Przypisy

nie od gazeciarzy, a właśnie — dziś popr.: nie od gazeciarzy, ale właśnie. [przypis edytorski]

nie odjąłem — tu: nie zdjąłem. [przypis edytorski]

nieodpornemu — nieodpartemu. [przypis edytorski]

nieodpornie — dziś: nieodparcie. [przypis edytorski]

Nie od razuśmy do tego doszli — dziś: nie od razu do tego doszliśmy. [przypis edytorski]

nie od tego — być chętnym. [przypis edytorski]

nieodwetowanie — na zawsze, nieodwołalnie. [przypis edytorski]

nie odwłaczaj — nie odwlekaj [przypis edytorski]

nieodwłocznie (daw.) — nie zwlekając, niezwłocznie; natychmiast. [przypis edytorski]

nieodwłoczny (daw. forma) — dziś: niezwłoczny; natychmiastowy. [przypis edytorski]

nieodwłoczny — dziś popr.: niezwłoczny. [przypis edytorski]

nieodziane pióry dzieciny (starop.) — nieodziane piórami dzieciny; nieupierzone dzieci (słowika). [przypis edytorski]

nieodzowny — konieczny. [przypis edytorski]

nieodzowny — niezastąpiony. [przypis edytorski]

Nie ogłoszono drukiem pośmiertnej korespondencji miłosnej dam rzymskich — powinno być raczej: „Nie ogłoszono pośmiertnie drukiem korespondencji miłosnej (…)”. [przypis edytorski]

nie oglądaj się za siebie — «Ty popełniałeś niegodziwości wraz z nimi, i zostałeś uratowany dzięki zasługom Abrahama, nie przystoi ci, byś oglądał karę, która na nich spada, gdy ty sam zaznajesz ratunku», zob. Raszi do 19:17. [przypis edytorski]

nie oglądamci się ja (daw.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ci. [przypis edytorski]

nieoględność (daw.) — niedelikatność, nieostrożność. [przypis edytorski]

nieoględność na coś (daw.) — nieoglądanie się na coś, niezważanie na coś. [przypis edytorski]

nieoględność — nierozważność, nieprzezorność. [przypis edytorski]

nieoględny — nieostrożny, lekkomyślny. [przypis edytorski]

nieoględny — tu: nieroztropny, nieprzewidujący. [przypis edytorski]

nieoględny — tu: nieuważny, niedbały. [przypis edytorski]

nie ograniczył (…) samą tylko Polską — dziś popr.: nie ograniczył (…) do samej tylko Polski. [przypis edytorski]

nieohamowany — dziś popr.: niepohamowany. [przypis edytorski]

nie okrągły, a czworoboczny — dziś popr.: nie okrągły, ale czworoboczny. [przypis edytorski]

nieokrócony (starop.) — niepohamowany, niepowstrzymany. [przypis edytorski]

nieokrócony (starop.) — nieposkromiony; niepowstrzymany. [przypis edytorski]

nieokrocony a. nieokrócony (starop.) — niepokonany. [przypis edytorski]

nie omieszkać (czegoś) — nie zrezygnować z czegoś. [przypis edytorski]

nie omieszkać (daw.) — nie zaniedbać czegoś, zrobić coś. [przypis edytorski]

nie omieszkać (daw.) — nie zaniedbać. [przypis edytorski]

nie omieszkać (daw.) — nie zaniedbać sposobności zrobienia czegoś, nie przepuścić okazji. [przypis edytorski]

nie omieszkać — nie zaniedbać sposobności zrobienia czegoś. [przypis edytorski]

nieomieszkany (daw.) — pilny. [przypis edytorski]

nieopatrzony — niezabezpieczony, nieprzygotowany. [przypis edytorski]

nieopłacalny — tu: nie do opłacenia; nie do przecenienia; bezcenny. [przypis edytorski]

nieopłacony (daw.) — nie do opłacenia; nieoceniony, niezrównany. [przypis edytorski]

nie opłata nam (…) robić — nie opłaca się nam pracować. [przypis edytorski]

nie opowiedzieć — nie sposób opowiedzieć. [przypis edytorski]

nieoprawna — dziś: nieoprawiona. [przypis edytorski]

nieoptyczne — tu: nieprezentujące się dobrze. [przypis edytorski]

nie „o Śnieżce” nazywa, a o Czarnobrewce — dziś popr.: nie o „Śnieżce” (…), ale o Czarnobrewce. [przypis edytorski]

nieosiedziały — tu: nieosiadły, niezakorzeniony. [przypis edytorski]

nieosłonione — nieosłonięte. [przypis edytorski]

nieosobliwie — nieszczególnie, nie bardzo. [przypis edytorski]

nieosobliwy (daw.) — nieszczególny, nie najlepszy. [przypis edytorski]

nieosobliwy — nieszczególny. [przypis edytorski]

nieostrożność (tylko? patrz s. 76/77) — autor w ten sposób opatrzył odsyłaczami wewnątrztekstowymi pierwodruk swej powieści; w tym przypadku we wskazanym miejscu znajduje się fragment rozdziału IV: „A nie szło jej tylko o zewnętrzną stronę sprawy, tj. o to, by Strumieński nie wstydził się jej przed światem, lecz i o to, że jak sądziła, z pewną ujmą dla męża, jej kunszt malarski jest główną podstawą ich stosunku, a zarazem rękojmią miłości Strumieńskiego (…) które dumnie nazywała przeciętnymi i tak nienawidziła, jak one ją”. [przypis edytorski]

nie ostrzegałemże — konstrukcja z partykułą że; znaczenie: czy nie ostrzegałem. [przypis edytorski]

nieowładnięcie formy treściownikiem — nieumiejętność połączenia formy i treści. [przypis edytorski]

nie pamiętam siebie nieumiejącą czytać — dziś popr.: nie pamiętam siebie nieumiejącej czytać. [przypis edytorski]

Nie, panoczku namilejszymy tolko brali drwa do pieczki (białorus.) — Nie, panoczku najmilszy, my tylko braliśmy drwa do pieca. [przypis edytorski]

niepapista — osoba nie uznająca zwierzchnictwa papieża rzymskiego, nie katolik. [przypis edytorski]

niepardonowany — tu: nie prosząc o litość a. bez litości, bez ulgi. [przypis edytorski]

niepartykularny (z łac.) — tu: niepodzielony. [przypis edytorski]

Nie patrz, tylko na Polskę — patrz wyłącznie na Polskę; nie patrz na nic innego, tylko na Polskę (daw. konstrukcja składniowa). [przypis edytorski]

nie pełną wina Emorejczyka — «Święty, niech będzie błogosławiony, nie wymierza kary żadnemu narodowi, dopóki jego miara nie zostanie dopełniona», zob. Raszi do 15:16. [przypis edytorski]

niepewno — dziś: niepewne; nie jest pewne. [przypis edytorski]

niepewno — dziś popr.: niepewnie. [przypis edytorski]

niepięknie tarczę rzuciwszy — dla Greków i Rzymian odrzucenie tarczy w trakcie bitwy było symbolem nie tylko tchórzostwa, ale i zdrady. Przy walce w szyku greckiej falangi czy rzymskiego legionu tarcza osłaniała stojącego po lewej towarzysza broni. [przypis edytorski]

nie pierwej — daw. wpierw. [przypis edytorski]

nie piłka, a żywe — dziś popr.: nie piłka, ale żywe. [przypis edytorski]

nie płacz go — dziś raczej: nie płacz po nim, nie żałuj go. [przypis edytorski]

nie płaczze (gw.) — daw. konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że, wymawianą w gwarze „ze” (tzw. mazurzenie). [przypis edytorski]

niepłocho — nieźle. [przypis edytorski]

niepłochy — rozsądny. [przypis edytorski]

niepłodne metale — pieniądze ze złota i srebra, które w przeciwieństwie do zboża lub bydła są bezpłodne, tj. nie rozmnażają się i nie rodzą nowych monet; w średniowiecznym społeczeństwie, w którym podstawą gospodarki było rolnictwo i hodowla, „niepłodność metali” stanowiła argument przeciwko pożyczaniu na pieniędzy procent, czyli żądaniu zwrotu większej ilości pieniędzy niż pożyczona; wraz z rozwojem handlu argument ten stopniowo tracił na znaczeniu. [przypis edytorski]

niepłodny — tu: nieprzynoszący plonów. [przypis edytorski]

niepłonnie — tu: niebezpodstawnie. [przypis edytorski]

niepłonny — niebezowocny, niebezskuteczny; przynoszący plon. [przypis edytorski]

niepłonny — niepusty, niejałowy; niepłonna rękojmia: gwarancja zapewniająca sukces. [przypis edytorski]

niepłonny — tu: nie bez pokrycia, mający uzasadnienie. [przypis edytorski]

niepłonny — tu: uzasadniony, niebezpodstawny. [przypis edytorski]

niepłono — nie nadaremnie. [przypis edytorski]

niepłony — nie jałowy. [przypis edytorski]

nie pójdziemy do wójta (przen.) — uzgodnimy nasze sprawy we własnym gronie, bez interwencji przedstawiciela władz. [przypis edytorski]

niepochwytny — nieuchwytny, trudny do złapania; tu: trudny do zobaczenia. [przypis edytorski]

niepochybnie — niechybnie, niewątpliwie; na pewno. [przypis edytorski]

niepochybny — niechybny, trafny, nieuchronny; tu: niewątpliwy. [przypis edytorski]

niepochybny — nieomylny. [przypis edytorski]

niepocieszny (starop.) — niepocieszający; nieprzynoszący pociechy. [przypis edytorski]

niepoczciwa (daw.) — niegodziwa. [przypis edytorski]

niepoczciwość (daw.) — nieżyczliwość, niełagodność. [przypis edytorski]

niepoczciwy (daw.) — niedobry, nieuprzejmy; zły w stosunku do innych. [przypis edytorski]

niepocześnie (daw.) — niepozornie, nieokazale. [przypis edytorski]

niepocześny a. niepoczesny — nieokazały. [przypis edytorski]

niepoczesny (daw.) — następujący w niewłaściwym czasie. [przypis edytorski]

niepoczesny (daw.) — niepozorny. [przypis edytorski]

niepoczesny — niezwracający na siebie uwagi. [przypis edytorski]

niepoczesny — wyrywający się nie w porę. [przypis edytorski]

nie poczytałżebyś — konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: czy nie poczytałbyś; poczytać kogoś za coś: wziąć (uznać) kogoś za coś. [przypis edytorski]

nie podług formy (daw.) — nieformalne, nieprzepisowe. [przypis edytorski]

niepodle (daw.) — nie byle jak, dobrze. [przypis edytorski]

Niepodległość Polski to twoja rywalka — po tej strofie w innej, znanej wersji utworu występuje jeszcze odpowiedź żegnanej dziewczyny: „— Czuję to, bom Polka: ojczyzna w potrzebie,/ Nie pamiętaj o mnie, nie oszczędzaj siebie;/ Kto nie zna jej cierpień i głos jej przytłumi,/ Niegodzien miłości i kochać nie umiè./ Ty godnie odpowiesz – o to się nie troszczę,/ Że jesteś mężczyzną – tego Ci zazdroszczę,/ Ty znasz moje serce, ty znasz moją duszę,/ Żem niezdolna walczyć, tyleż cierpieć muszę”. [przypis edytorski]

niepodle — tj. bez hańby, bez tchórzostwa. [przypis edytorski]

nie podniesie nikt ani ręki, ani nogi — «Nikomu nie będzie wolno nigdzie pójść [bez twojego pozwolenia], albo też jest to raczej wyrażenie metaforyczne», zob. Ibn Ezra do 41:44. [przypis edytorski]

nie podobało się już w Balladynie (…) — Balladyna nie podobała się Stanisławowi Ropelewskiemu, który napisał w „Młodej Polsce” ostrą krytykę dramatu. W ogóle w ustępie tym rozprawia się Słowacki z krytykami, usposobionymi dla niego nieprzychylnie. [przypis edytorski]

nie podoba sobie pod takim rządem — w wyd. z 1816 r.: pod innym swe szczęście mieć rozumie. [przypis edytorski]

niepodobieństwo — coś nieprawdopodobnego, niemożliwego. [przypis edytorski]