hebr. הַיֵּמִם (hajemim): słowo o niepewnym znaczeniu. Talmud (Pesachim 54a) odczytuje to jako ‘muły’, «skrzyżował osła z klaczą, a ta urodziła muła», zob. Raszi do 36:24. [przypis edytorski]

gorąc (gw.) — gorąco. [przypis edytorski]

gorącość duszna (daw.) — zapał w duszy. [przypis edytorski]

gorącość — dziś: gorąco a. ciepłota. [przypis edytorski]

gorącość — dziś: gorąco; przen. żarliwość, zapał. [przypis edytorski]

gorącość — dziś: gorąco. [przypis edytorski]

gorącość — dziś popr. forma rzecz. r.n.: gorąco. [przypis edytorski]

gorącośmy (…) byli przywiązani — inaczej: gorąco byliśmy przywiązani (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

gorąco uczonego współczuje — dziś popr.: gorąco uczonemu współczuje. [przypis edytorski]

gorącożółty (gw.) — pomarańczowy. [przypis edytorski]

gorących a świeżych — domyślnie: batów, razów. [przypis edytorski]

gorącymi słowy — dziś popr. forma N.lm: (…) słowami. [przypis edytorski]

gorącym podziemiem — tj. paryskim metrem. [przypis edytorski]

gorący napój — tu: trunek, napój alkoholowy. [przypis edytorski]

gorączka bagienna — malaria, tropikalna choroba pasożytnicza przenoszona przez komary, objawiająca się nawracającą gorączką i silnymi dreszczami. Dawniej uważano, że jej przyczyną są szkodliwe wyziewy bagienne; przypuszczenie, że powoduje ją zakażenie pierwotniakami przenoszonymi przez komary, pojawiło się dopiero w latach 80. XIX w. i zostało potwierdzone odkryciem przez Ronalda Rossa cyklu rozwojowego zarodźca malarii (nagroda Nobla w 1902). [przypis edytorski]

gorączka — człowiek porywczy, popędliwy. [przypis edytorski]

gorączka plamista — choroba zakaźna wywołana ukąszeniem przez kleszcze. [przypis edytorski]

gorączka — przen. o osobie popędliwej, porywczej. [przypis edytorski]

gorączka — przen.: popędliwość. [przypis edytorski]

Gorączka złota — niema komedia filmowa z 1925, w reż. Charliego Chaplina, jeden z jego najsłynniejszych filmów. [przypis edytorski]

gorą — dziś popr.: goreją, płoną. [przypis edytorski]

gorą — płoną. [przypis edytorski]

Goralenvolk — dosł.: naród góralski. Idea ukształtowana przez działacza przedwojennego Obozu Zjednoczenia Narodowego (tzw. Ozonu) Henryka Szatkowskiego i podjęta przez Niemców, którzy we wrześniu 1939 r. zajęli Podhale; głosiła ona, że górale są z pochodzenia rasą aryjską, odrębną od otaczających je ludów słowiańskich i zbliżoną do narodu niem.; przedstawiciele Goralenvolk pod przewodnictwem Wacława Krzeptowskiego udali się z delegacją, aby przywitać gubernatora generalnego z ramienia Niemiec hitlerowskich, Hansa Franka, kiedy w listopadzie 1939 r. przybył na Wawel w Krakowie, aby objąć swoje stanowisko (został uhonorowany złotą ciupagą). Wacław Krzeptowski, przed wojną prezes Stronnictwa Ludowego w powiecie nowotarskim, stał się prezesem Goralenverein (powstałego w miejsce rozwiązanego Związku Górali). Wkrótce utworzono góralskie instytucje: szkołę podstawową (Goralische Volksschule), zawodową (Goralische Berufschule für Volkskunst) i odrębny góralski narodowy klub sportowy (Goralische Heimatsdienst); ludności Podhala zaoferowano specjalne paszporty oznakowane literą G, które część ludności przyjęła, tworząc odrębną grupę volksdeutschów (tzw. etnicznych Niemców, członków mniejszości niemieckiej). [przypis edytorski]

gorčius — indas, kuriame telpa apie tris litrus. [przypis edytorski]

Gorczyczka — W tekście sztuki występuje jako Musztardka. [przypis edytorski]

Gorczyński, Bolesław (1880–1944) — pisarz, dyrektor teatrów; w 1921 założyciel i dyrektor warszawskiego teatru im. Bogusławskiego; zasłynął swoimi utworami naturalistycznymi: Bagienkiem (1907) i Rzeczywistością. [przypis edytorski]

Gordon Bow, Clara (1905–1965) — amerykańska aktorka filmowa niezwykle popularna w epoce kina niemego, symbol seksu lat 20. XX wieku. [przypis edytorski]

Gordon, Charles George (1833–1885) — brytyjski oficer i administrator realizujący kolonialną politykę Wielkiej Brytanii w Chinach, Egipcie i Sudanie; gubernator Sudanu (1877–1879; 1884–1885); blisko rok oblegany w Chartumie przez oddziały Mahdiego, zginął po zdobyciu miasta przez powstańców. [przypis edytorski]

gordyjski węzeł — bardzo splątany węzeł zawiązany przez mitycznego króla Gordiosa w świątyni Zeusa w mieście Gordion w Azji Mniejszej, łączący jarzmo ofiarnego wozu z dyszlem. Przepowiednia głosiła, że człowiek, któremu uda się rozwiązać węzeł, zostanie władcą całej Azji. Aleksander Macedoński przeciął węzeł mieczem. Przenośnie węzłem gordyjskim nazywa się skomplikowany problem, trudną do rozwiązania sprawę. [przypis edytorski]

gordyjski węzeł — przen. skomplikowany problem, trudna do rozwiązania sprawa; bardzo splątany węzeł zawiązany przez mitycznego króla Gordiosa w świątyni Zeusa w mieście Gordion w Azji Mniejszej, łączący jarzmo ofiarnego wozu z dyszlem; przepowiednia głosiła, że człowiek, któremu uda się rozwiązać węzeł, zostanie władcą całej Azji; Aleksander Macedoński przeciął węzeł mieczem. [przypis edytorski]

goręczszych (starop. forma) — gorętszych. [przypis edytorski]

gorętwa (daw.) — gorączka. [przypis edytorski]

goreć a. gorzeć (daw.) – płonąć, palić się. [przypis edytorski]

goreć a. gorzeć — palić się, być ogarniętym przez gwałtowne uczucie. [przypis edytorski]

goreć a. gorzeć — płonąć, palić się. [przypis edytorski]

goreć (daw.) — płonąć, palić się. [przypis edytorski]

goreć — palić się, jaśnieć. [przypis edytorski]

goreć — palić się. [przypis edytorski]

gore (daw. forma) — tu: płonie, gorze. [przypis edytorski]

gore (daw.) — goreje, płonie, pali się. [przypis edytorski]

gore (daw.) — pali się, płonie. [przypis edytorski]

gore (daw.) — pali się. [przypis edytorski]

gore(gw., daw.) — tu: pali się. [przypis edytorski]

gore — pali się. [przypis edytorski]

gore (starop.) — dziś 3.os.lp: pali się, płonie; gorze. [przypis edytorski]

Gorgias — Gorgiasz z Leontoi (485–380 p.n.e.), filozof , retor i stylista gr., twórca mów popisowych, uczył sztuki przemawiania i przekonywania. [przypis edytorski]

Gorgiasz — jeden z dialogów Platona, traktujący o retoryce jako nauce zbudowanej na podstawach filozofii. [przypis edytorski]

Gorgiasz z Leontinoj (485–380 p.n.e.) — grecki filozof, retor i teoretyk wymowy, jeden z głównych sofistów, twórca mów popisowych; tytułowy bohater jednego z dialogów Platona. [przypis edytorski]

Gorgiasz z Leontinoj (ok. 485–ok. 380 p.n.e.) — grecki filozof, retor i teoretyk wymowy, jeden z głównych sofistów, twórca mów popisowych; tytułowy bohater jednego z dialogów Platona, w którym wraz z innymi sofistami rozmawia z Sokratesem o retoryce. [przypis edytorski]

Gorgiasz z Leontinoj (ok. 485–ok. 380 p.n.e.) — grecki filozof, retor i teoretyk wymowy, jeden z głównych sofistów, twórca mów popisowych; tytułowy bohater jednego z dialogów Platona. [przypis edytorski]

Gorgiasz z Leontinoj, Trazymach z Chalcedonu, Teodor z Bizancjum — greccy mówcy, sofiści z V w. p.n.e. [przypis edytorski]

Gorgona (mit. gr.) — potwór, którego spojrzenie zmieniało przeciwników w kamień. [przypis edytorski]

Gorgona (mit. gr.) — potwór, spojrzeniem zmieniający ludzi w kamień. [przypis edytorski]

Gorgona (mit. gr.) — potwór ze skrzydłami, ostrymi kłami i szponami oraz wężami zamiast włosów, którego spojrzenie obracało ludzi w kamień; na tarczy bogini Ateny znajdowała się głowa Gorgony, ofiarowana jej przez Perseusza w podziękowaniu za pomoc przy pokonaniu potwora. [przypis edytorski]

Gorgona (mit. gr.) — trzy siostry-potwory, przedstawiane ze skrzydłami, ostrymi kłami i szponami oraz wężami zamiast włosów. [przypis edytorski]

Gorgona (mit. gr.) — tu: Meduza, której spojrzenie zamieniało w kamień; trzy siostry zwane Gorgonami: Steno, Euriale i Meduzę, przedstawiano jako skrzydlate, groźne postacie, wyposażone w szpony, ostre kły i włosy z jadowitych węży. [przypis edytorski]

gorgonie — rodzaj ośmiopromiennych koralowców. [przypis edytorski]

Gorgony (mit. gr.) — trzy siostry-potwory, przedstawiane ze skrzydłami, ostrymi kłami i szponami oraz wężami zamiast włosów. [przypis edytorski]

Gorgony (mit. gr.) — trzy siostry-potwory: Steno, Euryale i Meduza, przedstawiane ze skrzydłami, ostrymi kłami i szponami oraz wężami zamiast włosów; ich spojrzenie obracało ludzi w kamień. [przypis edytorski]

Gorgony (mit. gr.) — trzy siostry-potwory: Steno, Euryale i Meduza, przedstawiane ze skrzydłami, ostrymi kłami i szponami oraz wężami zamiast włosów; ich spojrzenie obracało ludzi w kamień; na tarczy Ateny znajdowała się głowa Gorgony, ofiarowana jej przez Perseusza w podziękowaniu za pomoc przy pokonaniu potwora. [przypis edytorski]

Gorgony (mit. gr.) — trzy siostry-potwory: Steno, Euryale i Meduza, przedstawiane ze skrzydłami, ostrymi kłami i szponami oraz wężami zamiast włosów. [przypis edytorski]

Gorgony (mit. gr.) — trzy siostry: Steno, Euryale i Meduza, potwory przedstawiane ze skrzydłami, z kłami dzika i wężami zamiast włosów; spojrzeniem obracały wszystko w kamień. [przypis edytorski]

Gorgony (mit.) — w mitologii greckiej niebezpieczne siostry o przerażającym wyglądzie. [przypis edytorski]

Gorgony — z nich najsławniejsza Meduza, zamieniająca spoj­rzeniem wszystko w kamień; ściął jej głowę Perseusz. [przypis edytorski]

Gorgo (V w. p.n.e.) — żona króla Sparty Leonidasa I, córka Kleomenesa I, znana ze swojej inteligencji i mądrości. [przypis edytorski]

gorg — rodzaj śpiewu improwizowanego przez śpiewaka. [przypis edytorski]

gorgulik — ozdoba przy kołnierzu kobiecym. [przypis edytorski]

Gorki, Maksim, właśc. Максим Горький (1868–1936) — ros. pisarz i publicysta okresu modernizmu, uważany za inicjatora socrealizmu w literaturze, pierwszy przewodniczący Związku Pisarzy ZSRR w l. 1934–1936, przyjaźnił się z Feliksem Dzierżyńskim (poznanym podczas kuracji gruźliczej) oraz Leninem; ur. jako Aleksiej Maksimowicz Pieszkow, funkcjonował pod pseudonimem literackim. [przypis edytorski]

Gorki, Maksym, właśc. Aleksiej Maksimowicz Pieszkow (1868–1936) — rosyjski pisarz i publicysta; autor m.in. powieści Matka (1906), uznanej później za modelową dla socrealizmu w literaturze. [przypis edytorski]

gorliwy ten mąż wzruszył — w wydaniu z 1816 r.: kilku gorliwych wzruszyli. [przypis edytorski]

gorod (ros.) — miasto. [przypis edytorski]

gorod (z ros.) — miasto. [przypis edytorski]

gors (daw.) — dekolt. [przypis edytorski]

gors — dekolt sukni. [przypis edytorski]

gorseciarka — kobieta zajmująca się szyciem damskich gorsetów i staników, a także pasów do pończoch. [przypis edytorski]

gorsecik (zdr.), gorset — daw. element ubioru, usztywniający i obciskający korpus, używany, aby podkreślić szczupłość talii kobiety. [przypis edytorski]

gorseta — dziś popr. forma D. lp: gorsetu. [przypis edytorski]

gorset — daw. element ubioru, usztywniający i obciskający korpus, używany, aby podkreślić szczupłość talii kobiety. [przypis edytorski]

gorset — dawniej, od końca XIV w. do początku XX w., obowiązkowy element ubioru damskiego, używany w celu usztywnienia korpusu, uwydatnienia biustu oraz podkreślenia i wysmuklenia talii; niekiedy gorsetu używali także mężczyźni, np. wojskowi dla odpowiedniego uformowania sylwetki. [przypis edytorski]

gorsko — a. gorszko: gorzko; podobnie gorsknąć: gorzknąć. [przypis edytorski]

gors — przednia część koszuli, zwł. męskiej. [przypis edytorski]

gors — przednia część męskiej koszuli. [przypis edytorski]

gors — tu: biust, piersi. [przypis edytorski]

gors — tu: dekolt. [przypis edytorski]

gors — tu: dekolt sukienki. [przypis edytorski]

gorszaś — forma skrócona od: gorsza jesteś. [przypis edytorski]

gorsze klątew — gorsze od klątw. [przypis edytorski]

gorszem — daw. forma N. i Msc. lp przymiotników r.n.; dziś tożsama z r.m.: gorszym. [przypis edytorski]

gorszki (daw.) — dziś popr.: gorzki. [przypis edytorski]

gorszki — dziś: gorzki. [przypis edytorski]

gorszymi być się mniemamy (daw.) — uważamy się za gorsze. [przypis edytorski]

gorszy pasierba (daw.) — gorszy od pasierba. [przypis edytorski]

Gortyna — miasto na południu Krety. [przypis edytorski]

goruoti — čia: trokšti. [przypis edytorski]

gorycząć się stanie — stanie się dla ciebie goryczą. [przypis edytorski]

Goryczkowa — trasa narciarska dla zaawansowanych, znajdująca się pod wierzchołkiem Kasprowego Wierchu. [przypis edytorski]

goryczy (B. lm) — dziś: gorycze. [przypis edytorski]

gorżki (daw.) — dziś: gorzki. [przypis edytorski]

gorżki (daw. forma) — dziś: gorzki. [przypis edytorski]

gorżki — dziś: gorzki. [przypis edytorski]