Przypisy

odpieją — skończą piać. [przypis redakcyjny]

odpierać czemu (starop.) — opierać się czemu; odpierać płaczowi: powstrzymywać się do płaczu. [przypis redakcyjny]

odpierać nieprzyjołom (starop. konstrukcja) — dziś: odpierać nieprzyjaciół. [przypis redakcyjny]

odpierał (starop.) — opierał się (Hunnowi). [przypis redakcyjny]

odpis W. Żeleńskiej — w papierach matki mojej znalazłem przepisane ustępy listów Narcyzy, wśród nich niektóre takie, których oryginału nie znalazłem. Te podaję z odpisu, zaznaczając ich pochodzenie. [przypis redakcyjny]

od plusków — na czas deszczowy. [przypis redakcyjny]

odpoczynać (neol.) — od nowa poczynać, rozpoczynać. [przypis redakcyjny]

odpoczynie — dziś popr. forma 3.os.lp: odpocznie. [przypis redakcyjny]

odpomnić — przypomnieć sobie. [przypis redakcyjny]

odpomnieć — przypomnieć sobie. [przypis redakcyjny]

od posągu Marsa do Chrzcielnicy — Posąg Marsa stał na moście zwanym Ponte Vecchio, a więc: między posągiem Marsa a kościołem św. Jana. [przypis redakcyjny]

odpowiadać — tu: odgrażać się. [przypis redakcyjny]

odpowiedać — odgrażać się. [przypis redakcyjny]

odpowieda — wyzywa do walki. [przypis redakcyjny]

Odpowiedź na wezwanie — drukowana była 15 maja 1925 r. w „Harcerzu”, dwutygodniku młodzieży harcerskiej (w Warszawie), w numerze (Nr. 9) poświęconym Mazurom pruskim [przypis redakcyjny]

odpowiedź — pojedynek (wyzwanie na pojedynek). [przypis redakcyjny]

odpowiedział udzielnemu Narodowi w oczy, że już Sejm nic stanowić nie może, bo on tego nie podpisze — w wydaniu z 1816 r.: odpowiedział w głos: Sejm nic stanowić nie może, bo ja tak chcę i tego nie podpiszę. Tego byłem naocznym świadkiem. To ostatnie stwierdzenie nieścisłe; może to być dopisek źle umieszczony w składzie druku; wydaje się odnosić do karciarstwa Ponińskiego. [przypis redakcyjny]

odprawić — tu: odpędzić. [przypis redakcyjny]

odprawić (…) wiek swój (starop.) — zakończyć swoje życie. [przypis redakcyjny]

odpuścić (starop.) — przebaczyć. [przypis redakcyjny]

odraz — dziś: odraza; tu: niekorzystne wrażenie. [przypis redakcyjny]

O drugim liście jest mowa w dopisku do listu z 19 kwietnia 1772 r. Jak tu minister do Wertera, tak w rzeczywistości pisał list prywatny książę Brunszwicki do Wilhelma Jeruzalema, jednego ze znajomych Goethego z Garbenheim, którego losy posłużyły pisarzowi za materiał przy tworzeniu powieści. [przypis redakcyjny]

O drukarza nie mówię (starop.) — o drukarzu nie mówię. [przypis redakcyjny]

od rządu — w wyd. z 1816 r.: od takiego nieurządu. [przypis redakcyjny]

Odrzucony od poselstwa w województwie poznańskiem — w województwie rodzinnym Ponińskiego, gdzie znano go dobrze, posłem nie obrany, mimo że kandydował: marzec 1773 r. [przypis redakcyjny]

odsaczyć — tu: oddalić, odciąć. [przypis redakcyjny]

odskoczy się (starop.) — dziś: odskoczy. [przypis redakcyjny]

Odsłoń mu usta, niech twą piękność drugą pozna na końcu — To jest: przemów, a daj mu co prędzej poznać piękność nauki bożej. [przypis redakcyjny]

od spadku usunął Mojżesz Lewitowe dzieci — Pokolenie Lewi nie otrzymało żadnej części przy rozdziale ziemi Kanaan, którą inne pokolenia Izraelskie podzieliły się między sobą. Bo Mojżesz je wybrał i przeznaczył, aby sprawowało urząd kapłaństwa. Z tej zasady Mojżeszowej wychodząc, Dante utrzymuje, że duchowni nie powinni brać żadnego udziału w posiadłościach ziemskich. [przypis redakcyjny]

od spasi — od szkody (przez wypasienie w polu), sens: przeszkodzi. [przypis redakcyjny]

od stanów wszystkich — tj. na sejmie. [przypis redakcyjny]

odsyłając mi — tysiąc franków, posłanych Orpiszewskiemu. [przypis redakcyjny]

Odsyłam zgorszonego czytelnika do książki G. Sorela Les illusions du progrés i do I rozdziału znakomitego małego podręcznika Vilfreda Pareto Di Economica politica, Milano 1906 — wreszcie do pism Al. Herzena, który kiedyś zajmie pośród wszechświatowych klasyków miejsce tuż obok Montaigne'a. [przypis redakcyjny]

Odszedł leniwo, niestety, po czasie — Wąż, który był złodziejem za życia, zranił w okolicy pępka innego złodzieja, który się zjawił w ludzkiej postaci. Gdy wąż upadł, z jego pyska i z rany ukąszonego bucha dym, zamieniają obydwa swe postacie, członek po członku, człowiek („grzesznik”) staje się wężem, wąż („gad”) człowiekiem. [przypis redakcyjny]

od tego (…) i rymu nie masz (starop.) — wypowiedzieć nie można. [przypis redakcyjny]

Odtoczę im od czopa, zastąpię od spasi! — por. VIII 117, przeszkodzę im. [przypis redakcyjny]

odtoczyć od czopu (daw., pot.) — dać się we znaki, wet za wet oddać, jak IX, 270. [przypis redakcyjny]

Od Tracji zadął wicher — z północy. [przypis redakcyjny]

od Troentu aż do Izauryna — marchia Ankońska. [przypis redakcyjny]

Od twierdzeń nadto górnych zeszli do morału — „Od twierdzeń nadto górnych”, to jest od rozumowań tyczących się życia fizycznego ludzi i budowy świata, „zeszli do morału”, czyli do moralnej filozofii Epikura, którego hasłem było: „Rozkosz sądzę być dobrem najwyższym człowieka”. W następnych wierszach zawarte są główne zasady jego nauki. [przypis redakcyjny]

od Tybrowej wody — z Włoch; podróżował zapewne jako dyplomata. [przypis redakcyjny]

od tysiąc — od tysiąca, prze tysiąc. [przypis redakcyjny]

od umarzłego morza… do brzegu murzyńskiej granice — od bieguna do równika. [przypis redakcyjny]

O, du Spitzbub!… (niem.) — O, ty łobuzie!… [przypis redakcyjny]

odwach (z niem. Hauptwache: straż główna) — wartownia, kordegarda. [przypis redakcyjny]

odwaga (audacia) (…) tchórzliwość (pusillanimitas]) — Zob. Przyp. do Tw. 51, wskazany dopiero pod 42. [przypis redakcyjny]

odważony (starop. forma) — odważny. [przypis redakcyjny]

od wężów jedzona — forma powszechnie niemal za czasów Malczewskiego używana zam. „przez węże”. [przypis redakcyjny]

odwet — tu: odwzajemnienie się. [przypis redakcyjny]

odwieczerze a. odwieczerz — czas popołudniowy. [przypis redakcyjny]

odwieczerze frysztu — czas wolny do wieczora (niem. Frist). [przypis redakcyjny]

Od Wielkiej Księżnej — Badeńskiej. [przypis redakcyjny]

odwieść na stronę (starop.) — odbić na bok. [przypis redakcyjny]

odwieść (starop.) — odbić na bok. [przypis redakcyjny]

odwieść (starop.) — odbić na stronę [miecz]. [przypis redakcyjny]

od Witolda — Witolda Czartoryskiego, syna ks. Adama. [przypis redakcyjny]

o dwóch piosenkach Anakreonta (…) wystawia sobie, że ma przed sobą malarza i każe mu pracować pod swym okiem (…) — por. Anakreont, Pieśni, Lwów, „Księgarnia Polska” 1900, nr 54, s. 76. [przypis redakcyjny]

odwód — tu: odwrót. [przypis redakcyjny]

odwód — tu: ustępowanie, odwrót. [przypis redakcyjny]

odwodem (daw.) — cofając się, ustępując. [przypis redakcyjny]

odwodem — w rękopisie: dowodem. [przypis redakcyjny]

O dwojgu bliźniąt (…) — Ezaw, który miał włos ryży, a Jakub czarny (Patrz Mojżesza, ks. 1, rozdz. 25). [przypis redakcyjny]

odwróciłeś ode mnie oblicze — por. Psalmy Dawidowe: „Nie zakrywajże oblicza twego od sługi swego, bom jest w utrapieniu”. (Ps. 69:17). [przypis redakcyjny]

ody (tur.) — koszary. [przypis redakcyjny]

odźwierny — dozorca. [przypis redakcyjny]

odziać pióry — pokryć piórami. [przypis redakcyjny]

odziane lasy — pokryte lasami (Góry Świętokrzyskie) lub może: lasy piękne (liściaste). [przypis redakcyjny]

O dzieci, jaka na Litwę sromota — W pierwszej petersburskiej edycji: „O dzieci, jaka Litwinom sromota!” [przypis redakcyjny]

odziemek — tu: pień pozostały w ziemi po ścięciu drzewa. [przypis redakcyjny]

odzyszczę — dziś popr. forma 1 os. lp cz.przysz.: odzyskam. [przypis redakcyjny]

of being too great an admirer of milady L. — czuć zbyt wielkie uwielbienie dla milady L. [przypis redakcyjny]

ofensa — uraza. [przypis redakcyjny]

offensa Maiestatis (łac.) — obraza majestatu. [przypis redakcyjny]

offensa — uraza. [przypis redakcyjny]

officit nostra libertas (łac.) — zawadza wolność nasza. [przypis redakcyjny]

officjalista — urzędnik; tu: kanclerz związkowy. [przypis redakcyjny]

of God and the Church (ang.) — Boga i Kościoła. [przypis redakcyjny]

Ofiarę czarnego byka (…) odbył publicznie, jeszcze w r. 1520 (…) — warto przypomnieć, że w Rzymie 1522 roku dla oddalenia moru za pozwoleniem zwierzchności — papież i kardynałowie opuścili dla zarazy miasto — Greczyn niejakiś czarnego byka ofiarował!! [przypis redakcyjny]

oficer francuski — w czasie ofensywy Armii Czerwonej przybyła do Warszawy wojskowa misja francuska dla udzielenia pomocy dowództwu polskiemu. [przypis redakcyjny]

oficjała — urzędnika, tutaj: sędziego duchownego. [przypis redakcyjny]

oficjalista (daw.) — urzędnik. [przypis redakcyjny]

oficjalista — jeden z wyższej służby w większych gospodarstwach wiejskich. [przypis redakcyjny]

oficjalista — niższy pracownik umysłowy. [przypis redakcyjny]

oficjalistów — urzędników, tutaj: sędziów. [przypis redakcyjny]

oficjalni — tj. Kościół katolicki. [przypis redakcyjny]

oficja — urzędy duchowne. [przypis redakcyjny]

oficynach — pracowniach, zakładach. [przypis redakcyjny]

ofik — oficer (żartobliwy skrót). [przypis redakcyjny]

o Filipie Auguście i o Bouvines — w bitwie pod Bouvines (1214) Filip II August odniósł świetne zwycięstwo nad cesarzem Ottonem IV i jego sprzymierzeńcami. [przypis redakcyjny]

of wanting of a thousand franc — że mógłbym potrzebować tysiąca franków. [przypis redakcyjny]

oganisty (daw.) — rozłożysty. [przypis redakcyjny]

O gdybyście mi o czym smutnym jękły — poeta pod wpływem piękności krajobrazu greckiego pragnie nawet jakby zapomnieć o tragedii polskiej i grozi duchom, które by mu chciały przypominać „kraj w mogile”, że utopi je w czerwonym winie. [jękły — dziś popr.: jęknęły]. [przypis redakcyjny]

ogień mający czas i ogień wieczny — To jest: czyściec i piekło. [przypis redakcyjny]

ogień portu — światła portowe. [przypis redakcyjny]

Ogiński, Jan — wojewoda i starosta mścisławski (1674), następnie wojewoda połocki, zm. 1684. [przypis redakcyjny]

Ogiński, Marcjan (Marcin) (1632–1690) — stolnik trocki, następnie cześnik litewski, wojewoda trocki i od r. 1684 kanclerz wielki litewski; w 1669r. przeszedł z tradycyjnego w rodzinie prawosławia na katolicyzm. [przypis redakcyjny]

ogłodać (daw.) — ogryźć. [przypis redakcyjny]

ogłos — głośne obwieszczenie, krzyk. [przypis redakcyjny]

O… głosiech w niebie — o harmonii sfer (por. przyp. do fr. II 37). [przypis redakcyjny]

oglądać szedł Kroata dziki (…) chustkę Weroniki — W Rzymie pomiędzy wieloma relikwiami świętymi znajduje się chustka św. Weroniki z wyciśniętym na niej wizerunkiem twarzy Zbawiciela. Odcisnął on się w chwili, kiedy ta święta, widząc zmordowanego Chrystusa pod ciężarem krzyża, jaki dźwigał, podała Zbawicielowi chustkę, żeby otarł pot kroplami spadający po jego świętej twarzy. Poeta maluje tu uczucie barbarzyńcy, który przybył z dalekiej strony, żeby tę relikwię oglądać. [przypis redakcyjny]