Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 454 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | czeski | dawne | francuski | gwara, gwarowe | hiszpański | łacina, łacińskie | medyczne | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | portugalski | potocznie | przestarzałe | regionalne | rosyjski | rodzaj żeński | środowiskowy | staropolskie | ukraiński | włoski | wojskowy
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 2418 przypisów.
uczciwe (daw.) — tu: uczciwość; cnota. [przypis edytorski]
uczciwe (starop.) — cześć, honor; [bronić się swem uczciwem: bronić się swym honorem; red. WL]. [przypis redakcyjny]
uczciwe (starop.) — cześć, honor. [przypis redakcyjny]
uczciwe (starop.) — honor, uczciwość, cnota. [przypis edytorski]
uczciwe (starop.) — honor; w uczciwe ruszony: dotknięty ujmą na honorze. [przypis edytorski]
uczciwe (starop.) — tu: uczciwość, honor, cnota. [przypis edytorski]
uczciwie wychodzić — uczciwie postępować. [przypis redakcyjny]
uczciwość (daw.) — tu: cześć, szacunek. [przypis edytorski]
uczciwość wydaje mi się najpewniejszą drogą do szczęścia, Werterzy zaś nie są zbrodniarzami — patrz Życie prywatne księcia de Richelieu, 3 tomy in 8°. Czemu w chwili gdy morderca zabija człowieka, nie pada martwy u stóp swej ofiary? Po co choroby? A jeżeli są już choroby, czemu taki Troistaillons [Troistaillons (Trestaillons): słynny z okrucieństwa przywódca band grasujących na południu Francji w czasie „białego Terroru” (1815); przyp. red.] nie umrze na niestrawność? Czemu Henryk IV panuje dwadzieścia jeden lat, a Ludwik XV pięćdziesiąt dziewięć? Czemu trwanie życia nie jest w stosunku do cnoty każdego człowieka? I inne bezecne (powiedzą filozofowie angielscy) pytania, które stawiać nie jest z pewnością żadną zasługą, ale byłoby może zasługą znaleźć na nie inne odpowiedzi niż obelgę i cant. [przypis autorski]
Uczeń Corvina Messali (…) Styl jego wyszukany, nadęty, dziwaczny (…) Zmuszony raz użyć wyrazu „monopolium”, uniewinniał się z tego… — Swetoniusz [Żywot Tyberiusza 70–71]. [przypis autorski]
uczeń jego [Platona] największy — Arystoteles (384–322 p.n.e.), filozof i przyrodoznawca, zajmujący się również teorią państwa i prawa, ekonomiką i logiką formalną; najwszechstronniejszy z uczonych staroż., osobisty nauczyciel Aleksandra Wielkiego; jego dorobek i system filozoficzny wywarły wielki wpływ na rozwój nauki i filozofii europejskiej, zwłaszcza w średniowieczu. [przypis edytorski]
uczeń liceum, co odkrył zagrabiony przez wytwornego włamywacza schowek francuskich królów — w powieści Maurice'a Leblanca Wydrążona iglica. [przypis edytorski]
Uczeń Terpnusowy — to zn. Neron. Terpnus był słynnym lutnistą i nauczycielem Nerona. [przypis redakcyjny]
uczenica (daw.) — dziś popr.: uczennica. [przypis edytorski]
uczenica (daw.) — dziś popr.: uczennica. [przypis edytorski]
uczepił się z tyłu samochodu — w I połowie XX w. samochody jeździły po mieście znacznie wolniej, a niegrzeczni chłopcy często wskakiwali na tylny zderzak w czasie jazdy. Zwyczaj ten był uważany za niebezpieczny i naganny. [przypis edytorski]
uczerstwiać — wzmacniać. [przypis edytorski]
uczerstwić (daw.) — dać siłę, czerstwość, trwałość. [przypis edytorski]
ucześnictwo — dziś popr.: uczestnictwo. [przypis edytorski]
uczesane w secesję — tj. we fryzurze z regularnie zwiniętych loków, zebranych u góry, całkowicie odsłaniającej kark i uszy. [przypis edytorski]
uczesnictwo (starop. forma) — uczestnictwo. [przypis edytorski]
uczestnicy sześciu dni — [chodzi o] słynny wyścig kolarski, trwający bez przerwy 6 dni. [przypis tłumacza]
uczitielskoj (ros. учительской) — pokój nauczycielski. [przypis edytorski]
uczna — uczona. [przypis autorski]
uczniaczyna — derywat od wyrazu uczeń z formantem słowotwórczym uzupełniającym jego znaczenie o cechę: mizerny, godny litości. [przypis edytorski]
Uczniami mi się mojemi nie zowcie, za sługi moje was nie znam i nikt was za moje poddane i za lud mój niechaj nie pisze, jeśli niezgoda jest miedzy wami, jeśli się nie miłujecie… — tekst autora bardzo swobodnie rozwijający J 13, 25 (wg Wujka: „Po tem poznają wszyscy, żeście uczniami moimi, jeźli miłość mieć będziecie jeden ku drugiemu”). [przypis edytorski]
uczni — dziś popr. forma B.lm: uczniów. [przypis edytorski]
uczni — dziś popr. forma: uczniów. [przypis edytorski]
uczni — dziś popr. uczniów. [przypis edytorski]
uczni — dziś raczej: uczniów. [przypis edytorski]
uczni — dziś: uczniów. [przypis edytorski]
ucznie me — dziś: uczniowie moi. [przypis edytorski]
Uczniowie Hegezjasza (…) uśmiercają się głodem — Cyceron, Rozmowy tuskulańskie, III, 34 oraz Valerius Maximus, Factorum et dictorum memorabilium, VIII, 9. [przypis tłumacza]
uczniowie jego [cynicy] nic sobie nie robili z publiczności (…) czy to o służbę Demeter chodziło, czy o Afrodyty — por. Diogenes Laertios, Żywoty i poglądy słynnych filozofów. Diogenes z Synopy VI 46. [przypis edytorski]
uczniowie Melissa (…) przysięgają, że nie ma ruchu — por. Diogenes Laertios, Melissos z Samos, [w:] Żywoty i poglądy słynnych filozofów, IX, 24. [przypis tłumacza]
Uczone Białogłowy — komedia Moliera z 1672 roku. [przypis edytorski]
Uczony botanik i naturalista ks. S. B. Jundził (…) — ob[acz:] ks[ię]dza Jundziłła: O źródłach słonych i soli stokliskiéj, Wilno 1792, oraz „Bibliotekę Warszawską”, r. 1850, t. I, s. 20. [przypis autorski]
uczonych — tu: wyuczonych. [przypis edytorski]
uczonych w piśmie — σοφισταὶ, duo sophistae, Schriftgelehrten (Cl.) [pominięto tłum. na rosyjski]. W języku biblijnym polskim mamy tylko dwie nazwy: „uczeni w piśmie” i „doktorowie” dla oznaczenia soferim, γραμματεῖς (Schriftkundige), νομοδιδάσκαλοι (Gezetzlehrer) i σοφισταὶ. Wiadomo, że Flawiusz starał się sekty żydowskie przedstawić w możliwie dobrym świetle i przyrównywał je do greckich szkół filozoficznych, a o niektórych cechach ujemnych całkiem zamilczał. Por. II, VIII, 13, uwaga ostatnia. [przypis tłumacza]
uczony duński Eerstet — Hans Christian Ørsted (1777–1851), fizyk i chemik, odkrył zjawisko elektromagnetyzmu. [przypis edytorski]
uczony Helweta — prawdopodobnie chodzi o Jana Kalwina (1509–1564), jednego z głównych działaczy reformacji w Szwajcarii (z pochodzenia nie był on jednak „Helwetą”, czyli Szwajcarem, ale Francuzem z Pikardii), twórcy doktryny przyjętej przez kościoły ewangelicko-reformowane i prezbiteriańskie, mówiącej m.in. o symbolicznej (nie realnej, jak w katolicyzmie) obecności Jezusa Chrystusa w sakramencie podczas mszy św.; swoje gł. dzieło Institutio religionis christianae wydał w Bazylei, zmarł w Genewie. [przypis edytorski]
uczony — tu: wyuczony. [przypis edytorski]
uczot (z ros.) — rachunek, obliczenie. [przypis edytorski]
uczta Baltazara — motyw zaczerpnięty z Biblii (Dn 5, 1–31). W oblężonym przez Persów Babilonie król Baltazar wydał ucztę, podczas której rozochoceni goście używali naczyń zrabowanych przez dziada Baltazara, Nabuchodonozora, ze świątyni w Jerozolimie, bezczeszcząc je w ten sposób. Wówczas ukazała się ręka pisząca na ścianie słowa: Mane, tekel, fares, co zwykło się tłumaczyć: „policzone, zważone, rozdzielone” i oznaczać ma przepowiednię śmierci Baltazara, jak również upadku jego państwa. Proroctwo spełniło się jeszcze tej samej nocy. [przypis edytorski]
uczta Baltazara — wg Biblii (Dn 5) król Babilonu Baltazar wydał ucztę, podczas której ukazała się w sali ręka pisząca na ścianie słowa: Mane, tekel, fares, co zwykło się tłumaczyć: „policzone, zważone, rozdzielone”. Była to przepowiednia bliskiego upadku królestwa Baltazara, która spełniła się jeszcze tej samej nocy. [przypis edytorski]
Uczta — filozoficzny tekst na temat miłości, utwór uważany za szczytowe osiągnięcie literackie Platona. Kiedy podczas biesiady każdy z uczestników ma wygłosić jak najlepszą mowę pochwalną Erosa, boga miłości, komediopisarz Arystofanes opowiada wymyślony przez siebie mit o stworzeniu ludzi pierwotnie jako istot podwójnych, które następnie bogowie rozcięli, każdą na dwie połowy, szukające się po świecie i lgnące do siebie. [przypis edytorski]
uczta kozła — pogański obrzęd uczty kozła utrzymał się długo, do wieku XVI, u Prusów i na Żmudzi; odbywał się on w jesieni, po żniwach. W ofierze za wyznane grzechy gromady zabijano kozła, spożywano go, a resztki biesiady zakopywano, przeznaczając je duchom przodków, zarazem bóstwom ziemnym. Obrzędowi towarzyszył kapłan, wajdelota. [przypis edytorski]
Uczta Ksenofonta — Ksenofont z Aten (ok. 430–ok. 355 p.n.e.), grecki pisarz, historyk, żołnierz najemny i uczeń Sokratesa, w dziele Sympozjon (Uczta) opisał zebranie towarzyskie intelektualnej elity ateńskiej, w którym brał udział jego mistrz. Ta sama uczta została opisana przez Platona w dialogu o takim samym tytule. [przypis edytorski]
uczta Lapitów, opisana przez filozofa Samosatejskiego — Dialog Lukiana: Symposion czyli Lapitowie. [przypis tłumacza]
uczta lukullusowa — rzymski polityk i wódz, Lucius Licinius Lucullus (117–56 p.n.e.), przeszedł do historii również jako organizator najbardziej wystawnych uczt, podczas których podawano wyjątkowo egzotyczne i kosztowne potrawy. [przypis edytorski]
uczta Platona — biesiada intelektualistów ateńskich opisana przez Platona w dialogu pt. Uczta. [przypis edytorski]
uczta śmiesznego Trymalchiona — Uczta Trimalchiona, w Satyrykonie, utworze Petroniusza, napisanym za panowania Nerona. [przypis autorski]
„uczt kiełbasianych” — uczty kiełbasiane wyprawiano w jesieni, po ukończeniu robót i przygotowaniu na zimę zapasów gospodarskich. Bito wtedy drób, wieprze, wędzono i solono mięso i ryby, robiono kiełbasy i t. p. Uczty kończyły się zwykle orgiami, których opisać nawet niepodobna. [przypis autorski]
ucztowali siedząc — Grecy nie siedzieli, lecz leżeli przy stole. [przypis tłumacza]
ucztowy (daw.) — związany z ucztą, biesiadny. [przypis edytorski]
uczty (…) Baltazara — uczta Baltazara to motyw zaczerpnięty z Biblii (Dn 5, 1–31). W oblężonym przez Persów Babilonie król Baltazar wydał ucztę, podczas której rozochoceni goście używali naczyń zrabowanych przez dziada Baltazara, Nabuchodonozora, ze świątyni w Jerozolimie, bezczeszcząc je w ten sposób. Wówczas ukazała się ręka pisząca na ścianie słowa: Mane, tekel, fares, co zwykło się tłumaczyć: „policzone, zważone, rozdzielone” i oznaczać ma przepowiednię śmierci Baltazara, jak również upadku jego państwa. Proroctwo spełniło się jeszcze tej samej nocy; uczta Baltazara oznacza więc rozpasaną zabawę poprzedzającą nieuchronną, całkowitą katastrofę. [przypis edytorski]
uczty —- nagroda na tamtym świecie. [przypis tłumacza]
uczty przygotowywane bogom — uczty takie, będące zarazem uroczystościami religijnymi zwano sellisternia a. lectisternia. [przypis edytorski]
uczuć — doznać jakiegoś wrażenia. [przypis edytorski]
uczuć na rozkwicie — w momencie rozkwitu uczuć (inwersja). [przypis edytorski]
Uczucia moje ludzkie podruzgotam… — Juliusz Słowacki, Król-Duch, Rapsod IV, Pieśń II, XXXIX. [przypis edytorski]
uczucia własnego honoru — w innym wyd. uzupełnienie: „honoru, które nie pozwalało mi okazywać strachu”. [przypis edytorski]
uczuciów — dziś popr.: uczuć, odczuć. [przypis edytorski]
uczułem — dziś: poczułem. [przypis edytorski]
uczułem sympatią (daw.) — dziś: uczułem sympatię. [przypis edytorski]
Uczuł się jednym z atomów — najdrobniejszych cząsteczek, z których składają się ciała. [przypis autorski]
uczuli, że ziemia drży im pod stopami — Trzęsienie ziemi w Lizbonie nastąpiło dn. 1 listopada 1755; towarzyszyły mu straszliwe pożary i sceny łupiestwa. Pochłonęło blisko 20 000 ofiar. Wolter napisał z przyczyny tego wypadku poemat, który dał powód do polemiki listownej z Janem Jakubem Rousseau. Kandyd jest ostatecznym zamknięciem tej polemiki, którą obszernie wzmiankuje Rousseau w swoich Wyznaniach. [przypis tłumacza]
uczuwać — dziś: czuć a. odczuwać. [przypis edytorski]
uczuwać — dziś raczej: czuć, odczuwać. [przypis edytorski]
uczuwać się dawał brak żywności dla ludzi — wedle Starożytności XIV, XVI, 2 przypadał w tedy rok ugorny (sabatowy) i Józef tą okolicznością tłumaczy głód, jaki zapanował. [przypis tłumacza]
uczyciel (daw.) — nauczyciel. [przypis edytorski]
uczyciel — dziś: nauczyciel. [przypis edytorski]
uczyciel (ros.) — nauczyciel. [przypis edytorski]
uczyciel — rozmyślny rusycyzm zam.: nauczyciel. [przypis redakcyjny]
uczył temu (daw.) — dziś: uczył tego. [przypis edytorski]
uczyliżeśmy się (daw.) — konstrukcja z partykułą -że- pomiędzy tematem a końcówką czasownika; znaczenie: czy uczyliśmy się. [przypis edytorski]
Uczyń to wiec, zezwalam — Celimena jest zawsze sobą: nieomylny instynkt wskazuje jej jako najlepszą drogę to odwołanie się do wielkoduszności Alcesta. [przypis tłumacza]
uczyńże (daw.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że. [przypis edytorski]
uczy nas i on szczerej prawdy mistrz Chrystus Jezus — Mt 5, 9. [przypis edytorski]
uczynić kwestię — zadać pytanie. [przypis edytorski]
uczynić najszczęśliwszymi ze wszystkich Chaldejczyków — tj. tak hojnie was obdarzyć, byście z wszystkich Chaldejczyków byli najbogatsi. [przypis tłumacza]
uczynić przymierze — dać pokój, odrzec się. [przypis redakcyjny]
uczynić (starop.) — zrobić. [przypis redakcyjny]
uczynię dwie uwagi — Na marginesie: Wiem, że to wszystko jest za długie, ale bawi mnie przywoływanie tych dawnych czasów, jakkolwiek nieszczęśliwych; proszę pana Levavasseur. żeby mocno skracał, jeżeli będzie to drukował. H. Beyle. [przypis autorski]
uczyniłeś ślub świętej Nega — „ślubować świętej Nega” znaczy przeczyć z umysłu wszystkiemu. [przypis autorski]
uczynił go królem jego [zmarłego Filipa] tetrarchii — rok 37 n.e. [przypis tłumacza]
uczynił ze świętego ideał etyczny — zob. Paulsen, op. cit., s. 62 i n. [przypis redakcyjny]
uczynimy — uczyniemy. [przypis edytorski]
uczynion (daw.) — uczyniony (daw. krótka forma przym.). [przypis edytorski]
uczynki, upominki — daw. forma N.lm; dziś: uczynkami, upominkami. [przypis edytorski]
uczynność — tu: przysługi, podarki. [przypis redakcyjny]
u czystości stoku — żyjące w dziewiczej czystości. [przypis redakcyjny]
uczysz, co stanowi demokratę, jak gdybyś oddał przedsiębiorcy do wykonania figurę wedle własnego pomysłu… — zamawiający figurę u kamieniarza umawiał się o szczegóły wykonania; Ajschines tak rozprawia, jak powinien wyglądać demokrata, jak gdyby go sobie zamówił. [przypis tłumacza]
uczytieli (ros.) — nauczyciele. [przypis edytorski]
uczże — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że. [przypis edytorski]
udać (daw.) — tu: zmyślić. [przypis edytorski]
udać kogo — fałszywie oskarżyć. [przypis redakcyjny]
udać się (daw.) — (o osobie) spodobać się. [przypis edytorski]
udać się (daw.) — popisać się. [przypis redakcyjny]
udać się komuś (dwa., gw. — spodobać się komuś. [przypis edytorski]
