Przypisy

via dolorosa (łac.) — dosł.: droga cierpienia; droga krzyżowa. [przypis edytorski]

via eminentiae (łac.) — drogą przewyższania. [przypis edytorski]

via facti (łac.) — drogą faktów dokonanych. [przypis edytorski]

via facti (łac.) — drogą faktu (dokonanego). [przypis edytorski]

via in Lucina — ulica w centrum Rzymu, pomiędzy zabytkową bazyliką św. Wawrzyńca „in Lucina”, od której wzięła nazwę, a placem Parlamentu. [przypis edytorski]

via (łac.) — przez, poprzez. [przypis edytorski]

via lactea (łac.) — droga mleczna. [przypis edytorski]

via media (łac.) — droga środkowa; tradycyjne określenie filozoficznej zasady umiarkowania, unikania skrajności. [przypis edytorski]

via negationis (łac.) — przez negację, drogą zaprzeczenia. Termin odnosi się do reguł definiowania Boga, zaproponowanych przez Tomasza z Akwinu: via negationis (negatywna) i via eminentiae (pozytywna). Tomasz z Akwinu a. Akwinata (ok. 1225–1274) włoski filozof scholastyczny, teolog i dominikanin. [przypis edytorski]

Via! (wł.) — Dalej! Precz! [przypis edytorski]

Vibert, Jehan Georges (1840–1902) — francuski malarz akademicki. [przypis edytorski]

Vicenza — miasto i gmina w płn.-wsch. Włoszech, w regionie Wenecja Euganejska, w prowincji Vicenza. [przypis edytorski]

vice-rex (łac.) — wicekról. [przypis edytorski]

vice-rex (łac.) — wicekról, zastępujący króla. [przypis edytorski]

vice versa (łac.) — na odwrót. [przypis edytorski]

vice versa (łac.) — na wzajem. [przypis edytorski]

vice versa (łac.) — odwrotnie, na odwrót, wzajemnie. [przypis edytorski]

vicit (łac.; 3 os. lp) — zwyciężył. [przypis edytorski]

Vico, Giambattista (1668–1744) — włoski filozof, historiozof i myśliciel społeczny; prekursor nowoczesnego historyzmu i teorii rozwoju społecznego. Dzieje społeczeństwa rozpatrywał jako proces przebiegający przez trzy cykle: od epoki bogów, przez epokę bohaterów, po epokę ludzi. Autor Nauki nowej (1725). [przypis edytorski]

vicolo (wł.) — aleja. [przypis edytorski]

vicolo (wł.) — alejka, uliczka, zaułek. [przypis edytorski]

vicomte (fr.) — wicehrabia. [przypis edytorski]

Vico, Saint-Simon, Fourier — Giambattista Vico (1668–1744): włoski filozof, historiozof i myśliciel społeczny, prekursor nowoczesnego historyzmu i teorii rozwoju społecznego; Henri de Saint-Simon (1760–1825): francuski pisarz i filozof, socjalista utopijny; Charles Fourier (1772–1837): francuski socjalista utopijny. [przypis edytorski]

Victor, Claude Perrin (1764–1841) — francuski wojskowy, generał wojen napoleońskich, marszałek Francji (od 1807). [przypis edytorski]

Victor Hugo (1802–1885) — fr. dramaturg, poeta, powieściopisarz; sformułował manifest estetyki romantycznej; w dziełach podejmował problemy społeczne i filozoficzne współczesnej Francji; najbardziej znany z Nędzników (1862), napisanych podczas politycznego wygnania. [przypis edytorski]

victoria (łac.) — zwycięstwo. [przypis edytorski]

Victoria Regia (łac., bot.) — Wiktoria królewska, roślina wodna z dorzecza Amazonki, mająca ogromne, okrągłe liście o podniesionym brzegu, uprawiana w wielu ogrodach botanicznych, w ogrzewanych basenach. [przypis edytorski]

Victoria Station — jedna z głównych stacji kolejowych w Londynie, otwarta w 1862. [przypis edytorski]

Victoria Street — właśc. Queen Victoria Street, historyczna ulica w londyńskim City. [przypis edytorski]

Victorien Sardou (1831–1908) — fr. dramatopisarz, członek Akademii Francuskiej; autor komedii obyczajowych (np. Pani Sans-Gêne z 1893) i dramatów historycznych. [przypis edytorski]

victor (łac.) — zwycięzca. [przypis edytorski]

Victricia Signa (łac.) — zwycięskie znaki. [przypis edytorski]

Victrix (łac.) — zwycięska; tytuł honorowy, przyznawany poszczególnym legiom w uznaniu wyjątkowych zasług w boju. [przypis edytorski]

victus (łac.) — zwyciężony. [przypis edytorski]

vicus (łac.) — część Rzymu, osiedle. [przypis edytorski]

Vicvamitra właśc. Wiśwamitra — jeden z bohaterów Ramajany, indyjskiego eposu; w młodości popędliwy i pewny siebie król, wojownik i zdobywca, którego imię budziło grozę, po sporze z Wasiszthą o Surabhi wyrzekł się władzy królewskiej i stał się ascetą, wieszczem i świętym; dzięki surowym umartwieniom i czystej sile woli uzyskał stan, w którym nie odczuwał zmęczenia, gorąca ani zimna, głodu ani zmęczenia, a nawet starości, panował całkowicie nad potrzebami ciała. [przypis edytorski]

videant consules (łac.) — niech baczą konsulowie; początek senackiej formuły wzywającej konsulów do wprowadzenia stanu wyjątkowego. [przypis edytorski]

videbis posteriora mea — tollamque manum meam, et videbis posteriora mea : faciem autem meam videre non poteris (Exodus 33,23). [przypis edytorski]

vide (łac.) — zobacz. [przypis edytorski]

videlicet (łac.) — to znaczy. [przypis edytorski]

Video et gaudeo (łac.) — Widzę i cieszę się. [przypis edytorski]

Videsne quis venit? (łac.) — Czy widzisz, kto idzie? [przypis edytorski]

Vidocq, Eugène-François (1775–1857) — francuski przestępca, który w 1810 zaoferował policji swoją współpracę w walce z paryską przestępczością, stworzył policję kryminalną (Sûreté Nationale) i został jej pierwszym kierownikiem; uważany za pierwszego wielkiego detektywa. [przypis edytorski]

vieille France (fr.) — stara Francja. [przypis edytorski]

Vienne — miasto w płd.-wsch. Francji; ważny ośrodek w czasach rzymskich. [przypis edytorski]

Viens chez moi, je serai bien polissonne (fr.) — chodź ze mną, zrobię, co zechcesz. [przypis edytorski]

viens poupoule, viens poupoule (fr.) — chodź laleczko, chodź laleczko. [przypis edytorski]

vie passionelle (fr.) — życie namiętne, emocjonalne. [przypis edytorski]

vierge (fr.) — dziewiczy. [przypis edytorski]

vie romancée (fr.) — powieść biograficzna. [przypis edytorski]

Vierzehn, Herr Oberleutnant — Czternaście, panie poruczniku. [przypis edytorski]

Vies des dames galantes (fr.) — Żywoty pań swawolnych, książka Brantôme'a (1535–1614), stanowi najbardziej znany tom jego Mémoires (Pamiętników), dających obraz obyczajów epoki (inne tomy opisują ważne postaci ówczesnej Francji i Europy, anegdoty dotyczące pojedynków itp.). Żywoty pań swawolnych to jedno z wielu dzieł literatury fr., przełożonych na język polski przez T. Boya-Żeleńskiego. [przypis edytorski]

vies romancées (fr.) — powieści biograficzne (fabularyzowane). [przypis edytorski]

vies romancées (fr.) — życia zmyślone; romanse, powieścidła. [przypis edytorski]

„Vieux Cordelier” — pismo prowadzone przez Camille'a Desmoulinsa od 5 grudnia 1793 r. do 3 lutego 1794 r. Ukazało się sześć numerów pisma, w którym krytykowano rządy terroru. Po ukazaniu się ostatniego numeru Desmoulins został usunięty z klubu jakobinów. Numer siódmy został wstrzymany przez wydawcę w obawie przed dalszymi represjami. [przypis edytorski]

vieux rammolli (fr.) — otępiały starzec. [przypis edytorski]

Vigée-Lebrun, Élisabeth (1755–1842) — malarka francuska, najsłynniejsza malarka XVIII w.; portrecistka arystokracji, w tym królowej Francji Marii Antoniny. [przypis edytorski]

vigeat veritas, et pereat mundus (łac.) — niech rozkwita prawda i niech ginie świat (choćby miał zginąć świat). [przypis edytorski]

Vigeland, Gustav (1869–1943) — mowa o „Szatanie” znakomitego rzeźbiarza norweskiego, reprodukowanym w nr 7 „Życia” z 1899 r., co spowodowało konfiskatę całego nakładu. [przypis edytorski]

Vigeland, Gustav Adolf, właśc. Gustav Thorsen (1869–1943) — rzeźbiarz norweski, uczeń Rodina; twórca rzeźb symbolicznych i secesyjnych, autor popiersi i pomników znanych Skandynawów: Henryka Ibsena, Knuta Hamsuna, Alfreda Nobla, Nielsa Henrika Abela, Camilli Collett i in. oraz projektant kompleksu rzeźbiarsko-ogrodowego w Oslo (tzw. Park Vigelanda); starszy brat Emanuela Vigelanda (1875–1948), malarza, witrażysty, rzeźbiarza i architekta norweskiego. [przypis edytorski]

vigilantis somnia (łac.) — sen na jawie. [przypis edytorski]

vigilantium somnia (łac.) — sen na jawie. [przypis edytorski]

Vigny, Alfred, de (1797–1863) — francuski pisarz romantyczny. [przypis edytorski]

Vigny, Alfred de (1797–1863) — poeta, dramaturg i powieściopisarz epoki romantyzmu. [przypis edytorski]

VIII — ten rozdział nie figuruje w późniejszych wydaniach rosyjskich. [przypis edytorski]

VII. Zakończenie — w oryginale ang. rozdział trzynasty, nosi tytuł The Poor and Needy (Biedni i potrzebujący). [przypis edytorski]

Villagut, Alfonso (1566?–1623) — włoski benedyktyn z Neapolu, kanonista. [przypis edytorski]

Villaintonie — gra słów od ang. villain (łotr, czarny charakter). [przypis edytorski]

Villalobos, Enrique de — hiszpański franciszkanin, wykładał w Salamance, autor Manual de Confessores (1625). [przypis edytorski]

Villa-Réal — dziś zapisywane jako Villareal, miasto we wschodniej Hiszpanii. [przypis edytorski]

villa regia (łac.) — pałac królewski. [przypis edytorski]

Villars, Claude de (1653– 1734) — francuski arystokrata, dowódca wojskowy, marszałek Francji, wybitny generał Ludwika XIV. [przypis edytorski]

Villars, Henri de Montfaucon de (1635–1673) — francuski duchowny i pisarz; autor popularnej, anonimowo wydanej książki Le comte de Gabalis, ou entretiens sur les sciences secrètes (Hrabia Kabały, czyli rozmowy o naukach tajemnych), z której Anatole France zaczerpnął wiele szczegółów do swojej powieści; Villars zginął zamordowany na drodze do Lyonu przez swojego kuzyna, z powodu zemsty rodzinnej. [przypis edytorski]

Villars, właśc. Honoré Armand de Villars (1702–1770) — francuski szlachcic, żołnierz i polityk, książę i par Francji; powszechnie znany z homoseksualizmu, otrzymał przydomek „przyjaciel mężczyzny”. [przypis edytorski]

Villèle, Jean-Baptiste de (1773–1854) — francuski polityk i arystokrata, minister finansów (1821), premier Królestwa Francji od 1822 do 1828. [przypis edytorski]

Villèle, Jean Baptiste de (1773–1854) — francuski polityk i arystokrata, przywódca frakcji ultrakonserwatywnej, premier Francji (1821–1828); jego rząd zaostrzył przepisy dotyczące prasy, przywrócił cenzurę prewencyjną i wprowadził karę śmierci za świętokradztwo. [przypis edytorski]

Ville-d'Avray — miejscowość i gmina we Francji, w regionie Île-de-France, departament Hauts-de-Seine. [przypis edytorski]

Ville-d'Avray — miejscowość we Francji, na zach. przedmieściach Paryża. [przypis edytorski]

Villefranche — Villefranche-du-Queyran, francuska miejscowość i gmina w regionie Nowa Akwitania lub Villefranche-du-Périgord, miejscowość i gmina we Francji, rownież znajdująca się w Nowej Akwitanii. [przypis edytorski]

Villemain, Abel-François (1790–1870) — pisarz i polityk francuski. [przypis edytorski]

Villeneuve-Bargemont, Alban de (1784–1850) — francuski ekonomista i konserwatywny polityk; autor szereg prac inspirowanych katolicyzmem społecznym. [przypis edytorski]

Ville-neuve (fr.) — Nowe Miasto. [przypis edytorski]

Ville-Parisis — dziś: Villeparisis; miejscowość i gmina we Francji, region Île-de-France. [przypis edytorski]

Villers de l'Isle Adam, Philipe Auguste (1838–1889) — francuski poeta i dramaturg symbolista oraz pisarz naturalista, znany przede wszystkim dzięki powieściom kryminalnym; przez znaczną część życia borykał się z problemami finansowymi, z których wybawiło go wydanie w 1883 r. Opowieści okrutnych; był również autorem jednego z najważniejszych dramatów symbolistycznych pt. Axël (1885, wyst. 1894); przyjaźnił się ze Stefanem Mallarmém. [przypis edytorski]

Villette — powieść Charlotte Brontë z 1853 r. [przypis edytorski]

Villiers de L'Isle-Adam, Auguste de (1838–1889) — francuski pisarz tworzący w nurcie naturalizmu, poeta-symbolista. [przypis edytorski]

Villiers de l'Isle Adam, Jean-Marie-Mathias-Philippe-Auguste de (1838–1889) — francuski poeta i dramaturg symbolista oraz pisarz naturalista, znany przede wszystkim dzięki powieściom kryminalnym; przez znaczną część życia borykał się z problemami finansowymi, z których wybawiło go wydanie w 1883 r. Opowieści okrutnych; był również autorem jednego z najważniejszych dramatów symbolistycznych pt. Axël (1885, wyst. 1894). Urodził się w zubożałej rodzinie szlacheckiej pretendującej do miana „starożytnego rodu”, jego ojciec tytułował się margrabią, on sam otrzymał tytuł hrabiego, który nosił z upodobaniem; na łożu śmierci wziął ślub z Marią Dantine, aby przekazać synowi swoje nazwisko. Opiekę nad rodziną i spuścizną literacką powierzył Stefanowi Mallarmému, z którym się przyjaźnił, oraz Huysmansowi. [przypis edytorski]

Villiers de l'Isle Adam, Philipe Auguste (1838–1889) — francuski poeta i dramaturg-symbolista oraz pisarz-naturalista, znany przede wszystkim dzięki powieściom kryminalnym; przez znaczną część życia borykał się z problemami finansowymi, z których wybawiło go wydanie w 1883 r. Opowieści okrutnych; był również autorem jednego z najważniejszych dramatów symbolistycznych pt. Axël (1885, wyst. 1894); przyjaźnił się ze Stefanem Mallarmém. [przypis edytorski]

Villon, François (1431 a. 1432–po 1463) — śrdw. poeta fr., magister Sorbony, członek organizacji złodziejskiej i awanturnik; jego doświadczenia z paryskiego półświatka i więzień stały się kanwą poematu Wielki Testament (ok. 1461). [przypis edytorski]

Villon, François — (1431 a. 1432–po 1463) — śrdw. poeta fr., magister Sorbony, członek organizacji złodziejskiej i awanturnik. Jego doświadczenia z paryskiego półświatka i więzień stały się kanwą poematu Wielki Testament (ok. 1461). [przypis edytorski]

Villon, François (ok. 1431–po 1463) — średniowieczny poeta francuski, magister Sorbony, członek organizacji złodziejskiej i awanturnik; jego doświadczenia z paryskiego półświatka i więzień stały się kanwą poematu Wielki Testament (ok. 1461). [przypis edytorski]

vim publicam, crimen (łac.) — gwałt publiczny, zbrodnia. [przypis edytorski]

vim vitalem (łac.) — siłę życiową. [przypis edytorski]

Vincente Ferrier — Wincenty Ferreriusz (1350–1419), hiszpański dominikanin, wędrowny kaznodzieja, święty Kościoła katolickiego. [przypis edytorski]

Vincent, François Nicolas (1767–1794) — przywódca sankiulotów, sekretarz generalny w ministerstwie wojny, jeden z liderów hebertystów, aresztowany i stracony w marcu 1794 r. [przypis edytorski]

Vinci da, Leonardo (1452–1519) — włoski malarz, rysownik, rzeźbiarz, architekt, anatom, teoretyk sztuki i uczony, uważany za archetyp człowieka renesansu. [przypis edytorski]

Vinci, Leonardo da (1452–1519) — właśc. Leonardo di ser Piero da Vinci — włoski renesansowy malarz, rzeźbiarz, architekt, inżynier, odkrywca, matematyk, anatom, wynalazca, geolog, filozof, muzyk, pisarz. [przypis edytorski]

Vineyard — zapewne Martha's Vineyard, niewielka wyspa na Atlantyku, u wybrzeży amerykańskiego stanu Massachusetts; do lat 70. XIX w. jeden z ośrodków przemysłu wielorybniczego. [przypis edytorski]

Vingåker — szwedzka miejscowość położona w regionie administracyjnym Södermanland. [przypis edytorski]

Vingt regards sur L'Enfant Jesus (fr.) — Dwadzieścia spojrzeń na Dzieciątko Jezus, cykl utworów fr. kompozytora Oliviera Messiaena. [przypis edytorski]