Przypisy

grynszpan — jasnozielony nalot na miedzianej powierzchni. [przypis edytorski]

grynszpanowy — zielononiebieski, trujący związek nieorganiczny w postaci proszku. [przypis edytorski]

grynszpan — tu: zielononiebieski proszek do wyrobu farb. [przypis edytorski]

grynszpan — zieleń, kolor utlenionej miedzi. [przypis edytorski]

grynszpan — zielony nalot na miedzi pojawiający się pod wpływem oddziaływania warunków atmosferycznych. [przypis edytorski]

grynszpan — zielony nalot na miedzi powstający w wyniku korozji. [przypis edytorski]

grynszpan — zielony nalot na miedzi powstający w wyniku korozji. [przypis edytorski]

grynszpan — związek chemiczny miedzi z kwasem octowym, sól powstająca na skutek korozji miedzi. [przypis edytorski]

Gryphius (łac.), właśc. Andreas Greif (1616–1664) — niemiecki poeta i dramaturg, jeden z najwybitniejszych poetów niemieckojęzycznych epoki baroku. [przypis edytorski]

gryps — tu: paszport. [przypis edytorski]

gryps (żarg.) — pisemna wiadomość wysłana potajemnie do więźnia lub przez więźnia. [przypis edytorski]

grysik — tu: drobne kruszywo kamienne. [przypis edytorski]

grytelninkas — kas teturi grytelę, kampininkas. [przypis edytorski]

gryźć się — tu: martwić się, trapić się. [przypis edytorski]

gryźnie (forma 3 os. lp od czasownika: gryźć) — dziś popr.: ugryzie. [przypis edytorski]

gryzące niecierpliwie munsztuk — zdolne do groźnych działań; munsztuk: element uprzęży, zakładany na pysk koński i służący do kierowania wierzchowcem. [przypis edytorski]

gryzetka (daw.) — młoda pracownica domu mody. [przypis edytorski]

gryzetka (daw.) — we Francji dziewczyna pracująca jako ekspedientka, szwaczka lub modystka. [przypis edytorski]

gryzetka (daw., z fr. gris: szary; grisette: tania, szara tkanina ubraniowa) — we Francji: młoda dziewczyna pracująca jako szwaczka, ekspedientka, modystka. [przypis edytorski]

gryzetka (daw., z fr. gris: szary; grisette: tania, szara tkanina ubraniowa) — we Francji: młoda dziewczyna pracująca jako szwaczka, ekspedientka, modystka; nazwa od koloru odzieży noszonej z konieczności przez takie osoby. [przypis edytorski]

gryzetka (daw., z fr. gris: szary; grisette: tania, szara tkanina ubraniowa) — we Francji młoda dziewczyna pracująca jako szwaczka, ekspedientka, modystka; nazwa od koloru odzieży noszonej z konieczności przez takie osoby. [przypis edytorski]

gryzetka (daw., z fr.) — młoda szwaczka bądź modystka. [przypis edytorski]

gryzetka (z fr.) — daw. dziewczęta utrzymujące się z pracy w zakładach krawieckich, kapeluszniczych, jako ekspedientki rozmaitych sklepów itp. [przypis edytorski]

gryzetka (z fr. gris: szary; gisette: tania, szara tkanina ubraniowa) — młoda robotnica, szwaczka, ekspedientka; nazwa od koloru odzieży noszonej z konieczności przez takie osoby. [przypis edytorski]

gryzli — dziś popr.: grizzly (a. grizli), podgatunek niedźwiedzia brunatnego żyjący w Ameryce Północnej. [przypis edytorski]

Gryzonia (fr. Grisons, wł. Grigioni, niem. Graubünden) — szwajcarski kanton w Alpach, na pograniczu Włoch, Austrii i Liechtensteinu. [przypis edytorski]

gryzoniów — dziś: gryzoni. [przypis edytorski]

grząd — grządek. [przypis edytorski]

grządka — tu: mała grzęda, szczebelek w klatce kanarka. [przypis edytorski]

grządziel — część pługa; do grządzieli, zakończonej zaczepem, przymocowany jest korpus pługa, na niej też znajduje się regulator głębokości i szerokości skiby. [przypis edytorski]

grzać — tu: zagrzewać do walki. [przypis edytorski]

grzać — zagrzewać. [przypis edytorski]

grzanie — tu: lanie, bicie. [przypis edytorski]

grzbietowina — grzbiet, grań. [przypis edytorski]

grzdyka — grdyka. [przypis edytorski]

grzęda — długi poprzeczny kij, na którym siedzą kury. [przypis edytorski]

grzędziel a. grządziel — długa, czworoboczna część pługa, do której przymocowany jest korpus roboczy. [przypis edytorski]

grzęzawa — dziś popr.: grzęzawisko. [przypis edytorski]

grzęzawica (daw.) — błoto, bagno. [przypis edytorski]

grzebać (pamiątki) — tu: odgrzebywać, wygrzebywać; wydobywać. [przypis edytorski]

grzebielucha (daw.) — jaskółka; tu: gw. prostytutka. [przypis edytorski]

grzebień stawiać — wbijać się w dumę. [przypis edytorski]

„grzech czyha u bram” — cytat z Bereszit (Księga Rodzaju) 4, 7. [przypis edytorski]

grzech jednego Achana wojsku wszytkiemu do zwycięstwa przeszkadzał i nie dał Pan Bóg szczęścia na nieprzyjacioły, aż się on grzech ukarał — Achan po zdobyciu Jerycha naruszył nałożoną na miasto klątwę, przywłaszczając sobie część łupów, przez co Izraelici ponieśli klęskę przy próbie zdobycia miasta Aj; jako winny został ukamienowany i spalony wraz z dziećmi i całym dobytkiem (zob. Joz 7). [przypis edytorski]

grzechli — konstrukcja z partykułą pytajną -li; inaczej: czy grzech. [przypis edytorski]

grzech Onana — masturbacja; od imienia postaci z biblijnej Księgi Rodzaju. [przypis edytorski]

grzechotka — końcowa część ogona grzechotnika. [przypis edytorski]

grzech pierworodny — według doktryny chrześcijańskiej ludzie rodzą się grzeszni, a dopiero chrzest zmywa ten grzech. [przypis edytorski]

grzechy ojca spadają na dzieci — wielokrotnie wyrażany w księgach biblijnych pogląd, że przewiny ojców są przez Boga karane na ich dzieciach i kolejnych pokoleniach (np. Wj 34,7; Lb 14,18; Pwt 5,9); w niektórych tekstach biblijnych prezentowany jest pogląd przeciwny, o indywidualnej odpowiedzialności za grzech. [przypis edytorski]

grzeczny (daw.) — dorzeczny, sensowny, stosowny, na miejscu, jak trzeba itp. [przypis edytorski]

grzeczny (daw.) — do rzeczy (od: k” rzeczy), porządny. [przypis edytorski]

grzeczny (daw.) — porządny („do rzeczy”). [przypis edytorski]

grzeczny — poważny, znaczny, spory. [przypis edytorski]

g'rzeczy (starop.) — do rzeczy, na temat. [przypis edytorski]

grzeczy (starop.) — do rzeczy, na temat; z sensem. [przypis edytorski]

Grzegorza i Piusa — papieży Grzegorza XVI (1831–1846) i jego następcy Piusa IX (1846–1878); obaj nakazywali Polakom posłuszeństwo wobec zaborców jako legalnej władzy i potępiali powstania, co było przedmiotem licznych dyskusji wśród Polaków. [przypis edytorski]

Grzegorz Cudotwórca (ok. 213–270) — biskup, jeden z tzw. Ojców Kościoła, święty chrześcijański; uniknął prześladowań za czasów Maksymina Traka. [przypis edytorski]

Grzegorz Dandin — pełen tytuł: Grzegorz Dandyła albo mąż zmieszany; komedia Moliera z 1668 roku. [przypis edytorski]

Grzegorz Dandin — tytułowy bohater komedii Moliera George Dandin (w przekładzie polskim Grzegorz Dyndała), który, naciskany przez teściów, przepraszał kochanka swojej żony. [przypis edytorski]

Grzegorz IX, właśc. Ugolino di Conti di Segni (ok. 1170–1241) — papież (od 1227); walczył z cesarzem Fryderyka II; nadał doktrynie „wiecznego poddaństwa Żydów” (perpetua servitus judaeorum) moc prawa kanonicznego (Dekretały, 1234); nakazał skonfiskowanie wszystkich egzemplarzy żydowskiego Talmudu i ich publiczne spalenie (1239); oficjalnie zatwierdził zwyczaj stosowania kary śmierci w stosunku do przywódców katarskich; ogłosił wyprawę krzyżową przeciwko zbuntowanym chłopom niemieckim w Stedingen (1233–1234); ustanowił papieską inkwizycję (1233); wezwał do nowej krucjaty do Ziemi Świętej (1234), zrealizowanej w 1239; popierał krucjaty bałtyckie. [przypis edytorski]

Grzegorz I zw. Wielkim (ok. 540–604) — papież (od 590), reformator organizacji kościelnej; autor kazań i licznych listów; jeden z tzw. ojców Kościoła. [przypis edytorski]

Grzegorz I zw. Wielkim (ok. 540–604) — papież (od 590), reformator organizacji kościelnej; autor kazań i licznych listów; jeden z tzw. Ojców Kościoła. [przypis edytorski]

Grzegorz, książę Klarens, brat króla — w tekście pojawia się imię Jerzy; w oryg. George, Duke of Clarence. [przypis edytorski]

Grzegorz Łoboda (ukr. Григорій Лобода; zm. 1596) — hetman kozacki, uczestnik powstania Nalewajki przeciwko Polsce, uważany przez współplemieńców za zbyt ugodowego w stosunku do Polaków, w czasie bitwy pod Łubniami został posądzony o zdradę i zabity. [przypis edytorski]

Grzegorz Trepezont, właśc. Jerzy z Trapezuntu (1395–1484) — grecki tłumacz, uczony i humanista; publikował i wykładał we Włoszech, gdzie zyskał wielkie uznanie. Zmarł w podeszłym wieku, zapomniawszy wszystkiego, co wcześniej wiedział. [przypis edytorski]

Grzegorz VII, właśc. Hildebrand (ok. 1020–1085) — papież od 1073; prowadził z władcą Niemiec Henrykiem IV długotrwałą walkę o wyższość władzy duchownej nad świecką (spór o inwestyturę). [przypis edytorski]

Grzegorz Winogrodzki — kolega szkolny i uniwersytecki Brzozowskiego. [przypis edytorski]

Grzegorz z Nazjanzu (ok. 330–390) — patriarcha Konstantynopola, teolog, doktor Kościoła, słynny ze swoich mów. [przypis edytorski]

Grzegorz z Nyssy (ok. 335–394) — biskup, filozof i teolog, kaznodzieja; współtwórca doktryny o Trójcy Świętej, sformułowanej przez sobór w Konstantynopolu (381); zaliczany do tzw. Ojców i Doktorów Kościoła. [przypis edytorski]

Grzegorz z Tours (539–594; fr. Grégoire de Tours) — biskup Tours, historyk Kościoła, zajmował się również historią Franków. [przypis edytorski]

grzegotka — grzechotka, drewniana kołatka, której dźwięk budził rano mnichów. [przypis edytorski]

grześć (daw.) — grzebać, chować zmarłych. [przypis edytorski]

grześć — dziś: grzebać (włśc. pogrzebać). [przypis edytorski]

grześć — dziś popr.: grzebać. [przypis edytorski]

grześć — grzebać, kopać. [przypis edytorski]

grześć — grzebać (zwłoki). [przypis edytorski]

grześniki (gw.) — grzesznicy. [przypis edytorski]

grzmiąc chrapliwymi głosy — dziś: grzmiąc chrapliwymi głosami. [przypis edytorski]

grzmigłos — o grzmiącym głosie. [przypis edytorski]

grzmoce — dziś popr.: grzmoci. [przypis edytorski]

grzmoce — dziś popr.: grzmoci. [przypis edytorski]

grzmoce — dziś popr.: grzmoci; tu raczej: grzmi. [przypis edytorski]

grzybień — roślina wodna o dużych, unoszących się na powierzchni liściach i białych kwiatach; nenufar, lilia woda. [przypis edytorski]

grzych (gw.) — grzech. [przypis edytorski]

Grzymała-Siedlecki, Adam (1876–1967) — dyrektor Teatru im. Słowackiego w latach 1916–1918. [przypis edytorski]

Grzymała-Siedlecki, Adam (1876–1967) — krytyk literacki, pisarz i publicysta prawicowy; początkowo współpracował z krak. „Życiem”, w l. 1898–1901 wydawał własne czasopismo „Młodość”, współpracownik „Tygodnika Ilustrowanego” oraz „Kuriera Warszawskiego”; założyciel i dyrektor Teatru Ludowego w Krakowie (1905–1906), kierownik literacki Teatru im. Słowackiego pod dyr. Ludwika Solskiego (1906–1911), autor książki o Wyspiańskim (Wyspiański. Cechy i elementy jego twórczości, 1909) oraz lekkich komedii i fars scenicznych. [przypis edytorski]

grzysi (gw.) — diabły. [przypis edytorski]

grzywacze — prawdopodobnie gołębie grzywacze. [przypis edytorski]

grzywacz — gatunek dużego gołębia. [przypis edytorski]

grzywacz — gatunek gołębia. [przypis edytorski]

grzywacz — gołąb grzywacz, naturalna ofiara jastrzębia. [przypis edytorski]

grzywna — daw. jednostka masy, ok. 200g. [przypis edytorski]

grzywna — daw. miara wagi, stosowana w średniowieczu i równa ok. pół funta (wynosiła średnio 200–240 g; różnie w różnych częściach Europy). [przypis edytorski]

grzywna — jednostka pieniężna wagi pół funta srebra. [przypis edytorski]

grzywna (łac. marca — jednostka masy używana w średniowieczu w Polsce, Czechach i na Rusi, a także jednostka płatnicza; polska grzywna mennicza wynosiła ok. 185 g. [przypis edytorski]

grzywna — śdw. miara wagi kruszcu bądź wartości pieniądza, do XVIII w. wyrażano w niej wysokość kar sądowych. [przypis edytorski]

grzywna — śrdw. jednostka płatnicza, o wartości pół funta złota lub srebra. [przypis edytorski]

grzywna — średniowieczna jednostka monetarna, wartość określonej wagi kruszcu. [przypis edytorski]

grzywna — średniowieczna jednostka płatnicza, o wartości pół funta złota lub srebra. [przypis edytorski]

grzywna — tu jako jednostka wagi: pół funta. [przypis edytorski]