Przypisy

krużganek (łac. claustrum, niem. Kreuzgang) — długi ganek (zadaszony i podparty kolumnami korytarz usytuowany na zewnątrz budynku) obiegający budynek, zwykle wokół wewnętrznego dziedzińca. [przypis edytorski]

krużganek — otwarty korytarz wokół dziedzińca (czyli podwórza) dużej budowli. [przypis edytorski]

krużganek — zadaszenie z kolumnadą obiegające budynek bądź jego wewnętrzny dziedziniec. [przypis edytorski]

krużganek — zewnętrzny korytarz biegnący naokoło budynku. [przypis edytorski]

krużlik (daw.) — małe gliniane naczynie z uchem; dzbanek; kubek. [przypis edytorski]

kruż (poet.) — dzban lub czara. [przypis edytorski]

kruż — puchar. [przypis edytorski]

kruż — rodzaj dzbana; słowo niezwykle modne wśród artystów Młodej Polski. [przypis edytorski]

kruż — rodzaj dzbana z rozszerzonym dzióbkiem, szyjką i uchem, ze szkła a. ceramiki. [przypis edytorski]

Kruzifix — beim Beten vor dem Kruzifix. [przypis edytorski]

krwawa rosa (starop.) — tu: krwawe łzy. [przypis edytorski]

krwawe gody (starop.) — krwawe święto; czas cierpienia. [przypis edytorski]

krwawej masakry chłopów karabinami maszynowymi w pamiętnych Casas Viejas — 11 stycznia 1933 grupa chłopów związanych z CNT próbowała wszcząć anarchokomunistyczne powstanie w wiosce Casas Viejas w Andaluzji; przybyłe na miejsce oddziały Gwardii podpaliły dom, w którym schronili się anarchiści, po czym dokonały masakry, w której zamordowano 26 osoby. [przypis edytorski]

krwawemi — dziś popr. forma N. lm r.n.: krwawymi. [przypis edytorski]

krwawemi płomyki — dziś popr. forma N. lm: krwawymi płomykami. [przypis edytorski]

krwawe wesele (paryskie) a. noc św. Bartłomieja — dokonana w Paryżu z 23 na 24 sierpnia 1572 r. rzeź, której ofiarą padło 3 tys. hugenotów (fr. kalwinów) na czele z ich przywódcą, admirałem Coligny i która dała sygnał do dalszych rzezi w całej Francji; krwawą rozprawę z heretykami pochwalił papież Grzegorz XIII, złożył też specjalne podziękowania Katarzynie Medycejskiej jako inicjatorce zajść. [przypis edytorski]

krwawe żyźnie — żyzne ziemie przesiąknięte krwią ofiar. [przypis edytorski]

krwawica — majątek uzyskany w wyniku intensywnej pracy. [przypis edytorski]

krwawnica (łac. Lythrum salicaria) — roślina z rodziny krwawnicowatych, szeroko rozprzestrzeniona na świecie na terenach podmokłych. [przypis edytorski]

krwawnica pospolita, Lythrum salicaria (biol.) — gatunek rośliny wieloletniej o niewielkich karminowych kwiatach zebranych w długie, kłosowate kwiatostany; pospolity na siedliskach wilgotnych. [przypis edytorski]

krwawnik — daw. określenie ozdobnego kamienia barwy czerwonej, rubinu a. granatu. [przypis edytorski]

krwawnik (daw.) — ozdobny kamień czerwonej barwy; rubin a. granat. [przypis edytorski]

krwawnik (daw.) — tu: popularna nazwa oprawianego w sygnet kamienia czerwonej barwy (zwykle rubinu a. granatu). [przypis edytorski]

krwawnik — karneol, czerwony, półprzezroczysty minerał, odmiana chalcedonu. [przypis edytorski]

krwawnik — minerał o czerwonym zabarwieniu, hematyt lub chalcedon. [przypis edytorski]

krwawnik — rodzaj rośliny o pierzastych liściach i białych lub różowych kwiatach. [przypis edytorski]

krwawnik — zwyczajowa nazwa dwóch czerwonawych minerałów: karneolu (kamienia półszlachetnego, odmiany chalcedonu) i hematytu (tlenku żelaza). [przypis edytorski]

krwawych śród i placów Grzybowskich — wydarzenia związane z Organizacją Bojową PPS: na placu Grzybowskim w Warszawie 13 listopada 1904 zorganizowała demonstrację, w czasie której doszło do starć z policją i wojskiem; podczas rewolucji 1905 roku, w „krwawą środę” 15 sierpnia 1906 przeprowadziła skoordynowaną akcję w 19 miastach Królestwa Polskiego, dokonując zamachów na 80 Rosjan. [przypis edytorski]

krwawymi głoski — (daw.) — dziś popr. forma N. lm rzeczownika: głoskami. [przypis edytorski]

krwawy Torkwat — T. Manlius Torquatus, kazał stracić w r. 340 swego syna, z powodu przekroczenia zakazu wodza. [przypis edytorski]

Krwią dziewicy, Danaje, wichryście zbłagali — aluzja do ofiary Ifigenii w Aulidzie: aby przebłagać Artemidę (Dianę) i móc wyruszyć na wyprawę przeciw Troi, Grecy zdecydowali się złożyć bogini w ofierze córkę Agamemnona, Ifigenię. Artemida jednak miała uratować dziewczynę: nie dopuścić do przelewu jej krwi i uczynić ją swoją kapłanką. [przypis edytorski]

krwią i mlekiem płynna — parafraza związku frazeologicznego „kraina mlekiem i miodem płynąca”, nawiązująca do krwawej historii żyznej i pięknej Ukrainy, por. też określenie „krew z mlekiem”, odnoszące się pięknej twarzy kobiecej. [przypis edytorski]

krwią-m się dowalczył — wywalczyłem krwią; dziś popr. pisownia: krwiąm. [przypis edytorski]

krwiąm się rąk moich skropiła — daw. konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: skropiłam się krwią moich rąk. [przypis edytorski]

Krwią potem waszą mąkę tę zagniotę — w późn. wyd. uzupełniono tłumaczenie, dodając po tym wersie: „I górę ciasta z tych waszych ciał wzniosę”. [przypis edytorski]

krwią ściekłe role (starop.) — skrwawione pola. [przypis edytorski]

krwią się oblał — tu: oblał się rumieńcem, zaczerwienił się. [przypis edytorski]

krwią wymiotował — Iliada XIV 437, XV 11 (o ciężko rannym Hektorze). [przypis edytorski]

krwią zbroczone Pelopidów gniazdo — dziadek Agamemnona, Pelops, zemścił się na bracie Tyestesie, gdy ten uwiódł mu żonę, zabijając jego dzieci i podając mu je jako potrawę. [przypis edytorski]

krwi chciwych demagogów francuskich — odniesienie do radykalnych działaczy Wielkiej Rewolucji Francuskiej (1789–1799). [przypis edytorski]

krwieby beło rozlało się siła (starop.) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: rozlałoby się było wiele krwi (forma daw. czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą od pozostałych czynności i stanów zapisanych w czasie przeszłym prostym; znaczenie: rozlałoby się wiele krwi wcześniej, uprzednio, kiedyś itp.). [przypis edytorski]

krwie (daw.) — dziś forma D. lp: krwi. [przypis edytorski]

krwie (daw.) — dziś popr. D. lp: krwi. [przypis edytorski]

krwie (daw.) — dziś popr. forma D. lp: krwi; mścili się krwie: mścili się za (przelaną) krew. [przypis edytorski]

krwie (daw. forma D.) — dziś: krwi. [przypis edytorski]

krwie (daw., gw.) — dziś D.lp: krwi. [przypis edytorski]

krwie — dziś forma D.lp: krwi. [przypis edytorski]

krwie — dziś popr. forma D.lp: krwi. [przypis edytorski]

krwie — dziś popr.: krwi. [przypis edytorski]

krwie (starop. D. lp rodz. ż.) — krwi. [przypis edytorski]

krwie (starop. forma D. i Msc. lp) — krwi. [przypis edytorski]

krwie (starop. forma) — dziś B.lp. r.ż.: krwi. [przypis edytorski]

krwie (starop. forma) — dziś D.lp r.ż.: krwi; krwie chciwość: żądza krwi. [przypis edytorski]

krwie (starop. forma) — dziś D.lp r.ż.: krwi. [przypis edytorski]

krwie (starop. forma) — dziś: krwi; krwie chciwa: żądna krwi. [przypis edytorski]

krwie (starop. forma) — dziś popr. D.lp r.ż.: krwi. [przypis edytorski]

krwie (starop. forma) — dziś popr. D.lp. r.ż.: (z) krwi. [przypis edytorski]

krwie (starop. forma) — krwi. [przypis edytorski]

krwi różnica — różnica pochodzenia. [przypis edytorski]

kryćem się musiała (starop.) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: kryć się musiałam. [przypis edytorski]

kryczy (białorus.) — krzycz. [przypis edytorski]

krygi (daw.) — munsztuk koński; tu przen.: karby, surowe zasady postępowania; w krygi (…) ująć: okiełznać, opanować. [przypis edytorski]

krygi (daw.) — nienaturalne, egzaltowane ruchy. [przypis edytorski]

krygi (daw.) — przesadne, przerysowane ruchy. [przypis edytorski]

Krygierowi wzbierało się na płacz i śmiech — popr: Krygierowi zbierało się na płacz i śmiech lub: w Krygierze wzbierał płacz i śmiech. [przypis edytorski]

krygować się — przesadnie demonstrować skromność a. dobre wychowanie. [przypis edytorski]

krygować się — przesadnie okazywać dobre maniery, wdzięczyć się nienaturalnie. [przypis edytorski]

krygować się — wdzięczyć się. [przypis edytorski]

krygować się — wdzięczyć się, zachowywać się w sposób przesadnie skromny. [przypis edytorski]

kryg (z niem. Krieg: dźwig) — nienaturalny, przesadnie wykonywany ruch, gest. [przypis edytorski]

Kryją w koronach żołędzie, a pień pszczołami rozbrzmiewa… — Hezjod, Prace i dnie 232–233. [przypis edytorski]

kryjomie — dziś popr. forma: po kryjomu. [przypis edytorski]

kryjomie — dziś popr.: po kryjomu. [przypis edytorski]

kryjomo (daw., gw.) — po kryjomu. [przypis edytorski]

kryjomo — dziś: po kryjomu. [przypis edytorski]

kryjomo — po kryjomu. [przypis edytorski]

kryjomo (starop.) — po kryjomu; w tajemnicy. [przypis edytorski]

kryjomy (starop.) — ukryty. [przypis edytorski]

kryk (z ang. creek) — potok, rzeczka. [przypis edytorski]

kryk (z fonet. ang. creek) — potok, strumień, rzeczka. [przypis edytorski]

kryła (z ukr.) — skrzydła. [przypis edytorski]

Kryłowa, Iwan Andriejewicz (1769–1844) — pisarz i satyryk ros.; autor ponad dwustu bajek satyrycznych, w swej twórczości krytykował stosunki polityczne w Rosji, był rzecznikiem sprawiedliwości społecznej; ukarany czasowym wygnaniem, pod koniec życia pracował jako bibliotekarz w bibliotece publicznej. [przypis edytorski]

Krym i karczma, chociaż nie babińska — nawiązanie do dawnej formy frazeologizmu: „Gdzie Rzym, gdzie Krym, gdzie babińska karczma?” (z ukr. hde Rym, hde Krym, hde babinska korczma), określającego wypowiedź bezładną, łączącą rzeczy bez logicznego związku. Karczma babińska była to karczma położona przy trakcie stepowym, należąca do wsi Babina, na pograniczu Podola z Wołyniem. [przypis edytorski]

kryminał — tu: areszt, więzienie. [przypis edytorski]

kryminał — tu: zbrodnia, przestępstwo. [przypis edytorski]

kryminał (z łac. crimen: zbrodnia, criminalis: zbrodniczy) — czyn występny, przestępstwo, zbrodnia. [przypis edytorski]

krymka — czapeczka bez daszka. [przypis edytorski]

krymka — czapka bez daszka, przylegająca do głowy, noszona przez Tatarów krymskich i temu faktowi zawdzięczająca swoją nazwę. [przypis edytorski]

krymka — czapka bez daszka, przylegająca do głowy; noszona przez Tatarów krymskich, stąd nazwa. [przypis edytorski]

krymka — mała, okrągła czapka tatarska, podobna do mycki. [przypis edytorski]

krymka — płytka, ściśle przylegająca do głowy czapeczka bez daszka, zwykle z jedwabiu lub aksamitu, często ozdobiona haftem; pierwotnie część stroju Tatarów krymskich (stąd nazwa), następnie rozpowszechniona w Polsce od XVI wieku; tu: każde nakrycie głowy bez ronda. [przypis edytorski]

krymka — przylegająca do głowy czapeczka bez daszka, często ozdobiona haftem; typowa część stroju Tatarów krymskich, stąd nazwa. [przypis edytorski]

krymka — przylegająca do głowy czapeczka bez daszka, często ozdobiona haftem; typowa część stroju Tatarów krymskich, stąd nazwa. [przypis edytorski]

krymka — tatarska czapeczka bez daszka. [przypis edytorski]

krynica (daw. a. poet.) — źródło. [przypis edytorski]

krynica (daw., poet.) — źródło. [przypis edytorski]

krynica (daw.; poet.) — źródło. [przypis edytorski]

krynica (daw.) — źródło. [przypis edytorski]

Krynica — ob. Krynica-Zdrój, miejscowość uzdrowiskowa w Beskidzie Sądeckim. [przypis edytorski]

krynica (poet.) — źródło. [przypis edytorski]