Przypisy

nieprzyjacieli — dziś popr. forma D.lm: nieprzyjaciół. [przypis edytorski]

nieprzyjacielskiemi — daw. forma N. i Msc. lm przymiotników r.ż. i r.n.; dziś tożsama z r.m.: nieprzyjacielskimi. [przypis edytorski]

nieprzyjaciel sroższy się jem wrócę (starop.) — wrócę jako [jeszcze] sroższy ich nieprzyjaciel. [przypis edytorski]

nieprzyjaciel z Awinionu — antypapież. [przypis edytorski]

nieprzyjaciołami — dziś popr. forma: nieprzyjaciółmi. [przypis edytorski]

nieprzyjaciołami — dziś popr. forma N. lm: nieprzyjaciółmi. [przypis edytorski]

nieprzyjacioły (arch.) — dziś popr. forma B. lm: nieprzyjaciół. [przypis edytorski]

nieprzyjacioły (daw. forma) — dziś B. lm: (na) nieprzyjaciół. [przypis edytorski]

nieprzyjacioły (daw. forma) — dziś N. lm: (z) nieprzyjaciółmi. [przypis edytorski]

nieprzyjacioły (daw. forma) — dziś popr. B.lm: nieprzyjaciół. [przypis edytorski]

nieprzyjacioły — dziś popr. forma B. lm: nieprzyjaciół. [przypis edytorski]

nieprzyjacioły (starop. forma) — nieprzyjaciół. [przypis edytorski]

nieprzyjaźliwszy (starop. forma) — bardziej nieprzyjazny. [przypis edytorski]

nieprzyjazni — [przypis edytorski]

nieprzyrodzony — tu: nienaturalny; ten wyraz został dodany w wydaniu z 1816 r. [przypis edytorski]

Nie przysięgaj na księżyc, bo księżyc co tydzień zmienia kształt swej pięknej tarczy; i miłość twoja po takiej przysiędze mogłaby również zmienną się okazać — fragment dramatu Romeo i Julia Williama Shakespeare'a (1564–1616). [przypis edytorski]

nie przystoi (daw.) — nie wypada. [przypis edytorski]

nieprzystojna (daw.) — tu: nieprzystojnie, nie przystoi, nie wypada. [przypis edytorski]

nieprzystojny (starop.) — taki, który nie przystoi (komuś); niewłaściwy, nieodpowiedni. [przypis edytorski]

Nie przyszedłem tu po krytykę i sąd mego ojca i moją narodowość — powinno być raczej: (…) sąd nad moim ojcem i moją narodowością. [przypis edytorski]

nie przyszła była — forma daw. czasu zaprzeszłego, dziś: nie przyszła (dawniej, wcześniej, uprzednio). [przypis edytorski]

nieprzytomność (daw.) — nieobecność. [przypis edytorski]

nieprzytomność — tu: nieobecność. [przypis edytorski]

nieprzytomny (daw.) — nieobecny. [przypis edytorski]

nieprzytomny i zrozpaczony — w oryg. niem. außer sich vor Verzweiflung: oszalały z rozpaczy. [przypis edytorski]

nie psy, a ludzie — dziś popr.: nie psy, ale ludzie. [przypis edytorski]

nie puszczały — tj. nie wypalały, zawodziły. [przypis edytorski]

niepyszny — tu: pozbawiony pychy. [przypis edytorski]

nie pytaj kogo — tu: nie pytaj o kogo, nie szukaj kogo. [przypis edytorski]

Nie pytam się, czy ranny brat mój cierpi; sam staję się tym ranionym bratem — cytat z poematu Song of myself (Pieśń o sobie samym). [przypis edytorski]

nierączy — powolny, spokojny. [przypis edytorski]

nieradaś — skrócone od: nierada [jeste]ś; nie jesteś rada. [przypis edytorski]

nierada — tu: niechętnie. [przypis edytorski]

Nie radby się bił (…) z ni-skiem (starop.) — nie rad biłby się z nikim; nie chciałby się z nikim bić. [przypis edytorski]

nierad czemu (starop.) — tu: niezadowolony z czego. [przypis edytorski]

nierad (daw.) — niechętnie. [przypis edytorski]

nierad (daw.) — niechętny, niezadowolony. [przypis edytorski]

nierad (daw.) — niechętny. [przypis edytorski]

nierad (daw.) — niezadowolony. [przypis edytorski]

nierad — niechętnie. [przypis edytorski]

nieradny (daw.) — bezradny. [przypis edytorski]

nieradny (daw.) — niechętny. [przypis edytorski]

nierado (daw.) — niechętnie. [przypis edytorski]

nierady (daw.) — niechętny. [przypis edytorski]

nie radzę ci się z nim świadczyć — zapewne: nie radzę ci wymieniać z nim oświadczyn. [przypis edytorski]

nieradzi (daw.) — niechętnie. [przypis edytorski]

nie raniony (starop. forma ort.) — dziś popr.: nieraniony. [przypis edytorski]

nierano — nie wcześnie; późno. [przypis edytorski]

nierano — późno. [przypis edytorski]

nieraźnie — tu: niechętnie, bez zapału. [przypis edytorski]

nieraźno — nieszybko. [przypis edytorski]

nie razem ducha oddać usiłował — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: nie raz ducha oddać usiłowałem. [przypis edytorski]

nierazem to (…) słyszała — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika: nie raz to słyszałam. [przypis edytorski]

nierazem widział — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: nieraz widziałem. [przypis edytorski]

nie raześ jem (…) ukazował (starop. forma) — nie raz im ukazywałeś. [przypis edytorski]

nieraześ tak robił — inaczej: nieraz tak robiłeś (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

nie raz (starop. forma ort.) — dziś: nieraz. [przypis edytorski]

nie raz (starop. forma ort.) — dziś: nieraz; wielokrotnie. [przypis edytorski]

nie raz (starop. forma ort.) — dziś popr.: nieraz (tj. wielokrotnie). [przypis edytorski]

Nie razsużdat! (ros.) — nie dyskutować. [przypis edytorski]

Nieraz w czasie jego choroby nie mogłem wstrzymać się, aby coś przykrego nie powiedzieć (…) Przekonałem się o tym, patrząc na Potocką — Mickiewicz, List do A.E. Odyńca, Paryż, 13 listopada 1833. [przypis edytorski]

nierentujący się — dziś raczej: nierentowny; nieopłacalny, niedochodowy. [przypis edytorski]

nie równią — tu: w niekorzystnym stosunku sił. [przypis edytorski]

nierównie bardziey (daw.) — o wiele bardziej. [przypis edytorski]

nierównie (daw.) — bez porównania, znacznie, o wiele. [przypis edytorski]

nierównie (daw.) — o wiele bardziej. [przypis edytorski]

nierównie (daw.) — o wiele. [przypis edytorski]

nierównie — o wiele. [przypis edytorski]

nie robią mu piersi — nie oddycha ciężko. [przypis edytorski]

nierogacizna — trzoda chlewna. [przypis edytorski]

nierogate — dziś: nierogacizna (mowa o świniach). [przypis edytorski]

nierozcięty jeszcze numer „Timesa” — dawniej gazety wydawano w postaci obustronnie zadrukowanych arkuszy papieru poskładanych na pół; czytelnicy samodzielnie rozcinali je na kartki. [przypis edytorski]

nierozgarniony (daw.) — dziś: nierozgarnięty. [przypis edytorski]

nie rozjątrza bole — nie rozjątrza bólów. [przypis edytorski]

nierozjęty (starop.) — nierozdzielony. [przypis edytorski]

nierozsądnie postąpiłeś — «Do tej pory byłeś mądry i mądrze czyniłeś wobec Esawa i z pierworództwem i z błogosławieństwem, wobec mnie też zachowywałeś się mądrze, ale teraz „nierozsądnie postąpiłeś”», zob. Bechor Szor do 31:28. [przypis edytorski]

nierozstrzygniony (daw. forma) — dziś: nierozstrzygnięty. [przypis edytorski]

nierozstrzygniony — dziś popr.: nierozstrzygnięty. [przypis edytorski]

nie rozsużdat' (ros.) — w trybie rozkazującym: proszę się nie zastanawiać; to nie podlega dyskusji; od: розссуждать, rozważać, rozmyślać. [przypis edytorski]

nie rozumiem ciebie — dziś popr.: nie rozumiem cię. [przypis edytorski]

nierozumna jest — daw. konstrukcja, w domyśle: rzecz, sprawa; dziś raczej: nierozumne jest. [przypis edytorski]

nie rozum w rozszczepioną kłodę wtykać rękę (…) A nuż klin skoczy, drzewo zuchwalca przycapie… — Milon z Krotony (VI w. p.n.e.), zapaśnik grecki słynny ze swojej siły, zwycięzca wielu zawodów, kiedy zobaczył w lesie pień drzewa z wbitymi klinami, próbował go rozerwać, jednak kliny obsunęły się, ręce uwięzły mu w szczelinie i bezbronny Milon zginął rozszarpany przez wilki. [przypis edytorski]

nieruchoma na kpinki — o kpinach, drwiących uwagach na temat walczących i ginących Żydów pojawia się kilka wzmianek w tekstach autorki będącej świadkinią wydarzeń i obserwującej ze strony tzw. „aryjskiej” powstanie w getcie. [przypis edytorski]

nieruchomie (daw.) — dziś popr.: nieruchomo. [przypis edytorski]

nieruchomie (daw. forma) — dziś raczej: nieruchomo. [przypis edytorski]

nieruchomie — dziś: nieruchomo. [przypis edytorski]

nieruchomie — dziś popr.: nieruchomo. [przypis edytorski]

nieruchomym zdaje się morze — dziś z M.: nieruchome zdaje się morze. [przypis edytorski]

nierychło (daw.) — nieprędko. [przypis edytorski]

nierychło (daw.) — nieszybko; tu: nie dość szybko. [przypis edytorski]

nierychło — nie dość wcześnie. [przypis edytorski]

nierychło — nieszybko. [przypis edytorski]

nie rychłoś poczęła (starop. forma) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: nierychło poczęłaś; tj. nieszybko zaczęłaś. [przypis edytorski]

nierychły — oddalony w czasie. [przypis edytorski]

Nierząd braci naszych cisnął, / Gnuśność w ręku króla spała — tekst tej strofy uznano za niesprawiedliwie traktujący króla Stanisława Augusta Poniatowskiego; po 1919 r. pierwszą strofę pieśni zmieniono, a dwie dalsze zastąpiono innym tekstem. [przypis edytorski]

nierząd (daw.) — bezwład, chaos, niewydolność władzy. [przypis edytorski]

nierząd (daw.) — brak porządku, niedowład rządu w państwie; niepodporządkowanie się zarządzeniom władzy a. brak zarządzania państwem. [przypis edytorski]

nierząd (daw.) — brak rządu, sprawnego zarządzania; anarchia, zamęt. [przypis edytorski]

nierządny (daw.) — nie potrafiący się rządzić, niegospodarny. [przypis edytorski]

nierządzić (rzad.) — uprawiać nierząd. [przypis edytorski]