Przypisy

krepowy — wykonany z czarnego materiału, z jakiego robiono stroje żałobne. [przypis edytorski]

kreślarnia — pracownia, w której kreśli się rysunki techniczne, rysuje plany itp. [przypis edytorski]

kresa (daw.) — tu: koniec, granica. [przypis edytorski]

kresa (daw.) — tu: rondo kapelusza. [przypis edytorski]

kresa (daw.) — tu: szrama, blizna. [przypis edytorski]

kresa — kreska, krecha. [przypis edytorski]

kresa — tu: rondo kapelusza. [przypis edytorski]

krescencja (daw.) — roczne plony. [przypis edytorski]

krescencja (z łac.) — dosł. wzrost; tu: oprocentowana lokata. [przypis edytorski]

krescencja (z łac.) — plon, urodzaj. [przypis edytorski]

krescytywa — kariera, wzrost znaczenia, poprawa stanu majątkowego. [przypis edytorski]

kres (daw.) — tu: cel. [przypis edytorski]

kresė — krėslas, kėdė. [przypis edytorski]

kreska — tu przen.: głos na sejmie. [przypis edytorski]

kreski (starop.) — głosy. [przypis edytorski]

kresowy — tu: końcowy. [przypis edytorski]

krestelėti — krastelėti, papurtyti. [przypis edytorski]

Kresyda — postać ze średniowiecznych i renesansowych opowieści o wojnie trojańskiej: Trojanka, córka kapłana Kalchasa, ukochana księcia Troilusa, w ramach wymiany zakładników wysłana do obozu Greków. [przypis edytorski]

kresy — granica. [przypis edytorski]

Kresy — historyczne wschodnie pogranicze Polski, obecnie terytorium stanowiące fragmenty obszarów państwowych Ukrainy, Białorusi i Litwy. [przypis edytorski]

kresy — tu: rondo kapelusza. [przypis edytorski]

Kresy, Ziemiańska — nazwy popularnych w międzywojennej Warszawie kawiarni, w których spotykało się środowisko artystyczne. [przypis edytorski]

Kreteńczycy — słynęli w świecie greckim jako świetni łucznicy. [przypis edytorski]

kreton — cienka bawełniana tkanina. [przypis edytorski]

kreton — cienka tkanina bawełniana. [przypis edytorski]

kreton — cienka tkanina bawełniana; tu: uniform z takiej tkaniny. [przypis edytorski]

kreton — cienka tkanina bawełniana, usztywniana po lewej stronie, często drukowana w barwne wzory. [przypis edytorski]

Kretschmer, Ernst (1888–1964) — niem. psychiatra, prof. uniwersytetu w Marburgu (od 1926) i w Tybindze (od 1946); twórca teorii konstytucjonalnej (1924). Teoria ta zakłada istnienie trzech typów fizycznych ludzi: atletycznego (osobnik muskularny), astenicznego (osobnik wątłej budowy) i pyknicznego (osobnik skłonny do otyłości), którym odpowiadają dwa typy psychiczne: osobnikom o budowie atletycznej i astenicznej odpowiada typ schizotymiczny, a osobnikom o budowie pyknicznej typ cyklotymiczny. [przypis edytorski]

Kretschmer, Ernst (1888–1964) — niem. psychiatra, prof. uniwersytetu w Marburgu (od 1926) i w Tybindze (od 1946); twórca teorii konstytucjonalnej (1924). Teoria ta zakłada istnienie trzech typów fizycznych ludzi: atletycznego (osobnik muskularny), astenicznego (osobnik wątłej budowy) i pyknicznego (osobnik skłonny do otyłości), którym odpowiadają dwa typy psychiczne: osobnikom o budowie atletycznej i astenicznej odpowiada typ schizotymiczny, a osobnikom o budowie pyknicznej typ cyklotymiczny; swoją teorię przedstawił w opublikowanej w 1921 r. monografii Körperbau und Charakter („Budowa ciała i charakter”). Był członkiem założycielem Powszechnego Towarzystwa Psychoterapii (AÄGP) zawiązanego w 1927 r. Nominowany w 1929 r. do Nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny. [przypis edytorski]

Kreutzdonnerwetter (niem.) — do stu piorunów; a niech mnie kule biją. [przypis edytorski]

Kreutz-Element (niem.) — przekleństwo: krzyż pański, utrapienie. [przypis edytorski]

Kreutzerowska sonata — powieść Lwa Tołstoja z 1889 r. ukazująca małżeństwo, w którym niezrozumienie i zazdrość prowadzą do zdrady i morderstwa. [przypis edytorski]

Kreuza — znana też pod imieniem Glauke. [przypis edytorski]

Kreuzęm wspomniał — przykład konstrukcji z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: wspomniałem Kreuzę. Kreuza: żona Eneasza, matka Askaniusza, córka króla Troi Priama i Hekabe (Hekuby). [przypis edytorski]

Kreuzschüler — Schüler der Kreuzschule, der berühmteren der beiden Dresdner Gelehrtenschulen. [przypis edytorski]

kreuzzug (niem.) — krucjata, wyprawa krzyżowa. [przypis edytorski]

krewa (daw. pot.) — nieszczęście, klęska, niepowodzenie. [przypis edytorski]

krew' — apostrofem po spółgłoskach w, b w wygłosie (np. gołąb') długo znaczono „miejsce po zaniku” prasłowiańskiej półsamogłoski, jeru miękkiego; spółgłoski te wymawiano jako miękkie, co ujawnia się do dziś w odmianie, w której występuje -wi-, -bi- (np. krwią, gołębiem). [przypis edytorski]

krew' — daw. apostrofem na końcu wyrazu oznaczano miękkie w (co ujawnia się w odmianie: krwią itd.), a zarazem miejsce po zaniku prasłowiańskiej półsamogłoski, jeru miękkiego. [przypis edytorski]

Krewe — główny kapłan pogańskiego obrządku w średniowieczu na Litwie. [przypis edytorski]

Krewejta — główny kapłan pogańskiego obrządku w średniowieczu na Litwie. [przypis edytorski]

Krewe Krewejta — główny kapłan pogańskiego obrządku w średniowieczu na Litwie. [przypis edytorski]

krewety — krewetki, jadalne skorupiaki morskie. [przypis edytorski]

Krewe za morzem — papież. [przypis edytorski]

krewić (pot.) — zawodzić, nie spełniać czyichś bądź swoich oczekiwań. [przypis edytorski]

Krewiczanie a. Krywicze — plemię wschodniosłowiańskie, zamieszkujące w średniowieczu tereny dzisiejszej Białorusi lub zach. Rosji. [przypis edytorski]

krewieństwo (daw.) — krewni, rodzina. [przypis edytorski]

krewieństwo (daw.) — rodzina, krewni. [przypis edytorski]

krewieństwo — krewni, rodzina. [przypis edytorski]

krew Kainowa (bibl.) — Kain to pierworodny syn Adama i Ewy, który zabił swojego brata Abla (Rdz 4,1–8); W Rdz 4,11 Bóg mówi do Kaina, że krew jego brata woła do niego z ziemi. [przypis edytorski]

krewko (daw.) — porywczo. [przypis edytorski]

krewkość — tu ogólnie: popędliwość, łatwe poddawanie się emocjom. [przypis edytorski]

krewkość — tu: temperament. [przypis edytorski]

krewkość — żywość, porywczość, gwałtowność. [przypis edytorski]

krewkości (daw.) — gniew, porywczość. [przypis edytorski]

krew moję — dziś popr.: krew moją. [przypis edytorski]

krewnemi — daw. forma N. i Msc. lp przymiotników r.ż. i r.n.; dziś tożsama z r.m.: krewnymi. [przypis edytorski]

krewnemu Turnowi — Turnus był synem siostry Amaty. [przypis edytorski]

krewne (…) plemię (mit. gr.) — Hefajstos zwraca tymi słowami uwagę na fakt, że Prometeusz jest jego krewnym, mianowicie jako syn tytana Japeta (z okeanidą Klimene a. okeanidą Azją) oraz wnuk Uranosa i Gai; podobnie sam Zeus, ojciec Hefajstosa, był wnukiem Uranosa. [przypis edytorski]

krewniaki — popr.: krewniacy. [przypis edytorski]

krewnić (daw.) — łączyć pokrewieństwem; jeden znak wszystkich ludzi krewni: przez jedną rzecz wszyscy są spokrewnieni. [przypis edytorski]

Krew nie woda — zwrot przysłowiowy, dziś odnoszący się do czyjegoś temperamentnego działania; tu w daw. znaczeniu: pokrewieństwo w istotny sposób oddziałuje na jednostkę. [przypis edytorski]

krewnik — sangwinik. [przypis edytorski]

krewność (daw.) — pokrewieństwo. [przypis edytorski]

krewny — tu: pokrewny, spokrewniony. [przypis edytorski]

Krewo — średniowieczne miasto na Litwie, obecnie wieś w powiecie grodzieńskim na Białorusi. [przypis edytorski]

krew' — ten zapis ujawnia jeszcze daw. obecność na końcu wyrazu jeru miękkiego, półsamogłoski występującej w języku prasłowiańskim do XI w. [przypis edytorski]

krew wyssali, a potem łagodnym lekarstwem smarują — Iliada IV 218; cytat niedokładny: ranę Menelaosa opatrywał tylko Machaos. [przypis edytorski]

kreza a. kryza — kolisty marszczony kołnierz, noszony w XVI–XVII w. [przypis edytorski]

kreza — tu: wystająca część kapelusza, otaczająca jego główkę. [przypis edytorski]

krezentyna (reg.) — chryzantema. [przypis edytorski]

krezka, właśc. kryza — kolisty marszczony kołnierz, element stroju dworskiego w XVI i XVII w. [przypis edytorski]

Krezus (595–546 p.n.e.) — król Lidii słynący ze swojego wielkiego bogactwa; jego imię jest obecnie synonimem bogacza. [przypis edytorski]

Krezus (595–546 p.n.e) — król Lidii słynący ze swojego wielkiego bogactwa. Jego imię jest obecnie synonimem bogacza. [przypis edytorski]

Krezus — bogacz (od imienia króla staroż. Lydii). [przypis edytorski]

krezus — bogacz. [przypis edytorski]

Krezus — bogacz; żyjący w VI w. p.n.e. Krezus (a. Krojsos) był ostatnim królem Lidii, kraju położonego w zach. cz. Azji Mniejszej i podbitego przez Persów pod wodzą Cyrusa: do legendy przeszły nieprzebrane skarby czerpane z kopalń złota i danin od podbitych państw (m.in. jońskich polis) zgromadzone w stolicy Lidii, Sardes. [przypis edytorski]

krezusowe bogactwa — legendarnie wielkie bogactwa: słynął z nich w starożytności Krezus (595–546 p.n.e.), król Lidii, którego imię stało się synonimem bogacza. [przypis edytorski]

Krezus — słynący z bogactwa ostatni król Lidii, pokonany przez Cyrusa Wielkiego w 546 p.n.e. [przypis edytorski]

krezus (z łac.) — bogacz. [przypis edytorski]

Krezus (zm. 546 p.n.e.) — ostatni król Lidii, kraju na zachodzie Azji Mniejszej; jego imię jest synonimem bogacza. [przypis edytorski]

Kriat Szema — rodzaj modlitwy wypowiadanej rano i wieczorem. Początkiem tej modlitwy są słowa „Szema Jisrael”, czyli „Słuchaj Izraelu!” i stanowią jedyne wyznanie wiary w religii judaistycznej. [przypis edytorski]

Kriat Szma a.Krias Szma — modlitwa odmawiana rano i przed snem. [przypis edytorski]

Kriat Szma a. Krias Szma — modlitwa odmawiana rano i przed snem. [przypis edytorski]

kriaučystė — siuvėjo amatas. [przypis edytorski]

Kridl, Manfred (1882–1957) — polski historyk i teoretyk literatury, profesor uniwersytetu w Wilnie, podczas wojny wyemigrował do USA; autor m.in. obszernego podręcznika Literatura polska wieku XIX (1925–1933). [przypis edytorski]

Krieger, Antoni — mieszczanin warszawski, starszy konfraterni kupieckiej. [przypis edytorski]

Kriegsmarine (niem.) — marynarka wojenna. [przypis edytorski]

kriesty (z ros.) — krzyże; tu: znaki krzyża. [przypis edytorski]

krijelis — prietaisas, ant kurio vejami siūlai. [przypis edytorski]

Krijos z Eginy — bohater z wojen perskich, opiewany przez Symonidesa. [przypis edytorski]

Krikowie (ang. Creek) — dawna konfederacja plemion Ameryki Płn., mówiących językiem krik, należącym do rodziny muskogi; zamieszkiwali obszary Florydy, ob. stanów Georgia, Oklahoma i Alabama. [przypis edytorski]

Kriksztas (litew. krikštas) — tu: Chrystus; dziś: chrzest, daw. także: krzyż. [przypis edytorski]

Krindżabo (fr., ang. Krindjabo) — ob. wioska w płd.-wsch. części Wybrzeża Kości Słoniowej. [przypis edytorski]

Kripo — niem. skrót od Kriminalpolizei, policja kryminalna. [przypis edytorski]

krislas — šapas, trupinys. [przypis edytorski]

kris — sztylet malajski. [przypis edytorski]

kris — sztylet malajski, zwykle o wężowatej klindze, mierzącej 30–40 cm. [przypis edytorski]

Kristiania — tu: dawna nazwa Oslo. [przypis edytorski]

Krist mein Gott (niem.) — Chryste, mój Boże. [przypis edytorski]