Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | architektura | białoruski | czeski | dopełniacz | dawne | francuski | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hiszpański | holenderski | islandzki | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | regionalne | rosyjski | staropolskie | starożytny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | żartobliwie | zdrobnienie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 24905 przypisów.
Ah, si seulement c'était possible (fr.) — Jeżeli tylko będzie to możliwe. [przypis redakcyjny]
Ahura-Mazda a. Ormuzd (mit. st. irań.) — bóg światła i dobra. [przypis redakcyjny]
Ah! z jak okropną trąby zagrały żałobą! — Tak też przy pożegnaniu Medory z Konradem: «List! — 't is the bugle — Juan shrilly blew». [przypis redakcyjny]
Aimer c'est douter (…) (fr.) — kochać to wątpić o kimś drugim i o sobie samym, widzieć się kolejno wzgardzonym i zdradzonym. [przypis redakcyjny]
a ist (starop.) — i przekonany jest. [przypis redakcyjny]
aiternata — odmiana. [przypis redakcyjny]
a ja dołączę świadectwo i stąd otrzyma, co żąda — chodziło o medal św. Heleny, który należał się Sołtanowi jako napoleoniście; jakoż otrzymał go. [przypis redakcyjny]
A jak będzie słońce i pogoda — piosenka ludowa, popularna w kręgach ówczesnych krakowskich artystów. Pierwsza strofka w całości: „A jak będzie słońce i pogoda, słońce i pogoda, / Pójdziemy se razem do ogroda. / Będziemy se fijołecki smykać, fijołecki smykać. / Będziemy se ku sobie pomykać”. [przypis redakcyjny]
A jak grające delfiny przed burzą — Delfiny zwykle pokazują się na powierzchni morza przed zbliżającą się burzą. Porównanie to i następne dziwnie jest trafnie i stosownie użyte. [przypis redakcyjny]
A jakżeż sam postąpił z ojcem swym, Kronosem? — Zeus objął panowanie nad światem po swoim ojcu, Kronosie, z którym walczył, zwyciężył go i uwięził. [przypis redakcyjny]
ajent handlowy — przedstawiciel firmy handlowej trudniący się sprzedażą jej towarów, za co otrzymywał prowizję (pewien procent od sumy sprzedaży). [przypis redakcyjny]
ajer — tatarak. [przypis redakcyjny]
a jeśli, tedy (starop.) — a gdy się trafi, to. [przypis redakcyjny]
Ajgiplankt — góra w Megarydzie. [przypis redakcyjny]
Ajtwar (…) litewską tylko nosi nazwę — wolno jednak i o tym wątpić, przynajmniej brak w litewszczyźnie pewnej, jasnej „etymologii”; ta, którą Laskowski-Łasicki dają, jakoby „zmorę” (incubus) Aitwara od „zapłocia” (uż-twora) nazwano, widocznie mylna. Ponieważ obok formy aitwaras występuje i aiczwaras (por. słownik braci Juszkiewiczów, wydany przez Akademię Petersburską I, 1897, s. 6), więc proponuję wyłożenie jej z polskiego, litewski aiczwaras jest wedle mego przekonania pożyczką ze staropolskiego oćwiara: obłuda, widziadło. [przypis redakcyjny]
Ajudah — między Jałtą a Ałusztą na płd. wybrzeżu Krymu wznosi się na wysokość 200 stóp nad powierzchnię morza Góra Niedźwiedzia: Ajudah (aju — niedźwiedź, dah — góra). „Najoryginalniejszy, z przylądków płd. brzegu, niedźwiedź, który niegdyś na barkach dźwigał twierdze i kościoły, a teraz zdziczał i karłowatym lasem porosły, topi głowę aż po uszy w głębinach huczącego morza” (Pojata, Szkice z Krymu. Tyg. Illustr. 1871, str. 246). [przypis redakcyjny]
A. Jung podkreśla wagę tej sceny: „(…) zrozpaczona, porzucona matka błogosławi go przed Bogiem na poetę; ale błogosławieństwo jest męką, ale błogosławieństwo jest przekleństwem, które odtąd jak duch zemsty nawiedza rodzinę i pędzi Męża od upadku do upadku. (…) W ten sposób słynne powiedzenie Freiligratha, przez wielu rozumiane fałszywie, że poezja jest przekleństwem — zostało wszechstronnie poetycko umotywowane i przewija się przez całą sztukę. Ponieważ poezja ukazuje się tu istotnie jako życie dla śmierci, choć zarazem jako śmierć za życia” (s. 28). [przypis redakcyjny]
a już nie w biurku zatęchłych, lecz wolnem okąpanych powietrzem — mowa o rozprawie Z. Krasińskiego pt. Kilka słów o Juliuszu Słowackim, która ukazała się w IV. tomie poznańskiego „Tygodnika literackiego”. [przypis redakcyjny]
Akademia Dorpacka — uczelnia założona w XVII w. przez króla szwedzkiego, w XIX w. powstała tam pierwsza korporacja studentów polskich; Dorpat — dziś: Tartu, miasto w Estonii. [przypis redakcyjny]
Akademia — francuska Akademia Nauk, zajmująca się naukami przyrodniczymi i matematyką. [przypis redakcyjny]
Akademia Medyczna — właśc. Akademia Medyko-Chirurgiczna; wyższa szkoła w Warszawie, otwarta w r. 1858, wcielona w r. 1862 do Szkoły Głównej jako jej wydział. [przypis redakcyjny]
Akademia — tzn. francuska Akademia Nauk. [przypis redakcyjny]
akademik — tu w znaczeniu: członek Akademii (jako towarzystwa naukowego). [przypis redakcyjny]
akceptowany — przyjmowany. [przypis redakcyjny]
akces — dostęp. [przypis redakcyjny]
akcesoria (z łac.) — tutaj: wstępne rozprawy w sądzie. [przypis redakcyjny]
akcja — świadectwo udziału w spółce akcyjnej, uprawniające do pobierania zysków w postaci dywidendy. [przypis redakcyjny]
akcydensa (z łac.) — dochody uboczne. [przypis redakcyjny]
akcydens — dochód postronny. [przypis redakcyjny]
akcydensów — dochodów postronnych. [przypis redakcyjny]
akcyja (starop.) — sprawa. [przypis redakcyjny]
akcyjej — [daw. D.lp r.ż. od: akcja; tu:] sprawy. [przypis redakcyjny]
akcyjska krew — potomek Akcjusza, rzekomego protoplasty rodu książąt Esteńskich. [przypis redakcyjny]
akcypiter (z łac.) — jastrząb. [przypis redakcyjny]
akcyza — cło na rogatkach miejskich, tu przenośnie: zajęcie uciążliwe. [przypis redakcyjny]
a kędy rozdawają — fraszka wymierzona jest przeciw tym protestantom, którzy dla korzyści materialnej udawali stronników kościoła panującego. [przypis redakcyjny]
Akerman a. Białogród (dziś ukr.: Biłhorod-Dnistrowskij) — miasto położone nad limanem Dniestru, ok. 20 km od Morza Czarnego, na terenie dzisiejszej płd. Ukrainy, ok. 50 km na płd. zach. od Odessy, założone w VI w. p.n.e. jako kolonia grecka, w XVII i XVIII w. w rękach tatarskich. [przypis redakcyjny]
akkomodować intencyje — stosować zamysły. [przypis redakcyjny]
akkomodować — przykładać. [przypis redakcyjny]
akkomodować — przysługiwać się. [przypis redakcyjny]
akkomodować — układać, przysposabiać. [przypis redakcyjny]
akkomodować — ułożyć. [przypis redakcyjny]
aklimatacja — właśc.: aklimatyzacja; przystosowanie się do innego, nowego klimatu. [przypis redakcyjny]
akomodacji — życzliwości, przychylności. [przypis redakcyjny]
akomodować — prowadzić, układać. [przypis redakcyjny]
akomodować — tu: ułożyć. [przypis redakcyjny]
akomodowany — przystosowany. [przypis redakcyjny]
akompaniując — towarzysząc. [przypis redakcyjny]
akord — tu: zgoda. [przypis redakcyjny]
Akrocerauńskie (…) skały — skalisty przylądek w Epirze. [przypis redakcyjny]
Akropol — zamek i świątynia Ateny (Partenon) w Atenach; tytuł dramatu Wyspiańskiego, który utożsamił Akropol z Wawelem. [przypis redakcyjny]
akrostych — igraszka poetycka rozpoczynająca wiersze utworu od liter tak dobranych, by składały pewne słowa. [przypis redakcyjny]
akrostychon — akrostych: mały utwór poetycki, którego wiersze zaczynają się od liter stanowiących razem imię lub zdanie. [przypis redakcyjny]
Akteon — słynny myśliwiec, zamieniony przez Artemis (Dianę) w jelenia za to, że ją podpatrzył w kąpieli i przez własne psy rozszarpany. [przypis redakcyjny]
A któraby się twojem imieniem krzcić dała, / Każda rozum nad insze więtszy będzie miała / Piękność, ludzkość, roztropność (…) — w tej stancy, sławiącej wszystkie Izabelle, składa poeta niewątpliwie hołd Izabelli esteńskiej, siostrze Alfonsa i Hipolita (por. XIII 59–61). [przypis redakcyjny]
aktorowie — dziś popr. forma M. lm: aktorzy. [przypis redakcyjny]
(…) a kto się pyta o sprawy czyje (…) śmiech pusty — znaczy: każdemu co by się pytał o to, co się kryje pod tą czy ową maską, odpowie tylko wrzawa, śmiech pusty. [przypis redakcyjny]
akt pierwszy — przekład całego tego aktu jest innego pióra [Nie udało się zidentyfikować autora tego przekładu. Red. WL]. [przypis redakcyjny]
akt prawny (…) Petrus Kochanowski miles ordinis S. Iohannis Hierosolymitani (…) — [por.] Materyały do dziejów piśmiennictwa polskiego t. II. Warszawa 1904, s. 46. [przypis redakcyjny]
aktualny — czynny, prawdziwy. [przypis redakcyjny]
aktualny — tutaj: rzeczywisty. [przypis redakcyjny]
aktuariusz (z łac.) — urzędnik mający pieczę nad aktami, pisarz sądowy. [przypis redakcyjny]
Akwasparta (…) Kasala — Akwasparte, miasto rodzinne kardynałów, Mateusza Kasale i Ubertino. Obaj byli zakonu franciszkańskiego, obaj uczeni komentowali statut swojego zakonu. [przypis redakcyjny]
akwawita (łac. aqua vitae) — woda życia, okowita, wódka. [przypis redakcyjny]
Akwedukt — kanał prowadzący wodę. Wodotok. [przypis redakcyjny]
akwedukty — wodociągi. [przypis redakcyjny]
Akwilant — syn Oliwiera, margrabiego („markieza”) Burgundii. [przypis redakcyjny]
Akwilon — wiatr północny. [przypis redakcyjny]
Akwisgrana — miasto Akwizgran (Aachen). [przypis redakcyjny]
akwitańskie brzegi — południowo-zachodniej Francji. [przypis redakcyjny]
Akwitanowie — mieszkańcy płd. Francji między rzeką Garonną a Pirenejami. [przypis redakcyjny]
Akwitanowie — mieszkańcy południowo-zachodniej Francji. [przypis redakcyjny]
Ałe szczoby cij łycar Bohuna ubyw (z ukr.) — ale żeby ten rycerz zabił Bohuna. [przypis redakcyjny]
Ałła, Allach — nazwa Boga u mahometan. [przypis redakcyjny]
Alabaster — naczynie alabastrowe, słoik do wonności. [przypis redakcyjny]
alabastrowe kolumienki — „klasyczne” kolumienki należały do znamiennych elementów konstrukcji zegarów w stylu cesarstwa; alabaster: marmur o barwie białej, prześwietlony, półprzejrzysty. [przypis redakcyjny]
alabrys (z fr. à la braise: na żarze) — bulion świeży. [przypis redakcyjny]
Aladyn — król palestyński. [przypis redakcyjny]
Alaman — Ludwik Alamani (1495–1556), poeta; wygnany z Florencji przez Medyceuszów, schronił się do Francji, gdzie się cieszył łaską Franciszka I i Henryka II. [przypis redakcyjny]
„Alani — naród Scytii. […] Prokopiusz nazywa ich Gotami. […] Naród ten dziki najwięcej pod namiotami przebywał, nauk i kunsztów nie znał, obyczajów był grubych, chciwości niepohamowanej. W wojnie byli biegłymi i nad zwyczaj podobnych sobie umieli karność i porządek zachowywać”. (Zbiór potrzebn. wiad.). Koczownicze te plemiona barbarzyńskie przez najazdy i podboje prowincji cesarstwa rzymskiego (I–V w.) przyczyniły się do jego upadku. [przypis redakcyjny]
Alard — syn Amona, brat Bradamanty. [przypis redakcyjny]
alba — biała szata księża. [przypis redakcyjny]
Alba cię powołała, nie znam ciebie więcej — Corneille, Horacjusz, akt II, sc. 3. [przypis redakcyjny]
Albada — kraina w Afryce, granicząca z Nubią (Abisynią). [przypis redakcyjny]
Albańska Góra — Montalbano, zamek Montauban we Francji, którego położenie niewiadome. [przypis redakcyjny]
Albani — Albaniusz, rycerz, mąż Aleksandry w mieście złych niewiast. [przypis redakcyjny]
Albergo di Europa (wł.) — hotel europejski. [przypis redakcyjny]
Albert — arcyksiążę Albert w r. 1600 we Flandrii. [przypis redakcyjny]
Albert Wielki — Albert z Kolonii, nazwany Wielkim, swojego wieku wielki uczony i głęboki badacz tajemnic przyrody, nauczyciel św. Tomasza z Akwinu. [przypis redakcyjny]
Albin — St. Aubin we Francji. [przypis redakcyjny]
Albiona — Anglia. [przypis redakcyjny]
Albo dający obrok swej myśliwej duszy — pasąc duszę. [przypis redakcyjny]
Albo gdy nieba cud nad chorobą, gołąb (…) — [można przypuszczać, że; Red. WL] tak nazywa poeta Marię. Życie jest chorobą; posiadanie takiej córki lub żony jak Maria jest cudem nad chorobą (por. w. 658: „jak uśmiech ust kochanych w śmiertelnej chorobie”); „gołąb' (tak w. A.[autografie], I. wyd. i u Lindego) od przeklęstw odleci”: porzuci ten przeklęty padół; „władzę życia zabierze z sobą (…)” itd. Malczewski ma tu myśli Miecznika. Jemu to śmierć córki zabiera z sobą władzę (zdolność do) życia, wprzód nim mu zabierze życie samo (wprzód nim mu gromnica zaświeci). Z wyprawy na Tatarów powróci Miecznik zwycięski; ale niechże mu nikt z tego powodu i dla uśpienia boleści z powodu zgonu Marii „tryumfu pieśni nie nuci”, chybaby go równocześnie zdołał przekonać, że jego anioł [Maria; Red. WL] wróci [Podobnie można odnieść te słowa do Wacława, którego aniołem i „gołębiem” (w znaczeniu źródła łagodności i dobrego ducha) jest Maria; Red. WL]. [przypis redakcyjny]
albo koty — przytyk do fałszywego śpiewu Papkina. [przypis redakcyjny]
Albośmy to jacy, tacy — początek znanego „krakowiaka”; Jasiek z Kasprem zapewne intonują tę piosenkę. [przypis redakcyjny]
Albo Staś, albo Gąska — czy go nazwiesz Stasiem, czy Gąską. [przypis redakcyjny]
Alboż choć raz do serca me dziecię przytulił? — naturalnie wojewoda. [przypis redakcyjny]
Alboż łzami pisać można (…) — list, pisany po śmierci Kajetana Koźmiana. [przypis redakcyjny]
Albraka — kraina w Afryce, hołdująca Egiptowi. [przypis redakcyjny]
Albraka — zamek w Kataju (w Chinach). [przypis redakcyjny]
