Przypisy

Towarzystwo Żeglugi Indyjskiej i Orientalnej (ang. Peninsular and Oriental Steam Navigation Company) — brytyjska spółka przewozowa założona w 1837, najstarsze i jedno z największych przedsiębiorstw transportu morskiego, operujące na M. Śródziemnym, na trasie do Indii, Dalekiego Wschodu i Australii. [przypis edytorski]

towarzystwo zaliczkowe — rodzaj spółdzielni oszczędnościowo-pożyczkowej działającej w zaborze austriackim; powstające od poł. XIX w. towarzystwa zaliczkowe zrzeszały się Związku Stowarzyszeń Zarobkowych i Gospodarczych, założonym w 1874 we Lwowie. [przypis edytorski]

towarzysza mego w tej podróży — chodzi o Leona Tetmajera. [przypis edytorski]

towarzysz a wojewoda naczelny w Polsce — w innym tłum.: polski komes pałacowy. [przypis edytorski]

towarzysze — dziś popr. forma B. lm: towarzyszy a. towarzyszów. [przypis edytorski]

Towarzysze Jehudy — odniesienia do zakonspirowanego stowarzyszenia, którego celem było przywrócenie we Francji obalonej monarchii Burbonów. [przypis edytorski]

towarzysze — komesowie. [przypis edytorski]

Towarzysze moi w getcie warszawskim zginęli z bronią w ręku (…) — nawiązanie do powstania zbrojnego na terenie warszawskiego getta, trwającego od 19 kwietnia do 16 maja 1943 roku, którego uczestnikami byli m.in. liczni członkowie Bundu (np. Marek Edelman), partii, z ramienia której Szmul Zygielbojm został członkiem Rady Narodowej Rzeczpospolitej Polskiej na wychodźstwie w Londynie. [przypis edytorski]

towarzysze przydworni — w innym tłumaczeniu: komesowie. [przypis edytorski]

towarzyszów (daw. D.lm) — dziś: towarzyszy. [przypis edytorski]

towarzyszów — dziś popr. forma B. lm: towarzyszy. [przypis edytorski]

towarzyszów — dziś popr. forma D. lm: towarzyszy. [przypis edytorski]

towarzyszów — dziś popr. forma G. lm: towarzyszy. [przypis edytorski]

towarzyszów — dziś popr. forma: towarzyszy. [przypis edytorski]

towarzyszów rady a sprawców na zwierzchnich urzędach — w innym tłum.: komesów i dostojników. [przypis edytorski]

towarzysz pancerny — rycerz ciężkozbrojny. [przypis edytorski]

towarzysz Rokk — rusycyzm: mianownik użyty w roli wołacza. [przypis edytorski]

towarzysz — rycerz, szlachcic, służący w wojsku z własnym wyposażeniem i pocztem. [przypis edytorski]

towarzysz — rycerz, szlachcic, służący w wojsku z własnym wyposażeniem i pocztem; towarzyszów — dziś popr. forma G. lm: towarzyszy. [przypis edytorski]

towarzysz usarski — żołnierz z chorągwi husarii. [przypis edytorski]

towarzysz Wojsław (…) jego ochmistrz — komes Wojsław; wychowawca (piastun) Bolesława Krzywoustego. [przypis edytorski]

Tower of London (ang.: wieża londyńska) — budowla wzniesiona jako twierdza obronna i siedziba monarchów Anglii; słynęła przez wieki jako pilnie strzeżone więzienie (i skarbiec), do którego dostęp był jedynie od strony rzeki. [przypis edytorski]

Tower of London (ang. wieża londyńska) — budowla wzniesiona jako twierdza obronna i siedziba monarchów Anglii; Tower słynęła przez wieki jako pilnie strzeżone więzienie (i skarbiec), do którego dostęp był jedynie od strony rzeki; więźniów przywożono więc łodziami. [przypis edytorski]

Tower of London — twierdza obronna i siedziba monarchów Anglii od czasów Wilhelma Zdobywcy do Jakuba I (1566–1625), pierwszego z dynastii Stuartów; Tower słynęła przez wieki jako pilnie strzeżone więzienie (i skarbiec), do którego dostęp był jedynie od strony rzeki; więźniów przywożono więc łodziami; Tower została wybudowana w 1078 r., jej pełna ang. nazwa brzmi Her Majesty's Royal Palace and Fortress, The Tower of London (Pałac i Twierdza Jej Królewskiej Mości); symbolem wieży są kruki. [przypis edytorski]

Tower właśc. Tower of London — budowla wzniesiona jako twierdza obronna i siedziba monarchów Anglii; Tower słynęła przez wieki jako pilnie strzeżone więzienie (i skarbiec), do którego dostęp był jedynie od strony rzeki, więźniów przywożono więc łodziami. [przypis edytorski]

Tower — właśc. Tower of London (niekiedy: Londyńska Tower), twierdza w Londynie, budowla obronna i pałacowa monarchów angielskich. [przypis edytorski]

towiańczyk — wyznawca towianizmu, ruchu religijnego o charakterze mistycznym, stworzonego przez Andrzeja Towiańskiego w połowie XIX wieku. Jednym z najważniejszych przekonań towiańczyków była mesjańska rola Polski. [przypis edytorski]

Towiańsk, Andrzej (1799–1878) — mistyk, filozof, prawnik; założyciel sekty skupiającej wyznawców jego mesjanistycznych poglądów (tzw. Koła Sprawy Bożej), która wywarła duży wpływ m.in. na Mickiewicza. [przypis edytorski]

Towiański, Andrzej (1799–1878) — filozof i przywódca religijny, mesjanista; założył tzw. Koło Sprawy Bożej (potocznie członków organizacji określano mianem towiańczyków), w której działalność zaangażował Adama Mickiewicza. [przypis edytorski]

Towiański, Andrzej (1799–1878) — filozof i przywódca religijny, mesjanista; założył tzw. Koło Sprawy Bożej (potocznie członków organizacji określano mianem towiańczyków), w którego działalność zaangażował polskich emigrantów, m.in. Adama Mickiewicza i Juliusza Słowackiego. [przypis edytorski]

Towiański, Andrzej (1799–1878) — mistyk, filozof, prawnik; założyciel sekty skupiającej wyznawców jego mesjanistycznych poglądów (tzw. Koła Sprawy Bożej), która wywarła duży wpływ m.in. na Mickiewicza. [przypis edytorski]

Towiański, Andrzej (1799–1878) — mistyk, filozof, prawnik; założyciel sekty skupiającej wyznawców jego mesjanistycznych poglądów — Koło Sprawy Bożej, która wywarła duży wpływ m.in. na Mickiewicza. [przypis edytorski]

Towiański, Andrzej (1799–1878) — polski filozof mesjanistyczny i charyzmatyczny przywódca sekty religijnej zw. Kołem Sprawy Bożej. [przypis edytorski]

To właśnie i powiedziałem wam — «[Josef] powiedział im: a jeślibyście go znaleźli i zażądano by od was dużo pieniędzy, wykupilibyście go? Odpowiedzieli mu: tak! Spytał więc: a gdyby wam powiedziano, że nie oddadzą go wam za żadne pieniądze, co byście zrobili? Oni zaś odpowiedzieli: po to przyszliśmy, aby zabijać lub dać się zabić, [oby tylko odzyskać brata]! A [Josef ] rzekł: „to właśnie i powiedziałem wam”! Przyszliście, by zabijać ludzi w mieście! Wywróżyłem z mojego kielicha, że dwóch z was wymordowało wielkie miasto Szechem», zob. Raszi do 42:14. [przypis edytorski]

To właśnie: konia na pastwisko! — w oryg. gr. Τοῦτο ἐκεῖνο: εἰς πεδίον τὸν ἵππον, analogiczne wyrażenie u Platona w Timajosie: Ἱππέας εἰς πεδίον προκαλεῖ (Jeźdźców na równinę zapraszasz [kiedy Sokratesa prosisz do dyskusji]; tł. Władysław Witwicki). [przypis edytorski]

to wszystko do tłumaczenia wcale mi nie pomaga — mowa o zbiorowym wydaniu przekładu Dziejów Anglii, którego Żmichowska wykonała część. [przypis edytorski]

Towzer — zwyczajowo imię dla psa o wyjątkowo zadziornej (a. dokuczliwej) naturze; przydomek ten zyskał sobie sir Roger L'Estrange (1616–1704), rojalista, dziennikarz i pamflecista zaangażowany po stronie torysów, nadzorca prasy i cenzor za rządów Karola II (1660–1685): jego kukłę 17 listopada 1680 r. spalił londyński tłum, nadając mu przezwisko „the Dog Towzer”, co anonimowa broszura Strange's Case, Strang[e]ly Altered wyjaśniała następująco: „zna tysiąc psich sztuczek, mianowicie jak aportować dla papistów, nosić dla protestantów, skomleć dla króla, tańczyć do skrzypiec Nolla [Cromwella], łasić się do dworzan, skakać do ich przysmaczków, machać ogonem na wszystkie suki, gubić trop prowadzący do spisku [papistów], wylizać do czysta dowody i skulić się przed krucyfiksem, ale nade wszystko zna cholernie stary trik jak wyśliznąć się z postronka”; w spokojniejszych politycznie czasach i w innym obszarze geograficznym pies Towzer pojawiał się jako bohater powieści detektywistycznych Mary Heleny Fortune (1833–1911), np. Towzer's Teeth, 1891. [przypis edytorski]

Toxodon (paleont.) — rodzaj prymitywnego ssaka kopytnego, żyjącego w Ameryce Płd. 2,6–1,8 mln lat temu. [przypis edytorski]

Toynbee, Arnold Joseph (1889–1975) — ang. historiozof, autor Studium historii (A Study of History, 12 tomów, wyd. w l. 1934–1961); klasyk dwudziestowiecznej historiozofii, jeden z najważniejszych teoretyków cywilizacji; profesor historii międzynarodowej. [przypis edytorski]

Tożli jest — konstrukcja z partykułą -że (skróconą do -ż) oraz partykułą -li; znaczenie: czyż to jest. [przypis edytorski]

tożli — konstrukcja z partykułą -że (skróconą do -ż) oraz partykułą -li; znaczenie: czyż to. [przypis edytorski]

toż ludzie podobni wam naturą i skłonnościami maią się różnić od was urodzeniem? i ta różnica ma usprawiedliwiać dzikość i okrucieństwo wasze — dziś popr. pytajnik rozdzielający zdania składowe tego wypowiedzenia byłby usunięty; tu zostawiono go jako zabytek daw. emocjonalnego zapisu. [przypis edytorski]

Toż on ma złote udo! — wg staroż. tradycji Pitagoras miał złote udo. [przypis edytorski]

toż — to właśnie. [przypis edytorski]

toż — tu: przecież. [przypis edytorski]

toż — zaimek to z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy to. [przypis edytorski]

— To zależy od pytań… — fragment rozpoczynający się od tych słów w egzemplarzu źródłowym jest nieczytelny — brakuje części kartki. Tekst został odtworzony. [przypis edytorski]

To zaś urządzenie tak proste, mniej użytecznemu rolnikowi, jak najszkodliwszym w kraju Żydom, wolności dające — sens: takie proste regulacje prawne dają i tak rolnikowi mniej wolności, niż ich mają już teraz Żydzi, którzy nie przynoszą krajowi korzyści. [przypis edytorski]

Tphui das tych koc Sakrament, już go drugi raz precz, a sawsze smartfistać — parodia polszczyzny wymawianej i kaleczonej przez Niemca. [przypis edytorski]

trąba Amfitryt — Amfitryta (mit. gr.) nimfa (nereida a. okeanida), bogini morza, córka Okeanosa i Tetydy, żona Posejdona; uosobienie piękna morza; do jej atrybutów należała muszla w kształcie rogu. [przypis edytorski]

trąba jerychońska — przen. bardzo głośny dźwięk, pot. także: ktoś nieudolny, niezdarny; tu: ktoś niepotrafiący utrzymać tajemnicy, głośno opowiadający. Wg biblijnej Księgi Jozuego miasto Jerycho, oblężone przez Izraelitów, zostało zdobyte dzięki temu, że kiedy towarzyszący wojsku kapłani zadęli w trąby, a wojownicy wznieśli okrzyk wojenny, potężne mury miasta runęły (Joz 6, 1–20). [przypis edytorski]

trąba jerychońska (przen.) — bardzo głośny dźwięk; wg biblijnej Księgi Jozuego miasto Jerycho, oblężone przez Izraelitów, zostało zdobyte dzięki temu, że kiedy towarzyszący wojsku kapłani zadęli w trąby, a wojownicy wznieśli okrzyk wojenny, potężne mury miasta runęły (Joz 6, 1–20). [przypis edytorski]

trąba jerychońska — przen.: źródło ogromnego hałasu, pot. także: ktoś nieudolny, niezdarny; wg biblijnej Księgi Jozuego miasto Jerycho, oblężone przez Izraelitów, zostało zdobyte dzięki temu, że kiedy towarzyszący wojsku kapłani zadęli w trąby, a wojownicy wznieśli okrzyk wojenny, potężne mury miasta runęły (Joz 6, 1–20). [przypis edytorski]

trąba myśliwska — instrument dęty wykorzystywany przez myśliwych podczas polowań w celach sygnalizacji. [przypis edytorski]

trąbić przez munsztuk — dać stłumiony sygnał do odjazdu; munsztuk — kiełzno, element uprzęży, zakładany na pysk koński i służący do kierowania szczególnie nieposłusznym wierzchowcem. [przypis edytorski]

trąbieniem — hebr. תְּרוּעָה (terua): odgłos dęcia w róg (szofar), okrzyk radości, okrzyk bojowy. u Cylkowa: trąbą. [przypis edytorski]

trąbiły w róg tego oto barana — nawiązanie do żydowskiego święta Rosz ha-Szana, podczas którego dmie się w rogi baranie szoar; por. Rosz ha-Szana. [przypis edytorski]

trąbka budzi, na koń woła — inna wersja: „siadaj na koń, trąbka woła” (tak w źródle); „na koń wsiadać, trąbka woła”. Wybrano wersję bardziej rozpowszechnioną. [przypis edytorski]

trąbka Fallopia (daw. med.) — jajowód. [przypis edytorski]

trąbki do apteki — papierki, w które zawijano towar. [przypis edytorski]

trąbki przez munsztuk grają — słychać stłumiony sygnał do odjazdu; munsztuk — kiełzno, element uprzęży, zakładany na pysk koński i służący do kierowania szczególnie nieposłusznym wierzchowcem. [przypis edytorski]

trąby — hebr. שֹׁפָר (szofar): instrument dęty zrobiony z baraniego rogu, używany także obecnie w żydowskich rytuałach. [przypis edytorski]

Trąby — nazwa herbu Radziwiłłów. [przypis edytorski]

trąby (…) pod murami Jerycha — wg biblijnej Księgi Jozuego miasto Jerycho, oblężone przez Izraelitów, zostało zdobyte dzięki temu, że kiedy towarzyszący wojsku kapłani zadęli w trąby, a wojownicy wznieśli okrzyk wojenny, potężne mury miasta runęły (Joz 6, 1–20). [przypis edytorski]

trąby (…) z Jozafatowej doliny — Dolina Jozafata w Biblii (por. Księga Joela) ma być miejscem kaźni, ostatecznej zagłady, która rozpocznie się na głos trąby podczas Sądu Ostatecznego. [przypis edytorski]

trącały się — «Gdy przechodziła obok drzwi domu nauki Tory u Szema i Ebera, Jakub poruszał się gwałtownie i próbował wyjść [z jej łona]. Gdy przechodziła obok drzwi bałwochwalczej świątyni: Esaw szarpał się, żeby wyjść», zob. Raszi do 25:22. [przypis edytorski]

trącane (…) od płynącej rzeki — dziś: trącane przez płynącą rzekę. [przypis edytorski]

trącić czymś — pachnieć czymś; przen. przypominać coś, zakrawać na coś. [przypis edytorski]

trąci myszką — jest przestarzały. [przypis edytorski]

trąd — zakaźna choroba skóry. [przypis edytorski]

trabant a. drabant (z niem.) — żołnierz pieszy, żołnierz straży przybocznej. [przypis edytorski]

trabant — dawniej członek straży przybocznej monarchy lub dostojnika. [przypis edytorski]

trabant (daw.) — satelita. [przypis edytorski]

trabant (daw.) — w średniowieczu: żołnierz należący do straży przybocznej monarchy lub jakiegoś dostojnika; satelita. [przypis edytorski]

trabant (daw.) — żołnierz należący do straży przybocznej monarchy lub wysokiego dostojnika. [przypis edytorski]

trabant (daw.) — żołnierz straży przybocznej. [przypis edytorski]

trabant (daw.) — żołnierz ze straży przybocznej. [przypis edytorski]

trabant — satelita planety; w średniowieczu: żołnierz należący do straży przybocznej monarchy a. dostojnika. [przypis edytorski]

trabant (z wł.) — żołnierz straży przybocznej. [przypis edytorski]

trabuco — gatunek mocnych hiszpańskich cygar. [przypis edytorski]

trabuco (wł.) — gatunek cygara. [przypis edytorski]

trab (z niem.) — kłus. [przypis edytorski]

traćwa (gw.) — traćcie. [przypis edytorski]

Tracę rezonans — popr.: tracę rezon, tj. pewność siebie, śmiałość. [przypis edytorski]

Traces — Trakowie; staroż. lud bałkański osiadły na terytorium dzisiejszej Bułgarii. [przypis edytorski]

trachyt — inaczej trachit; obojętna, magmowa skała wylewna (wulkaniczna). [przypis edytorski]

tracić się — gubić się. [przypis edytorski]

tracić — tu: skazywać na śmierć. [przypis edytorski]

tracić zdrowy sens — dziś popr.: tracić zdrowy rozsądek (por. fr. sens: zmysł, rozsądek, odczucie). [przypis edytorski]

tracisz — tu: doprowadzasz do zatracenia. [przypis edytorski]

Tracja — kraina hist. na Płw. Bałkańskim, obecnie w granicach Bułgarii, Grecji i Turcji. [przypis edytorski]

Tracja — kraina hist. obejmująca płn.-wsch. część Płw. Bałkańskiego, obecnie w granicach Bułgarii, Grecji i Turcji. [przypis edytorski]

Tracja — region geograficzny na pograniczu dzisiejszej Bułgarii, Grecji i Turcji. [przypis edytorski]

Tracja — staroż. kraina, której granice stanowiły Morze Czarne, Morze Egejskie i Dunaj, znajdująca się na terenie obecnej Bułgarii, Grecji i Turcji. [przypis edytorski]

Tracja — staroż. kraina leżąca na pograniczu dzisiejszej Bułgarii, Grecji i Turcji. [przypis edytorski]

Tracja — staroż. kraina na Płw. Bałkańskim, położona pomiędzy pasmem Bałkanów a M. Czarnym i M. Egejskim, obecnie w granicach Bułgarii, Grecji i Turcji. [przypis edytorski]

Tracja — staroż. kraina na pograniczu dzisiejszej Bułgarii, Grecji i Turcji. [przypis edytorski]

tracka — pochodząca z Tracji, staroż. krainy na pograniczu dzisiejszej Bułgarii, Grecji i Turcji. [przypis edytorski]

tracki kapłan — tu: Orfeusz, syn Mu­zy Kalliopy, miał wprowadzić tajemnicze obrzędy, misteria, zwane potem orfickimi. [przypis edytorski]

tracki wieszcz — Orfeusz, zabity przez bachantki, gdy, pogrążony w żałobie za utraconą Eurydyką, odmówił udziału w ich misterium. [przypis edytorski]