Przypisy

Jeśli wasza królewska mość pozwoli, będę go odwiedzała codziennie — zdanie w formie grzecznościowej: zaimek go oznacza tutaj Maciusia. [przypis edytorski]

Jeśli wiesz, iż miedzy bracią twoją są dowcipni mężowie, uczyń je pasterzmi nad bydłem moim — Rdz 47, 6. [przypis edytorski]

jeśliże — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że; znaczenie: jeśli więc, jeśli zatem. [przypis edytorski]

jeśliżeś osiwiał, wżdy byś się też już miał przećwiczyć (starop.) — skoro osiwiałeś, przecież musiałeś już się przećwiczyć (w czymś; tu: w podejmowaniu decyzji). [przypis edytorski]

jeśliże — tu: czy. [przypis edytorski]

Jeśliże tym wzgardzicie, (…) iż na was wszytki przeklęctwa przypadną, co ich jedno jest na ziemi i na niebie — streszczenie Kpł 26, 14–39, z dodaniem „na niebie”. [przypis edytorski]

jeśli z bogów to zrządzenia płynie — szyk przestawny; inaczej: jeśli to płynie z zrządzenia bogów. [przypis edytorski]

Jeśli ziarno zboża pada na ziemię i nie umiera, powinno rodzić dalej — nawiązanie: J 12,24: „Truly, truly, I say to you, unless a grain of wheat falls into the earth and dies, it remains by itself alone; but if it dies, it bears much fruit”. [przypis edytorski]

je sais (fr.) — wiem. [przypis edytorski]

je sam siebie — tj. gryzie się, przeżywa swoją klęskę. [przypis edytorski]

jesce (gw.) — jeszcze. [przypis edytorski]

jes (gw.) — jest. [przypis edytorski]

Jesienią miłość więdnie jak kwiat… — z tanga Przytul, uściśnij, pocałuj (1935), którego słowa napisał A. Włast, a muzykę skomponował W. Krupiński. [przypis edytorski]

Jesienin, Siergiej (1895–1925) — rosyjski poeta, reprezentant imażynizmu, współautor manifestu tego nurtu. [przypis edytorski]

jesionka — ocieplony płaszcz noszony jesienią i wiosną. [przypis edytorski]

Jeske-Choiński, Teodor (1854–1920) — pisarz, publicysta i krytyk literacki, autor słynnego studium o Młodej Polsce pt. Dekadentyzm, W-wa 1905 (cz. I Na schyłku wieku, 1894); pisał także niepochlebnie o Przybyszewskim w artykule Seksualizm w powieści polskiej („Kurier Warszawski” nr 167 i n. z 1906 r.). [przypis edytorski]

Jeske-Choiński, Teodor (1854–1920) — pisarz, publicysta, krytyk. Największą popularność przyniosły mu powieści historyczne, głosił katastroficzny pogląd o zmierzchu cywilizacji. Dzieła: Gasnące słońce. Powieść z czasów Marka Aureliusza (1895), Ostatni Rzymianie. Powieść z czasów Teodozjusza Wielkiego (1897). [przypis edytorski]

Jeske-Choiński, Teodor (1854–1920) — powieściopisarz, krytyk literacki i teatralny. Stłumione iskry: opowieść z 1886 to historia rodziny mieszanej, prusko-polskiej, w której dochodzi do konfliktów na tle narodowościowym. [przypis edytorski]

Jesli namniej przewinił, być mu w okowach — Choćby popełnił najmniejszą przewinę, nieuchronnie znajdzie się w okowach (tj. przen. zostanie ukarany); okowy: kajdany. [przypis edytorski]

jesli — tu: czy; jesli kto chłop: czy ktoś jest chłopem. [przypis edytorski]

j'espère, que vous allez vous tenir tranquilles… autrement — je tire (fr.) — mam nadzieję, że zachowacie spokój… inaczej będę strzelać. [przypis edytorski]

Jesse a. Isaj — syn Obeda, ojciec Dawida; pochodził z pokolenia Judy (Rt 4,22). Należał do linii rodowej wiodącej od Abrahama do Jezusa. [przypis edytorski]

je (starop. forma) — B.lp: ich. [przypis edytorski]

je (starop. forma) — dziś: ich. [przypis edytorski]

je (starop. forma) — ich; którzy je gonili: którzy ich gonili. [przypis edytorski]

je (starop. forma) — ich. [przypis edytorski]

jest bonne vivante (z fr.) — umie cieszyć się życiem. [przypis edytorski]

jestci (daw.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ci. [przypis edytorski]

jest ci — konstrukcja z partykułą wzmacniającą „ci”. [przypis edytorski]

jest dano — dziś: jest dane. [przypis edytorski]

jest doszczętnie inną jak ta — jest całkowicie inna niż ta. [przypis edytorski]

Jestem chrześcijaninem, przypomniało mi się, że w Ewangelii zakazano temu, kto ma ogłaszać wielkie prawdy, układać pierwej w głowie, co będzie mówił… — Adama Mickiewicza rzecz o literaturze słowiańskiéj wykładana w Kolegium Francuzkiém, Poznań 1851, t. 4, Lekcyja 14 (28 maja 1844), s. 109. [przypis edytorski]

Jestem człowiekiem z gwiazd — Dylogia Laus feminae była zaplanowana jako trylogia. Trzecia część miała nosić tytuł Człowiek z gwiazd. Niestety Żuławski nie zdążył jej napisać przed przedwczesną śmiercią w 1915 roku. [przypis edytorski]

jestem niewątpliwy (starop.) — nie mam wątpliwości. [przypis edytorski]

Jestem osioł ze znanego wielkich patrycjuszów rodu osielskiego — postać Osła ze sztuki Osioł i słońce w metamorfozie Tytusa Czyżewskiego nawiązuje niewątpliwie do działa znanego pod tytułem Metamorfozy albo Złoty osioł Apulejusza z Madaury (ok. 125 – po 170), romansu antycznego w jedenastu księgach, opartego na Historiach milezyjskich Arystydesa z I w. p.n.e., a opowiadającego o przemianie głównego bohatera, Lucjusza, (Greka z Tesalii, kochanka uroczej Fotis, służącej czarownicy Pamfili, która nieopatrznie pomyliła magiczne maści) w osła; po wielu przygodach powraca on w ostatniej księdze do postaci ludzkiej. [przypis edytorski]

Jestem po stronie Trojan. Walczyli za kobietę — podczas opisywanej w Iliadzie wojny trojańskiej. Helena, piękna żona króla Sparty Menelaosa, uciekła z księciem trojańskim Parysem do Troi, zaś Trojanie nie chcieli jej wydać Grekom przybyłym na wezwanie jej męża i jego brata. [przypis edytorski]

Jestem prawnukiem Juliana Zwycięzcy — Maciuś był prawnukiem Pawła Zwycięzcy i wnukiem Juliusza Cnotliwego. Być może Maciusiowi pomyliły się imiona przodków w chwili napięcia. [przypis edytorski]

Jestem przekonany, że Wyspiański bez wahania byłby się podjął dekorowania kawiarni: inna rzecz, że urządziłby ją w stylu Bolesława Śmiałego. — tu w tekście umieszczono ilustrację z podpisem: Fragment dużej sali. Po lewej gablotka z lalkami; po prawej karykatura Frycza, przedstawiająca J. Mycielskiego, gdy trzyma (w marzeniu) do chrztu latorośl Habsburgów i Radziwiłłów. [przypis edytorski]

jestem rada — jestem zadowolona. [przypis edytorski]

Jestem sobie andrusina mały, I wylazłem za szperandą na stare Bednary… — znana w różnych wersjach Piosenka więźniarska [złodziejów]. [przypis edytorski]

Jestem tego pewną — dziś: Jestem tego pewna. [przypis edytorski]

jestem wojskowy — dziś popr. forma z orzecznikiem w N.: jestem wojskowym. [przypis edytorski]

jestemże — konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: czy jestem. [przypis edytorski]

Jesteście więc pierwszą parą świata (…) — w tym miejscu na marginesie poniższego wywodu znajduje się adnotacja: „Co w raju?”. [przypis edytorski]

jesteścież — daw. konstrukcja z partykułą pytajną -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy jesteście. [przypis edytorski]

jesteś krzyw — gniewasz się. [przypis edytorski]

jesteśli cieniem — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: czy jesteś; czyż jesteś tylko. [przypis edytorski]

jesteśli gotów (daw.) — konstrukcja z partykułą -li w funkcji wzmacniającej i pytającej; znaczenie: czy jesteś gotów. [przypis edytorski]

jesteśli — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -li; znaczenie: czy jesteś. [przypis edytorski]

jesteś mocen — masz moc, jesteś w mocy; jesteś w stanie (coś zrobić). [przypis edytorski]

jesteśmy jako trawa na łące — Ps 103, 15: Dni człowiecze są jako trawa, a jako kwiat polny, tak kwitnie (tłum.: Biblia gdańska). [przypis edytorski]

jesteśmy świątynią Jego Świętego Ducha — por. 1 Kor 6, 19. [przypis edytorski]

jesteśmy wszak (…) braćmi spod znaku kielni — zapewne aluzja do wolnomularstwa (masonerii), elitarnego ruchu głoszącego braterstwo wszystkich ludzi; wolnomularze odwoływali się do symboliki związanej z budowaniem i dawnymi murarzami, m.in. posługiwali się znakiem kielni. [przypis edytorski]

jesteśmyż (daw.) — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy jesteśmy, czyż jesteśmy. [przypis edytorski]

Jesteśmy z tej samej materii, co sny — Szekspir, Burza (akt IV, scena 1). [przypis edytorski]

jesteś piękniejszą — dziś: jesteś piękniejsza. [przypis edytorski]

jesteś rybak — w oryginale określenie: fishmonger (ang.): handlarz ryb, ale także: stręczyciel. [przypis edytorski]

jesteś — w innej wersji tekstu: byłaś. [przypis edytorski]

jesteśże — konstrukcja z partykułą -że w funkcji pytającej oraz wzmacniającej wymowę frazy; inaczej: czy jesteś. [przypis edytorski]

jesteśże — konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: czy jesteś. [przypis edytorski]

jestestwy — dziś popr. forma N. lm: jestestwami, tj. jednostkami, stworzeniami. [przypis edytorski]

jest głęboką — dziś: jest głęboka. [przypis edytorski]

jestli — czy jest (konstrukcja z partykułą -li). [przypis edytorski]

jestli — czy jest. [przypis edytorski]

jestli (daw.) — czy jest; czyż jest. [przypis edytorski]

jestli (daw.) — jeśli, czy. [przypis edytorski]

jestli (daw.) — jeśli. [przypis edytorski]

jestli (daw.) — konstrukcja z partykułą -li w funkcji wzmacniającej i pytającej; znaczenie: czy jest, czyż jest. [przypis edytorski]

jestli (daw.) — konstrukcja z partykułą -li w funkcji wzmacniającej i pytającej; znaczenie: czy jest. [przypis edytorski]

jestli — daw. konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: czy jest. [przypis edytorski]

jestli (daw.) — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: jeśli jest. [przypis edytorski]

jestli — (daw.) — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: jeśli jest. [przypis edytorski]

jest-li — dziś popr. pisownia: jesli, tj. czy jest. [przypis edytorski]

jestli — konstrukcja z partykułą -li o funkcji pytajnej; znaczenie: czy jest. [przypis edytorski]

jestli — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: czy jest. [przypis edytorski]

jestli — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: czyż jest. [przypis edytorski]

jestli — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: jeśli jest. [przypis edytorski]

jestli — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: jeśli jest. [przypis edytorski]

jestli — konstrukcja z partykułą pytajną -li; inaczej: czy jest. [przypis edytorski]

jestli — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -li; znaczenie: czy jest; czyż jest. [przypis edytorski]

jestliś (daw.) — jeśliś; jeśli jesteś. [przypis edytorski]

jestli (starop.) — jeśli. [przypis edytorski]

jestli to (daw.) — konstrukcja z partykułą -li w funkcji wzmacniającej i pytającej; znaczenie: czy jest to. [przypis edytorski]

jestliżeś (…) czedł (daw.) — jeśli czytałeś. [przypis edytorski]

jest mu zupełnie jasno — popr.: jest dla niego zupełnie jasne a. rozumie zupełnie jasno itp. [przypis edytorski]

jest napisano (daw.) — dziś: jest napisane. [przypis edytorski]

jest napisano — dziś popr.: jest napisane. [przypis edytorski]

Jest napisano na odwiecznym głazie, że go i Perkun nawet nie zwycięży, aż on wprzód wszystkich na ziemi połamie, i imie swoje na świat cały wsławi. — napis na głazie przeznaczenia stanowi, że Perkun będzie mógł zwyciężyć syna Mildy dopiero wtedy, kiedy ten pokona wszystkich nieprzyjaciół na ziemi. [przypis edytorski]

jest nim dobrze opatrzone — dziś popr.: jest w nie dobrze zaopatrzone. [przypis edytorski]

jest odklęte — zostało z niego zdjęte zaklęcie. [przypis edytorski]

jest pańskim kolegą — tj. kolegą po fachu; dr Watson nie zna osobiście dr. Mortimera. [przypis edytorski]

jest (…) pani bezpieczną — dziś: jest pani bezpieczna. [przypis edytorski]

jest przytomny — tu: jest świadkiem. [przypis edytorski]

Jest ryba trefna, rzeczona Nautilus — fragm. z: Sebastian Fabian Klonowic, Flis to jest spuszczanie statków Wisłą, strofa 230 i dalsze. [przypis edytorski]

Jest rzeczą pożądaną, by znalazł się duchowny dobrze obznajmiony z historią i oddzielił prawdziwych świętych… — flamandzki jezuita Jean Bolland (1596–1665) podjął się zebrania wszystkich dostępnych materiałów o świętych katolickich, krytycznego sprawdzenia ich wiarygodności i oddzielenia legend od faktów z zastosowaniem metod naukowych, w tym tzw. krytyki historycznej (krytyka źródeł); jego pracę kontynuuje grupa zwana bollandystami, która do dziś wydała 67 tomów zapoczątkowanego przez Bollanda zbioru żywotów świętych pt. Acta Sanctorum. [przypis edytorski]

jest słuszna — dziś: jest słuszne. [przypis edytorski]

jest (…) smutną (daw.) — dziś: jest smutna. [przypis edytorski]

jest starej wiary — wyznaje judaizm. [przypis edytorski]

Jest to pierwiastek wszechzłego, który ciągle przemienia się koniecznością samego stworzenia na dobre… — Zygmunt Krasiński, List do Konstantego Gaszyńskiego, Kissingen, 6 czerwca 1837. [przypis edytorski]

jest tym straszliwa — dziś: jest przez to straszliwa. [przypis edytorski]