Przypisy

u Apiana (…) historię o kimś, kto (…) zaczął udawać ślepego (…) istotnie postradał wzrok — był to Geta, por. Appian z Aleksandrii, Wojny domowe, IV, 41 [w:] Historia rzymska. [przypis edytorski]

ubespieczony (starop. forma) — ubezpieczony. [przypis edytorski]

ubespieczyć (starop. forma ort.) — dziś: ubezpieczyć. [przypis edytorski]

ubezpieczać się — tu: uważać się za bezpiecznego, lekceważyć niebezpieczeństwo. [przypis edytorski]

ubezpieczać — tu: zapewniać, upewniać. [przypis edytorski]

ubezpieczenie sobie — tu: zabezpieczenie dla siebie. [przypis edytorski]

ubezpieczenie — tu: ochrona. [przypis edytorski]

ubezpieczenie — tu: zabezpieczenie. [przypis edytorski]

ubezpieczony — tu: rozlokowany na zimę na bezpiecznych kwaterach, tj. nieprzygotowany do walki. [przypis edytorski]

ubezwładniać — dziś popr.: obezwładniać [przypis edytorski]

ubezwładniać — dziś popr.: obezwładniać. [przypis edytorski]

ubezwładniony — tu: obezwładniony. [przypis edytorski]

u Białéj Wieży — w Puszczy Białowieskiej. [przypis edytorski]

ubi asserit Sarmatas… — tam stwierdza, że Sarmaci są własnie tymi Słowianami i Wenedami, że dawniej byli Sarmatami, bądź, jak mówią Grecy, Sauromatami, i że ludzie po zbudowaniu wieży babilońskiej po potopie rozproszyli się po całej ziemi, i zdecydowali się zająć te nabrzeża. Wyprowadzają oni swe imię nie od Tuiskona, lecz od Assermota czyli Sarmaty, którego hebrajscy pisarze pamiętają jako syna Istra czyli Jektana, wnuka Sema, prawnuka Noego. [przypis edytorski]

ubi bene, ibi patria (łac.) — gdzie dobrze, tam ojczyzna. [przypis edytorski]

ubiedz (daw.) — uciec. [przypis edytorski]

ubiedz — dziś popr. pisownia: ubiec; tu: zdążyć zająć. [przypis edytorski]

ubiegać się czym — dziś: uganiać się za czym. [przypis edytorski]

ubiegać — tu: uciekać. [przypis edytorski]

ubiegiwać (daw.) — dziś popr.: ubiegać. [przypis edytorski]

ubiegłe stulecie — wydanie oryginalne pochodzi z 1914 roku, zatem „ubiegłe stulecie” to wiek dziewiętnasty. [przypis edytorski]

ubiegły (daw. forma) — dziś: miniony, dawny, przeszły, były. [przypis edytorski]

ubielony — tu: posiwiały, siwy. [przypis edytorski]

ubierać się długo — nosić strój pobożnego Żyda. [przypis edytorski]

ubieru (gw.) — ubioru; tu: chodzi o sutannę. [przypis edytorski]

ubierzcie kombinezony — konstrukcje typu ubrać coś to małopolski regionalizm (pod wpływem języka niemieckiego). W polszczyźnie użyjemy zwrotu włożyć kombinezon albo ubrać się w kombinezon. [przypis edytorski]

ubierze (starop. forma) — dziś N.lp: (w) ubiorze. [przypis edytorski]

ubierze (starop. forma) — dziś: (w) ubiorze. [przypis edytorski]

ubieżyć (daw.) — tu: uprzedzić. [przypis edytorski]

ubi genus, ubi rura (łac.) — na wieś, skąd gatunek (dosł. gdzie gatunek, gdzie wieś); także: Ubi genus ubi rura / Sic asinum vocat natura: wieś określa pochodzenie, osła przyzywa jego natura. [przypis edytorski]

ubikacja (daw.) — pomieszczenie (o dowolnym przeznaczeniu), miejsce. [przypis edytorski]

ubikacja (daw.) — pomieszczenie użytkowe (o dowolnym przeznaczeniu). [przypis edytorski]

ubikacja (daw., z łac.) — miejsce; pomieszczenie. [przypis edytorski]

ubikacja (daw. z łac.) — miejsce; tu: położenie, umiejscowienie. [przypis edytorski]

ubikacja (daw., z łac.) — pomieszczenie (o dowolnym przeznaczeniu), miejsce. [przypis edytorski]

ubikacja (daw., z łac.) — pomieszczenie. [przypis edytorski]

ubikacja (daw., z łac.) — tu: pomieszczenie. [przypis edytorski]

ubikacja (tu daw.) — miejsce, pomieszczenie. [przypis edytorski]

ubikacja — tu: osobne pomieszczenie. [przypis edytorski]

ubikacja (z łac.; daw.) — miejsce. [przypis edytorski]

ubikacja (z łac., daw.) — pomieszczenie. [przypis edytorski]

ubikacja (z łac.) — tu daw.: pomieszczenie, salka. [przypis edytorski]

ubikacja (z łac. ubicato: usytuowany, umiejscowiony) — tu: miejsce. [przypis edytorski]

ubi leones (łac.) — [tam] gdzie [mieszkają] lwy; starożytne wyrażenie oznaczające nieznane kraje. [przypis edytorski]

ubi leones (łac.) — tam, gdzie [mieszkają] lwy; zwrot oznaczający dalekie, nieznane krainy. [przypis edytorski]

ubior — dziś popr. pisownia: ubiór. [przypis edytorski]

ubi pater sum, ibi Patria (łac.) — gdzie jestem ojcem, tam (moja) ojczyzna. [przypis edytorski]

ubi patria, ibi bene (łac.) — gdzie ojczyzna, tam [jest] dobrze; nawiązanie do łacińskiej sentencji: ibi patria, ubi bene (tam ojczyzna, gdzie [jest] dobrze). [przypis edytorski]

ubity — utrwalony (metafora odsyłająca do obrazu ubitej drogi). [przypis edytorski]

ubłożenie — dziś: błogość. [przypis edytorski]

ubłożenie — osiągnięcie błogości. [przypis edytorski]

ubłożony — błogi, bezmyślnie szczęśliwy, rozanielony. [przypis edytorski]

ubłożyć — przypuszczalnie: przyprawić o błogość. [przypis edytorski]

ublanszowany (daw.) — upudrowany. [przypis edytorski]

ubliga — obelga. [przypis edytorski]

ubóstwo — tu: ludzie ubodzy; biedota. [przypis edytorski]

ubocz (daw.) — miejsce położone z boku. [przypis edytorski]

ubocz — dziś: zbocze a. ubocze. [przypis edytorski]

Ubogich zawsze mieć będziecie — J 12, 8. [przypis edytorski]

ubogiej żenie (starop.) — forma C.lp r.ż.; dziś: biednej kobiecie. [przypis edytorski]

Ubogie lwice — sztuka Émile'a Augiera z 1869 r. [przypis edytorski]

ubogiem — daw. forma N. i Msc. przymiotników r.n.; dziś tożsama z r.m.: ubogim. [przypis edytorski]

ubolawszy jako na łożną niemoc (starop.) — zachorowawszy jak na obłożną chorobę; chorując jak na (ciężką), obłożną chorobę. [przypis edytorski]

uborka (z ros. gwary więziennej) — czynność sprzątania wiader z nieczystościami, inaczej „kiblowanie”. [przypis edytorski]

ubostwo (starop.) — rzecz. zbiorowy: ludzie ubodzy. [przypis edytorski]

ubożuchny (daw., zdrobn.) — biedny. [przypis edytorski]

ubrać mundur (reg.) — założyć mundur, ubrać się w mundur. [przypis edytorski]

ubrać (palto) — założyć (palto). [przypis edytorski]

Ubranie moje, dzięki składam tobie! — cytat z wiersza francuskiego komediopisarza Michela Jeana Sedaine'a (1719–1797) Une épître à mon habit (List do mojego ubrania). [przypis edytorski]

ubrany (starop.) — tu: uzbrojony; w baczenie ubrany: zbrojny uwagą (rozsądkiem itp.). [przypis edytorski]

ubrdać sobie coś — uroić sobie coś; wyobrazić sobie coś niedorzecznego i w to uwierzyć. [przypis edytorski]

ubrdać sobie (pot.) — ubzdurać sobie. [przypis edytorski]

ubrdać sobie (pot.) — ubzdurać sobie. [przypis edytorski]

ubroczony — dziś: zbroczony. [przypis edytorski]

UB — Urząd Bezpieczeństwa. [przypis edytorski]

ubydzie (gw.) — ubędzie. [przypis edytorski]

ućciwość (daw.) — cześć, szacunek. [przypis edytorski]

ućciwy — dziś popr.: uczciwy. [przypis edytorski]

ucałował po rycersku — scena podkreśla rolę opata jako dostojnika świeckiego. [przypis edytorski]

ucerklony — zakręcony. [przypis edytorski]

Uchański — [przypis edytorski]

uchichnąć — prawdop. ucichnąć. [przypis edytorski]

uchodzący — tu: forma imiesłowowa odpowiadająca dzisiejszemu imiesłowowi przysł. współczesnemu: uchodząc. [przypis edytorski]

ucho — tu: otwór do umieszczenia ostrza topora na trzonku. [przypis edytorski]

uchrona (daw.) — ochrona, schronienie. [przypis edytorski]

uchrona — dziś: ochrona, schronienie. [przypis edytorski]

uchwałę papież Sylwester świętego rzymskiego kościoła przywilejem potwierdził — nie zachował się odnośny dokument (oddający Bolesławowi Chrobremu oraz jego następcom władzę udzielania godności kościelnych w państwie polskim oraz podbitych przez nie ziemiach). [przypis edytorski]

uchwyci mi się sierzchu (gw.) — uchwyci się mojej sierści. [przypis edytorski]

uchyba (daw.) — uchybienie. [przypis edytorski]

uchylając się naleganiom — uchylając się od spełnienia ponawianych próśb. [przypis edytorski]

uchylić — tu: schylić. [przypis edytorski]

uchylił głowy — tu: skinął głową na potwierdzenie. [przypis edytorski]

uchylono zwodu — podniesiono most zwodzony. [przypis edytorski]

ucięta od pszczoły (daw.) — dziś: ucięta (ukąszona) przez pszczołę. [przypis edytorski]

uciec nieznający podle — który uważa ucieczkę za hańbę. [przypis edytorski]

uciecze (daw. forma) — dziś: ucieknie. [przypis edytorski]

uciecze — dziś popr. forma: ucieknie. [przypis edytorski]

uciecze (starop. forma) — ucieknie. [przypis edytorski]

ucieczesz — dziś popr. forma: uciekniesz. [przypis edytorski]

Ucieczka do Egiptu — prawdopodobnie chodzi o obraz Rembrandta (1606–1669) przedstawiający biblijną ucieczkę Świętej Rodziny, będącą następstwem prześladowań ze strony Heroda. [przypis edytorski]